Узбекистон республикаси архивларини бутлаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Ўзбекистон республикаси архивларини бутлаш Режа: 1. Архивларни бутлаш тўғрисида тушунча. 2. Давлат архивларини бутлаш манбаларини аниқлаш. 3. Давлат архивлари томонидан ҳужжатларни қабул қилиш. 4. Давлат архивлари ўртасида ҳужжатларни тақсимлаш. 5. Ҳужжатларни ҳисобга олиш.

www.arxiv.uz Архивларни бутлаш тўғрисида тушунча. Ўзбекистон Республикаси Миллий архив фондини бутлаш - бу архивларни доимий равишда уларга тегишли илмий ва тарихий аҳамиятга эга бўлган ҳужжатлар билан тўлдириб жамлаб боришдир. «Архивлар тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунининг 14-"Архивларни бутлаш" моддасида шундай дейилган: «Давлат архивлари давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари, давлат корхоналари, муассасалари ва ташкилотларнинг фаолияти жараёнида вужудга келган ҳужжатлардан, шунингдек улар томонидан қўлга киритилган ёки уларга бошқа юридик ва жисмоний шахслар топширган ҳужжатлардан бутланади». Давлат архивларини буглаш қуйидаги масалаларни ўз ичига олади: 1. Давлат архивларини бутлаш манбаларини аниқлаш. 2. Давлат сақловига қабул қилиниши керак бўлган ҳужжатлар таркибини аниқлаш. 3. Давлат архивларига ҳужжатлар қабул қилиш. 4. Давлат архивлари ўртасида ҳужжатларни тақсимлаш. Давлат архивларини бутлаш манбаларини аниқлаш. Ў з фаолияти жараёнида илмий ва тарихий аҳамиятга эга бўлган ҳужжатлар вужудга келтирадиган ташкилот, муассаса, корхона ва шахслар давлат архивларини бутлаш манбалари ҳисобланади. Давлат архивларини бутлаш манбалари - ташкилотларни аниқлаш қуйидаги қоидаларни ҳисобга олиш асосида амалга оширилади: 1. Ташкилотнинг ҳокимият ва бошқарув органлари тизимида, тармоқ идоралари тизимидаги аҳамияти. 2. Ташкилот фаолиятининг юқори органлар ва бошқа идоралар ҳужжатларида акс этишининг тўлалиги. 3. Ташкилот ҳужжатларининг давлат архиви йўналишига тўғри келиши. Ҳужжатларнинг давлат сақловига қабул қилиниши лозим бўлган шахслар таркибини аниқлашда қуйидагилар ҳисобга олинади: шахснинг фан, маданият, ижтимоий ҳаётнинг бошқа соҳаларини ривожланишига қўшган

www.arxiv.uz ҳиссаси, шахснинг жамият ҳаётининг буюк воқеаларини иштирокчиси ёки гувоҳи сифатидаги роли. Давлат архивларини бутлаш белгиланган ташкилотлар (шахслар) - бутлаш манбалари асосида амалга оширилади. Ҳар бир давлат архиви ўзларининг архивлари қабул қиладиган тегишли ташкилотларни аниқлайдилар ва улар рўйхатини тузадилар. Бу ташкилотлар рўйхати юқори архив органи - "Ўзархив" агентлиги, архив иши ҳудудий бошқармалари томонидан тасдиқланади. Аҳамияти йўқ хўжалик идоралари ҳужжатлари давлат архивларига қабул қилинмайди ва бундай идоралар қабул қилинадиган ташкилотлар рўйхатига киритилмайди. Давлат архивлари бутлашни тўғри ташкил қилиш мақсадида ташкилот архивига унинг бўлимларидан ҳужжатларнинг вақтида топширилишини, унинг тўлалигини, материалларни тартибга солинганлигини доимий равишда назорат қилиб боради. Мабодо материаллар тўла сақланмаган ёки йўқолган бўлса, у ҳолда уларни қидириш ва тўлдириш бўйича зарур чоралар кўради. Архив ташкилотлари шахсий фондларни қидириб топиш, ҳисобга олиш чораларини кўради ва бундай ҳужжатларни давлат сақловига топшириш мақсадга мувофиқ эканлиги тўғрисида тушунтириш ишлари олиб боради. Давлат сақловига қабул қилинадиган ҳужжатлар таркиби ҳужжатлар қимматдорлигини экспертиза қилиш жараёнида аниқланади. Давлат архивлари томонидан ҳужжатларни қабул қилиш. Давлат архивлари ҳужжатларни идоравий архивлардан ҳужжатлари давлат сақловига қабул қилинадиган ташкилотлар рўйхати асосида қабул қилади. Давлат сақловига қабул қилинадиган ҳужжатлар давлат архивлари томонидан қуйидаги муддатлар ўтганидан кейин қабул қилинади: - Ўзбекистон Республикаси давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, прокуратураси, судлари, банклари, республикага бўйсунувчи давлат корхоналари, муассасалари, ташкилотлари ва бирлашмаларининг архив ҳужжатлари - 15 йил.

