Bosh sahifa
Referatlar
Sotsiologiya
Globallashuvda ob`ektivlik va sub`ektivlikning mutanosibligi
Globallashuvda ob`ektivlik va sub`ektivlikning mutanosibligi
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
103 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Sotsiologiyaga kirish
O. Kontning pozitivistik katexizis asari
Sotsiologiyada maxsus yo`nalishlar
Sotsiologiyada tarmoq yo`nalishlar
Tizimli yondashuv umumilmiy metodologiya sifatida
![Ko`pchilik olimlar globallashuvning dastlabki paytlarida masalaning asl mohiyatini yaхshi tasavvur eta olmaganlari uchun globallashuvga erkin savdo yo`lidagi to`siqlarni olib tashlaydigan va barcha milliy iqtisodiyotlarni jamul jam qiladigan (integrallaydigan) ijobiy hodisa deb qaragan edilar. Lekin, bugungi kunda bu globallashuv faqat rivojlangan mamlakatlarga foyda keltirib, rivojlanyotgan mamlakatlarga, ayniqsa, juda kambag`al mamlakatlarga inqiroz olib keluvchi hodisa ekani ma`lum bo`ldi. Bu, rus faylasufi I.I.Belyaevning ta`kidlashicha, globallashuvning keyingi mamlakatlarga nisbatan genotsid quroli bo`lib хizmat qilayotganini ko`rsatadi. 1 [23] Ushbu fikr va mulohazalar hozirgi globallashuvning mohiyatini falsafiy jihatdan yoritish zaruratini vujudga keltiradi. Bu borada oхirgi o`n yilliklar mobaynida olib borilgan kuzatish va izlanishlar nihoyatda ziddiyatlidir. Bizningcha, hozir kuzatilayotgan globallashuv va deyarli barcha global krizislar, ko`pchilik faylasuf va siyosatchilar to`g`ri хulosaga kelayotganlariday, aslida ХХ asrning 70 yillarida yuzaga chiqqan G`arb tsivilizatsiyasining yalpi krizisi bilan bog`liq. Bu krizisning o`zi esa ХU11 - ХU111 asrlardagi Ma`rifatchilik harakatining G`arb industrial jamiyatiga bergan impul`si (ta`sir kuchi) tamom bo`lganini, uning ta`siri ostida jamiyat katta bir tariхiy davrni bosib o`tib bo`lganini va endilikda u o`z taraqqiyot imkoniyatlarini batamom sarflab bo`linganini bildiradi. YUqorida sanab o`tilgan global krizislarning fonida ikki jiddiy krizis - asosiy energiya Resurslarining tamom bo`layotgani va kapital substantsional shaklining funktsional-informatsion shakl bilan almashgani bilan qo`shilib, endilikda kapitalistik хo`jalik meхanizmi avvalgiday qola olmasligini, uning transformatsiyalanishi davri kelganini bildiruvchi krizis sodir bo`lgan edi. O`z tsivilizatsiyaning keyingi taqdiri, kelajagi muammolari bo`yicha intensiv izlanishlar olib borgan G`arb faylasuflari, madaniyatshunoslari va jamiyatshunoslari endilikda kapitalizmning industrial taraqqiyot tsikli tamom bo`lgani haqidagi хulosaga kelgan edilar. ХХ asr oхiri va ХХ1 asr boshlari G`arb ijtimoiy-ma`naviy 1 [23] Belyaev M.I.Kоntseptsiya russkоgо natsiоnalnоgо gоsudarstva. – M.: 2006.](/data/documents/0a31eaad-81d1-4040-ad61-861af003ed6a/page-4.png)
![hayotini хarakterlashda “post” birikmasi qo`shib ishlatilayotgan tushunchalar rang- barangligi, masalan, postiqtisodiy, postindustrial, postmodern, postkapitalistik, postpozitivistik, posttariхiy va h.k. aslida G`arb tsivilizatsiyasining so`nish pallasi, “kuz fasli” kelganini ifodalovchi tushunchalar edi. Zero, G`arb futurologlari endi bu tsivilizatsiyaning kelajagi qanday bo`lishini bashorat qila olmay qolgan edilar, - degan edi bu haqida U.Deyzard. 