Бўёқнинг қолипдан босилувчи материалга ўтиши - Texnika va texnologiya - Referatlar

Бўёқнинг қолипдан босилувчи материалга ўтиши

Yuklangan vaqt:

14.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

169 KB

Ko'chirib olish

Бўёқнинг қолипдан босилувчи материалга ўтиши Режа: 1. Бўёқ кўчишини баҳолаш услублари 2. Бўёқ кўчиши ва уни аниқловчи омиллар

Бўёқнинг қолипдан босилувчи материалга ўтиши, яни нусханинг олиниши босиш жараёнининг ҳал қилувчи босқичидир. Бўёқнинг ўтиш босқичининг моҳияти нафақат жуда қисқа вақт ичида бўёқ узатувчи ва бўёқни қабул қилувчи юзалар орасида контакт кучи таъсирида юпқа бўёқ қатламининг (0,1-5,0 мкм атрофида) ажралишини таъминлашда, балки ўзининг тузилиши бўйича сидирға, доимий ёки нодоимий бўёқли тасвирни ўтказишда ҳам ўз аксини топади. Унга мувофиқ босма сифати нафақат кўчирилган бўёқ миқдори билан, балки фойдали ахборот йўқотилишининг минималлиги билан аниқланади. Техник технологик жиҳатдан бўёқнинг кўчиш тавсифи тўғрисида тўлиқ ва кенг қамровли фикр юритиш қуйидаги белгиларни баҳолаш асосида амалга оширилади; - қолипга бўёқнинг турлича берилишида бўёқнинг босилувчи материалга ўтган миқдори; - бўёқнинг юзада тақсимланиши хусусиятлари, қалинлиги (бу тасвир контурлари аниқлигига ва унинг ўлчамли график тавсифларига таъсир ўтказади); - босилаётган тасвирларнинг градацион ва ранг хусусиятлари; - бўёқ қатламининг кўчиши вақтида қоғоз юзасида вужудга келадиган ҳолатни назорат қилиш муҳимлиги. Бўёқ кўчишини баҳолаш услублари Босилувчи материалга ўтказиладиган бўёқ миқдори иккита ўтказувчан ўзаро боғлиқ катталикнинг функциясидир: босма қолипдаги бўёқнинг миқдори, г/м2 (ёки қатламнинг қалинлиги, мкм) (гф ёки ҳф – умумий ҳолда ҳ) қоғоз ҳамда бўёқ орасидаги контакт юзасининг самародор майдони Сефф, яни й=ф(х,Сефф) Бу ерда контакт юзасининг самарадор майдони дейилганда босиш жараёнини амалга оширишда қоғоз ва бўёқ ўзаро контактга келиши

майдонининг ҳақиқий катталиги тушинилади. Шунга мувофиқ, Сефф кўпгина таъсир қилувчи омилларнинг функцияси бўлиб, уларнинг орасида биринчи навбатда қуйидагиларни айтиб ўтиш лозим, қоғознинг юза характери ва механик тузилиш хоссалари, бўёқнинг қовушқоқлиги ва бошқа реологик хоссалари, босим, босма контакти вақтининг давомийлиги яни босиш тезлиги. Сефф нинг тўлароқ тавсифи қоғоз юзасининг бўёқ сиғимдорлиги бўлиб, у босма контакти вақтида қоғоз юзаси ташқи нотекисликларини ёпиши учун керакли ва етарли бўёқ миқдори билан аниқланади. Қолипдаги бўёқ қатлами технологик жиҳатдан етарли бўлганда қоғоз юзасидаги ташқи нотекисликлар маълум бўёқ миқдори босим остида юзадаги капиляр ғовакларга киритилиши натижасида тўлиб боради. Босма қолипга минимал даражада бўёқ қатлами юритилганда ва қоғоз юзасида етарлича катта нотекисликлар бўлганда бўёқ босма контакти вақтида қоғоз юзасининг юқорироқ турган майдонларига ўтади. 1-расм. Босма контакти вақтида қолип ва босилувчи материал орасидаги бўёқнинг ажралиши

