Tok kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Tok kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53.5 KB

Ko'chirib olish

Tok kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Un-shudring yoki oidium kasalligi qo‘zg‘atuvchisi Uncinula necator Burril zamburug‘i bo‘lib Erysiphales tartibiga mansubdir. Kasallik asosan Markziy Osiyoda keng tarqalgan bo‘lib, tokning kurtak, barg, poya va mevasini kasallantirib katta iqgisodiy zarar yetkazadi. Kasallangan o‘simlik qismlari oq- kulrang, qo‘ng‘ir rang g‘ubor bilan qoplanib mitseliy va konidiyalar bilan o‘ralgan bo‘ladi Kasallikni asosiy belgisi kurtak va yosh novdalarda paydo bo‘lib, uning usti mitseliy va konidiyalar bilan qoplanadi. Novdalarda mitseliylarni paydo bo‘lishi erta bahordan gullashgacha yoki gullashdan keyin ham bo‘ladi. Kasallikni asosiy manbalari o‘simlik qoldiqlaridagi zamburug‘ni mitseliylari hisoblanadi. Kasallikni erta paydo bo‘lishi natijasida meva rivojlanmaydi, quriydi va tushib ketmaydi. Kasallikni kech paydo bo‘lishi natijasida uzumbosh mevasini yorilib ketishiga olib keladi. Novdalarda oqish ipsimon g‘ubor hosil bo‘ladi. Bargning har ikki tomonida oqish g‘ubor hosil bo‘ladi. Keyinchalik bu g‘uborlar qo‘ng‘ir rangga aylanadi. Kasallikga oq muskat, toifi, husayni va kattako‘rg‘on navlari beriluvchan bo‘ladi. Kasallik qo‘zg‘atuvchisini rivojlanishi uchun optimal namlik 70% ni tashkil etadi. Zamburug‘ni mitseliylari 11-12°С da o‘sa boshlaydi, 18-25°С da yaxshi rivojlanadi. Infeksiya manbai kasallangan novda va kurtak po‘stidagi mitseliylar hisoblanadi. Kurash choralari: Ekish uchun tayyorlanadigan novdalarni sog‘lom o‘simliklardan olish, xomtokni sifatli o‘tkazish, kurtak chiqarish vaqtidan boshlab fungitsidlardan foydalanishni 3-4 marta o‘tkazish kerak. Bunda oltingugurt kukunini 20-25 kg dan gektariga changlatishi kerak. Bayletonni 25 % namlanuvchi kukunidan 0,15-0,3 kg/ga, Vektrani 10 % li suspenziyasidan 0,3 l/ga, 25 % li Impaktni suspenziyasidan 0,1-0,15 l/ga, Karatan-LS ni emulsion konsentratidan 1,0- 1,5 l/ga, Oltingugurtni 80 % li namlanuvchi kukunidan 9-12 kg/ga, Saprolni 20 % li emulsion konsentratidan 1,0-1,5 l/ga, Bamperni emulsion konsetratidan 0,25 l/ga, 10% Topazni emulsion konsetratidan 0,2 -0,25 l/ga, Topsin –M 70 % namlanuvchi kukunidan 1, kg/ga, Folikur BT ni 22,5 % gidan 0,5 l/ga purkaladi. Tokning mildyu yoki soxta un shudring kasalligi. Mildyu yoki soxta un shudring kasalligi keng tarqalgan va eng zararli kasallik bo‘lib hisoblanadi. Kasallikni Plasmopara viticola zamburug‘i qo‘zg‘atadi. Kasallik qo‘zg‘atuvchisi 1870 yilda Amerikadan tok qalamchalari va ko‘chatlari bilan Yevropaga keltirilgan. 1878 yilda Fransiyada, 1880 yilda Bolqon yarim oroli mamlakatlarida va Moldovada, Kavkazda, 1882 yilda Qrimda uchraganligi aniqlangan. Hozirga qadar Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun tashqi karantin obyekti bo‘lib hisoblanar edi. Ammo 2009 yilda ushbu kasallik Samarqand viloyatining Urgut, Tayloq va Samarqand tumanlarida, 2010