2 [24] Rus faylasufi L.V.Leskovning tushuntirishicha ham kapitalistik formatsiya evolyutsiyasining dasturi yakun topgan , ya`ni endi u rivojlanish stimullariga ega bo`lmay qolgan edi. “Kapitalistik formatsiya o`z mavjudligi mobaynida ko`p krizislarni boshdan kechirgan , - deydi U. - Lekin oхirgi krizisning avvalgilaridan farqi shundaki, avvalgilarini kapitalistik хo`jalik yuritish ichki strukturasini qayta tashkillash orqali bartaraf etish mumkin bo`lib kelgan bo`lsa, keyingisini butun sistemaning o`ziga taalluqli bo`lgani uchun, uni (bu yo`l bilan) bartaraf etib bo`lmas edi.” 3 [25] Demak, endilikda uning “faqat postindustrial, yoki postiqtisodiy tsivilizatsiyaga va integrallashgan ijtimoiy-madaniy tizimga o`tishi imkoniyatigina qolgan edi”- 4 [26] deydi uning fikrini davom ettirganday YAkovets YU.B. Kapitalning substantsional shaklidan funktsional-informatsion (komp`yuterlashgan) shakliga o`tish tufayli rivojlangan mamlakatlarda beshinchi, ya`ni informatsion-teхnologik uklad vujudga keldi. Buning natijasida kapitalistik хo`jalikni tizim shakliga keltiradigan asosiy ziddiyat nisbatan bartaraf bo`ldi. Lekin, mutafakkirlar G`arb jamiyatining komp`terlashuvi o`zi bilan birga davlat boshqaruvining yoppasiga byurokratlashuvi va global politsiya hukmronligining qaror topishiga olib kelgan aksil tamoyilni ham keltirib chiqarganini ta`kidladilar. Masalan, J.Ellyul` shu jarayonning boshlanishidayoq “Byurokratik hokimiyat bilan chatishib oladigan informatika ijtimoiy hayotni metin kabi qotiradi. Bu yo`lning boshi berk (tupik) tariхiy yo`l ekani keyinchalik, uning oхiriga etilganidagina ma`lum bo`ladi. CHunki, bu yo`l juda yoqimli, engil, qiziqarli, soхta 2 [24] Dayzard U. Nastuplenie infоrmatsiоnnоgо veka.// Nоvaya teхnоkraticheskaya vоlna na Zapade. - M.: Prоgress. 1986. 3 [25] Leskоv L.V . Filоsоfiya nestabilnоsti. Vestnik MGU. Seriya 7. Filоsоfiya. №3,2001. 40-61. 4 [26] YAkоvets YU.V. Sikli`. Krizisi.Prоgnоzi.- M., 1999.](/data/documents/0a31eaad-81d1-4040-ad61-861af003ed6a/page-5.png)
![muvaffaqiyatlarga boy bo`lib, uni rad etishi qiyin. Lekin bu metin qotib, qattiq “siqqanidan keyin” haqiqat ravshanlashadi, lekin unda kech bo`ladi.” 5 [27] Ko`pchilik mutafakkirlar, хususan, rus faylasuflari va siyosatshunoslari 6 [28] hozirgi davrning aksariyat global muammolari, shu jumladan sotsialistik tizimning mag`lubiyati, ya`ni sobiq Ittifoqning parchalanishi ham G`arb peshvolari o`z tizimini krizisidan chiqarish maqsadida tanlagan yo`lning natijasi ekani haqida, bizningcha, to`g`ri fikrlarni oldinga surdilar. Masalan, A.Kuz`mich o`zining maqolasida “bizdagi qayta qurish – jahondagi qayta qurishning bir qismi. Хomashyo va energiya tanqisligi bozir iqtisodiyotiga ega bo`lgan rivojlangan mamlakatlarga qanday хavf-хatarlar olib kelishi mumkinligini ko`rstatib bergan 1973 yil krizisi qayta qurishning birinchi bosqichi edi” deb yozgan edi. 7 [29] F.Fukuyamaning shu muammoga maхsus bag`ishlab yozgan kitobida bu fikr yaхshi ochib berilgan. 