Исломда терроризмнинг қораланиши ва ватанпарварлик ғоялари - Siyosatshunoslik - Referatlar

Исломда терроризмнинг қораланиши ва ватанпарварлик ғоялари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

119 KB

Ko'chirib olish

Исломда терроризмнинг қораланиши ва ватанпарварлик ғоялари Режа: 1. Ислом – тинчлик ва хотиржамлик динидир. 2. Исломда ватанпарварлик тамойиллари

“Биз дин билан дунёни, дунё билан динни ўрганамиз” .Ислом – тинчлик ва хотиржамлик динидир. Ислом жаҳон динлари ичида энг ёши ҳисобланади. “Ислом” – (арабча – “бўйсуниш”, “итоат этиш”) – Аллоҳга тил билан имон келтириб, дил билан тасдиқлаш, унинг кўрсатмаларига бўйсуниш, ўзини Аллоҳнинг динига бағишлашни англатади. Ҳозирги кунда ислом омили тобора катта кучга айланмоқда. У давлатларнинг ички ва ташқи сиёсати, ижтимоий-иқтисодий ҳаётига, давлатлараро ва халқаро муносабатларга таъсир этиб келмоқда. Ҳозирда сиёсатчилар мусулмон оламига дунё ҳамда халқаро муносабатлар истиқболига таъсир кўрсатувчи куч сифатида қарамоқдалар. Ислом омилининг кучайишида мусулмон мамлакатлари ҳудудларининг катталиги, яъни жўғрофий-стратегик имкониятларининг ҳам ўзига хос ўрни бор. И с ло м м о ҳ и я та н е нг ил л и к дин и д и р . У ни н г э ъ т и қ о д қилу в ч и ла р г а ф а қ ат енг ил л и к н и р а в о к ў р иш и м ў ъ т а б а р м а н б а ла р д а е т а р л и ч а б а ё н э т и л г а н . М а ъ лу м к и , ш а р иа т а ҳ к о м л а р и н и ж о р и й қ и ли ш А л л о ҳ ё к и У и зн б е р г а н п а й ғ а м б а р ла р г а х о с на р са . Б о ш қ а ҳ е ч к и м , б и р о р - б и р са б а б г а к ў р а б у и ш н и а м а л г а о ш и р и ш и, б а н д а л ар у с ти г а ш а р ъ и й а м р н и ж о р и й қи л иш и му м к и н э м а с . Пайғамбар Муҳаммад алайҳиссалом ҳ а м ў з у м ма т л а р и г а д о и м е нг ил ли к , ос о н ли к , ўртаҳол ли к н и и ст аб к е л га н л а р . Ш ун д а й б ў л с а - д а , э к с т р е м и с т и к о қ и м л ар ва ба ъ з и т а р и қ а т л ар а й р и м ҳ о л а т- тушу н ч а ла р г а о ртиқ ча у р ғ у б е р и б , диним и з ни қ ийи н л а шт и р иш г а у р ин мо қ д а . Ж у м л а д а н , а й р им м у т а а с с и б о қ и м ла р А бу Ҳ а н и ф а ( р . а . ) ни н г ф и к рла р и га м е нс и м а с д а н қ ар а ш , м а з ҳ а б й ў лин и е нг ил ли к д а а й бл а ш, м а з ҳ аб б о шим и з ш а х с и ятин и к а мс ити ш к а б и қ а б и ҳ л и к л а р д а н ҳ а м та п т о р т м а я пт и л а р . Шунда й э к ан , о г о ҳ в а ҳушё р бўли ш дав р т а лаби бўлиб қ о лаётганини ҳам а лоҳида т аъкидлаш за р ур. И с л о м н и н г е н г и л л и к д и н и э к а н и , у н и қийинлаштириш, унга ўзг а ча т а лқин ва қарашлар о ли б кири ш қор а ланиш и Қуръо н о я т лари , ҳадислар в а у ла м о ларнин г а с а р ларид а а т ро ф лич а ёритилган.“ А л б а т т а , д и н е н г и л д и р . К и м д а - к и м ун и (ўзича ) оғи р лаштир с а , ди н ун и а лб а т т а м ағл у б қилади” .