yilda esa Bulung‘ur, Jomboy tumanlari va Samarqand shahrida tarqalganligi aniqlandi. Bu kasallik bilan tokning barcha yer ustki yashil organlari – barglari, yosh bir yillik novdalari, gullari, g‘o‘ra mevalari, meva bandlari va mevalari kasallanadi. Dastlab tok barglarida sariq rangli yoki och rangsiz moysimon ko‘rinishdagi halqasimon shakldagi dog‘lar paydo bo‘ladi. Ko‘pincha bunday dog‘lar bargning yirik tomiriga yaqin joylarda joylashadi, chunki yomg‘ir va shudring tomchilari shunday joylarda uzoqroq muddat turib qoladi. Mevasi qora yoki qizil-qizg‘ish rangli tok navlari barglaridagi dog‘lar vino rangiga qadar o‘zgaradi. Havoning nisbiy namligi yuqori (85-100%) bo‘lganda barglarning orqa tomonidagi dog‘lar sirtida oq rangli yumshoq g‘uborlar hosil bo‘ladi. Havo namligi kam bo‘lganda, quruq issiq sharoitda bunday g‘uborlar hosil bo‘lmaydi. Dog‘lar yiriklashib bir-biri bilan qo‘shiladi, barg qo‘ng‘irlashadi va quriydi. Kasallik ayniqsa yosh barglarni tez qurishiga olib keladi. Faqatgina bir yillik yosh yashil novdalar kasallanadi. Novdalardagi dog‘lar uzunchoq shaklda, kul jigar rangda bo‘lib, biroz botiqroq ko‘rinishda bo‘ladi. Nam ob havo sharoitida yoki xomtok o‘tkazilmaganda, tok simbag‘azlarda ko‘tarilmagan holatlarda novdalardagi dog‘lar sirtida ham qalin oq g‘uborlar hosil bo‘ladi. Bunday novdalar o‘z shaklini o‘zgartiradi, qing‘ir qiyshiq bo‘lib qoladi, barglari to‘kilib, novda quriydi. Uzum boshlari turli muddatlarda zararlanishi mumkin. Kasallanishni eng xavfli davri gullashgacha va gullashdan so‘nggi davr bo‘lib hisoblanadi. Chunki bu davrda uzum boshchalari o‘zida namni yaxshi saqlaydi, shu davrida yog‘ingarchilik bo‘lishi o‘ta xavfli bo‘lib hisoblanadi. Bunda kasallik butun uzum boshini qoplab oladi va to‘liq nobud qiladi. Dastlab meva bandlari qo‘ng‘ir (ba’zan shokolad) rangiga kiradi, namgarchilik yetarli bo‘lganda chiriydi. Gullar qo‘ng‘ir rangga kirib, quriydi va to‘kiladi. Namgarchilik ko‘p bo‘lganda uzum boshlari, gullari sirtida ham oq g‘ubor paydo bo‘ladi. Meva zararlanganda to‘q shokolad rangga kiradi, mevani bandiga yaqin qismda esa kul rangli chiziqsimon dog‘ hosil bo‘ladi. Mevalar qancha yosh (g‘o‘ra) bo‘lsa, shunchalik ko‘proq kasallikka moyil bo‘ladi. Meva diametri 3-4 mm dan yirikroq bo‘lgandan so‘ng u kasallanmaydi.