Қолипдаги бўёқ қатлами қалинлиги кўпайтирилиши билан қоғоз юзасининг кўпроқ майдонлари контактга кира бошлайди. Бўёқнинг қоғозга ўтиши унинг қолипдаги миқдорига мутаносиб равишда ошиб боради. Босма қолипдаги бўёқ қатлами қалинлигининг ошиб бориши нусхадаги бўёқ қатламининг умумий қалинлигига олиб келади. Бўёқ кўчириш коэффицентининг қолипдаги бўёқ миқдорига ёки қатлам қалинлигига боғлиқлиги тажрибавий эгри чизиқларининг математик тушунтирилиши босилувчи материалга ўтувчи бўёқ миқдорини ҳисоблаш имконини берувчи бир қанча нисбатлар олишга шароит яратди. Бу нисбатлар бўёқ кўчириш тенгламалари деб аталади. Америкалик тадқиқотчилар В.Уолкер ва Ж. Фетско намуна нусха олиш қурилмаси ёрдамида босилувчи элементлар билан тўлиқ қопланган қолипдан бўёқнинг кўчиш жараёнини батафсил ўргандилар. Бўёқли қолипни ва босилувчи материалнинг ўзора ҳаракатини қуйидаги умумлаштирилган ҳолатда 1расмда кўриш мумкин. Босма қолипга бўёқнинг кетма-кет юритилиш жараёнида қолип юзасида доимий ёки боғланган бўёқ қатлами ҳосил бўлади. Ана шунга ўхшаш қатлам қоғоз варағи ғоваклари ва капилярлигининг бўёқни ушлаб қолиши натижасида қоғозда ҳам ҳосил бўлади. Унинг учун қоғоздаги боғланган қатлам анча мураккаб ҳисобланади. Қолип ва қоғоз орасидаги бўёқнинг ишчи ёки эркин қисми ажралади. Бу қолипдаги бўёқнинг тўлиқ бошланғич қалинлиги ва қоғоз ҳамда бўёқ томонидан ушлаб қолинадиган қатламлар йиғиндиси орасидаги фарқ сифатида топилади. Бўёқ кўчиши ва уни аниқловчи омиллар Босма бўёқнинг юпқа қатламини бир юзадан иккинчисига кўчириш қуйидаги икки шарт бажарилгандагина амалга ошади: - босма бўёқни қабул қилувчи юза намланиши керак,

- бўёқни қабул қилувчи юза бўёқ қатламининг ажралишида юзага келувчи зўриқишлардан юқори бўлган мустаҳкамликка эга бўлиши керак. Силжишнинг юқори тезлиги билан бир қаторда босма контакти майдонида бўёқда минимал қовушқоқликка эга соҳа ҳосил қилувчи ва уни босилувчи қоғоз йўналиши бўйлаб силжишини таъминловчи бир қанча омиллар таъсир ўтказади. Бу омиллар босим остида бўёқ қатлами юқори қисми силжишининг чегараланмаганлиги ва контакт соҳаси ичида бўёқнинг ишқаланиши натижасида қизишида ўз ифодасини топади. Бўёқнинг қизиши натижасида металл босма қолипига нисбатан қуйи иссиқлик ўтказувчанликка эга қоғоз юзаси атрофида ҳарорат кўтарилади. Ҳароратнинг кўтарилиши бўёқнинг қовушқоқлигини пасайтиради. Бунинг натижасида рулонли ва юқори тезликда ишловчи варақли ускуналарда босиш тезлигининг ортиши билан бўёқнинг қолип юзасидан босилувчи материал юзасига ўтиш миқдори камаяди. Қаттиқ юзаларни W турлича тезликда яқинлаштириш ва узоқлаштиришда НЪютон суюқликлари кўчирилиши асосий эгри чизиғи учта характерли майдонга эга. 2-расм. Бўёқ кўчиришнинг асосий эгри чизиғи Етарлича кичик суюқлик деформацияси тезликлари оралиғида (И майдон) s бу ерда с- юза тортилиши, ҳ- суюқликнинг қовушқоқлиги, а- суюқ томчисимон қатламнинг ажралиш пайтидаги диаметри.

