Din sosiologiyasi - Sotsiologiya - Referatlar

Din sosiologiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

82.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1 . Din tushunchasi. 2. Dunyo dinlarining tasnifi. 3. Islom dini ma`naviy qadriyat sifatida. 4. Dinning siyosiylashuvi jarayonlari tahlili.

www.arxiv.uz Ijtimoiy hayotning muhim jabhasi bo`lgan din va diniy e`tiqod masalasi sosiologiya fanining muhim obyektlaridan biri hisoblanadi.SOTSIOLOGIYA jamiyat hayotini o`rganar ekan, shu hayotning muhim tarkibiy qismi bo`lgan va ayni paytda unga kuchli ta`sir o`tkazuvchi omil - din doimo uning diqqat markazida bo`lgan. SOTSIOLOGIYA fanining asoschisi hisoblanuvchi O. Kont jamiyat taraqqiyotini davrlarga bo`lar ekan, asosiy mezonlardan biri sifatida dinga murojaat qiladi. Uning tasnifida insoniyat o`z rivojida uch bosqichni bosib o`tadi. Bular quyidagilar: teologik, metafizik va ilmiy bosqichlar. Kont fikricha, har uchala bosqichda ham din muayyan rol o`ynaydi. Dinning ijtimoiy hayotdagi o`rni va rolini tahlil qilish uchun, avvalo, din o`zi nima?- degan savolga javob topish kerak. Bu savol jo`ngina tuyulsa ham, unga javob berish ancha murakkab. Bu savolga dinshunoslik, sosiologiya va falsafadagi turli oqimlar turlicha javob beradilar. Bu javoblarning aksariyati esa bir-biriga zid va bir-birini inkor qiladi. Sho`rolar davrida chiqarilgan falsafa va ateizmga oid adabiyotlarda din voqyelikning kishilar ongidagi fantastik in`ikosi, deb ta`riflangan va u xalq uchun af`yun, deb e`lon qilingandi. Bu adabiyotlarda dinning asosiy belgilaridan biri ilohiy kuchga, ya`ni xudoga ishonish, deb belgilanardi. Holbuki, dunyoda shunday dinlar borki, ularda xudo tushunchasi umuman yo`q. SOTSIOLOGIYA va dinshunoslikka oid mavjud adabiyotlarni tahlil qilish ularda dinga ko`plab ta`riflar berilganini ko`rsatadi. Biz bu ta`riflar qatoriga yana bittasini qo`shish o`rniga dinning o`ziga xos belgilarini sanab o`tmoqchimiz. Ular quyidagilar: I. Muayyan e`tiqod va ta`limotning mavjudligi. Har bir din dunyoni o`z nuqtai nazaricha izohlaydi va ishonuvchilarda muayyan e`tiqod shakllantiradi. II. Marosim va rasm-rusmlar. Har bir din o`ziga xos marosim va rasm-rusumlarga ega. III. Diniy marosim va rasm-rusumlarning muayyan qismi faqat belgilangan joylarda jamoa bo`lib bajarilishi. Masalan yahudiy va xristian dinida ibodatning asosiy qismi faqat sinagoga va cherkovda bajariladi. Islom dinida erkaklar tomonidan o`qiladigan namoz asosan jome masjidlarida o`qiladi. Dinlar sehrgarlikdan avvalo mana shu belgi bilan, ya`ni muayyan marosimlarni muayyan