www.arxiv.uz - Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, шаҳарлар ва туманлар давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари, прокуратуралари, судлари, банклари, вилоятга бўйсунувчи давлат корхоналари, муассасалари, ташкилотлари ва бирлашмаларининг архив ҳужжатлари - 10 йил. - Фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш органлари, шаҳар ва туманларга бўйсунувчи давлат корхоналари, муассасалари, ташкилотлари ва бирлашмалари, қишлоқ хўжалиги корхоналарининг архив ҳужжатлари - 5 йил. - Фуқаролик ҳолати ҳужжатлари ёзувлари, шахсий таркиб бўйича ҳужжатлар, нотариал ҳаракатлар, суд ишларининг, хўжалик дафтарлари ёзувлари - 75 йил. - Қўшма (давлат иштирокидаги) корхоналар, ташкилотлар ва мулкчиликнинг аралаш шаклларидаги бирлашмапар фаолиятинининг амалга оширишда пайдо бўлган архив ҳужжатлари - 10 йил. - Илмий технология ва патент ҳужжатлари - 10 йил. - Конструкторлик ҳужжатлари - 15 йил. - Капитал қурилиш бўйича лойиҳа ҳужжатлари - 25 йил. - Телеметрик ҳужжатлар - 5 йил. - Кино-фото-фоноҳужжатлар ва видеофонограммалар - 3 йил. - Машина омили асосидаги ҳужжатлар - 5 йил. - Махфий ҳужжатлар - 30 йил. Давлат архивлари томонидан тугатилган ташкилотларнинг ҳужжат- лари муддатидан олдин қабул қилинади. Шахсий ва оилавий ҳужжатларни давлат архивлари томонидан қабул қилиш масаласини эксперт-текширув комиссияси (ЭТК) ҳал қилади. ЭТК мажлисида шахсий ҳужжатлар эгасининг аризаси, ҳужжатлар рўйхати, давлат архиви эксперти ёки мутахассиснинг ҳужжатлар қимматдорлиги тўғрисидаги хулосаси кўриб чиқилади. Ташкилотлар ҳужжатлари давлат архивларига ЭТК тасдиқлаган рўйхат бўйича топширилади. Ҳужжатларни давлат сақловига қабул қилиш қабул- топшириш далолатномаси билан расмийлаштирилади.