Суюқликнинг ажралиши капиляр ҳолатлардан аниқланади ёки суюқликни ташувчи ёки қабул қилувчи юзаларнинг намланишига боғлиқ бўлади. Қаттиқ юзаларнинг силжишининг юқори тезликдаги (ИИ-майдон) бўлганда, улар орасидаги суюқликнинг тақсимланиши жараён шароитларига ва суюқ қатламнинг деформация тезлигига боғлиқ бўла бошлайди. Тезликни яна ошириш (ИИИ-майдон) бўлганда, суюқ қатлам иккига ажралади. Босиш жараёнида қоғоз ва бўёқнинг ўзаро ҳаракати ўзининг давомийлиги, деформация ҳамда зўриқишнинг катталиги бўйича фарқланувчи икки даврда амалга ошади. Биринчи давр – босим таъсири остида бўёқнинг қолипдан қоғозга ўтиши, иккинчисибўёқнинг нусхада мустаҳкамланиши. Бўёқнинг қоғозга ўтишидаги жараёнлар таҳлили шуни кўрсатадики, қоғоз ва бўёқнинг ўзаро ҳаракати қуйидагича ифодаланади; - қоғознинг босма қолипи билан контакти вақтида бўёқ қатлами ўзига икки хил таъсир ўтказувчи босим таъсирига учрайди; - бир томондан у қоғознинг ғовакликларига киришини келтириб чиқаради, - иккинчи томондан у қоғоз юзасида ёйилиб сингишини таъминлайди. Бундай сингиш босим, бўёқ қовушқоқлиги ва қалинлигининг ошиши билан кучлироқ намаён бўла бошлайди. У шунингдек қоғознинг бўёқни шимишига ҳам боғлиқ. Бу босқичда қоғознинг юзасининг анчагина силлиқланиши билан бир қаторда шу нарсага олиб келадики, бўёқ тузилишининг чегаравий бузилиши ва минимал қовушқоқлик натижасида бўёқ оқувчан бўлиб қолади ва қоғоз юзасининг ташқи ғовакликларини тўлдиради. Қаттиқ ғовак жисм юзасида суюқликнинг ўзини тутишини моделлаштириш шуни кўрсатадики, суюқликнинг жисм юзасида тарқалиши ва капилярларда абсорбцияланиши деярли бир вақтда амалга ошади. Контакт

йўлкасининг кўчиш вақтида босим таъсири остида қоғоз ғовакларининг сиқилиши ва ортиқча бўёқни босилувчи элементлардан четга сиқиб чиқарилиши рўй беради. Бу вақтда бўёқ камроқ босимли жойларга, яни қоғоз юзасидаги чуқурликларга томон ҳаракат қилади. Шу вақтнинг ўзида босим ҳам бўёқнинг қоғоз қалинлигига сингишини тақозо қилади. Жараённинг бу хусусиятлари қоғознинг ички ва ташқи қатламлари орасида бўёқнинг тақсимланиши, яни нусханинг оптик тавсифларининг шаклланиши муҳим аҳамиятга эга. Шу билан бирга босма контакти вақтида бўёқнинг қоғоз билан даҳлсизлиги нафақат босма қолип ва босилувчи юза орасидаги тирқиш майдонида бўёқнинг қоғозга шимилишини максимал босим вақтида бўёқнинг қоғоз қалинлигига капиляр оқиб киришини ҳам тақозо этади. Шу тарзда, бўёқнинг қоғозга шимилишининг уч босқичини ажратиб кўрсатиш мумкин. 1. Босма контакти вақтида босим таъсири натижасида бўёқнинг қоғоз юзасида бўртиб турган қисмларига шимилиши; 2. Бўёқнинг камроқ қовушқоқ ва юқори дисперсли компонентларининг қоғоз юзасидаги чуқурчаларига танлаб шимилиши; 3. Босим таъсири тўхтаганидан сўнг бўёқнинг юза бўйлаб танлаб шимилиши. Босим таъсирида бўёқнинг шимилишидан фарқли равишда иккинчи ва учинчи босқичлар давомида юза чўзилишининг аҳамияти кескин ортади. Умуман олганда босим таъсири тугагандан ва қолип нусхадан узилгандан сўнг бўёқнинг қоғозга шимилиши секинроқ кечади. Шунга боғлиқ равишда босим таъсирининг тўхташи ва капилярларнинг тўғирланиши вақтида қоғоздан биринчи навбатда бўёқ эмас, балки ҳаво сизиб чиқади. Унинг қоғозга сингиш тезлиги бўёқникидан 105-106 марта катта. Бундан амалда ўз исботини топган шундай хулоса чиқадики, юқоридаги учта босқич чегарасида, қоғоз ғовакликларига бўёқнинг 80-90 фоизи босим таъсири