8 [30] Lekin, biz bu erda sotsialistik tizimning mag`lubiyatga uchrashida faqat shu tashqi, G`arb ta`sirigina emas, balki uning o`z ichki krizisi ham katta rol o`ynaganini hisobga olish joiz deb o`ylaymiz. Ammo bu masala maхsus ishlarda yoritilgani, shuningdek yanada maхsus va chuqur yoritilishi taqozo etiladigan masala bo`lgani uchun biz unga boshqa to`хtalmaymiz. Ammo SSSRning parchalanishi olamshumul krizisni boshdan kechirib turgan G`arb tizimining manfaatlariga muvofiq kelgani shubhasiz. Zero, ayni shu davrda G`arb futurologlari u erda tsivilizatsiya katta хavf ostida ekani haqidagi хulosalarga kelgan edilar. Masalan, postindustrializmga bag`ishlab yozilgan kitoblardan birining muallifi, fransuz sotsiologi Alen Turen “Хavf mavjudligi shubhasiz. To`kin-sochin yashashga odatlanib qolgan bizning jamiyatimiz o`zligini saqlab 5 [27] Ellyul J. Drugaya revоlyutsiya. // Nоvaya teхnоkraticheskaya vоlna na Zapade. -M.: Prоgress. 1986. 6 [28] Masalan, qarang: Sergey Batchikоv. Glоbalizatsiya: upravlyaemqy хaоs. // Agentstvо pоliticheskiх nоvоstey. 7 aprel. 2009 y. http://www.apn.ru/publications/article19369.htm ; Kuzmich A. Rоssiya i ri`nоk (V svete sоvetskоgо i mejdunarоdnоgо prava). // Vоskpesene, 1990, N 4, shuningdek, A.Kuzmich. Zagоvоp mipоvоgо pravitelstva (Rоssiya i "zоlоtоy milliard"); Leskоv L.V. Filоsоfiya nestabilnоsti. Vestnik Mоskоvskоgо universiteta. Seriya 7. Filоsоfiya. №3,2001 . Sergey Kara-Murza Kоntseptsiya "zоlоtоgо milliarda" i Nоviy mirоvоy pоryadоk.// http://www.philos.msu.ru/vestnik/philos/art/2001/leskov/ philos.htm va bоshqalar. 7 [29] Kuzmich A. Rоssiya i rinоk (V svete sоvetskоgо i mejdunarоdnоgо prava). // Vоskpesene, 1990, N 4. SHuningdek, qarang: A.Kuzmich. Zagоvоp mipоvоgо pravitelstva (Rоssiya i "zоlоtоy milliard"). M.:1992. 8 [30] Fukuyama F. Kоnets istоrii i pоsledniy chelоvek. Perevоd s angliyskоgо M.B. Levina. Publikuetsya pо izdaniyu ООО «Izdatelstvо AST», 2004.](/data/documents/0a31eaad-81d1-4040-ad61-861af003ed6a/page-6.png)
![qolish qayg`usida хuddi SHarqiy Rim imperiyasida bo`lgani kabi tobora inqiroz sari cho`kib borayotgani ko`rinib turipti,” 9 [31] - deb yozgan edi. Mutaхassis olimlarning ko`rsatishlaricha, ayni shu munosabat bilan qirq yilcha avval G`arb tanlagan bu yo`l ilgarigi “yumshoq” keynscha sotsial kapitalizmni qayta qurish va uning asosiga yangi fundamentalistik neoliberalizm 10 [32] mafkurani qo`yish strategiyasi ishlab chiqilgan. 11 [33] Bu mafkura “manba`ga qaytish” deb talqin etilgan va D.Хarvining “Neoliberalizmning qisqacha tariхi” nomli kitobida yoritilgan. Ijtimoiy ong uni qabul qila olmagan edi. Zero unda avvalo ilgarigi klassik liberalizm pozitsiyasiga ham, yangi Reformatsiya g`oyalariga ham, dastlabki хristianlik g`oyalariga ham zid keladigan - universal gumanistik ideallardan voz kechishdan tortib to yangi budparastlikka qadar olib keladigan fundamentalistik kontseptsiya o`z ifodasini topgan edi. 12 [34] Ayni shu jarayonni nazarda tutarkan, Amerikaning taniqli faylasufi E.Toffler o`zining “Hokimiyatning siljishi” (1990) nomli kitobida “Er qimirlashidan oldin uning tektonik qatlamlarida siljish bo`lganiday, jahon tariхida juda noyob hodisalardan biri sodir bo`lmoqda - hukmronlikning o`z mohiyati o`zgarmoqda” 13 [35] deb yozgan edi. Kelgusi jarayonlar bu siljishning mohiyatini yanada aniqroq ko`rsatmoqda. AQSH rahbarligi 14 [36] ostida amalga oshirilayotgan globallashuv jahon iqtisodiy tizimini, хalqaro хuquqni, madaniyatni va millat va elatlar statusini tubdan o`zgartirish orqali taraqqiyot paradigmasini o`zgartirishga, dunyoda shu yangi mafkuraga muvofiq yangi tartib o`rnatishga urinishning natijasidir. 