www.arxiv.uz joylarda bajarish bilan farqlanadilar. Sehrgar va shamanlar І ayri tabiiy harakatlarni individual holatda bajarsalar, dindorlar diniy marosim va ibodatlarning asosiy qismini jamoa bo`lib bajaradilar. Sanab o`tilgan belgilarning uchalasi ham dunyoviy dinlarning barchasida mavjud. Bu dinlar quyidagilar: iudaizm, xristianlik va islom. Iudaizm (yahudiy dini) ular ichida eng qadimiysi bo`lib, miloddan taxminan ming yil oldin shakllangan. Bu din o`sha davrda mavjud bo`lgan boshqa dinlardan farqli o`laroq, yakka xudoni tan olardi. Milodiy eraning dastlabki asrlarida yahudiylar dunyoning ko`p mamlakatlariga tarqab ketdilar, lekin biror mamlakatda iudaizm rasmiy din sifatida tan olinmadi. Ko`p mamlakatlarda bu din vakillari ta`qib ostiga olindi. Ikkinchi jahon urushi yillarida millionlab yahudiylar nasistlarning konslagerlarida o`ldirib yuborildi. Urush tugagach, Isroil davlati tashkil topdi va unda iudaizm rasmiy din sifatida e`tirof etildi. Xristianlik dastavval sekta sifatida iudaizm tarkibida vujudga keldi va Kichik Osiyo, Yunoniston va Rimda tarqala boshladi. Imperator Konstantin davrida bu din Rim imperiyasining rasmiy dini deb e`lon qilindi. Milodiy era davomida xristianlik o`arb mamlakatlarida asosiy din bo`lib kelmoqda. Xristianlikning pravoslaviye, katolisizm, protestantlik kabi bir necha tarmoq va oqimlari mavjud. Islom dini eramizning VII asrida shakllandi. Bu dinning asosini besh rukn tashkil qiladi: 1. Iymon; 2. Namoz; 3. Ro`za; 4. Zakot; 5. Haj. Islomda sunniylik va shia yo`nalishlari bo`lib, ular ham o`z navbatida bir qator mazhablarga bo`linadi. Musulmon dini dunyoning besh qit`asida va deyarli barcha mamlakatlarda mavjud. Saudiya Arabistoni, Liviya, Birlashgan Arab Amirliklari, Iordaniya, Jazoir, Pokiston, Eron kabi qator mamlakatlarda islom rasmiy din deb e`lon qilingan. Islom dinida ham mo``tadil va aqidaparast oqimlar mavjud.

www.arxiv.uz Uch olamiy dindan tashqari, buddaviylik, induizm, kunfuchilik, kabi dinlar ham ko`p millionlik tarafdorlariga ega. Induizm eramizdan oldingi to`rtinchi ming yillikda shakllangan. Bu din tarafdorlari asosan Hindistonda istiqomat qiladi. Bu din ta`limotiga ko`ra, Yerda tu І ilish, o`lish va qayta tu І ilish jarayoni abadiy kechadi. Yangi tu І ilganlar tanasiga avval o`lganlarning ruhi joylashadi. Bu ruhning avvalgi hayotdagi mavqyeiga mos ravishda insonlar ijtimoiy hayotda o`z mavqyelariga ega bo`ladilar. Shunday qilib, bu din odamlarning kastalarga bo`linishini ilohiy sabablar bilan izohlaydi. Buddaviylik, kunfuchilik va daosizm dinlari uchun umumiy xususiyat shundaki, ularning tarafdorlari xudoni e`tirof etmaydilar. Buddaviylik miloddan avvalgi VI asrda Nepolda yashagan Sudxart Gautama ta`limotidan boshlanadi. Unga ko`ra, insonlar tu І ilish va qayta tu І ilish doirasidan o`z xohish va eqtiroslaridan voz kechish orqali chiqishlari mumkin. Buddaviylikning asosini nirvana to` І risidagi ta`limot tashkil qiladi. Bu din Tailand, Birma, Nepol, Shri-Lanka, Xitoy, Yaponiya, Koreya singari mamlakatlarda tarqalgan. Kunfuchilik miloddan oldingi VI asrda yashagan Kun-Fu-Chi ta`limotiga asoslanadi. U Budda bilan bir vaqtda yashagan bo`lib insonning tabiat bilan uy І unlashish yo`llarini axtargan. G`arbda sosiologiyaning fanga aylanishi O. Kont nomi bilan bo І lansa-da, undan ko`p asrlar avval ham o`arb va Sharq olimlari din va jamiyat muammosi ustida ko`p bosh qotirganlar. Bu masalada Markaziy Osiyoda yetishib chiqqan ulkan allomalar Yusuf Xos Hojib, Abu Ali ibn Sino, Mirzo Ulu І bek, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur singari o`nlab va yuzlab olimu-fuzalolar chuqur fikrlar bildirganlar. Kichik bir bobda dinning ijtimoiy hayotda tutgan o`rni to` І risida Markaziy Osiyolik olimlar bildirgan fikrlarning barchasini qamrab olish imkoni yo`q. Shuning uchun Markaziy Osiyodan yetishib chiqqan olimlar ijodida dinning jamiyatda tutgan o`rniga katta e`tibor berilganini ta`kidlab o`tmoqchimiz. Bu olimlar dinning ijtimoiy hayotdagi o`rnini tahlil qilar