остида ва фақатгина 10-12 фоизи бўёқнинг мустаҳкамланиши натижасида эркин равишда сингади. Қоғоз ғовакликларига суюқ бўёқнинг шимилиши, кўп ҳолларда, бўёқ юқори қатлами тузилишининг мустаҳкамланиши ва тиксотроп тикланиш билан амалга ошади. Бунда тиксотроп тузилиш ҳосил бўлиши натижасида бўёқнинг қовушқоқлиги ортиши қатламнинг ажралиши вақтида қовушқоқлик қанча кам бўлса шунча аниқ сезилади. Қоғоз варағининг юза қисмида жойлашган бўёқда пигментлар концентрацияси юқорироқ, боғловчиларники эса камроқ бўлади. Қоғознинг чуқурроқ жойлашган қатламлари юқори дисперсли пигментнинг камроқ қисмини ва эркин боғловчининг каттароқ қисмини ўзига қабул қилади. Бунда боғловчини фильтрлаш горизонтал ва вертикал йўналишларда капиляр кучлар орасида ўзаро тенг ҳолат юзага келгунча давом этади. Бўёқнинг қоғозга шимилиш даражаси тиксотроп тузилиш ҳосил бўлиш вақтига ҳам боғлиқ бўлади. Ғовакли қоғоз ғовакларининг радиуси пигментли тизмага нисбатан кичик бўлган шароитда бўёқдаги боғловчини ютиш хусусиятиган эга бўлади. Бироқ қоғозга ҳам бўёққа ҳам доимий кенгликдаги ғовакларнинг номинал ўлчамлари эмас, балки у ёки бу материалда ғовакларнинг тақсимланиши эгри чизиғи муҳимроқ. Бу ҳолатда умумий қонуният шуки, ғоваклилик ўлчамларининг камайиши билан бўёқнинг қоғозга чизиқли кириб бориши кўпаяди ва ҳажмий кириб бориши камаяди. Бўёқнинг қоғозга шимилиши турлича қовушқоқлик фракцияларида бўёқ боғловчиларнинг «ажралиши» билан бирга кечади. Бунда ажралишнинг самародорлиги биринчи навбатда босилувчи материалларнинг ўзига хос хусусиятлари орқали аниқланади: бўёқ боғловчи компонентларининг ажралиши кам қовушқоқли мойларнинг филътрланишига ва бўёқнинг юқори қатлами қовушқоқлигининг ортишига олиб келади. Босма контакти майдонидан чиқиш вақтида бўёқ ва қоғознинг ажралиши кинематик ва динамик нуқтай назардан мураккаб жараён ҳисобланади.