www.arxiv.uz Давлат архивлари ўртасида ҳужжатларни тақсимлаш. Давлат архивлари шаҳобчалари бўйича ЎзР Миллий архив фонди ҳужжатларини тақсимлаш архив фондлари, улар бўлинмаслигини ва ҳужжатларни туркумлашнииг асосий белгиларини, яъни уларни маълум бир тарихий даврларга, республика ва маҳаллий идораларга, маълум маъмурий-ҳудудий бўлинмаларга, давлат ва жамоат фаолиятининг маълум соҳаларига тегишли эканлигини, ҳужжатларни тайёрлаш услуби ва техникасини ҳисобга олган ҳолда амалга оширилади. Ҳозир республикада қуйидаги марказий давлат архивлари шаҳобчалари мавжуд: Ўзбекистон Республикаси марказий давлат архиви, Ўзбекистон Республикаси илмий-техника ва тиббиёт ҳужжатлари марказий давлат архиви ва Ўзбекистон Республикаси кино-фото-фоноҳужжатлари марказий давлат архиви. Маҳаллий давлат архивлари шаҳобчалари қуйидагилардан иборат: Қорақаппоғистон Республикаси марказий давлат архиви, вилоятлар давлат архивлари, уларнинг филиаллари ва Тошкент шаҳар давлат архиви. Бу архивларда Октябр тўнтаришидан кейинги даврга оид ҳужжатлар сақланади. Марказий давлат архивларида республика аҳамиятига эга бўлган ҳужжатлар сақланади. Бу архивларда республиканинг марказий ташкилотлари - ҳокимият ва бошқарув органлари, вазирликлар, давлат қўмиталари, республикага бўйсунувчи корхоналар, ташкилотлар, муассасалар ҳужжатлари доимий сақланади. Вилоят давлат архивларида вилоят ташкилотлари архив ҳужжатлари сақланади. Вилоят давлат архивлари филиапларида шаҳар, туман ва қишлоқ ташкилотлари, корхоналари, хўжаликлари ҳужжатлари сақланади. Шундай қилиб, архивларни тўғри бутлаш давлат архивлари таркибини сифатли шакллантиришда муҳим рол ўйнайди. Бу алоҳида аҳамиятга эга бўлган ишда давлат архивларининг манбаларини, ҳужжатлари қабул қилинадиган ташкилотларни бехато аниқлаш, ҳужжатлар қимматдорлигининг экспертизасини қоидали ўтказиш, илмий, тарихий

www.arxiv.uz аҳамиятга эга бўлган барча ҳужжатларни тўла танлаб олиш, идораларда тартибга солинган ҳужжатларнинг сақланишинини таъминлаш ва белгиланган муддатда давлат архивлари томонидан қабул қилинишининг аҳамияти каттадир. Тўлиқ ва юқори сифатли бутланган архивларда ҳужжатлардан илмий ишларда фойдаланиш ҳам самарали бўлади. Ҳужжатларни ҳисобга олиш. Давлат архивларида сақланадиган ҳужжатлар ҳисобга олинади. Ўзбекистон Республикаси Миллий архив фонди таркибига кирувчи ҳужжатлар бир қанча мажмуалардан ташкил топади. Бу ҳужжатлар мажмуалари қуйидагилар: йиғмажилд, архив фонди, давлат архиви, вилоят ва Тошкент шаҳар давлат архивлари ҳужжатлари ва Ўзбекистон Республикаси Миллий архив фонди. Мана шу мажмуалар ҳужжатларни ҳисобга олиш, уларни ташкил этиш ва сақлашни мустаҳкамлайди. Ҳужжатларнинг ҳисобга олиш шунингдек уларнинг йўқолмай сақланишини таъминлайди ва архив материалларини қидириб топишга ёрдам беради. Давлат архивлари ишининг асосий қоидаларида белгиланганидек, ҳисоб фондлар ва фонд ичидаги рўйхат бўйича олиб борилади. Давлат архивларида қуйидаги ҳисоб ҳужжатлари тузилади: 1) кирим дафтари; 2) фондлар рўйхати; 3) фонд варақалари; 4) рўйхатлар; 5) йиғмажилдларнинг ички рўйхати; 6) йиғмажилдларнинг якунловчи ёзуви; 7) ҳужжатлар микрофотонусхаларининг кирим дафтари; 8) архив паспорти; 9) фонд йиғмажилди Ҳужжатларнинг кирим дафтарига архивга қабул қилиш учун тушган архив фондлари даврий тартибда ёзиб борилади. Тартиб рақамидан ташқари кирим дафтарида архив фонди қачон, кимдан, қанақа ҳужжат асосида