www.arxiv.uz ekanlar, bir dinni madh etib boshqasini tanqid qilish yo`lidan bormadilar. Ular turli dinlarning jamiyat taraqqiyotiga o`tkazayotgan ta`sirini tahlil qilishda kuzatish, qiyoslash va tarixiylik usullaridan keng foydalandilar. Xususan Abu Rayhon Beruniy o`zining qator asarlarida, ayniqsa «Hindiston» kitobida turli qabilalar, elatlar va xalqlar hayotida dinlar qanday rol o`ynaganini chuqur tahlil qilib berdi. o`arb va Sharq olimlari din va diniy oqimlarning odamlar va jamiyat hayotiga o`tkazadigan ta`siri to` І risida qanchalik chuqur fikr bildirmasinlar, din sosiologiyasi maxsus ilmiy yo`nalish sifatida XIX asr oxiri va XX asr boshlarida shakllandi. Din sosiologiyasining shakllanishi M. Veber nomi va ilmiy faoliyati bilan bo І liq.SOTSIOLOGIYA fanining asoschilaridan biri hisoblanadigan nemis olimi M. Veber ijodida dinni sosiologik tahlil qilish markaziy o`rinni egallaydi. Barcha dinlarni inkor qilib, ularni xalq uchun af`yun, deb e`lon qilgan Marks ta`limotidan farqli o`laroq, Maks Veber din va jamiyat munosabatini tahlil qilar ekan umuman din to` І risida emas, muayyan davrdagi muayyan din yoki diniy oqim to` І risida fikr yuritdi. Maks Veberning fandagi eng katta xizmatlaridan biri, uning xristian dinidagi protestantlik mazhabining iqtisodiy taraqqiyotga o`tkazgan ta`sirini kashf etishida bo`ldi. Uning nazariyasiga ko`ra, boylikni, boylik orttirishga intilishni uncha xushlamaydigan xristian dini mazhablari iqtisodiy taraqqiyotga muayyan darajada to`siqlik qilganlar. Boylikni xudoning ne`mati, unga intilishni esa bandalarning burchi deb talqin qiladigan protestantlik esa iqtisodiy taraqqiyot va kapitalistik munosabatlarning rivojlanishiga kuchli turtki berdi. Veber talqinida, protestantlik kapitalizm vujudga kelishidagi asosiy sabablardan biri edi. Veber izdoshlari uning fandagi xizmatlarini ko`klarga ko`tarib maqtashdi. Uning xizmatlarini e`tirof etish bilan birga, shuni ham ta`kidlash lozimki, u iqtisodiy taraqqiyotga faqat bir diniy mazhab-protestantlikning o`tkazgan ta`sirini keng tadqiq qildi. Dinlarini tahlil qilar ekan, M. Veber ular sanoat kapitalizmi rivojlanishiga І ov