Қоғоз ва қолип орасида бўёқ қатламининг ажралиш вақтида бўёқнинг ёпишқоқлик хоссаси катта аҳамиятга эга. Юқори ёпишқоқлик қоғознинг юлинишига (қоғознинг устки қатламининг бузилишига) олиб келиши мумкин. Амалиётда юлинишда қоғоз юзаси шикастланишининг икки босқичи фарқланади: 1. Бошланғич юлиниш –бунда қоғоз юзасидан алоҳида қисм ёки толаларнинг, шунингдек, бўрли қатлам зарраларининг ажралиб чиқиши кузатилади. Қоғоз юзасининг тўлиқ юлиниши –бунда қоғоз юзасидан ўлчами бўйича етарлича катта ва тузилиши бўйича бир жинсли бўлаклар ажралиб чиқади. Юлиниш қоғоз юзасида маълум даражада шикастланиши кузатиладиган минимал босиш тезлиги сифатида аниқланади ва айнан юлинишнинг тезлик сифатида талқин қилиниши босма бўёқларининг ёпишқоқлик–қовушқоқлик тавсифларининг аҳамиятини яққолроқ намаён қилади. Босма бўёғи қанчалик қовушоқоқ ва ёпишқоқ бўлса, қоғознинг юлиниш эҳтимоли каттароқ бўлади. Бироқ бу ҳолатда ҳам бу эффектнинг юзага келишига бўёқнинг оқим характери, қолипдаги бўёқ қатламининг қалинлига ва қоғоз ҳамда бўёқ орасидаги контактнинг тўлиқлиги ўз таъсирини ўтказади. Юқорида айтилганларнинг барчаси қоғоз-бўёқ мослашишига жиддий ёндашиш зарурлигидан далолат беради. Бу бир томондан босма жараёнини қийинчиликсиз амалга ошириш имкониятини беради, иккинчи томондан босма маҳсулотини юқори сифатини таъминлаш учун муҳим аҳамиятга эга. Бўёқ қатламининг қолипдан қоғозга кўчиш характерига, яни тасвир томонидан ҳосил қилинадиган оптик эффект йиғиндисига таъсир кўрсатувчи босма жараёнининг асосий мезонлари, қолипдаги бўёқ қалинлиги, босим ва босиш тезлигидир. Қолипдаги бўёқ қатлами қалинлиги доимий ошиб борилганда қоғозда бўёқнинг кетма-кет қатламланиши рўй беради. Аввал ўлчами катталашиб

борувчи алоҳида доғлар шаклида, кейин эса қалинлашиб борувчи сидирға қатлам шаклида. Бироқ қолипдаги бўёқ қатлами қалинлиги маълум қийматга етганидан сўнг кўпайиши тўхтайди, яни бу шароитда қоғоз қўшимча бўёқ миқдорини қабул қилиш хусусиятини йўқотади. Бу қоғознинг бўёққа тўйинганлиги технологик чегараси деб номланган катталикка эришилганидан далолат беради. Бу – берилган шароитда қоғоз томонидан қабул қилинадиган бўёқнинг максимал миқдоридир. Кўрсатилган белги ўз ҳолича эмас, балки ўзи яратиши мумкин бўлган оптик визуал эффектни солиштиришда ҳам муҳимдир. Берилган шароитда энг юқори оптик зичликка эришиладиган қолипдаги бўёқ қатламининг минимал қалинлиги қоғоз бўёққа тўйинишининг оптик чегараси деб аталади. Кўпгина ҳолларда тўйинишнинг технологик ва оптик чегаралари бир –биридан у ёки бу томонга фарқланади. Бундай келишмовчилик даражаси қоғоз юзасининг микрогеометрияси ва қоғознинг ички тузилиши билан, шунингдек, бўёқнинг реологик хоссалари, қовушқоқлиги билан аниқланади. Қоғоз ва бўёқнинг контакти эффектив майдонини бошқарувчи босим бўёқнинг қолипдан қоғозга ўтишини ҳам абсалют, ҳам нисбий қийматларда ўзгартиради. Босим қоғознинг эффектив силлиқлигини ошириш давомида бўёқни кўчириш коэффицентини кучайтиради. Бошқача қилиб айтганда, босимнинг ортиши билан контакт майдони ортиши сабабли бўёқнинг қолипдан қоғозга ўтиши ўсиб боради ва қолипдаги бўёқ қатлами қалинлиги кам бўлгани ҳолда кўчириш коэффицентининг энг юқори бўлишига эришилади. Босим ортиши билан қоғоз юзасидаги бўртиб чиққан жойлар кучлироқ сиқилади ва шу туфайли чуқурчаларнинг ўлчами камаяди. Лекин қолипдаги бўёқ қатлами қалинлигининг ортиши билан босимнинг таъсири сустлашади. Босиш тезлигининг бўёқ кўчишига ўтказадиган таъсири анча мураккаб ва хилма-хил. Бу масала бўйича бир –бирига тўғри келмайдиган қарашлар мавжуд. Одатда босиш тезлиги оширилиши билан бўёқни кўчириш

