Bosh sahifa
Referatlar
Tarix
Qadimgi Osuriya Davlati
Qadimgi Osuriya Davlati
Yuklangan vaqt:
26.09.2022
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
58.5 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Qadimgi Elam davlati
Qadimgi Sparta davlati
Qadimgi Mеsopotamiya. (Akkad va Shumеr davlati)
Misrliklar Efiopiya va Osuriya tazyiqi ostida
Ossuriya imperiyasi
![Sinaxxerib annallari “Annallar” matni tushirilgan olti qirrali prizma er. avv. 691-yilga tegishli bo`lib Britaniya muzeyiga saqlanadi. Sargon II (er. avv. 722-705-yillar)ning o`g`li Sinaxxerib (er. avv. 705-681-yillar) annallarga o`z g`olibona yurishlarini ta`riflab va o`zini maqtaydi. Matnda Osuriya qo`shinlarini Bobil va Elam qo`shinlari bilan jangi tasvirlanadi. Men-Sinaxxerib ulug` podsho, qudratli podsho, butun dunyoni podshosi, Osuriya podshosi, dunyoni to`rt tomoni podshosi, dono hukmdor, buyuk xudolarga bo`ysunuvchi, haqiqatni saqlovchi, adolatni sevuvchi, ezgulik qiluvchi, yo`qsilga yordamga keluvchi, yaxshilikka murojaat qiluvchi, mukammal qahramon, qudratli erkak, barcha hokimlar ichida, o`jarlarni osoyishta qiladigan, xudosizlarni yashin bilan kul qiladigan… Men sher kabi g`azabga mindim, qurol-yarog`ga o`raldim, jang bezagi qalpoqni o`z boshimga kiydim, baland supostat 1 [11] ag`daradigan jangovar aravaga, qalbim shiddati bilan shoshib chiqdim. Ashshur bergan qudratli kamonni qo`limga olib, qo`li bilan hayotlarni uzadigan nayzani qo`limga changallab yovuz dushmanni barcha qo`shini ustidan go`yoki dahshatli o`ragan kabi men qichqirdim, go`yo Adad 2 [12] kabi bo`kirdim. Buyuk iloh, meni ilohim Ashshurni amri bilan flang va frontga go`yoki janubiy uraganning to`lqini kabi dushmanga yopirildim, meni ilohim Ashshurni quroli bilan shiddatli tazyiq bilan men ularni orqaga qaytardim va qochirdim. Dushman qo`shinini o`q va nayzalar bilan kamaytirdim, ularni badanini g`alvir kabi teshdim. Xumbon untashni-Elam podshosi ayonini, tajribali harbiyni, uni qo`shin yo`lboshchisini, uni ulug` tayanchini 3 [13] , boshliqlar bilan birgalikda, qaysiki bellarida oltin xanjarlar va ularni oyoqlarini ajoyib halqalar chulg`agan, bog`langan semiz ho`kizlar kabi ularni men tezlikda suqdim, ularni tor-mor qildim. Go`yoki qurbonlik qo`ylari kabi ularni 4 [14] halqumini kesdim, ularni qimmatli jonini ip kabi uzdim. Men ularni qonini 1 [11] dushmanni. 2 [12] yashin, chaqmoq, yomg’ir va bo’ron xudosi 3 [13] boshqa. 4 [14] bo’ynini.](/data/documents/5736572f-2c12-4fbf-9c79-0d3092edda99/page-2.png)
![qo`zg`olon ko`targan Misr ustiga yurish qildilar. … Taxarka Misr va Kush 5 [15] mamlakati podshosi, uni Osuriya podshosi yani otam, Asarxaddon qarindoshi mag`lubiyatga uchratdi va mamlakatni egalladi – u Taxarka Ashshurni kuchini, Ishtar va buyuk xudolarni, meni ilohimni unutdi, o`z kuchlariga ishondi, meni otam, qarindoshim Misrga qo`ygan noiblarga qarshi bordi … Chopar Nineviyaga keldi va menga bu to`g`risida xabar berdi. Bu voqealardan meni qalbim darg`azab bo`ldi, meni ichim yonib ketdi. Men … o`zimni ulug`vor jangovar qo`shinlarimni harakatga keltirdim … Misr va Kush mamlakatiga yurishga yubordim …Misrdagi podsholar, noiblarga yordam berish uchun, meni yuzimga qaraydigan qullarga, men shoshilinch yurdim… men keng tekislikda uni qo`shinini yengdim. Taxarka Memfisga o`z qo`shinini yengilganini eshitdi… U o`z hayotini saqlab qolish uchun Memfisdan Fivaga qochdi… Misrga otam qo`ygan podsho – hokimlar, noiblarni… Men qaytardim va ularni yana o`z lavozimlari o`rniga qo`ydim. Misr va Kush mamlakatini… men yana egalladim. Mo`l talab olingan boylik va og`ir o`ljalar bilan omon – eson Nineviyaga qaytdim … Oxir- oqibatda men tayinlagan bu podsholar … men ularga qilgan yaxshilikni unutdilar. Ularni yuragi yovuzlikni o`yladi, ular xiyonat qilish to`g`risida kelishdilar … Bu hodisalar to`g`risida meni harbiy boshliqlarim eshitdilar, ularni otliqlari va ularni xabarlarini ushlab oldilar va ularni xoinona niyatlari to`g`risida bildilar. Ular bu podsholarni ushlab oldilar temir zanjirlar va temir kishanlarga ularni qo`l va oyoqlarini kishanladilar…Va Sais, Mendes va Tanis va boshqa shaharlardagi ular tomonda turgan odamlar yovuzlikni fikrladilar, ulug` va kichik odamlarni ular qurol bilan urdilar, u yerda hech kimni qoldirmadilar, ularni jasadlarini qoziqlarga osdilar, ularni terilarini shildilar va shahar devorini qopladilar, Osuriya qo`shiniga qarshi yovuzlikni o`ylagan bu podsholarni ular tiriklayin Nineviyaga, menga keltirdilar. Ularni ichidan Nexoni ayadim va unga hayot in`om qildim. Men yana shartnomalarni avvalgidan ko`ra mustahkamladim va ular bilan tuzdim. Men uni olachipor kiyimda kiyintirdim 5 [15] hozirgi Sudan](/data/documents/5736572f-2c12-4fbf-9c79-0d3092edda99/page-5.png)
![va uni podsholigining bezagi oltin tojni kiydirdim, uni qo`llariga oltin halqalarni taqdim. Oltin bezaklar bilan beldagi temir xanjarga men o`z ismimni yozdim va unga berdim. Osuriya er. avv. VII asrda Osuriya va unga qaram hududlar viloyatlarga bo`linib, viloyatlarni noiblar boshqarar edi. Noib lavozimi daromadli edi. Ba`zi viloyatlar ma`lum mansabdorlarga daromad olish uchun mukofot tarzida berilgan edi. Misol uchun “buyuk to`rton” 6 [16] shimoliy Mesopotamiyadagi boy Xarran shahrini boshlig`i edi. Qo`shinning oliy harbhiy boshliqlari va amaldorlar qaram yerlardan ulush olar edilar. Bizgacha yetib kelgan bir xat shunday xabar beradi: “Podshoga, meni egamga – seni quling Mardukshumusur. Meni podshomga, meni egamga tinchlikni bersin!” Xudo Nabu va Marduk podshoni, meni egamni marhamat qilsin! Meni egam podshoni otasi menga ozu uchun Xalaxxu viloyatidan sug`oriladigan yerni berdi, bu yerdan men foydalandim, uni mendan hech da`vo qilmadi. Barxalsu viloyati boshlig`i keldi va meni yerga ishlovchilarimga egalik qildi, uni uyini taladi, yerni tortib oldi. Podsho, meni egam biladiki, men podshoga qaram bo`lgan, podshoni xizmatini qilaman va saroyni tashlab ketmayman. Mana, yer mendan tortib olingan, men podshoga murojaat qilaman: podsho meni egam, men ochdan o`lmasligim uchun menga adolat qilsin. Osuriyani halokati Gerodot Tarix Osuriya davlati hududi er. avv. VII asrda bosqinchilik urushlari natijasida Kichik Osiyo tog`laridan Nil vodiysigacha, O`rtayer dengizidan Fors qo`ltig`igacha va markaziy Erongacha cho`zilgan. O`nlab xalqlar va qabilalarni uzoq vaqt qaram qilib shafqatsiz talagan Osuriya davlati er. avv. 6 [16] bosh lashkarboshi.](/data/documents/5736572f-2c12-4fbf-9c79-0d3092edda99/page-6.png)
![VII asrning yigirmanchi yillarida ichki ziddiyatlar va uning uchun noqulay xalqaro vaziyat natijasida tushkinlikga tushdi. Qaddini tiklagan Bobil va kuchayib borayotgan yosh Midiya davlatlari o`zlarining eski dushmanlari Osuriyaga qarshi ittifoq tuzdilar. Ular birgalashib Osuriya ustiga yurish qildilar va er. avv. 614-yilda osurlarning asosiy shahdolaridan biri Ashshurni, er.avv. 612-yilda uning poytaxti Nineviyani qamal qilib bosib oldilar. Qachonlardir qudratli bo`lgan Osuriya davlati quladi. Midiya va Bobil unga tegishli bo`lgan hududlarni bo`lib oldilar . 101 …, Fraot 7 [17] keyin Osiyoda xalq orqasidan xalqni bosib ola boshladi (aynan Ninga egalik qilganlar va avval butun Osiyoni hukmdori bo`lgan edilar, endi esa o`z ittifoqchilari ajralib ketganidan bir o`zlari qoldilar; o`z uylarida ular hali qudratli edilar.) Bu yurishda Fraotni o`zi 22 yillik podsholikdan keyin halok bo`ldi va uning qo`shinini katta qismi halok bo`ldi. 103 …, Fraotning o`limidan keyin podsholik uning o`g`li Demokning nevarasi Kiaksarga o`tdi … O`zini hukmi ostida bo`lgan barcha xalqlar bilan Kiaksar otasini o`chini olish va shaharni buzib tashlash uchun Ninga qarshi yurish qildi. Midiya va Bobil qo`shinlari Nineviyani qamal qilib, daryoni to`sib, uni o`zanini o`zgartirib, daryoni suvini shaharga yo`naltirdilar. Bir zamondosh keyin nima bo`lganini shunday hikoya qiladi: “Osuriya senga buzg`unchi ko`tarilyapti: Qal`ani qo`riqla, yo`lni poyla, belingni bog`la, kuchingni to`pla. Uni qahramonlarini qalqoni qizil; uni jangchilari yorqin kiyimlarda; jangga tayyorlanish kunida jang aravalari olovdek yarqiraydi, nayzalar o`rmoni to`lqinlanadi. Ko`chalar bo`ylab jang aravalari yeladi, maydonlarda shaqirlaydi; ulardan olov kabi yorqin, yashin kabi ular chaqnaydi. Osuriya podshosi o`z botirlarini chaqiradi, lekin ular yurishda qoqiladi; shahar devoriga shoshiladi, lekin qamal qilingan edi. Daryo darvozalari ochiladi, va saroy yuvilib ketadi. Qaror qilingan: Osuriya yalong`och bo`ladi va asirga olinadi. 7 [17] Midiya podshosi.](/data/documents/5736572f-2c12-4fbf-9c79-0d3092edda99/page-7.png)