Жумладан, Қуръони карим “Бақара” сураси 185- оятда шундай дейилади: “Алло ҳ сизларг а енгилликн и ис т айди, оғи р ликни х оҳла м айди”. Шунингдек, “Наҳл” сураси 125-оятда “(Эй , М уҳам м ад! ) Раббингизнин г йўл и (дини) г а ҳик м ат в а чиройл и насиҳ ат била н даъ в ат этинг ”, деб баён қилинган. Лекин диний-э к стремистик в а терро р чи т ашкил о т ла р ўзларинин г ғаразл и м ақ с адларида н к е ли б ч и қ и б , и с л о м т а ъли м о тинин г а й р и м ғ о я в а т амойиллари м а з мун-моҳиятини бир ёқла м а, н о тўғри т а лқи н қилиб , о дамларн и ҳид о я т йўлида н адаштиришга уринмоқда . “Би з ислоҳ о тчила р миз ” де я идда о қилаётга н б унда й оқимла р ўзларинин г қарашлар и в а а м а лиётига қўшил м аганларн и “адашганлар”г а чиқа р моқда . Натижада мусулмон бўлмаган мамлакатлар аҳолиси ўртасида исломни “ёвузлик салтанати” ва таҳдид манбаи сифатида қабул қилинишига, “исломофобия” (“исломдан қўрқиш”, “даҳшатга тушиш”)нинг турли кўринишлари пайдо бўлишига ҳам замин яратмоқда. Б ундай ёндашу в в а та лқинла р жамия т даг и ижтимои й би р лик к а т аҳди д с о лиши , ичк и паро к анд а ликн и к елтириб чиқариш и м у мкинлигин и ан г ла ш қийи н э м ас. Диний-э к с т ремисти к оқимла р ўзларинин г м ан ф ур ния т лар и в а а м а лиё т ларин и оқла ш м ақ с адида муқадда с исл о м н о м и била н т у р л и “ф а т в о лар ” б ери б к елмоқда . Б унда й ҳара к ат ла р исл о м у лам о лар и н ин г кўр с а т м а лар и н и и н к ор қилишда н т а п т о р т м айдиган , дини й би р лик , ақидавий якдилли кк а р е а л т аҳди д т уғди р у в чи , ўзар о ни з о ларга кўмили б к етга н гу р уҳла р учу н ғ о яви й зами н яр а тмоқда. А лло ҳ б уз ғ у н ч и л икни с е в м асл и г ини, б у н дай ҳара к ат ла р исл о м дин и т аъли мо тиг а му т лақ о зид э к анин и қуйид а к елтирилаётга н Қуръон оятларида, ҳадисларда, уламоларнинг фикрларида ҳам кўриш мумкин. Хусусан Қуръони карим “Бақара” сураси 11-12 оятларида шундай дейилади: “Уларга: “Ер юзида фасод (бузғунчилик) қилмангиз!” – дейил с а , у лар : “Алб а т т а , би з чин и слоҳч и ла р м и з” , – де й д и лар . О г о ҳ бўл инг к и , а йн ан у ларнинг ўзлари б узғунчила р дир, лекин ( б уни ўзлари) се з м айдилар”. Шунингдек, Им о м