Quruq va issiq sharoitda kasallikni rivojlanishi to‘xtaydi, ammo O‘zbekistonning tog‘ va tog‘ oldi zonasida avgust oylarida shudring tusha boshlashi bilan yana rivojlanib ketadi. Ushbu kasallikni qo‘zg‘atuvchi zamburug‘ faqat tokni zararlaydi. Infeksiya zararlangan barglarda oospora holatida qishlaydi. Kasallanib tuproqda to‘kilgan barglarni 1 mm2 yuzasida 200 donagacha oosporalar bo‘ladi. Ushbu oosporalarni yetilishi uchun tinim davri bo‘lishi shart. Ular tinim davrida sovuq harorat va namlikka yaxshi bardoshli bo‘ladi. Qishlovchi oosporalar faqatgina kasallanib to‘kilgan barglardagina o‘z hayotchanligini saqlaydi. Barglar chirigandan so‘ng oosporalar barg to‘qimasidan ajraladi va bahorda o‘rtacha sutkalik harorat + 11 0 С bo‘lganda va tuproq namligi yetarli bo‘lsa o‘sa boshlaydi. Oosporalar juda uzoq muddat, ya’ni 2-3 oy davomida o‘sadi. Ularning o‘sishi uchun 2-3 kunlik yomg‘irli nam havo kifoya qiladi. Oosporalar o‘sib, trubka (poyacha) hosil qiladi, poyachalarda esa zoosporangiylar hosil bo‘ladi. Bir necha soatdan so‘ng zoosporangiylardan ko‘plab (60 donagacha) zoosporalar chiqib atrofga tarqaladi. Tokning, ayniqsa yer tokni pastki barglariga zoosporalar yomg‘ir yoqqanda tuproqdan tomchilar orqali sachrab yuqadi. Dastlab zoosporalar barglardagi yomg‘ir yoki shudring tomchilariga tushadi va tomchida harakat qilib barg og‘izchalari (ustitsa) orqali barg to‘qimasiga qarab o‘sadi. O‘sgan mitseliy (zamburug‘ning vegetativ tanasi) bargning hujayralararo to‘qimasi bo‘ylab o‘sadi, hujayra ichiga esa faqat gaustoriya (so‘rg‘ichi) kiradi. Barglar zararlangandan 3-8 kun o‘tgach barglarda dog‘lar paydo bo‘ladi, keyinchalik esa bargning orqa tomonida oq g‘ubor paydo bo‘ladi. G‘uborlarda zamburug‘larning yozgi konidiyalari hosil bo‘lib ular shamol, hasharotlar va yomg‘ir orqali butun o‘suv davri davomida atrofga tarqalib turadi. O‘suv davri davomida zamburug‘ 7-11 martagacha avlod beradi. Konidiyalar havo oqimi orqali juda qisqa vaqtda katta maydonlarda tarqaladi. Yozning issiq va quruq ob-havo sharoitida kasallik biroz sustlashadi, ammo kuzga borib yanada kuchayib ketadi. Kasallikning rivojlanishiga namlik va harorat kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Tuproqqa to‘kilgan barglarda qishlab chiqqan oosporalarning ommaviy o‘sishi yomg‘irdan so‘ng avj oladi. Zoosporalar esa faqat bir tomchi suvda o‘sa oladi. Tuproqdagi oosporalarning o‘sishi uchun minimal harorat +11 0 С ni tashkil qiladi. Tuproq va havo harorati qanchalik yuqori bo‘lsa oosporalar shuncha tez o‘sadi. Agar harorat +14 0 С bo‘lsa ularning o‘sishi 5 kun, harorat 20-23 0 С

