Қишлоқ хўжалиги машиналарининг ишончлилик кўрсаткичлари - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Қишлоқ хўжалиги машиналарининг ишончлилик кўрсаткичлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

105 KB

Ko'chirib olish

Қ ишлоқ хўжалиги машиналарининг ишончлилик кўрсаткичлари Режа: 1. Бузилмасдан ишлаш кўрсаткичларини аниқлаш. 2. Бузилмасдан ишлаш. 3. Сақланишга мослашганлик кўрсаткичи.

ГОСТ 27.002-83 га мувофиқ машиналарнинг ишончлилиги қуйидаги тўртта асосий хоссаларни ўз ичига олади: бузилмасдан ишлаш, чидамлилик, таъмирлашга яоқлилик, сақловчанлик. Машинанинг чидамлилиги ва бузилмасдан ишлаши уни тайёрлаш жараёнида деталларни ясаш учун ашёларни танлаш, уларнинг ишқаланувчи сиртларини мустаҳкамлаш, ёнилғи-мойлаш ашёларининг энг мақбул навларини танлаш ва бошқа йўллар билан таъминланади. Машинанинг ишончлилиги конструктив тадбирлар тизими орқали таъминланади. Бу тадбирларда қуйидагилар кўзда тутилади: машиналарни ишлатиш ва таъмирлаш жараёнидақисмларга ажратиш – йиғиш ишларини ўтказишнинг осонлиги; тез ейиладиган деталь ва туташмалар ресурсини тиклашнинг иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқлиги; ТХК ишларининг осонлиги ва ҳажмининг кичиклиги; узел ҳамда механизмларни юксак даражада бирхиллаштириш, маҳкамлаш деталлари сони ва тур ўлчамларини камайтириш; таъмирланадиган деталларда марказлаш тешиклари ҳамда ўрнатиш текисликларининг мавжудлиги ва ҳоказо. Машиналарнинг сақловчанлиги ва ташишга мослашганлигини яхшилаш мақсадида коррозияга қарши чидамли қопламалар, машиналарнинг иш бўшлиқларини сув ва чанг киришидан асрайдиган махсус тиқма ва тиқинлар, юқори сифатли лак-бўёқ қопламалари қўлланилади. Тайёрлик коэффициенти К т деб, машина ёки агрегатнинг таъмирлашлараро давр ичида ишлаган вақтининг ана шу вақтнинг ҳамда мана шу даврда техник хизмат кўрсатиш ва ишламай қолишларни бартараф этиш мақсадида машина тўхтатиб қўйилган вақтнинг йиғиндисига айтилади: К т    N j киХТиш иш i i T Т Т Т N 1 .. 1 , Бу ерда Т иш -таъмирлашлараро давр мобайнида машина ишлаган вақтнинг йиғиндиси; Т тх , Т и.к -техник хизмат кўрсатиш, ишламай қолишларни бартараф этиш учун, машина тўхтатиб қўйилган жами вақт.

Тайёрлик коэффициенти К т нинг қиймати машиналарни таъмирлаш оралиғидаги вақтда ишга яроқли машиналарсонини кўрсатади. Машинанинг тайёрлик коэффициенти К т нинг ўртача қиймати ва бир йил мобайнида фойдаланилгандаги машина соф ишининг ўртача вақти маълум бўлса, истеъмолчи машинани тўхтатиб қўйиш вақтини ва нархини осонгина аниқлаши ҳамда режалаштириши мумкин. Тракторлар, пахта териш машиналари ва бошқа қишлоқ хўжалик техникасини комплекс баҳолаш кўрсаткичлари бузилмасдан ишлаш ҳамда чидамлилик кўрсаткичлари каби тасодифий катталиклар бўлиб, машиналарнинг ҳар хил иш шароитларида турли қийматларга эга бўлади. Техник фойдаланиш коэффициенти К т.ф. - муайян фойдаланиш даврида объектнинг ишга яроқли ҳолатда бўлиш вақтининг объектнинг техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш билан боғлиқ ҳолатда бўлиш, тўхтаб туриш вақтининг йиғиндисига нисбатидир. Техник фойдаланиш коэффициенти фойдаланиш жараёнида машинанинг мажбуран тўхтаб туриш вақти йиғиндисини фоизда ёки бирлик улушларида аниқлашга имкон беради. Замонавий тракторлар ва пахта териш машиналари учун техник фойдаланиш коэффициенти 0,6-0,8 атрофида бўлади, бу эса мазкур машиналарнинг таъмирлашга яроқлилиги даражаси пастлигидан далолат беради. Истеъмолчи техник фойдаланиш коэффициентининг ўртача қийматини билса, машиналар бир йилмобайнида ўртача қанча вақт ишга яроқли ҳолатда бўлишини аниқлай олади. Чунончи, агар хўжаликда К т.ф  0,60 бўлган 50 та пахта териш машинаси бор бўлса, бу ҳол пахта териш мавсуми мобайнида улардан фақат ўртача 30 таси узлуксиз ишлаши мумкинлигини англатади. Бузилмасдан ишлаш кўрсаткичлари. Машиналарнинг бузилмасдан ишлашини баҳолаш кўрсаткичлари қуйидагилардан иборат: 1. Ишламай қолгунга қадар ёки бир марта эксплуатацион ишламай қолгунга қадар бажарилган иш - Т и.к , бажарилган иш бирлиги;