“Ўзинга яхши кўрган нарсани бировларга ҳам раво кўр”. “Инсонларнинг яхшироғи – бошқаларга манфаатлироғидир”. “Қилинган ҳар бир яхшилик садақадир”. “Ким бир аҳдлашган жонни ўлдирса, жаннатни ҳидини ҳам ҳидлай олмайди”.“Ислом дини – бу ота-боболаримиз дини, бу биз учун ҳам иймон, ҳам ахлоқ, ҳам диёнат, ҳам маърифат эканлигини унутмайлик у қуруқ ақидалар йиғиндиси эмас” .Ға з з о ли й ай т ади л ар : “Дини й му т аасси б лар д ин да н ф ой д а ла нг а н ҳ о лд а ки шил ар г а ҳ у ж у м қиладиган к а т т а йўлдаги қароқчила р дир”. Ҳадислард а ҳ а м “ С ендан мас л а ҳ а т с ўрага н к ишиг а т ў ғр и (й ў л ) к ўр с а т , а к с ҳ о лда, унг а хиёна т қилга н бў л а с ан ” ҳамд а “Яхшилик к а ундовчи о дам , яхшили к қилга н к абидир” , де б т аъкидланган. Ш ун да й э к а н , ба р ч а м а са л а л а р да , ж у м л ада н , о я т л ар т афсири , ҳадисла р шарҳид а ҳа м эзг у ли к ас о с қилиб о линиш и за р ур . Қуръо н в а ҳадисларнин г асл м а з мунида н б е х абар , у ларн и ўз и билганич а ғаразли т а лқи н қиладиганларг а эргаш м асли к за р у р лигини ёдда н чиқа р м асли к лозим . Б у к аб и м а с а л а лар Қуръо н о я т лари , ҳадислар , у ла мо ла р фик р ларида м у фас с а л баён қилинган. Афсуски, ҳозирги кунда жаҳонда баъзи ғаламислар томонидан ислом дини ҳақида турли нотўғри фикрлар тарқатилаётгани, террорчилик каби иллатларни айни пайтда бевосита исломга боғлаб, муборак динимиз ва мусулмонларга нисбатан нафрат ўтини ёқишга уринаётгани ҳеч кимга сир эмас, ваҳоланки муқаддас динимиз ҳар қандай ёвузликни инкор этади. Умуман ислом таълимотидан беш бош мақсад кўзда тутилади: инсон ҳаётини мухофаза қилиш, инсон ақлини мухофаза қилиш, инсон динини мухофаза қилиш, инсон наслини мухофаза қилиш, инсон мол-мулкини мухофаза қилиш. Ҳадиси шарифда шундай дейилган: “Мўминлар худди бир жасад кабидирлар. Агар бир аъзода оғриқ бўлса, бу оғриқ бошқа аъзоларда иситма ва оғриқни пайдо қилади”. Қуръони каримда: “ Яхшилик ва тақво йўлида ҳамкорлик қилинг. Гуноҳ ва душманчилик йўлида ҳамкорлик қилманг” (“Моида”, 2) дейилган. Яхшилик йўлида ҳамкорлик қилишга Қуръон ва ҳадис буюрмоқда.

Яхшилик сўзи дунёдаги барча фазилатли нарсаларни англатади. Анъом сураси 160-оятда Аллоҳ эзгуликка буюриб, шундай марҳамат қилган: “Ким бир яхшилик қилса, унга ўн баробар қайтарилур”. Исломда ёвузлик, қотиллик, босқинчилик, жоҳиллик каби разил иллатларни қаттиқ қораланиши эса Қуръони карим Моида сураси 32-оятида ўз ифодасини топган: “Ким бир жонни ноҳақдан ёки ер юзида фасод қилмаса ҳам ўлдирса, худди ҳамма одамларни ўлдирган бўлади”. Умуман олганда ислом террорни қоралайди, яхшиликка даъват қилади. Аллоҳ ўзи кечиримли зот бўлганидан, бандаларини ҳам авф, ғазабдан тийилиш, ёмонликни яхшилик билан даф қилиш, жаҳолатдан маърифатни устун қўйиш каби эзгу фазилатларга буюради. Аммо ҳозирги кунда исломни ўзларига ниқоб қилиб олиб турли ёвузликларни, қонхўрликларни амалга ошираётганларни биз нафақат мусулмон балки умуман инсон дейишга тилимиз бормайди. Чунки улар, ислом дини номидан иш кўраётган жоҳил, ғаламис кимсалардир. Ҳақиқатда жоҳиллик ёмон иллат бўлиб, жоҳил инсонлар барча ёмонликларга ҳеч қандай тўсиқсиз кириб кетаверадилар. Жаҳолат инсон ҳаётини барбод қилади, охиратини куйдиради, аксинча, маърифат инсон қалбига сайқал беради, маънавий, руҳий дунёсини гўзаллаштиради, инсонга шон-шуҳрат келтиради, улуғлайди. Маърифат сўзи “билим”, “Аллоҳни таниш” каби хислатларни ўзига жамлайди. Бунга зид равишда илмни диний ва дунёвий турларга тақсимлаб, айрича қараш инсон маънавиятининг емирилишига олиб келади. Бу фикр исботи учун узоқ ва яқин ўтмишимизда мисоллар кўп. Абу Али Ибн Сино, Беруний, ал- Хоразмий, Мирзо Улуғбек, Имом ал-Бухорий, Насафий каби улуғ аждодларимиз гарчи собиқ тузум уларнинг диний илм соҳиблари бўлганини яширган бўлсада, улар энг аввало ислом дунёсининг ардоқли олимлари, том маънодаги илм эгаларидирлар. Исломда ватанпарварлик тамойиллари. Ислом – инсонпарвар дин. У барча инсоний туйғу ва қадриятларни улуғлайди ҳамда кишиларни шунга ўргатади. Мана шундай туйғулардан бири меҳр-оқибат, соғинч, муҳаббатдир.