www.arxiv.uz bo`lmoqda, degan xulosaga keldi. Moliyaviy munosabatlarga cheklovlar qo`yish, ijtimoiy hayotga passiv munosabatni tar І ib qilish orqali bu dinlar, Veber fikricha, ijtimoiy taraqqiyotga to`sqinlik qiladi. Uning talqinida xristian dini, ayniqsa protestantlik mazhabi hayotdagi adolatsizlikni passiv kuzatib o`tirmay, uni bartaraf qilish uchun faol kurashga chaqirish orqali ijtimoiy taraqqiyotga katta turtki beradi. Islom dinidagi oqimlar, mazhablar, yo`nalishlar turlicha bo`lib, ularning barchasi ham faqatgina o`zlari mansub bo`lgan mazhab yoki yo`nalish haqiqiy islom dini ekani, boshqalar esa yo`ldan adashganlar, deb da`vo qilishadi. Boshqa dinlarda bo`lgani kabi islomda ham aqidaparast (fundamentalistik) va mo``tadil oqimlar o`rtasida kurash borgan. Aqidaparast oqimlarning vakillari dinni ilk paydo bo`lish davridagi holatga qaytarmoqchi bo`ladilar. Aslida esa bu І oyalar mavjud tuzumdan norozilik alomati bo`lib, ijtimoiy taraqqiyot yo`nalishini orqaga burish uchun urinish ifodasidir. Markaziy Osiyoda aqidaparastlarning keskin xurujlaridan biri XX asr boshlarida yuz berdi. Hijozdan kirib kelgan aqidaparast oqimlar Markaziy Osiyoda ijtimoiy tanglikni keltirib chiqardilar. Bid`atga qarshi kurash niqobida ular ijtimoiy hayotda yuz bergan barcha yangiliklarni yo`q qilish uchun kurash boshladilar. Aqidaparastlarning ijtimoiy taraqqiyotni ortga qaytarish uchun qilgan harakatlariga qarshi taraqqiyparvar ma`rifatchilar harakati vujudga keldi. Tarixda jadidchilik nomini olgan bu harakat namoyandalari xalqni ilm-ma`rifatli qilish, diniy e`tiqodda mutaassiblikdan mu`tadillik tomon yuz tutish І oyalari bilan chiqdilar. Ma`rifatchilik harakatini vujudga keltirgan asosiy sabablardan biri diniy fiqh ilmini talqin qilishda usuli qadimiya va usuli jadidiya o`rtasidagi munozara va kurashlar orasida edi. Bu o`rinda shuni ta`kidlash joizki, X1X asr oxiri va XX asr boshlarida diniy aqidaparast atamasi muomalada deyarli bo`lmagan. Uning o`rnida «qadimchilar» atamasi keng qo`llanilgan. Qadimchilar dinni «asil» holiga qaytarish, yangiliklardan himoya qilish uchun harakat qilganlar. Usuli jadidiya tarafdorlari, ya`ni ma`rifatchilar me`yorlarni belgilashda jamiyatda yuz bergan va berayotgan o`zgarishlarni hisobga olish, yangiliklarni qo`llash tarafdorlari edilar.

www.arxiv.uz Bu ikki yo`nalish o`rtasidagi tortishuvlar avval munozara va bahs, keyinroq esa to`qnashuv va qon to`kishlar shaklida yuz berdi. Shuni alohida ta`kidlash lozimki, ma`rifatchilar tortishuvlarni faqat munozara va bahs yo`li bilan yechishga intilganlar. Aqidaparast qadimchilar esa ochiq munozarada ma`rifatchilarni yengishga ko`zlari yetmagach, kuch ishlatish va qon to`kish yo`liga o`tganlar. Bu usul, ya`ni nazariy va ma`naviy masalalar bo`yicha munozaralarni kuch ishlatish yo`li bilan hal qilishga urinish diniy aqidaparastlikka xos bo`lgan ekstremistik usuldir. Ma`naviy va mafkuraviy masalalarni munozara yo`li bilan emas, kuch ishlatish orqali hal qilishga urinish aqidaparastlarning kuchliligidan emas, ojizligidan guvohlik beradi. Chunki ular muammoni madaniy munozara yo`li bilan yechishga rozi bo`lishsa, yutqazib qo`yishga aqllari yetardi. Ko`hna tarixda doimo shunday bo`lib kelgan. Aqidaparastlar nazariy va mafkuraviy bahslarni har doim xunrezlikka aylantirishga uringanlar. Ma`rifatchilik harakati qadimchilik, ya`ni diniy aqidaparastlikning jaholat yo`li, millat uchun xatarli yo`l ekanini xalqqa tushuntirish maqsadida maydonga chiqdi. Shu maqsad yo`lida ular ma`rifat va mafkura sohasida ham nazariy, ham amaliy faoliyat olib bordilar. Qadimchilar, ya`ni diniy aqidaparastlar ham jim turmadilar. Avvaliga ular ma`rifatchilarni nazariy jihatdan yengmoqchi bo`ldilar. Lekin ma`rifatli ziyolilardan iborat harakatni bu sohada yenga olmasliklariga ularning ko`zlari yetdi. Dunyoda ko`p marta takrorlangan hodisa, aqidaparastlikning diniy, nazariy tortishuvlarida yengilishi va zo`ravonlikka o`tishi Turkistonda ham qaytarildi. Aqidaparastlar endi qarshi terror yo`liga o`tdilar. Oktyabr to`ntarishi arafasi va undan keyingi dastlabki yillar aqidaparastlarning ma`rifatchilarga qarshi xunrezliklari eng avjga mingan davr edi. 1918 yil fevralida aqidaparast Buxoro qozisi ma`rifatchilarni kofir deb e`lon qildi va ularni ko`rgan joyda o`ldirish to` І risida fatvo chiqardi. Bu o`rinda ma`rifatchilar hyech qachon islom diniga, ayniqsa hanafiylik mazhabiga qarshi faoliyat olib bormaganlarini eslash lozim. Ular dindor odamlar edilar. Ularning Turkistondagi yetakchisi Mahmudxo`ja Behbudiy Samarqand muftiysi edi. Ular o`zlari yashagan davrga xalifalik davri nuqtai nazaridan emas, XX asr ibtidosi nuqtai nazaridan real