bo‘lganda 3 kun davom etadi. Zoosporangiydan zoosporalarning chiqishi harorat +130 S bo‘lganda 2 soat, +22 +24 0 С bo‘lganda 40 minutda ro‘y beradi. Zoosporalarni o‘sib barg og‘izchasiga kirishi +6 0 С da 5 soat, +20 0 С da 12-30 minutda sodir bo‘ladi. Zamburug‘ning avj olib rivojlanishi uchun mo‘ta’dil harorat +20 +25 0 С bo‘lib hisoblanadi. Optimal (mo‘tadil) haroratda kasallikni inkubatsion davri (o‘simlik zararlangandan boshlab to dastlabki alomatlar ya’ni dog‘larning paydo bo‘lishigacha bo‘lgan davr) 4 kunni tashkil etadi, bahor davrida esa inkubatsion davr esa 15-17 kungacha cho‘ziladi. Inkubatsion davr oxirida yomg‘ir yoki shudring bo‘lganda yoki havo namligi 95-100 % bo‘lsa, g‘uborlar paydo bo‘lib, yozgi sporalar hosil bo‘ladi, hamda atrofga intensiv ravishda tarqaladi. Yog‘ingarchilik yoki shudring bo‘lmasa, havo quruq kelsa g‘uborlar hosil bo‘lishi vaqtincha to‘xtaydi. O‘rtacha sutkalik harorat +300 S dan yuqori bo‘lganda yozgi sporalar hosil bo‘lmaydi. Mildyu o‘ta xavfli kasallik bo‘lib, bahor juda seryog‘in kelgan yillari hosilni to‘liq nobud qiladi. Qarshi kurash tadbirlari: - kuzda barglarni yig‘ishtirib olib, yoqib tashlash, so‘ngra tokzorni chuqur (30-35 sm) qilib ag‘darib haydash. - bahorda toklarni simbag‘azlarga ko‘tarish, tokni bargini tuproqdan uzoqroq ya’ni yuqoriroq saqlash, tuproqqa yaqin bo‘lgan barglarni yulib tashlash, hosilsiz novdalarni xomtok vaqtida kesish, novda va barglarni qalinlashib ketishiga yo‘l qo‘ymaslik. Eng asosiysi tok o‘simligini eng pastki bargi tuproqdan 1-1,2 m baland bo‘lishi lozim, chunki infeksiya tuproqda qishlab, so‘ngra barglarga o‘tadi. - to‘kilgan va qurigan barglarni, shuningdek kasallangan novdalarni kesib, daladan chiqarib yoqib yuborish. - butun o‘suv davri davomida tokzor tuprog‘ini doimo yumshatib haydab turish, ortiqcha sug‘orishlarga, suvni turib qolishiga chek qo‘yish. - o‘suv davri davomida toklarni 1% li Bordo suyuqligi yoki 50% li mis xlorli oksidini 0,5 % li suspenziyasi bilan kimyoviy ishlov berish lozim. Kimyoviy ishlov berishda Kurzat preparatini 2,0-2,5 kg/ga meyorda, shuningdek Ridomil- Gold pereparatini 2,5 kg/ga meyorda ham qo‘llash mumkin, ammo ushbu fungitsidlarning narxi juda ham qimmat bo‘lib, yetishtiriladigan mahsulot tannarxini keskin ortib ketishiga olib keladi. Кимёвий ишлов бериш новдада ҳар 4-5 барг янги барг пайдо бўлгач ўтказилади. Ёки ҳар 8-12 кунда дориланиб турилади. - tokzorni faqat azotli oziqlantirish kasallikni kuchayishiga olib keladi, fosforli va kaliyli o‘g‘itlar esa uni chidamliligini oshiradi.

- sug‘oriladigan tokzorlarda kimyoviy ishlov berish har sug‘orishdan oldin o‘tkazilishi maqsadga muvofiqdir. - kimyoviy ishlov berish har konturda 1 kunning o‘zida o‘tkazilishi lozim. Yil quruq kelganda 5-7 marta, yog‘ingirchilik ko‘p bo‘lganda esa 10-14 martagacha dorilanadi. Dorilash ishlari yomg‘irdan keyin emas, balki yomg‘irdan oldinroq o‘tkazilishi tokni kasallanishini kamaytiradi. Tokni antraknoz kasalligi. Kasallik qo‘zg‘atuvchisi Gloeposrium ampelophagum Pass zamburug‘i. Bu kasallik Zakavkazye, Qozog‘iston va keyinchilik O‘zbekistonda tarqalgan. Ayrim yillari bu kasallik boshqa uzumchilik xo‘jaliklarida katta iqtisodiy zarar yetkazgan. Kasallik asosan chuqurlik, namlik ko‘p yerlarda, daryo qirg‘oqlarida, yer osti suvlari yaqin joylarda, toklarni qalin ekilgan sharoitlarda kuchli rivojlanadi. Kasallik bilan