Улар аввало ота-она, ака-ука, ёр-биродарлар билан боғлиқ. Бошқача айтганда, уларнинг барчаси инсон туғилиб ўсган уйи, маҳалласи, қишлоғи – Ватан деган тушунчада мужассамдир. Ватан атамаси аслида арабча сўз бўлиб, она - юрт маъносини англатади. Ватан тушунчаси кенг маънода ва тор маънода қўлланилади. Бир халқ вакиллари жамул-жам яшаб турган, уларнинг аждодлари азал-азалдан истиқомат қилган ҳудуд назарда тутилса, бу кенг маънодаги тушунчадир. Киши туғилиб ўсган уй, маҳалла, қишлоқ назарда тутилса бу тор маънодаги тушунчадир. Қуръони каримда “дор” (кўплиги “диёр”) сўзи жами 47 марта такрорланган бўлиб, у араб тилида Ватан, мамлакат, ер, диёр, яшаш манзили каби маъноларни англатади. Бу сўзнинг шунчалар кўп такрорланиши ҳам у ифода этган маъноларнинг нақадар муҳимлигидан далолат беради. Бир инсонни ўз Ватанидан бадарға қилиш, мажбурлаб чиқариб юбориш оғир гуноҳлиги таъкидланади. Жумладан, Қуръони каримда: “Эсланг, сизлардан “Бир-бирларингизнинг қонингизни тўкмайсиз, ўзларингизни (бир- бирингизни) юртингиздан бадарға қилмайсиз”, – деган аҳдингизни олган эдик”, - дейилади (“Бақара”, 84). Бундан кўриниб турибдики, Ватандан бадарға қилиш қатл қилишдан кейинги энг оғир гуноҳлардан экан. Шунингдек, Пайғамбар Муҳаммад алайҳиссаломдан ривоят қилинган ҳадисда, Мадинага ҳижрат қилаётганларида: “Агар қавмим мени Маккадан чиқиб кетишга мажбур қилмаганида, ҳеч ҳам ўз ихтиёрим билан уни ташлаб кетмаган бўлар эдим”, – деганлар. Ота–боболаримиз, улуғ аждодларимиз ва алломаларимиз ҳам ёшларни Ватанга садоқат руҳида тарбиялашга алоҳида эътибор бериб, ўз юртларига муҳаббатни ифода этиш борасида ажойиб намуналар кўрсатишган. Имом Бухорий, Имом Термизий, Аҳмад Фарғоний, Муҳаммад Хоразмий, Абу Лайс Самарқандий, Бурҳониддин Марғиноний, Абул Муъин Насафий, Қаффол Шоший, Мажзуб Намангоний каби буюк мутафаккирларимиз ўзларининг тахаллусларини киндик қонлари тўкилган юрт билан боғлаганлари, уларнинг