2. Ишламай қолишлар оқими параметри ёки эксплутацион ишламай қолишлар оқими параметри Т и.к.о – ишламай қолиш; 3. бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги; Ишламай қолишлар оқимининг параметри фойдаланиш чоғида машиналар ишламай қолишларининг умумий ҳисобдан чиқарилади. Бунда уларнинг фақат пайдо бўлиш онлари қайд қилинади. У машина иш бажаргани сари ишламай қолишларнинг пайдо бўлиш тезлигидан иборат бўлиб, бажарилган иш бирлигига тўғри келадиган ишламай қолишларда ўлчанади. +ишлоқ хўжалик техникаси учун қандайдир давр ичида ишламай қолишлар оқими параметрининг ўртача қиймати қўлланилади. Бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги белгиланган бажарилувчи иш доирасида кўриб чиқилаётган объектнинг ишламай қолиши юз бермайди. Статистика нуқтаи-назаридан у муайян иш бажаргунга қадар бузилмасдан ишлаган объектлар сонини объектларнинг умумий сонига бўлиб аниқланади. Бузилмасдан ишлаш кўрсаткичларини аниқлаш. Бунда ишламай қолишлар олиб келадиган оқибатлар ва ишлаш қобилиятини тиклашнинг мураккаблиги ҳисобга олинади: бу ҳолда ишламай қолишлар мураккаблигига қараб уч гуруҳга ажратилади. Биринчи гуруҳга деталларни, ташқарида жойлашган узел ва агрегатларни қисмларга ажратмасдан таъмирлаш ёки алмаштириш йўли билан бартараф этиладиган ишламай қолишлар, шунингдек, бартараф этиш учун навбатдан ташқари 1-ТХК ва 2-ТХКни талаб ишламай қолишлар киритилади. Иккинчи гуруҳга қулай ерда жойлашган узел ва агрегатларни таъмирлаш ёки алмаштириш орқали йўқотиладиган ишламай қолишлар, шунингдек, бартараф этиш учун ички бўшлиқларни очиш талаб этиладиган ишламай қолишлар киритилади. Учинчи гуруҳдаги ишламай қолишларни йўқотиш учун асосий агрегатларни қисмларга ажратишга тўғри келади. Рақамли маълумотларга кўра объектлар сони кўп бўлганда уларнинг бузилмасдан ишлаш эҳтимоли қуйидаги ифода билан баҳоланади:

P ( t ) 0 0 0 )( 1 )( N t n N t n N    , Бу ерда: Р( t ) – бузилмасдан ишлаш эҳтимолининг раҳамли баҳоси; 0 N - синов бошида объектлар сони; n ( t ) – вақт ичида ишламай қолган объектлар сони. Амалиётда баъзан ишламай қолиш эҳтимоллиги энг қулай тавсиф бўлиб қолиши мумкин. Ишламай қолишлар эҳтимоллиги муайян иш шароитида берилган вақт интервалида ёки белгиланган бажарилувчи иш доирасида лоақал битта ишламай қолиш бўлиши мумкинлиги эҳтимоллигидир. Q ( t ) бўлганда ишламай қолиш эҳтимоллиги нолга тенг бўлиб, 0 дан 1,0 гача ўзгаради ва ушбу формулага асосан ҳисоблаб топилади: Q ( t )  1- P ( t ) Статистик усулда аниқлаш учун қуйидаги формуладан фойдаланилади: Q ( t )  1- P ( t )  1- 0 0 0 )( )( N t n N t n N   , Бу ерда n ( t ) – вақт мобайнида ишламай қолган объектлар сони. Ишламай қолишлар жадаллиги тикланмайдиган объект ишламай қолиши содир бўлиши эҳтимоллигининг шартли зичлиги бўлиб, кўриб чиқилаётган вақт унинг шу шарт билан аниқланадики, шу онга қадар ишламай қолиш юз бермаган бўлиши керак. Бузилмасдан ишлаш. Кўп марта ишламай қолиш эҳтимоли бўлган тикланадиган объектлар учун ишламай қолгунга қадар бажарадиган иши тасодифий ҳодисадир. Бу ҳолда ишламай қолган элементлар бенуқсонлари билан алмаштирилади ва объектнинг ишлаш қобилияти тикланади, яъни ишламай қолишлар оқими ва тикланадиган оқим кузатилади.

Ишламай қолишлар оқими икки катталик: ишламай қолишларнингўртача сони m ўр ( t ) ва ишламай қолишлар параметри  0 ( t ) билан ифодаланади. Агар N та тикланадиган объектлар синалса ёки ишлатилса, бунда ишламай қолишлар сони ва ана шу ишламай қолишлар пайдо бўладиган бажарилган иш аниқланса, m 1 ( t ); m 2 ( t );... m i ( t ) у ҳолда ишламай қолишларнинг умумий сони қуйидагига тенг бўлади: m и.к  N i1 m i ( t ) Ишламай қолишлар оқимини тахминан белгилайдиган ишламай қолишларнинг ўтрача сони t қуйидаги формулага асосан аниқ ланади: m ўр ( t )   N t m N i i 1 Бу ерда: N - берилган шароитда синалиши ёки ишлатилиши кузатилаётган таъмирланувчи объектлар сони; m i ( t )- ана шу объектлардан ҳар бирининг ( t ) ишни бажаргунга қадар ишламай қолишлар сони. Ишламай қолишлар оқими деб, кўриб чиқилаётган вақтда ёки бажарилган иш миқдори учун тикланадиган объектнинг ишламай қолишлари пайдо бўлиши эҳтимоллиги зичлигига айтилади. Ишламай қолишлар оқими параметрини тажриба маълумотлари асосида аниқлаш учун тақрибий формуладан фойдаланилади:  ( t )  t t m t t m t N t m t t m ур ур N i i N i i            )( ) ( )( ) ( 1 1

Сақланишга мослашганлик кўрсаткичи. Машиналарнинг ишга яроқли ҳолатда тутиб туриш учун сақлашга қўйиш пайтида, сақлаш вақтида ва сақлашдан олгандан кейин уларга техник хизмат кўрсатилади. Сақлашга қўйиш ишларини амалга ошириш, сақлаш чоғида техник хизмат кўрсатиш ва сақлашдан олиш учун қилинадиган меҳнат сарфи сақловчанликнинг асосий кўрсаткичларидир. Сақловчанликнинг асосий иқтисодий кўрсаткичи машинанинг сақлашга қўйишнинг солиштирма нархидир. С н рес нс Т Д . ишбирлиги сум Бу ерда Д с.н – машинани сақлашга қўйишнинг умумий нархи, сўм. Пахта териш машиналарининг сақлашг мослашганлиги қуйидаги кўрсаткичлар билан тўлиқ баҳоланиши мумкин: сақлашнинг солиштирма меҳнат сарфи; олинадиган деталлар сони; машиналарни сақлашга қўйиш учун зарур бўладиган таглик ва остликлар; зичлаштириладиган жойлар ва коррозияга қарши қопламалар сони; сақлаш амаллари бўйича технологиябопликнинг хусусий коэффициенти. Аммо пахта териш машиналарининг янги намуналарини яратишда бу муҳим кўрсаткичга етарли эътибор берилмайди. Оқибатда пахта териш машиналарини сақлашга тайёрлаш, сақлаш даврида хизмат кўрсатиш ва сақлашдан олиш ҳамон сермеҳнат ишлигича қолмоқда. Машиналарни узоқ вақт сақлашга тайёрлашнинг меҳнат сарфи мойланадиган жойларнинг умумий сонига, олинадиган узел ва деталлари миқдорига, зичландиган ва коррозияга қарши қопламалар суртиладиган жойлари сонига, тайёргарлик ишларини бажаришнинг қулайлиги, осонлиги ва енгиллигига, зарур тагликлар, остликлар миқдори ҳамда мураккаблиги ва шу кабиларга кўп жиҳатдан боғлиқ.

Пахта териш машинасини сақлашнинг меҳнат сарфи ушбу формула асосида аниқланади:,. 1 .. ос п n кх тай сак Т Т Т Т     киши-соат Бу ерда, Т тай Т хк Т со –мос равишда машинани сақлашга тайёрлашнинг, сақлаш даврида унга хизмат кўрсатишнинг меҳнат сарфи, сақлашдан олиш, киши-соат; n -сақлаш даврида машиналарга хизмат кўрсатишлар сони. Машинани сақлашга тайёрлашнинг меҳнат сарфи, ўз навбатида, машинани сақлашга тайёрлаш чоғида ҳар сменада ва даврий техник хизмат кўрсатишга, мойлашга, идишлардаги мойни алмаштиришга, узелларни олишга, ҳимоя қопламалари суртишга, машинани таглик ва остликларга ўрнатишга кетган меҳнат сарфидан иборат бўлади: сот скх олм мой тд сх тай Т Т Т Т Т Т Т        . .. . . . Бу ерда: ост скх лом ймо тд сх Т Т Т Т Т Т . .. . . .           - ҳар сменада ва даврий техник хизмат кўрсатишга, мойлаш ҳамда дишлардаги мойни алмаштиришга, ҳимоя қопламлари суртишга, машинани таглик ва остликларга ўрнатишга кетган меҳнат сарфи, киши-соат. Мамлакатимизда ишлаб чиқарилган пахта териш машиналарини сақлаш билан боғлиқ бўлган меҳнат сарфи ва харажатлар ишлаб чиқариш шароитида текширилиб, коррозияга қарши хоссалари паст бўлган деталлар ва коррозиядан шикастланишни бартараф этиш билан боғлиқ бўлган харажатлар аниқланади. Сақлашнинг меҳнат сарфи машиналарини «Жамоа ва давлат хўжаликларида тракторлар, автомобиллар ва қишлоқ хўжалик машиналарини сақлаш қоидалари»га, шунингдек, ГОСТ 7751-71 «+ишлоқ хўжалигида

фойдаланиладиган техника. Сақлаш қоидалари»га мувофиқ сақлашга солиштирма меҳнат сарфи қуйидаги формула асосида аниқланади:    катор м кг га Р В G W соат киши Т Т кк м c сак мс ; ; ; ; . .    Пахта териш машинаси сақлашга мослашганлигининг уни сақлашга тайёрлаш, техник хизмат кўрсатиш ва сақлашдан олишнинг солиштирма нархи орқали ифодаланадиган кўрсаткичи истеъмолчигамашинага унинг сақлашга мослашганлиги нуқтаи назаридан иқтисодий баҳо беришга имконият яратади: га сум W С С С С c n i ол кх тай сак , 1 . .     Бу ерда С тай, С хк. С ол -мос равишда машинани сақлашга тайёрлаш, сақлаш даврида унга хизмат кўрсатиш, сақлашдан олиш нархи, сўм. Юқорида айтиб ўтилганлар асоий кўрсаткичлар бўлиб, машинанинг констукциясини унинг сақлашга, сақлаш чоғида ҳамда сақлашдан олишга мослашганлиги нуқтаи назаридан баҳолаш имконини беради. Аммо улар ёрдамида машинани сақлашга тайёрлашдаги, сақлаш даврида хизмат кўрсатишдаги ва сақлашдан олишдаги энг нотехнологик узеллари ёки жойларини аниқлаб бўлмайди. Бунинг учун технологиябопликнинг хусусий коэффициентидан фойдаланилади; у сақлашга тайёрлаш, сақлаш пайти хизмат кўрсатиш ва сақлашданолиш ишларидаги меҳнат сарфи қисмининг нисбатидан аниқланади, яъни: )( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( . . .          е Т Т Т а Т Т Т а Т Т Т К сак ол хк тай сак ол хк тай сак ол кх тай сакт

Бу ерда Т тай, Т хк, Т ол - машинани сақлашга тайёрлаш, сақлаш даврида техник хизмат кўрсатиш ва сақлашдан олишнинг меҳнат сарфи,киши-соат, а, ё- машинани сақлашга тайёрлаш, сақлаш даврида хизмат кўрсатиш ва сақлашдан олишдаги меҳнат сарифининг актив ва ёрдамчи қисмлари. Пахта териш машиаларини сақлаш ишлари бўйича олиб борилган аниқ кузатишлар, унинг шунингдек, айрим узеллари паст эканлиги кўрсатади (1- жадвал). Масалан. 17ХВ-1,8Б пахта териш машинасининг сақлашга тайёрлаш ишларига технологиябоплиги коэффициенти 0,47 га тенг, бу ҳол бажариладиган ишлар ҳажмининг 47,0 фоизигина унумли эканлигини, қолган 53,0 фоизи эса ёрдамчи амаллар эканлигидан далолат беради. Бундай узелларга қўлни олиб бориш қийинлиги, ишлашнинг етарлича қулай эмаслиги ва бошқа камчиликлар сабаб бўлади. жадвал Пахта териш машиналарининг сақлашга мослашганлиги кўрсаткичлари Машина маркаси Сақлашга тайёрлаш, хизмат кўрсатиш ва сақлашдан олишнинг ўртача меҳнат сарфи, киши- соат Машинан инг мавсумдаги ўртача иш унуми, га Сақлашга тайёрлашнинг солиштирма меҳнат сарфи, киши-соат Технологи я-бопликнинг хусусий ко- эффициенти, К техи. ХВС-1,2 26,2 49,0 0,54 0,45 ХТ-1,2 31,6 58,0 0,55 0,46 17ХВ- 1,8Б 30,6 69,6 0,41 0,47 14ХВ- 49,0 92,8 0,53 0,43

2,4 ХН-3,6 «Ўзбекисто н» 47,0 96,0 0,49 0,47 Сақлашнинг технологиябоплиги коэффициенти қиймати қанча катта бўлса, машина сақлашга мослашганли нуқтаи назаридан шунча мукаммал бўлади. Тегишли меҳнат сарфлари нисбатидан келиб чиқиладиган бўлса, пахта териш машиналарининг кўпгина турларида сақлаш амаллари бўйича технологиябопликнинг хусусий коэффициенти 0,41-0,47 дан ошмайди, айрим мойлаш узеллари ва жойлари бўйича эса бундан ҳам кичикдир. Келгусида яратиладиган пахта териш машинасининг сақлаш амаллари бўйича технологиябоплигининг хусусий коэффициентини бирга яқин бўлмоғи керак. Жадвал (1-жадвал) маълумотларини таҳлил қилиш мавжуд пахта териш машиналари сақлашга етарлича мослашмаганлигини кўрсатади. Аммо шуни ҳам айтиб ўтиш керакки, кейинги ўн йил ичида пахта териш машиналарини сақлашга тайёрлаш, сақлаш чоғида техник хизмат кўрсатиш ва сақлашдан олишдаги меҳнат сарфи камаяди, бироқ уларни сақлашга тайёрлаш нисбатан сермехнат ишдир.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати: 1. Йўлдошев Ш.У., Машиналар ишончлилиги ва уларни таъмирлаш асослари.- Тошкент, Ўзбекистон, 1994. 2 . Ермолов Л.С. ва бош қ алар. Основы надежности сельскохозяственной техники.-М.: Колос, 1992 . 3 . Мельников.Г.Н., Технология машиностроения (1 ,2- том). - М .: Издательства МГТУ им. Н.Э.Баумана , 1998. 4 . Прейсман В.И. Основы сельскохозяйственной техники.-Киев. : Высшая школа, 1988 . 5 . Решетов Д.Н. Роботоспособность и надежность деталей машин.-М.: Высщая школа, 1990 . 6 . Решетов Д.Н. ва бош қ алар. Надежность машин.-М.: Высщая школа, 1988 .

O'xshashlar

Қишлоқ хўжалиги машиналарининг электр жиҳозлари

Қишлоқ хўжалиги логистикада омбор хўжалиги

Қишлоқ хўжалиги инфратузилмаси

Қишлоқ хўжалиги логистикада захиралар

Қишлоқ хўжалик машиналарининг ишчи органларини таъмирлаш