tok o‘simligini barcha yer ustki qismi zararlanadi. Kasallikni alomati tok bargilarida qizg‘ish kulrangga o‘xshash yoki to‘q qo‘ng‘ir rangli har xil shakldagi dog‘lar paydo bo‘ladi. To‘qima tez parchalanib to‘kiladi. Barglar teshik holatga keladi va barglar to‘kilib ketadi. Keyinchalik bunday dog‘lar o‘rnida egri bugri yaralar paydo bo‘ladi. Yaralarning chetlarida bo‘rtmalar paydo bo‘lib dog‘lar qorayadi. Kasallikning kuchayishi bilan novdalar ko‘mirdek qorayib ketadi. Kasallangan novdalar qiyshayib mo‘rt holatiga keladi. Shamol ta’sirida sinib ketadi. Barglar kichiklashadi va quriydi. Kasallangan barglarni chetlarida to‘q qo‘ng‘ir hoshiya; bilan o‘ralgan kul rang dog‘lar hosil bo‘ladi. Barg yaprog‘ining shikastlangan to‘qimasi parchalanib to‘kiladi. Barg tomirlarini qattiq shikastlanganlari quriydi va to‘kiladi. Bu kasallik bilan kasallangan to‘p gullarda qora hoshiya bilai o‘ralgan dog‘lar paydo bo‘ladi. Kasallangan gullarning ko‘pchiligi to‘kilib ketadi. Kasallangan uzum mevasida qoramtir hoshiya bilan o‘ralgan kulrang chuqurchalar hosil bo‘ladi. Bunday uzum mevalari bir tomonlama o‘sadi. Ko‘pchilik hollarda quriydi. Ular tushib ketadi yoki novdada osilib koladi. Dog‘li antraknoz kasalligini qo‘zg‘atuvchi zamburug‘ kasallangan novdalar to‘qimasi ichida mitseliy shaklida qishlaydi. Havo harorati 23-32 da bo‘lganida kasallikni rivojlanishi kuchayadi. Bu zamburug‘ mavsum jarayonidp ko‘plab avlod beradi. Tok novdasi o‘suv davrini dastlabki 2 oyida, barglari birinchi oyida kasallanadi. Shuning uchun yozning ikkinchi yarmida bu kasallik uchramaydi. Bu kasallik bilan surunkasiga 3-4 yil kasallangan toklar quriydi. Kasallikni qo‘zg‘atuvchi zamburug‘ faqat toklarnigina kasallantiradi. Kasallik bilai husayni, qora kishmish, oq kishmish, katqo‘rg‘on, chillaki, charos, buvaki navlari qattiq kasallanadi.

O‘zbekistonda o‘stiriladigan Yevropa navlari (Saperavi, Kaberni, Risling) bu kasallik bilan butunlay kasallanmaydi yoki kuchsiz kasallanadi. Adabiy ma’lumotlarga ko‘ra keyingi yillarda tokni antraknoz bilan kasallanishi ko‘paymoqda. Kasallikni ko‘payishi uchun issiq va yog‘ingarchilik havo sharoiti qulaydir. 2004 – 2005 yillari ob-havo bu kasallik uchun optimal qulay sharoit bo‘lib O‘zbekistonda kasallikni ko‘payishiga olib keldi. Tokni serkosporoz kasalligi. Kasallikni qo‘zg‘atuvchisi Cercospora vitis Sacc yoki Cercospora Rosleri Sacc zamburug‘i bo‘lib kasallik asosan bargni, novdani, meva bandi va mevani zararlaydi. Kasallikni belgisi bargni ostki qismida yashil zaytun (olivkoviy) rangdagi dumaloq nuqtalar hosil qiladi. Kasallangan meva bandi qurib mevasi to‘kiladi. Zamburug‘ni konidiyalari barglarda saqlanadi. Qarshi kurash choralari: Kasallangan o‘simlik qoldiqlarini daladan chiqarib yo‘q qilish, qator oralarini yaxshilab yumshatish, o‘suv davrida mineral o‘g‘itlardan kaliyli, fosforli va mahalliy o‘g‘itlarni o‘z vaqtida meyorida berish o‘simlikni kasallikka chidamliligini oshiradi. Tokni kulrang chirish kasalligi. Kasallik