номини дунёга маълуму машҳур қилганликлари ҳам бир ибратдир. Буюк шоир ва саркарда, давлат арбоби Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг ҳаёти ҳам Ватанни севишга ёрқин мисол бўла олади. Ўз даврининг йирик ва қудратли давлатларидан бири – Ҳиндистондек мамлакат ҳукмдори бўла туриб, бир умр Андижонини, сўлим Фарғонасини, бобокалонларидан мерос Самарқандини қўмсаб ўтди, ижодининг салмоқли қисмини Ватан соғинчига бағишлади. Ватан – муқаддас даргоҳ. Уни ҳимоя қилиш, душманлардан асраш, равнақи ва фаровонлиги йўлида хизмат қилиш ҳар бир мусулмон учун ҳам фарз, ҳам қарздир. Пайғамбар Муҳаммад алайҳиссалом: “Молини, жонини, динини ва аҳлини ҳимоя қилиш йўлида ҳалок бўлган киши шаҳид мақомидадир”, – деганлар. Ҳадисда санаб ўтилган мол, жон, дин ва оила киши ҳаётининг мазмуни, унинг Ватанини ифода этади. Шариат манбаларида Ватанни ҳимоя қилиш фарзи айн, яъни барчага баробар буюрилган амал деб белгилаб қўйилган. Агар душман бостириб келса, аёл киши ўз эридан, қул ўз хожасидан изн сўраб ўтирмасдан жангга чиқиб кетавериши мумкин. Ватан ҳимояси муқаддас амаллардан экани, ундан юз ўгириш ёки бирор баҳонани рўкач қилиб, уни ҳимоя қилмаслик оғир гуноҳ экани юқорида келтирилган фикрлардан далолатдир. Ислом тарихига назар соладиган бўлсак, мусулмон муҳожирлар Маккадан Мадинага ҳижрат қилиб келишгач, ансорлар билан бирлашиб ислом умматини ташкил этдилар ва фаровон, осойишта ҳаёт кечира бошладилар. Уларни ўз Ватанларидан қувиб чиқарган Макка мушриклари бу осойишталикни кўра олмай, ҳижратнинг иккинчи йили Рамазон ойида (мил. 624 й.) Мадинага бостириб келдилар ва улар билан мусулмонлар қўшини ўртасида “Бадр” жанги бўлиб ўтди. Бу ислом тарихидаги биринчи жанг бўлиб, Мадинадан 80 мил (тахминан 150 км.) узоқликда Сурия карвон йўлида жойлашган Бадр қудуғи яқинида бўлганди. Муросасиз кечган жанг мусулмонлар ғалабаси билан тугади. Орадан бир йил ўтиб (625 йил 23 мартда) – Мадина шаҳри яқинидаги Уҳуд тоғида мусулмонларнинг

маккаликлар билан иккинчи жанги бўлиб ўтди. Бадр жангида маккалик мушриклар мағлубиятга учрагач, мусулмонлардан ўч олмоқчи бўлишган эди. Учинчи жанг Хандақ воқеаси бўлиб, ҳижратнинг тўртинчи йили (626 й.) бўлиб ўтди. Бунда мусулмонлар ўз Ватанлари – Мадинани ҳимоя қилиш учун душман бостириб кириши мумкин бўлган тарафдан чуқур қилиб хандақ қазиб чиқдилар. Юқоридаги жангларда эркаклар билан бир қаторда аёллар ва ҳатто, ёш болалар ҳам қатнашганлар. Модомики, Пайғамбар Муҳаммад алайҳиссалом уларни бу ишдан қайтармаган, балки рағбатлантирган эканлар, демак, ислом таълимоти бўйича Ватан ҳимояси муҳим ва муқаддас бурч экани маълум бўлади. Халқимизнинг ҳам кўп минг йиллик тарихи аждодларимизнинг юрт озодлиги ва тинчлиги йўлида юксак матонат ва мардлик намуналарини кўрсатишганидан далолат беради. Уларнинг Аҳамонийлар, Искандар Зулқарнайн, араблар, мўғиллар ва кейинчалик Чор Россияси босқинлари чоғида ёвга қарши курашда кўрсатган жасурлиги ва мардлиги ҳам шундай хулоса чиқариш имконини беради. Аёл бўлишига қарамай малика Тўмарис Ватан учун жангга кириб босқинчиларни тор-мор қилгани, Широқ кучли ақл-идроки ва ботирлиги билан душман қўшинларини сувсиз чўлу биёбонларда маҳф этгани, Спитамен бошчилигида юрт мудофаасига бел боғлаган аждодларимиз озодлик ва мустақилликни ҳимоя қилиб, юксак мардлик ва жасорат намуналарини кўрсатганлари бизда чексиз ғурур, фахр ва ифтихор туйғуларини уйғотади. Ватанга бўлган меҳру муҳаббат ҳар қандай муаммони ечишга, ҳар қандай ёвуз кучни енгишга қодир. Ана шундай муҳаббат Жалолиддин Мангубердини тақдирнинг оғир зарбаларига дош беришга, метин ирода ва ҳарбий салоҳиятни намойиш этиб, чингизийлар билан муросасиз кураш олиб боришга ундаган эди. Кубровия тариқати асосчиси Нажмиддин Кубронинг “Ё ҳаёт, ё