www.arxiv.uz материаллар топширилганлиги, фонднинг номи, йиллари, ҳажми ва аҳволи, фондга қандай тартиб рақами берилганлиги кўрсатилади. Фондлар рўйхатида давлат архивида сақланаётган архив фондлари уларнинг тартиб рақами бўйича ёзилади. Янги архив фонди давлат архивига қабул учун топширилганда фондлар рўйхатига ёзилиб, унга навбатдаги тартиб рақами берилади. Фонд варақаси архив фонди давлат архивига қабул қилиш учун топширилиб, фондлар рўйхати дафтарига ёзилгандан кейин тузилади. Бу муҳим ҳисоб ҳужжати ҳисобланади ва фонднинг таркиби ҳақида қисқача маълумот беради, ундаги ўзгаришларни ёритиб боради. Йиғмажилдлар рўйхати (опись) - муҳим архив маълумотномаси бўлиб, архив фондидаги йиғмажилдлар сарлавҳаси, унинг таркиби, мазмуни ҳақида ва бошқа маълумотлар беради. Фонд йиғмажилдида архив фонди тарихига оид ҳужжатлар сақланади. Архив паспорти ҳар йили 1 январда тузилиб "Ўзархив агентлигига топширилади. Бунда архивда сақланаётган фондлар ва йиғмажилдлар сони ҳақида маълумот берилади. Идоралар, корхоналар архивларида ҳам фондлар ва йиғмажилдлар ҳисоби олиб борилади, Асосий ҳисоб ҳужжатлари бу йиғмажилдлар рўйхати, фондлар рўйхати, фондлар варақалари, архив паспортидир. Ҳар бир фонд учун фонд йиғмажилди очилади. «Ўзархив» агентлиги ва архив иши худудий бошқармалари «Фондлар каталоги»ни тузадилар. Бу каталоглар республикадаги, вилоятлар ва Тошкент шаҳридаги барча архив фондларини ҳисобга олади. Шундай қилиб, ҳисоб ҳужжатлари ҳар бир давлат архивидаги, ҳар бир вилоятдаги, Тошкент шаҳридаги ва умуман бутун республикадаги архив ҳужжатлари сони, таркиби, мазмуни тўғрисида аниқ маълумотлар беради ва ҳужжатлардан фойдаланишда муҳим рол ўйнайди.

$www.arxiv.uz АДАБИЁТЛАР 1. Азаров А.И., Брежестовская Н.В. Государственнье архивы и архивное дело в союзн ы х республиках.-М.: 1971. 2. Алимов И.А., Эргашев Ф., Бўтаев А. Архившунослик.-Т.: 1997. 3. Алимов И.А. О видах и формах публикации исторических источников в архивных учреждениях Узбекской ССР \\Вид ы и формы публикации исторических источников.-М.: 1960. 4. Алимов И.А. Использование документальн ы х материалов госархивов Узбекской ССР \\Архивы Украин ы -Киев.: 1966, №2. с.39-42. З.Алимов И.А. Архив \\Ўзбек совет энциклопедияси.-Т.: 1971. жилд 1. Б.485- 486. 6. Алимов И.А. Создание и усовершенствование научно-справочного аппарата в ЦГА УзССР \\Советские архив ы - 1972, №4. с.99-100.$

O'xshashlar

Узбекистон Республикаси мда, Узбекистон Республикаси ксох мда хужжатларидан фойдаланиш

Республикада архив ишининг такомиллаштирилиши

Узбекистон республикаси миллий архив фонди ҳужжатларига илмий-маълумотнома аппаратини

Узбекистон Республикаси Мустакиллигини эълон килиниши ва унинг жахоншумул тарихий ахамияти

Узбекистон республикаси миллий архив фонди хужжатларидан фойдаланишни ташкил этиш. Архив хужжатларини саклаш