qo‘zg‘atuvchisi Botrytis cinerea Pers zamburug‘i. Parazitligi bilan bu zamburug‘ fakultativ parazit (patogen saprofit) bo‘lib kuchsizlangan mexanik jarohatlangan o‘simliklarni kasallantiradi. Bu kasallik asosan o‘simlikda o‘suv davrini oxirlarida paydo bo‘ladi. Mevalari yorilib ketadi. Bunday xodisaga yog‘ingarchilik sabab bo‘ladi. To‘qimani elastikligini yo‘qotib po‘stloqlari yoriladi. Bunining asosiy sababi mevaga suvning ko‘p kirishi. Yog‘ingarchilik patogen sporalarini ko‘payishiga olib keladi, natijada o‘simlikni kasallantiradi. Botrytis cinerea mevani yorilgan qismi orqali kirib kulrang mog‘orsimon g‘ubor bo‘lib zamburug‘ni sporalarini hosil qiladi. Zamburug‘dan ajralgan sitaza fermenti ta’sirida meva po‘stlog‘i yorilib mog‘orlab bemaza badbo‘y mog‘or hidli bo‘ladi. Kulrang chirish mevalarni yig‘ib olish va saqlash jarayonlarda ham paydo bo‘lishi mumkin. Kasallangan meva orqali kasallanish jarayoni keng tarqalishi mumkin. Omborda havo namligi qancha yuqori bo‘lsa chirish shunchilik tez tarqaladi. Kasallikni zarari ta’sirida mevalar tez chirib mahsulotni nobud bo‘lishiga olib keladi. Bu zamburug‘ ta’sirida uzumdan olingan vino mahsulotini sifati ham pasayadi. Kulrang chirish bilan kuchli kasallanadigan navlarga Risling, Aligote, Portugizor, Oq muskat, Qizg‘ish muskat navlari kiradi. Kulrang chirishdan uzum mevasini himoya qilish qiyin masalalardan hisoblanadi. Patogen zamburug‘ o‘simlik va yovvoyi o‘tlar qoldig‘ida qishlab chiqadi.

Kurash choralari: Samarali kurash choralarini amalga oshirpsh uchun tashkiliy xo‘jalik, agrotexnik tadbiriy choralarni yuqori darajada o‘tkazish, sifatli xomtok qilish, tarash, qator oralig‘ini yumshatish, meyorida sug‘orish, shamollatish ishlarini sifatli qilib o‘tkazish kerak. Kulrang chirish kasalligiga qarshi tok gullagandan keyin uzum boshlari ko‘paygandan keyin, mevani rangga kirishi bilan va 14-18 kundan keyin Euporinni 0,2% li suspenziyasi bilan (2-3 kg/ga) yoki 0,5 % li kaptanni suspenziyadan (5-7,5 kg/ga) ishlatish kerak. Kasallikka chidamli navlardan Kaberne, Rkatsiteli, Moldova, Maldavskiy cherniy navlarini ekish kerak. Tokni oq chirish kasalligi. Qo‘zg‘atuvchisi taraqkiy etmagan zamburug‘ Conyothyrium diplodiella (Speg) Sacc. Mevani mexanik jarohatlangai joyini zararlaydi. Kasallikni qo‘zg‘atuvchisi kasallangan mevada va tuproqda qishlaydi. Quruq havoda zamburug‘ mevada sklerotsiyalar hosil kiladi. O‘simlikni bargi, poyasi va mevasini zararlaydi. Bunda avval sariq keyin ko‘k qo‘ng‘ir dog‘lar paydo bo‘ladi. Meva po‘stida ko‘plab piknidiyalar hosil bo‘lib ulaardan hosil bo‘lgan pikiidiya sporalari sog‘lom mevani zararlaydi. Kurash choralari: Tokzorlarni chuqur haydash, o‘simliklarga 1 % li bordo suyuqligi bilan ishlov berish, chidamli navlarni yetishtirish va ekish, sifatli qilib xomtok o‘tkazish, kasallangan o‘simlik koldiqlarini va mevani yo‘qotish kerak. Tokni dog‘li nekroz kasalligi: Kasallik qo‘zg‘atuvchisi Rhacodiella virus Sterend zamburug‘i. Bu kasallik yosh ko‘chatlarni