“Биз ҳаётга катта орзу-умидлар билан кириб келаётган ёшларимизга бир ҳақиқатни, яъни, “Эй болам, сенинг Ватанинг битта – барчамизга азиз, бетакрор мана шу Ўзбекистон. Ота- боболарингнинг хоки шу ерда ётибди. Шу муқаддас замин сени дунёга келтирган, сен уни обод этишинг, ҳимоя қилишинг шарт. Нафақат сенинг ўз ҳаётинг, балки сенга умид кўзини тикиб турган ота- онанг, опа-сингилларинг, ёш гўдаклар, нуроний қарияларимизнинг ҳаёти ҳам ана шу бурчингни нечоғлиқ адо этишингга боғлиқ ” деган тушунчани уларнинг қалбига, онгу шуурига сингдиришимиз даркор” . Ислом Каримов шарофатли ўлим” дея ғаним билан жангга кириб, мардларча ҳалок бўлгани эса, Ватан озодлиги, мустақиллиги, юрт тинчлиги ҳамма нарсадан улуғлигини кўрсатувчи ёрқин ҳаётий мисол бўла олади. Ватанни ҳимоя қилиш нақадар улуғ савоб, ҳар бир мусулмоннинг зиммасидаги фарзи ҳисобланса, унга хиёнат қилиш, қурол билан бостириб келиш шу қадар катта гуноҳ, энг олий жазога лойиқ жиноят ҳисобланади. Демак, ёшларни Ватанпарварлик руҳида тарбиялаш ҳеч қачон ўз аҳамиятини йўқотмайдиган масала ҳисобланади. Халқимизда: “Ватанни севмоқ имондандир”, дейилиши бежиз эмас. Инсон ўзи туғилиб ўсган юрти, ёр-дўстлари ва яқинлари билан боғловчи Ватанини севиш, уни ардоқлаш имон даражасига кўтарилмоқда. Ватанни ҳимоялаш ислом шариатида фарзи айн – эркак ва аёлларга тенг бажариш зарур бўлган амал даражасига кўтарилгани ҳам унинг нечоғлик улуғ ва муқаддаслигидан далолат беради. Модомики шундай экан, унга муҳаббат қўйиш, унинг равнақи йўлида куч-ғайрат сарфлаш барча қилиши лозим бўлган амаллардан саналади. Агар кишининг инсонлар олдидаги юқорида зикр этилган мажбуриятлари ҳисоблаб чиқиладиган бўлса, Ватан олдидаги бурчнинг нақадар салмоқли экани яққол намоён бўлади.

O'xshashlar

Дин ниқобидаги экстремизм ва терроризмнинг жамият барқарорлигига таҳдиди

Ҳозирги жаҳон тараққиётининг асосий хусусиятлари

Геосиёсат классиклари геосиёсий жараёнлар борасидаги илмий йўналишлар, уларнинг асосий ғоя ва тамойиллари

Геополитиканинг асосий қонун ва категориялари

Хитой ва Япониянинг геостратегик сиёсати ва унинг моҳияти