коэффициенти бироз камаяди, аммо нусхадаги бўёқнинг абсалют миқдори ортади. Л.А.Козаровитскийнинг маълумотларига кўра босим тезлигининг олти марта ошиши бўёқ кўчириш коэффициентини 15 фоизга камайтиради. Тезликнинг бундай таъсири тўхтовсиз қайта-қайта юритиш сабабли қолипда бўёқ миқдорининг йиғилиб қолиши ва марказдан қочма кучлар туфайли декел ва босма қолип орасидаги босимнинг ортиши билан тушунтирилади. Бўёқнинг йиғилиб қолиши ўзгарувчан жараён бўлганлиги сабабли бир қанча технологик қийинчиликлар туғдиради. Босиш тезлиги оширилиши билан ҳарорат эффекти юзага келишини ҳам назардан қочирмаслик керак. Босимнинг ортиши билан динамик юкланишда қоғознинг деформацион характери ўзгаради. Қоғознинг юқори қатлами ва унда жойлашган ғовак ва капилярларнинг кам муддат давом этадиган контакт вақтида ижобий деформацияланиши, бўёқнинг қоғоз қалинлигига чуқурроқ кириб боришини чеклайди ва шу орқали қоғознинг камроқ бўёқ ушлаб қолишига олиб келади. Контакт вақтининг кам бўлиши қоғознинг ташқи ғовакларида жойлашган ҳавони бўёқ ёрдамида сиқиб чиқаришга етарли бўлмайди. Шу туфайли бўёқ юзага чуқур кириб бормайди ва қоғознинг фақат сиртини қоплайди. Агар шу вақт бўёқ қатламини тез мустаҳкамлашга эришилса, қолипдан қоғозга ўтаётган бўёқнинг миқдори кам бўлгани ҳолда нусханинг оптик зичлиги етарлича юқори бўлади. Босим ва босиш тезлигининг ўзгарувчан бўёқ миқдорига қарама-қарши таъсирини ҳисобга олган ҳолда Л.А. Козаровитскийнинг шу нарсани тахмин қилдики, импулъс кучлари босимнинг босма контакти вақтига кўпайтмаси босимнинг турли тезликларида бўёқнинг кўчишига нисбатан бир хил ёки бир-бирига яқин натижа бериши керак. Бироқ натижалар шуни кўрсатадики, босиш тезлиги оширилганда 1,31,5 м/с дан кейин босиш тезлиги ва босим ўзора боғлиқсиз бўлиб қолади. Шу нарса аниқландики, тасвирнинг оптик зичлиги маълум миқдорда босимга ҳам, контакт вақтига ҳам боғлиқ. Босиш жараёнининг оптимал режимини танлашга технологик нуқтаи назардан тўғри