quritadi. Kasallik ko‘chatlarni payvand osti va payvand usti qismlarini kasallantiradi. Kasallikni xarakterli belgisi to‘q qizg‘ish qora dog‘dan iborat bo‘lib lub va yog‘ochli qismini zararlaydi. Dog‘larni hajmi 1 dan 50 mm gacha. O‘simlikni kasallangan qismlarida yaltiroq, keyinchalik qo‘ng‘ir tusga kiruvchi ko‘p hujayrali mitsseliysi rivojlanadi. Namgarchilik sharoitida po‘stloqni ustki qismida shoxlanuvchi konidiyabandlarda bir hujayrali dumaloq yoki oval ko‘rinishda och qizg‘ish konidiyasi paydo bo‘ladi. Bu konidiyalar orqali kasallik tarqaladi. Zamburug‘ mitseliy holatida qishlaydi. Bahorda o‘simlik po‘stlog‘ida tok tuplarida zamburug‘ni xaltali stadiyasi meva tanasi paydo bo‘ladi. Zamburug‘ni meva tanasi hisoblangan apotetsiyasi orqali sporalari yoz va kuz faslida tarqaladi. Zamburug‘ni rivojlanishi novdalarda qish davrida ham davom etadi. Kasallangan payvandtag va payvand ustki materiallarda qishlash vaqtida patogen rivojlanadi. Kurash choralari. Payvandtag va payvand ustki materiallarni 3-6° С daraja haroratda xonalarda saqlash kerak. Ko‘chatlarni podvallarda ildizini qumga ko‘milgan holatida 5 % li nam holatida saqlash zarur. Dog‘li nskroz bilan

kasallangan ko‘chatlarni ekishdan oldin ajratib olish kerak. Ko‘chat tayyorlanadigan materiallarni 1 % li DNOK bilan ishlash tavsiya etiladi. Tokni bakteriyali rak kasalligi . Kasallik qo‘zg‘atuvchisi – Pseudomonas tumifaciens Sm.et. Towns. bakteriyasi. Bu kasallik barcha uzumchilik mintaqalarida keng tarqalgan bo‘lib, kuchli tarqalgan hududlarga Gruziya, Krasnadar o‘lkasi kiradi. Kasallik bilan asosan o‘simlikni yer ustki qismi ayniqsa ildiz bo‘g‘zi kasallanadi. Kasallik boshlanishida po‘stloq ostida bir necha mm yumshoq oq shish paydo bo‘ladi. Ular keyinchalik o‘sib kattiq holatga aylanadi, po‘stloqni yorib po‘stloq sirtiga chiqadi. Shishni sirti notekis g‘adir – budir bo‘lib, rangi o‘zgaradi. Yoshiga qarab sarg‘ish, to‘q jigarrang bo‘lib qorayadi. Kuzga yoki qishga kelib shishlar yorilib ketadi. O‘simlikni kasallangan qismi birlashib 10-20 yoki 30 sm gacha kattalashadi. O‘simlikni ildiz bo‘g‘zida katta shish paydo bo‘ladi. Pitomniklardagi ko‘chatlarda shishlar ildizlarda ham paydo bo‘lishi mumkin. Bakterioz bilan kasallangan o‘simlik o‘sishdan juda orqada qoladi, natijada hosildorlik keskin kamayadi. O‘simlik kuchli zararlanganda qurib qolishi mumkin. Kasallik qo‘zg‘atuvchi bakteriya o‘simlik po‘stlog‘iga mexanik zararlangan joylar orqali kiradi. Bakteriya sporalari zararlangan shishdan sochilib tarqalishi natijasida tuproqda saqlanadi. Kurash choralari: Proflaktika tariqasida qalamchalarni sog‘lom o‘simlikdan tayyorlash kerak. Bakterioz bilan kasallangan ko‘chatlarni ajratib olib kuydirish. Ko‘chat kovlab olinadigan uchastkalarda bakterioz bilan kasallangan ko‘chatlar uchrasa sog‘lom ko‘chatlarni dizenfeksiyalash. Mevaga kirgan o‘simlikni zararlangan a’zolarini kesib tashlash va 20 %li mis kuporosi va naftenat bilan dizenfeksiyalash kerak. Tokni virus kasalliklari. Tokda