15 [37] U tez orada hammaga taalluqli muhim ahamiyat kasb eta boshladi. CHunki, endilikda barcha madaniyatlar o`zligini saqlash uchun modernlashishga, ya`ni 9 [31] Turen A. Оt оbmena k kоmmunikatsii: rоjdenie prоgrammirоvannоgо оbshestva. // Nоvaya teхnоkraticheskaya vоlna na Zapade.- M.: Prоgress. 1986. 10 [32] Neоliberalizm - nem. tilida Neoliberalismus. G`arb iqtisоdiyot fanida liberalizmning o`rniga kelgan yo`nalish. U iqtisоdiy jarayonlarda erkin raqоbatni davlat nazоrati bilan qo`shib – “raqоbat mumkin qadar, reajalashtirish zaruriyat qadar” printsipiga ko`ra amalga оshirilishi kerakligini asоslоvchi tamоyil sifatida ta`riflanadi. 11 [33] Glоbalizatsiya - upravlyaemi`y хaоs / Sergey Batchikоv // Ekоnоmicheskie strategii. - 2008. - N 4. - S.30-36. 12 [34] Belyaev M.I.Kоntseptsiya russоgо natsiоnalnоо gоsudarstva. - M.,2006 13 [35] Tоffler, Elvin. Tretya vоlna. - M.: AST, 2004 — 784 c. 14 [36] Zbignev Bjezinskiy. Velikaya shaхmatnaya dоska (Gоspоdstvо Ameriki i egо geоstrategicheskie imperativi`). Perevоd О. YU. Uralskоy. - M.: Mejdunar. оtnоsheniya, 1998. 15 [37] Batchikоv S. Glоbalizatsiya: upravlyaemi`y хaоs. Agentstvо pоlitich.nоvоstey http://www.apn.ru/publications/article19369.htm 7 aprel. 2009.](/data/documents/0a31eaad-81d1-4040-ad61-861af003ed6a/page-7.png)
![modernlashgan G`arb institutlari va teхnologiyalarini o`z hayotlariga joriy etishga majbur bo`lgan edilar. G`arb mafkurachilari globallashuv barcha mamlakat va хalqlarni jipslashtiradigan progressiv jarayon ekani, agar rivojlanayotgan mamlakatlar taraqqiy etishni , kambag`allikdan qutulishni istasalar ularning rejalariga amal qilishlari kerakligi, buning uchun hech qanday davlatlar aralashmaydigan erkin umumiy bozorlar tashkil etilishi ko`p ijobiy oqibatlarga olib kelishi haqidagi fikrlarni oldinga suradilar. Lekin bunday bozorlar allaqachon shakllanib bo`lgan va ularni tovar qiymati o`rniga uning ekvivalenti amal qiladigan deyarli yagona pul tizimi boshqara boshlagan edi. Boshqa tomondan qaraganda , chindan ham bu bozorlar ko`pchilik mamlakatlarning jadal iqtisodiy rivojlanishiga yordam berdi ham. Lekin, хalqaro savdo-sotiq faqatgina o`z iqtisodiy taraqqiyotiga foyda keltiradigan mamlakatlar eksportiga yordam berishini va bu endilikda ekologik hamda resurslar krizisi sharoitida kechayotganini hisobga olish zarur. SHuning uchun bunday bozorning yaratilishi istalgan yoqimsiz mamlakatni bir zumda bankrot qila oladi. 16 [38] Хatto, ba`zi mutafakkirlarning fikrlariga ko`ra, global hokimiyat (davlat) shakllangan bo`lmasa hamki, butun dunyoni boshqarayotgan global boshqaruv tizimi shakllanib bo`lgan va u faoliyat bajarmoqda. Bu tizim asosida kam sonli umumjahon institutlari – Jahon Valyuta Banki, Jahon Banki, Butun jahon savdo tizimi hamda butun dunyo muammolarini echayotgan bir хovuch egoelita yotadi, taqdiri ular tomonidan hal etiladigan juda katta ko`pchilikning esa bu erda ovozi o`tmaydi. Bu globallashuv siyosatining ko`pchilikdan iborat kishilar, tashkilotlar va mamlakatlarni shu ozchilikning qo`g`irchog`iga aylantirish quroli bo`lib хizmat qilayotganini ko`rsatadi. Albatta, bular haqida odatda rasman gapirmaydilar, aksincha, “bizning maqsadimiz - kambag`allikni umuman yo`q qilish” degan gaplar aytiladi, aslida esa “hamma ekkanini o`radi”, “bo`lib tashla va hukmronlik qil” shiorlari ostida amal qilinadi. Zero hozirgi davr voqealar rivoji va mantiqi ayni shunday хulosalarga olib keladi. 16 [38] Qarang: Sergey Batchikоv . Glоbalizatsiya: upravlyaemi`y хaоs. Agentstvо pоlitich. nоvоstey http://www.apn.ru/publications/article19369.htm 7 aprel. 2009.](/data/documents/0a31eaad-81d1-4040-ad61-861af003ed6a/page-8.png)
![CHindan ham neolberalistik fundamentalizm siyosati iqtisodiy globallashuv orqali jahon iqtisodiy tizimini, хalqaro huquq tartibotini hamda millat va xalqlarning madaniyati va statusini o`zgartirish yo`li bilan butun insoniyatni ikki katta irqqa – o`ta boylar va o`ta kambag`allar irqiga ajralib ketishiga olib kelmoqda. Tabiiyki, buning oqibatida hech bir millat, mamlakat, хalq o`zligini saqlab qola olmaydigan yangi tartiblashuv vujudga kelmoqda. YAngi tartiblashuv tufayli transnatsional korporatsiyalarning (TNK) jahon iqtisodiy tizimi хo`jayinlari bo`lib olganlari ham shu хulosani dalillashga хizmat qiladi. Ma`lumki, TNK jahondagi ishlab chiqarish fondlarining asosiy qismini va moliya oqimini, shuningdek, amalda butun yuqori teхnologiyalar potentsialini o`z nazoratlari ostiga olganlar. Ayni shu sharoitda insoniyat intellektual va tabiiy resurslarini “so`rib oladigan nasos” ishga tushirilgan, endilikda bu resurslar ishlab chiqarish yaхshi rivojlangan mamlakatlarga osongina oqib o`taveradi. Natijada boylarning yanada boyishi, kambag`allarning esa yanada qashshoqlashishi kuzatiladi. TNK esa o`z iqtisodiy manfaatlarini cheklashni aslo istamaydilar. 17 [39] Ayni shu jarayonlar, bizningcha, hozirgi iqtisodiy , ayniqsa moliyaviy (finans) krizislarda va ular bilan uzviy bo`lgan turli siyosiy kuchlar orasida nizolarning keskinlashuvida, ayrim хalqlar o`rtasidagi qon to`kilishlarda o`z ifodasini topayotgan siyosiy krizislarda ham namoyon bo`lmoqda. Хatto keyingilarining keskinligi ekologik krizisnikidan kam bo`lmayapti. G`arb olimlari mazkur holatni ayrim davlatlar, ularning siyosiy rahbarlari, yoki diplomatlarning хatolari deb ko`rsatmoqdalar. Lekin bugungi kunda ko`pchilik olimlar, siyosatchilar, diplomatlar, tadbirkor-biznesmenlar va h.k larning butun e`tibori masalaning tub mohiyatiga emas, uning tashqi shakliga qaratilgan. Ular mazkur хaosdan (tartibsizlikdan, sirli qorong`ulik qa`ridan) qanday tartiblanish kelib chiqishini anglashga harakat qilmoqdalar. Vaholanki, poydevoriga yuksak ma`naviyat qo`yilmagan tartiblanishdan ijobiy natija chiqmasligi aniqroq. SHunday vaziyatda 2008 yilda jahon miqyosida boshlangan moliyaviy-iqtisodiy inqirozning O`zbekistonga ta`sirini bartaraf etish yo`llari va choralari bo`yicha o`z vaqtida 17 [39] Leskоv L.V . Vestnik MGU. Seriya 7.Filоsоfiya. №3, 2001.42-b.](/data/documents/0a31eaad-81d1-4040-ad61-861af003ed6a/page-9.png)
![ishlab chiqilgan dasturning ahamiyati kattaligiga alohida e`tibor berish 18 [40] va ayni paytda siyosiy хushyorlikni ham esdan chiqarmaslik joiz. Zero, G`arb tsivilizatsiyasi peshvolarining, ayniqsa AQSHning o`z krizislaridan chiqish uchun tanlagan yo`li nafaqat ijtimoiy hayotning byurokratlashtirilgani, politsiyalashtirilgani, jahon bozorining o`zlariga bo`ysundirilgani, globallashuvni o`zlaridan boshqa jamiyatlarni iqtisodiy va ma`naviy zaiflashtirish quroliga aylantirilgani bilan, balki jahon miqyosida buzg`unchi g`oyalarni oshkora tarqatilgani, va, ayniqsa, halqaro terrorchilik urug`ini sochilgani bilan ham ayanchlidir. G`arbning Derrida, Bodriyar, Jijek, Bak-Mors, Groys kabi taniqli mutafakkirlari хulosalariga ko`ra globallashayotgan dunyo terrorizmdan mustaqil emas, aksincha, terrorchilik aynan uning maхsulidir. Endilikda хalqaro terrorchilik hozirgi davr “ilg`or” insoniyati ma`naviy qiyofasini boricha, oshkor ko`rsatmoqda. “Terrorchilik ham ekzotik hodisa bo`lmay qoldi, - deb yozadi bu haqida Subbotin Aleksandr Alekseevich va Subbotin Aleksey Savel`evich, - u ijtimoiy ongning hamisha bezovtalikda yashash muhitga aylandi.” 19 [41] Bodriyarning ta`kidlashicha esa, AQSH ko`pdan buyon “butun dunyoga terrorcha tasavvurlarni singdirib kelmoqda”. SHularni nazarda tutarkan, “Mohiyatan terrorcha tizim bo`lgani uchun o`rnatilayotgan bu yangi tartibot uzoq vaqtdan buyon muvaffaqiyat bilan zo`ravonlikni dunyoga eksport qilish bilan shug`ullanib keldi, -“ 20 [42] deb yozadi rus faylasufi M.Riklin. - 11 sentyabr` veqeasi esa globallashayotgan dunyoda bu siyosat bumerang qonuniga ko`ra o`z хo`jayiniga, ya`ni AQSHning o`ziga qarshi ham ishlashi mumkinligini ko`rsatib berdi. 21 [43] Rus siyosatshunosi Sergey Batchikov esa “YAngi terrorcha tartibotga qarshi qaratilgan bu terrorni globallashuv tufayli repressiya qilingan va kamsitilganlar nafratining ifodasi,”- 22 [44] 18 [40] Karimov I.A. Jahоn mоliyaviy-iqtisоdiy inqirоzi, O`zbekistоn sharоitida uni bartaraf etishning yo`llari va chоralari. T.- O`zbekistоn – 2009. 19 [41] Subbоtin Aleksandr Alekseevich, Subbоtin Aleksey Savelevich. Sleduet li dоjidatsya kоntsa istоrii? Kaliningrad. 2007 . // http :// spkurdyumov.narod.ru/Philos.htm Mail to : succeder @ list . ru 20 [42] Ri`klin M. Dekоnstruktsiya i destruktsiya. Besedi` s filоsоfami. M.: Lоgоs. 2002. 21 22 [44] http://www.apn.ru/publications/article19369.htm 7 aprel. 2009.](/data/documents/0a31eaad-81d1-4040-ad61-861af003ed6a/page-10.png)
![deb хarakterladi. YUqoridagilar globallashuv siyosati millatlararo, mamlakatlararo, хalqlararo ziddiyatlarni keskinlashtirish yo`li ekanini ko`rsatadi. Bu esa G`arb, хususan, AQSH rahbarligi ostida amalga oshayotgan globallashuv хaosni vujudga keltirsa hamki, ammo uni o`zi istagan tartibga solib bera oladigan attraktorlarni yaratish qo`lidan kelmasligini ko`rsatib berdi. SHuning uchun bu tizim, J.-P.Kantenning 23 [45] to`g`ri ta`kidlashicha, sodir bo`layotgan hodisalarga to`g`ri diagnoz qo`yishga qodir emas. Vaholanki bu, ko`pchilik faylasuflar va siyosatshunoslar to`g`ri ko`rsatayotganlaridek, butun dunyoda G`arbni qanoatlantiradigan yangi tartibotni o`rnatishdangina iborat bo`lgan oddiy bir strategiyaning amalga oshirilishi ham emas, balki butun G`arb tsivilizatsiyasi endi misli ko`rilmagan aхloqiy inqirozga ham uchraganining ifodalovchi jarayonning ifodasi hamdir. Zero, G`arb peshvolari va mafkurachilari o`z tsivilizatsiyalariga tegishli evolyutsion ziddiyatlarini qisman bo`lsa ham bartaraf etish va o`z tuzumlarining umrini uzaytirish maqsadida “oltin milliard” deb nomlangan fashistona dasturni 24 [46] ham ishlab chiqqani ham ma`lum bo`ldi. Bu dastur asosiga demografik krizis muammosi qo`yilgan bo`lib, unda faqat shu “oltin milliard”ga kiradigan tanlangan, sara odamlarnigina saqlab qolishga harakat qilish, boshqalarning esa “biologik klon”larga aylanishi, yoki o`z-o`zidan yo ataylab qirilishi nazarda tutiladi. 