ёндашув шуки, қолипдаги бўёқ қатлами қалинлиги ва куч импульсининг ўзаро нисбати тўғри бўлиши керак. Шундай қилиб, босиш тезлиги ва босимнинг ўзаро технологик боғлиқлиги масаласи ягона ечимини топмади. Шу билан бирга ҳозирги шароитда босиш тезлиги ва бўёқ қовушқоқлигининг ўзора таъсирини ҳисобга олиш ва баҳолаш муҳим аҳамият касб этади. Бўёқ қатламини ажратиш учун керак бўладиган кучланиш биринчи навбатда бунга қаршилик кўрсатадиган кучлар катталиги билан аниқланади. Бу когезия бўлиб, у силжиш тезлигига боғлиқ эмас. Инерция кучлари тезлик квадратига пропорционал катталашиб боради, қовушқоқликнинг силжиш тезлигига боғлиқлиги мураккаб характерга эга. Бу ҳолатлар якуний ҳисобда шу нарсага олиб келадики, босиш тезлиги оширилганда қатлам ажралиш катталигини камайтиришнинг ягона йўли бўёқ қовушқоқлигини пасайтириш, яни юқори тезликда ишловчи ускуналарда қовушқоқлиги кам бўлган бўёқларни ишлатишдир. Шу билан бир вақтда бир хил шароитларда босиш тезлигининг ошиши бўёқнинг кўчиш коэффицентини камайтиради, бўёқ қовушқоқлигининг камайиши унинг ўтишини кўпайтиради. Чунки қовушқоқлиги паст бўёқ қисқа контактда ҳам қоғоз варағига осон ўтади ва ундаги нотекисликларни тўлдиради. Техник углерод ва баъзи боғловчи моддалар асосидаги қовушқоқлиги паст бўёқларни тадқиқ қилиш бу моддаларнинг қоғозга кириб бориш чуқурлиги ва бўёқ қовушқоқлиги орасидаги пропорционал боғланиш мавжуд. Бўёқнинг реологик хоссалари ва босиш жараёнининг белгилари тезлик ва босим орасида яқин боғлиқлик бор. Босма контакти майдони чегараларида босим нафақат вақт бўйича, балки қоғоз микрогеометриясига мувофиқ ўзгаради. Тузилиш элементларининг қоғоз варағи қалинлигида ва юзасида тақсимланиши мураккаб характерда эканлигини ҳисобга олиб бўёқ қатлами ажралиш характерини текис деб тахмин қилиш ноўрин. Чуқур босмада бўёқни кўчириш хусусиятлари сустроқ тадқиқ қилинган. Бўёқлар суюқлигининг ўзи ҳали уларни кўчиришни юқори ва офсет босма

ускуналарида кам қовушқоқ бўёқларни ишлатганида юзага келадиган ҳолатлар билан бир хил деб билишга имкон бермайди. Қолипнинг тузулиши фақатгина штрихли ёки растрли босма элементларнинг ўзгарувчан майдони билан характерланувчи бу босма усулларидан фарқли равишда чуқур босмада қўшимча босма элементларнинг ўзгарувчан чуқурлик омили мавжуд. Қолип босма элементлари бундай тузулиши бўёқ узатиш жараёнида уларнинг бўёққа тўлиш характерига сезиларли таъсир кўрсатади. Шунинг учун бўёқ қолипдан кўчишининг босилувчи элементлар чуқурлигига ва бўёқ қовушқоқлигига боғлиқлигини билиш катта техник-технологик аҳамиятга эга. Умуман олганда чуқур босмада бўёқнинг кўчиши растр катакчаларининг чуқурлиги тахминан 35 мкм бўлганда, юқори босмада бўёқнинг кўчишига ўхшайди. Чуқур босмада бўёқнинг кўчишига таъсир ўтказувчи муҳим омиллар қуйидагилар: 1. Элементар растр катакчасининг чуқурлиги ва шакли ҳамда унинг умумий ҳажми; 2. Босилувчи материалнинг тавсифи, силлиқлиги, сиқилувчанлиги ва шимиб олиш хусусияти; 3. Бўёқнинг қовушқоқлик катталиги. Чуқур босма жараёнини фотоаналитик тадқиқ қилиш шуни кўрсатадики, нотекис юритилган бўёқли қолип цилиндрининг айланишида чуқур босма қолипи растр катакчаларида кам қовушқоқ бўёқнинг ажралиши цилиндрнинг айланиш тезлиги ва катакчалар ҳажми ошиб бориши билан ўсиб боради. Нусха олиш вақтида ҳар бир растр катакчасида бўёқ кўпикчаси ҳосил бўлиб, унинг шакли катакча чуқурлигига боғлиқ бўлади. Унинг катталиги эса катакчаларнинг бўёқ билан тўлиш ўлчови бўлиб хизмат қилиши мумкин. Агар босиш жараёни паст тезлик билан амалга оширилаётган бўлса, кўпикларнинг эгрилиги ошади ва катакчада бўёқ ушлаб қолиши ёмонлашади. Бу нарса катакчадан бўёқнинг қисман сачрашига ва натижада нусханинг сифати ёмонлашишига олиб келиши мумкин.

Чуқур босманинг анъанавий ва автотип турларида кичик ҳажмли катакчалардан бўёқнинг кўчишида баъзи фарқлар борлиги ҳам аниқланган. Катта ҳажмли растр катакчаларидан бўёқнинг кўчиши адатдаги ва автотип чуқур босмада деярли бир хил. 3-расм. Варақли чуқур босмада бўёқ ўтишининг эгри чизиғи Варақли бир бўёқли босма ускунада қовушқоқлиги 1,3:1,0 нисбатда ўзгарадиган икки хил бўёқдан фойдаланиб, тезлик диапазонини икки марта ўзгартириб ўтказилган тадқиқотлардан шу нарса аниқландики, чуқур босмада босиш тезлиги диапазони 2-4 минг цикл/соат бўлганида берилган қоғоз ва бўёқ қовушқоқлигида бўёқнинг кўчиши қолип босма элементлари чуқурлиги билан аниқланади. Чуқур босмада босимнинг абсолют миқдори кам бўлишига қарамасдан босимни бўёқнинг кўчиш жараёнига таъсир қилувчи омиллар орасидан чиқариб ташлаш мумкин эмас. Чунки босимнинг оширилиши яратиладиган оптик зичликлар орасидаги интервалнинг камайишига олиб келади. Бўёқниг бўёқ аппаратидан ҳаракатланиши ва нусхада тасвирнинг ҳосил бўлиши билан боғлиқ содир бўладиган босма жараённинг асосий белгилари ва босма материалларининг муҳим тузилиши –механикавий хусусиятлари босма усулининг аниқ хусусиятлари ва унинг амалиётда қўлланадиган технологик вариантини ҳисобга олган ҳолда оптималлаштирилиши керак.

Адабиётлар: 1. Мирзиёев Ш.М. Миллий тараққиёт йўлимизни қатъият билан давом эттириб, янги босқичга кўтарамиз. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 592 бет. 2. Мирзиёев Ш.М. Танқидий тахлил, қатъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик - ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 104 бет. 3. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 488 бет. 4. Мирзиёев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш юрт тараққиёти ва халқ фаравонлигининг гарови. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 48 бет. 5. Ҳелмут Киппхан. Ҳандбоок оф принтмедиа: Течнологиэс анд Продуcтион Метҳодс. Германй, 2014. 6. Ешбайева У.Ж. Босиш жараёни технологияси: Ўқув қўлланма. Т.: Иқтисод молия. 2010 йил. 288 бет. 7. Ешбайева У.Ж. Босиш жараёни технологияси: Лаборатория ишини бажаришга мўлжалланган услубий қўлланма. Т.: ТТЙЕСИ босмахонаси. 2013 йил

O'xshashlar

Босма контакти юналишидаги физик-механик ходисалар

Босиш жараёнининг назарий асослари

Офсет босма усули

Босма ускуналари бўёқ аппаратида бўёқни узатиш

Асосий босиш усулларининг умумий тавсифи