www.arxiv.uz qarardilar. Xuddi shu narsa ularning Buxoro qozisi va boshqa aqidaparast ulamolar tomonidan kofir, deb e`lon qilinishiga sabab bo`ldi. Qozining fatvosiga ko`ra, «Kimda-kim yoqali ko`ylagida tugma qadalgan bo`lsa, kostyum kiygan kishilar ham, kimda-kim soqoli qisqa bo`lib, mo`ylovi uzun bo`lsa ham, kim agar o`z bolasini yangi usul maktabiga bergan bo`lsa, kimda- kim gazeta o`qisa, yoki gazeta o`qiydiganlar bilan bordi-keldi qilsa, rus tilini oz- moz biladiganlar ham kofirlardir». Mana shu sanab o`tilgan belgilar asosida odamlarni tutib olib kaltaklash, o`ldirish boshlandi. Shu olatasirdan foydalanib, ko`pchilik qadimchi aqidaparastlar o`z muxoliflarini, ya`ni yangilikka intilgan, ammo hanafiy mazhab doirasidan chetga chiqmagan juda ko`p musulmonlarni ham yo`q qilib yubordilar. To`polonlardan І arazli maqsadlari yo`lida foydalanib qolmoqchi bo`lganlar o`z dushmanlari yoki o`ziga yoqmagan odamlarni ham o`ldirib yuborayotganini bilgan amir, 1918 yil 5 martda farmon chiqardi. Unga ko`ra, jadidlikda gumon qilinganlar Arkka olib kelinishi kerak edi. Bir necha kun ichida Ark mahbuslarga to`lib ketdi. Qadimchi aqidaparastlar tomonidan o`limga mahkum etilganlar shu darajada ko`p ediki, jallodning qo`li qo`liga tegmasdi. Har qancha tez va chaqqon ishlamasin, u o`z vazifasini to`la bajarishga, ya`ni mahkumlarning boshini tanasidan judo qilishga ulgurmasdi. Shuning uchun u mana shu kunlarda o`ziga shogirdlar olgandi. Havaskor jallodlar ham bir necha ming kishini dorga osishda ustozlariga ko`mak berishgan. Buxorodagi xunrezlikka o`xshash hodisalar bu ko`lamda bo`lmasa-da, boshqa xonliklarda ham o`sha yerdagi qadimchi aqidaparastlar ta`sirida sodir etilgan edi. Ma`rifatchilarning yetakchilari jon saqlash uchun amirlikdan tashqariga chiqib ketishga majbur bo`ldi. Qolganlari esa aqidaparastlar tomonidan so`yib tashlandilar yoki dorga osildilar. So`yilganlar orasida Turkiston jadidlarining yetakchisi Mahmudxo`ja Behbudiy ham bor edi. Dinni bayroq qilib xunrezliklar qilgan qadimchi aqidaparastlar Behbudiyga o`lim oldidan ikki rakaat namoz o`qishga ham ruxsat bermadilar. Shu hodisaning o`zi ham ularning haqiqiy basharasini ko`rsatadi. Amirlikdan ancha uzoqda - Toshkentda yashagan Abdulla Avloniy ham

www.arxiv.uz qadimchilar tomonidan o`limga hukm qilinadi. Bunday hukmga sabab esa u nashr qilayotgan «Turon» gazetasida bosilgan millatni, xalqni uy І onishga, taraqqiyotga undovchi maqolalar edi. Faqatgina matbuot orqali tavba-tazarru qilish Avloniyni o`limdan saqlab qoldi. Bu tavba Avloniy e`tiqodidan voz kechgani sababli emas, taktik maqsadlarda qilingan edi. Bunday misollarni ma`rifatchilar hayotidan ko`plab keltirish mumkin. Oxir-oqibat diniy aqidaparastlar jadidlar harakatiga katta zarar yetkazdilar. Diniy aqidaparastlar qir І inidan omon qolgan ma`rifatchilar kommunistik aqidaparastlar qir І iniga duchor bo`ldilar. 20-30 yillarda kommunistik tuzum jadidlarning qadimchilar qir І inidan tirik qolganlarini qirib bitirdi. Shunday qilib, jadidlar ikki aqidaparast terroristik kuchlar: diniy aqidaparastlar va kommunistik aqidaparastlar tomonidan ta`qib va qir І in qilindilar. Chunki ular tar І ib qilgan ma`rifat va istiqlol mafkurasi xalifalikni tiklamoqchi bo`lgan diniy aqidaparastlarning ham, kaltani cho`zib, uzunni uzib barchani teng qilmoqchi bo`lgan kommunistik aqidaparastlarning ham mafkurasiga to` І ri kelmas edi. XX asr boshlarida Markaziy Osiyoda juda ko`p xunrezliklarga sabab bo`lgan diniy aqidaparastlik asr so`ngida ham ijtimoiy tanglikni keltirib chiqarishga urindi. Sho`rolar tuzumining oxirgi yillarida hokimiyatning bo`shashgani va kishilar ongida mafkuraviy bo`shliq vujudga kelganidan foydalanib, aqidaparastlar o`zlarining mavqyelarini mustaqkamlab olishga harakat qildilar. Ularning bu harakati O`zbekiston mustaqillikni qo`lga kiritgan dastlabki yillarda ham davom etdi. O`zlarini yetarli kuchga ega, deb hisoblagan aqidaparastlar O`zbekistondagi Konstitusiyaviy tuzumni zo`rlik yo`li bilan a І darishga urindilar. 1999 yil 16 fevralda Toshkentda bo`lib o`tgan portlatishlar, bundan oldinroq Far І ona vodiysida va boshqa ba`zi viloyatlarda bo`lib o`tgan salbiy hodisalar shundan guvohlik beradi. Lekin asr boshida ma`rifatparvar kuchlarga qattiq zarba bergan aqidaparastlar asr so`ngida o`z qilmishlari tufayli xalqning qahr- І azabiga uchradi. Mana shu hodisa ham diniy oqimlar radikallashib aqidaparastlikka aylana borgani sari ijtimoiy taraqqiyotga to`siq bo`lishi va aksincha, mu`tadil oqimlar ijtimoiy barqarorlikka barakali ijobiy ta`sir ko`rsatishi mumkinligini tasdiqlaydi.

www.arxiv.uz XX asr o`rtalarida sosiologiya fanida «fuqarolik dinlari» tushunchasi paydo bo`ldi. Bu tushuncha ilohiy kuchlar va hodisalarga emas, ijtimoiy turmushdagi narsa- hodisalarga si І inishni anglatadi. Masalan, Buyuk Britaniya, AQSh kabi mamlakatlarda bayroq, madhiyaga cheksiz hurmatni, taxtga o`tirish va innaugurasiya marosimlarini bu tushuncha tarafdorlari diniy marosimlar bilan tenglashtiradilar. Sobiq Sovet Ittifoqida Marks, Engels, Lenin shaxslari amalda ilohiylashtirilgan edi. Ular sha`niga, ayniqsa, Lenin sha`niga biror tanqidiy gap aytish man qilingan, ularning ishlari va gaplarini faqat madh etishga ijozat berilgan edi. Bu hodisalar XX asr ikkinchi yarmidagi diniy sosiologiya yo`nalishlarida fuqarolik dinlari, deb ataldi. Shunday qilib din sosilogiyasi ijtimoiy fikrda din atamasi bilan bo І liq bo`lgan barcha ijtimoiy jarayonlar va ijtimoiy xulqni o`rganadi. Mustaqil O`zbekistonda dinga milliy qadriyat sifatida qaralishi xalq ongida ushbu hodisaga nisbatan to` І ri xolis munosabatning shakllanishga zain bo`ldi. Bu boradagi yoshlar va fikr tarbiyasining asosiy yo`nalishi ham Islom diniga xos bo`lgan insonparvarlik tamoyillarini onga singdirib borishni taqozo etadi.

O'xshashlar

Shaxs, jamiyat va davlat sosiologiyasi

Mahalla va mahalliy boshqaruv sosiologiyasi

Konformlik va deviant xulq-atvor sosiologiyasi

Sotsiologiya fanining sohaviy tizimi va ijtimoiy fanlar tizimidagi o’rni

G`arbiy Yevropa sotsiologiya maktabi