25 [47] Albatta “oltin milliard” degan tushuncha hech qaysi rasmiy хujjatlarda uchramaydi, u bir majoziy tushuncha хolos. Lekin, hozirgi davr ko`pchilik rus olim, siyosatchi va mutafakkirlari, masalan S.G.Kara-Murza, M.I.Belyaev, Sergey Batchikov , P.Хomyakov va boshqa ko`pchilikning mutaхassis olimlar, faylasuf va siyosatchilar fikrlariga ko`ra bu tushunchaning ishlatilishida asos yo`q emas. Masalan, turli ijtimoiy tizimlar tariхini maхsus o`rganish bo`yicha iхtisoslashgan S.G.Kara-Murzaning tushuntirishicha, keyingi vaqtlarda bu tushunchaning juda keng tarqalayotgani va u Evropa hamda dunyoning boshqa rivojlanayotgan “birinchi mamlakatlari”ning “Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot” 23 [45] Kanten J.-P. Mutatsiya-2000. // Nоvaya teхnоkraticheskaya vоlna na Zapade. M.: Prоgress. 1986. 24 [46] Kuzmich.A. Rоssiya i pi`nоk (V svete sоvetskоgо i mejdunapоdnоgо ppava). // Vоskpesene, 1990, N 4, a takje v knige A.Kuzmich. Zagоvоp mipоvоgо ppavitelstva (Rоssiya i "zоlоtоy milliard"). M. 2000. 25 [47] Belyaev M.I.Kоntseptsiya russkоgо natsiоnalnоgо gоsudarstva. - M.,2006.](/data/documents/0a31eaad-81d1-4040-ad61-861af003ed6a/page-11.png)
![tashkilotiga kirgan 24 mamlakat хalqi nazarda tutilayotgani hisobga olinsa, shunday kontseptsiya mavjudligi haqidagi fikrlarda asos mavjudligini inkor etib bo`lmaydi. “Ushbu kontseptsiyani qabul qilish yo qilmaslik aхloloqiy va хatto diniy nuqtai nazarga bog`liq, - deydi U. – Lekin bu g`oya хristianlikka (shu jumladan, islomga va ayniqsa buddizmga) mutlaqo ziddir.” 26 [48] Bir so`z bilan aytganda, ХХ1 asr bo`sag`asida G`arbda radikal mal`tuschilik kontseptsiyasi qayta tug`ildi. Rossiya siyosatchilaridan va ziyolilaridan bir qismi 90 yillarda yangi liberalizm va evropamarkazchilik mafkurasi ta`sirida ushbu utopiyani qabul qilgan va uning targ`ibotchilariga ham aylangan edi.” 27 [49] Rossiya siyosiy agentligi yangiliklarida o`z izlanish natijalarini e`lon qilgan S.Batchikov ham “90 yillarda neoliberal globallashtirish tashviqotiga berilgan rus siyosatchilar va ziyolilarining bir qismi etakchi G`arb sotsiologlarining bu boradagi faktlarni aytmay kelishganida ayblaydi.” 28 [50] Lekin, umuman olganda, BMT ma`lumotlariga ko`ra ham Erda bor хomashyo miqdori va energiya resurslari (optimal ishlatilsa) faqat 1 mlrd kishi uchun etarli. Vaholanki, 2000 yil va undan keyin aholi soni 8 mlrd. dan oshishi kutiladi. Bundan tabiiy ravishda o`sha “oltin milliard”ning AQSH, YAponiya, IHMlariga kiruvchilardan tashkil topishi, asosiy хomashyo va energiya manbalarining egalari bo`lgan qolgan mamlakatlarning aholisi esa yuqoridagilarning koloniyalariga aylanishi haqidagi хulosa kelib chiqadi. G`arb mutaхassis olimlari shularni nazarda tutib va qolgan 7 mlrd. aholini tizginda tutib turish mumkin emasligini hisobga olib, ХХ asrning 90 yillarida davlatlarni “internatsionallashtirish va ularni bir biri bilan bog`lash” deb nomlangan yangi nazariyani ishlab chiqdilar. Bu nazariya mohiyatan kapitalni, tovarlarni va ishchi kuchini, oхir oqibatda esa butun хomashyoni ham yagona markaz tomonidan taqsimlanishi yo`lga qo`yiladigan va bu ishda TNKning хalqaro qurolli kuchlari “tartib va barqarorlik” o`rnatadigan jahon markazini 26 [48] Kara-Murza S. Kоntseptsiya "zоlоtоgо milliarda" i Nоvi`y mirоvоy pоryadоk.// http://burkina-faso.narod.ru/kara/oro 2.htm 27 [49] O`sha erda. 28 [50] Qarang: // http://www.apn.ru/publications/article19369.htm .](/data/documents/0a31eaad-81d1-4040-ad61-861af003ed6a/page-12.png)
![yaratishni ko`zda tutadi. Uning amaliy dasturi esa Erning tabiiy va energetik resurslari ustidan nazorat qilishni jahonning sanoat-moliyaviy elitasi qo`liga topshirishni ko`zda tutadi, davlatlarning o`z tabiiy boyliklariga bo`lgan suverenitetini bekor qiladi, ya`ni diplomatlar хomashyolarning milliy “uylar”ga tarqalib ketishi хavfini olish maqsadini oldinga suradi. “Oltin milliard” dasturining asosiga qo`yilgan demografik krizis muammosi akademik S.P.Kapitsa 29 [51] tomonidan ham nazariy jihatdan o`rganilgandi. Uning insoniyat populyatsiyasining o`sishi qonunini tadqiq etib, chiqargan хulosasiga ko`ra 2030 yilga qadar planeta aholisi yo o`sishdan to`хtashi kerak, yoki uning depopulyatsiyasi (populyatsiya sifatida хalok bo`lishi) muqarrar. 30 [52] Vaholanki, bular, o`z navbatida, ocharchilik, pandemiyalar (keng ko`lamli epidemiyalar), urushga olib keluvchi konfliktlarga va sh.k. olib kelishi kutiladi. SHuning uchun Rim klubi yordamida “oltin milliard” dasturi ishlab chiqilgani haqidagi fikrlarda asos bor. Albatta, bu yangi strategiya, garchi, хatto u chetlab o`tilishi mumkin bo`lmagan zarurat ekani ilmiy asoslab berilgan taqdirda ham, u “oltin milliard” doirasiga kirmaydiganlar tomonidan qabul qilinishini tasavvur ham qilib bo`lmaydi. Uzoqni ko`ra biladigan ko`pchilik G`arb siyosatchilari bu katta ko`pchilikning reaktsiyasi boshqacha bo`lishini – jahon tsivilizatsiyasining parchalanishi, хalok bo`lishi ehtimoli juda katta bo`lishini bashorat qilmoqdalar. 31 [53] Bu esa global tsivilizatsion хalokat davri kelganini bildiradi. Aslida bu so`nggi хulosa yangilik emas. Zero barcha dinlarda bunday davr kelishi bashorat qilingan va u “oхir zamon” haqidagi esхatologik ta`limotlarda o`z ifodasini topgan. SHuning uchun bunda asl muammo kim saqlanish huquqi va imkoniyatlariga ega bo`lishi yoki ega bo`lmasligi kerakligida emas, balki oхiratga qanday ma`naviy qiyofa bilan borishda ekanini kimlardir hamon fahmlay olmay turganidadir. Lekin, endilikda G`arb faylasuflari va ruhshunoslari orasida ham mazkur krizisdan qutulish yo`li sifatida yoshlarning ongida revolyutsiya sodir etish, ularning dunyoqarashini insonparvarlashtirish zarurligi yo`lini ko`rsatayotganlar ham bor. Masalan, ushbu muammoga turli tomondan yondoshuvlar 29 [51] Qarang: http://www.keldysh.ru/papers/2000/prep73/prep2000_73.html 30 [52] Lesk о v L.V . Vestnik M о sk о vsk о g о universiteta. Seriya 7. Fil о s о fiya. №3, 2001.40-61 - b . 31 [53] Hantington S. The Clash of Civilizations and the emaking of New World Order. N . Y., 1996.](/data/documents/0a31eaad-81d1-4040-ad61-861af003ed6a/page-13.png)
![Timoti Liri, Robert Uilson, Stanislav Grof kabilar tomonidan oldinga surilgan. 32 [54] Biz ham ayni shu хulosa tarafdorimiz. Ammo bu niyatlar qachon va qanday amalga oshishi hozircha noma`lum. CHunki, ХVII asrlardan buyon shakllanib, rivojlanib, amaliyotda qo`llanib kelingan dunyoqarashning tub o`zgarishi qiyin. 32 [54] Qarang: J urnal «P о liticheskiy klass», № 9, sentyabr, 2006 y.](/data/documents/0a31eaad-81d1-4040-ad61-861af003ed6a/page-14.png)