virus kasalliklaridan kalta bo‘g‘inlik va yuqumli xloroz uchraydi. Kalta bo‘g‘inlik - kasallikni belgisi novdani o‘sishini susaytirib bo‘g‘in oralig‘i qisqartiradi. Odatda ikkilamchi novdalari 2 -3 ta kurtak bilan ikkilamchi va uchlamchi bo‘g‘inlarni hosil qiladi. Kasallangan o‘simlikni barglari maydalashadi, barglari ipsimon holatga kirib sarg‘ayib tovlanadi. Kasallikni belgisi o‘suv davrini oxirlarida yo‘qolishi mumkin. Kasallangan o‘simlikni ildizi o‘sishdan to‘xtaydi va nobud bo‘ladi. Kasallikni yuqtiruvchi nematoda va qalamcha materiallari hisoblanadi. Yuqumli xloroz - Kasallikni belgisi bahorda bargni limonsimon sarg‘ish yoki to‘q ko‘k rangda bo‘lishi bilan xarakterlanadi va tomirlari rangsizlanadi.

Kasallangan o‘simlik sog‘lom o‘simlikdan keskin farqlanib, bo‘g‘in oralig‘i qisqaradi. Xlorozli mozaika. Bu kasallik kurtak paydo bo‘lishidan keyin rivojlanadi. Barglar sarg‘ayib maydalashadi. Ob-havo harorati ko‘tarilishi bilan kasallikni tashqi belgisi yo‘qoladi . Xloroz - Bunda barg sarg‘ish ko‘k rangga aylanadi. Barglar asta-sekin qo‘ng‘ir tusga kirib quriydi. Novdalar ingichkalashib kisqaradi. Xloroz o‘simlikni asosan temir yetishmasligidan, ildiz qismini mexanik jarohatlanishi natijasida yuzaga keladi. Bunga qarshi kurash chorasi sifatida virus bilan kasallangan tok tuplarini yo‘qotish kerak. Umumiy kurash chorasi sifatida virussiz materiallardan foydalanish, iloji boricha qalamchalarni sog‘lom o‘simliklardan tayyorlash lozim. Tok kasalliklariga qarshi kurash choralari . Yangi tokzorlarni tashkil etishda joy tepalik quruqroq yerlardan tanlanishi kerak; Ko‘chat uchun qalamchalar antraknoz kasalligi bilan zararlanmagan tok novdalaridan tayyorlanishi shart; toklar simbag‘azga ko‘tarilib o‘stirilishi zarur; Tok tuplarini kasallangan qismlari kesib olinib tokzorlardan tashqariga chiqarilib kuydiriladi; Kuzda toklarni ko‘mishdan oldin ularga temir kuporosini sulfat kislota qo‘shilgan 8-10 % li eritmasi bilan purkaladi; Erta bahorda barglar yozila boshlagan paytida toklarga 1 % bardo suyuqligi purkaladi. Kasallikni rivojlanish darajasiga qarab purkash ishlari har 10 kunda 1 marta qaytariladi; Kasallangan meva va o‘simlik koldiqlari daladan chiqarib tashlanishi va qator orasini chuqur haydash kerak; O‘z vaqtida sifatli xomtok qilib, mevali yangi novdalarni terib boylash kerak; Bordo suyuqligidan mis kuporosi bo‘yicha 10-15 kg/ga o‘suv davrida 6 martagacha purkash tavsiya etiladi, 10% Vektrani suspenzion konsentratidan 0,3 l/ga dan 3 martagacha purkash kerak, 70% li Topsin - M 10% li emulsion konsentratidan 1 l/ga dan 3 martagacha sepiladi, 22,5 % Folikur BT ni 0,25 l/ga dan 2 martagacha purkaladi.

O'xshashlar

Pomidor kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Lavlagi kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Karam kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari.

Sabzi kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

G‘o‘za kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari