Қишлоқ хўжалиги логистикада захиралар - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Қишлоқ хўжалиги логистикада захиралар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

125 KB

Ko'chirib olish

Қишлоқ хўжалиги логистикада захиралар Режа: 1.Моддий захира тушунчаси. 2.Захиралар ҳосил қилишнинг зарурлиги. 3.Захираларнинг асосий турлари. 4.Захира ўлчамини аниқлаш

1.Моддий захира тушунчаси. Моддий захира тушунчаси логистиканинг асосий тушунчаларидан биридир. Та-биатдан олинган хом-ашё, охирги истеъмолчига тайёр маҳсулот кўринишида етиб боргунга қадар, харакатланади, бошқа материаллар билан бирикади ва ишлаб-чиқа-ришда қаёта ишланади. Моддий занжир бўйлаб харакатланаётган хом-ашё (кейин-чалик эса ярим тайёр ва тайёр маҳсулотлар ҳам) у ёки бу ишлаб-чиқариш ёки ло-гистик операцияга кириш навбатини кутиб тўхталиб туради. Моддий захиралар – бу ишлаб-чиқариш ва муомаланинг турли босқичларида турган, шахсий ёки ишлаб-чиқариш истеъмоли жараёнига киришишни кутаётган, иш-лаб-чиқариш – техник мақсадда, аҳоли истеъмолида ва бошқаларда ишлатиладиган товарлардир. Агарда, бирламчи хом-ашёни аҳоли истеъмоли молларига айланишини ва уни харакатланишини таъминловчи иштирокчиларнинг бутун занжири ягона механик конвейер каби ишлаганда, кутиш вақтини деярли нолга тушириш мумкин бўлар эди. Аммо ҳаётда бундай кутишларсиз бўлмайди. Захираларни яратиш доимо харажатлар билан боғлиқ. Захираларни яратиш ва сақлаш билан боғлиқ бўлган, харажатларнинг асосий турларини санаб ўтамиз: - «музлатиб қўйилган» молиявий маблағлар; - махсус жиҳозланган хоналарга бўлган харажатлар; - махсус ходимларнинг иш хақи; - носозликлар, ўғирликларнинг доимий хавфи; Захиралар мавжудлиги – бу харажатлардир. Аммо захиралар йўқлиги – бу ҳам харажат, фақатгина улар турли хилдаги йўқотишлар кўринишида бўладилар. Захира-лар йўқлиги билан юзага келадиган йўқотишларнинг асосий турларига қуйидагилар киради: - ишлаб-чиқаришдаги тўхталишлардан бўлган йўқотишлар; - талаб қилинган вақтда омборда товар бўлмаганидан юзага келган йўқотишлар;

- товарларнинг кичик партияларини юқори баҳодан сотиб олгандан юзага келган йўқотишлар; Захиралар мавжудлиги муайян харажатлар билан боғлиқ бўлишига қарамай, иш-билармонлар уларни яратишга мажбурдирлар, чунки захиралар йўқлиги ундан катта-роқ фойдани йўқотишга олиб келиши мумкин. Захираларни рационал бошқаруви, захираларга бўлган минимал харажатларда, ишлаб-чиқариш ва савдо жараёнининг узлуксизлигини таъминлашга имкон беради. 2.Захиралар ҳосил қилишнинг зарурлиги. Ишбилармонлар моддий захираларни яратаётганда таянадиган асосий омиллар қуйидагилар. Талабнинг ўзгариш эҳтимоли (чиқувчи моддий оқим интенсивлигини башорат қилиб бўлмайдиган пасайиши). Товарга бўлган талаб ўзгариб туради, ва уни ўзгари-шини ҳар доим ҳам олдиндан билиб бўлмайди. Шунинг учун, агарда етарлича захира-га эга бўлмаса тўлов қобилиятига эга бўлган талаб қондирилмаслиги мумкин, яъни ишбилармонда товар бўлмагандан кейин мижознинг пули ўзида қолиб у харидсиз ке-тиб қолади. Товарларнинг айрим турларига бўлган талабни мавсумий ўзгариши. Бу ай-ниқса қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига тегишлидир. Масалан, Ўзбекистонда кар-тошка ҳосили йиғилади. Аммо картошка оқимлари товар ўтказувчи занжирлар (бо-зорлар, дўконлар) бўйлаб йил давомида харакатланади. Демак, қаердадир захира йи-ғилиши лозим бўлади. Товарларнинг йирик партияларини харид қилганларга бериладиган чегирма-лар ҳам захиралар яратишнинг сабабчиси бўлиши мумкин (айрим юртдошларимиз айнан шу сабабли уйларида озиқ-овқатларнинг нисбатан катта захираларини сақлай-дилар). Маҳсулотларни олиб-сотиш . Айрим товарларнинг нархи кескин ошиб кетиши мумкин. Бу ошишни олдиндан кўра билган корхона, бозор нархини ўзгариши ҳисоби-га фойда олишни кўзлаб захира яратади.

Буюртмани жойлаштириш ва етказиб бериш билан боғлиқ бўлган хара-жатларнинг камайиши. Ҳар бир янги буюртмани расмийлаштириш ва етказиш жараёни қатор харажат-лар билан кузатилади: - маъмурий харажатлар: етказиб берувчини излаш, у билан музокаралар олиб бо-риш, хизмат сафарлари, шаҳарлараро телефонда сўзлашувлар ва ҳоказолар; - буюртмани ташишга бўлган харажатлар; Бу харажатларни, буюртмалар миқдорини камайтирган холда, пасайтириш мум-кин. Бу эса буюриладиган партия ҳажмини ошишига, ва захира кўпайишига олиб ке-лади. Етказишларнинг белгиланган графигини бузилиш эҳтимоли (кирувчи моддий оқим интенсивлигини башорат қилиб бўлмайдиган пасайиши). Бундай ҳолда, савдо жараёни тўхтаб қолмаслиги учун, захиралар зарур бўлади. Бу айниқса корхона даро-мадини шакллантиришда асосий рол ўйнайдиган товарлар учун муҳимдир. Ишлаб-чиқаришда эса, жараёнларнинг режалаштирилмаган тўхтаб қолиши, иш-лаб-чиқаришнинг узлуксиз циклига эга бўлган корхоналар учун айниқса хавфлидир. Маҳсулот бирлигини ишлаб-чиқариш билан боғлиқ харажатларни камайти-риш. Маҳсулотларни талаб пайдо бўлган сари кичик партиялар билан ишлаб-чиқа-риш мумкин. Унда захиралар кичик бўлади, аммо бир бирлик маҳсулот таннархи ошади. Иккинчи вариант – битта катта партия ишлаб-чиқариш ва тайёр маҳсулотни захирада сақлаб туриш. Бундай ҳолда, захира ошган тақдирда ҳам, бир бирлик маҳсу-лот таннархи пасайиши мумкин. Ишлаб-чиқариш ва тақсимот операцияларини бир текисда амалга ошириш имконияти. Фаолиятнинг бу иккита тури ўзаро боғланган бўлади: ишлаб-чиқарил-ган нарсагина тақсимланиши мумкин. Захиралар йўқлигида, тақсимот тизимидаги моддий оқимлар интенсивлиги ишлаб-чиқариш

интенсивлигини ўзгаришларига муво-фиқ равишда ўзгариб туради. Тақсимот тизимида захираларнинг мавжудлиги, ишлаб-чиқаришдаги вазиятдан қатъий назар, реализация жараёнини янада текисроқ амалга оширишга имкон беради. Ўз навбатида, ишлаб-чиқариш захираларининг мавжудлиги, хом-ашё етказишда-ги ўзгариб туришларни текислаб, ишлаб-чиқариш жараёнининг бир текислигини таъ-минлайди. Харидорга тезда хизмат кўрсатиш имконияти. Харидор буюртмасини қуйи-даги усулларнинг бири билан бажариш мумкин: - буюрилган товарни ишлаб-чиқариш; - буюрилган товарни сотиб олиш; - буюрилган товарни мавжуд захирадан тезда олиб бериш; Охирги усул, одатда, энг қиммат бўлади, чунки у захираларни сақлашни талаб этади. Аммо рақобат мухитида айнан ушбу омил ҳал қилувчи бўлиши мумкин. Эҳтиёт қисмлар бўлмаганлиги учун юзага келадиган ишлаб- чиқаришдаги тўхташларни камайтириш. Асбоб-ускуналарни ишдан чиқиши, эҳтиёт қисмлар-нинг захираси бўлмаган тақдирда, ишлаб-чиқариш жараёнининг тўхтаб қолишига олиб келиши мумкин. Бу айниқса узлуксиз ишлаб-чиқариш жараёнига эга бўлган кор-хоналар учун муҳимдир, чунки ишлаб-чиқаришнинг тўхтаб қолиши улар учун қим-матга тушиши мумкин. Ишлаб-чиқаришни бошқариш жараёнининг соддалашуви. Бунда корхона ичи-даги ишлаб-чиқариш жараёнининг турли босқичларида ярим тайёр маҳсулотлар захи-раларини яратиш тушунилади. Ушбу захираларнинг мавжудлиги ҳар хил участкалар-даги ишлаб-чиқариш жараёнларининг ўзаро келишувчанлигига бўлган талабларни па-сайтириш имконини беради. Юқорида қайд этилган тамойилларда таъкидланишича ишлаб-чиқариш, савдо ва бошқа соҳаларда ҳам захираларни яратиш мақсадга мувофиқдир, акс ҳолда харажат-лар ошиб кетади. Шу билан бирга захираларнинг оптимал катталигини топиш ҳам му-ҳим аҳамият касб этади.

Жараёнларни логистик тарзда ташкил этилиши, захиралар даражасини оширмас-дан бир бирлик маҳсулотни ишлаб-чиқариш билан боғлиқ бўлган харажатларни ка-майтиришга, эхтиёт қисмларининг йўқлиги сабабли, ишлаб- чиқаришда юзага келган тўхташларни минималлааштиришга, ва захираларнинг қатор бошқа функцияларини амалга оширишга имкон беради. 3.Захираларнинг асосий турлари. Таъкидлаб ўтилганидек, захира тушунчаси моддий ишлаб-чиқаришнинг барча соҳаларига тегишлидир. Чунки моддий оқим хом-ашё манбаидан сўнгги истеъмолчи-гача бўлган «занжирни» исталган бўғинида захира кўринишида тўпланиши мумкин. Ҳар бир бўғиндаги захираларни бошқариш эса ўз хусусиятларига эгадир. Юқорида тилга олинган «занжир» бўйлаб харакатланиш чоғида захираларнинг 2 та асосий тури яратилади (9.1-расм): - ишлаб-чиқариш захиралари; - товар захиралари; Ўз навбатида уларнинг ҳар бири ҳам учта турга бўлинади: - жорий захиралар; - эҳтиёт захиралар; - мавсумий захиралар; Ишлаб-чиқариш захиралари – бу ишлаб-чиқариш истеъмоли учун мўлжаллан-ган, моддий ишлаб-чиқаришнинг барча тармоқлари корхоналарида мавжуд бўлган за-хиралардир. Бу захирани яратишдан мақсад – ишлаб-чиқариш жараёнини узлуксизли-гини таъминлашдир. Мисол тариқасида қишлоқ хўжалик маҳсулотларини қайта иш-лаш корхонасидаги ушбу маҳсулотлар захирасини келтириш мумкин. Товар захиралари – бу ишлаб-чиқарувчи корхоналардаги тайёр маҳсулот захи-ралари, ва шунингдек етказиб берувчидан истеъмолчига қадар бўлган йўлдаги захи-ралардир (улгуржи ва чакана савдо корхоналаридаги).

Товар захиралари ўз навбатида ишлаб-чиқариш воситаларининг товар захирала-ри ва истеъмол буюмларининг товар захираларига бўлинади. Масалан, трактор иш-лаб-чиқариш учун лозим бўлган қисмлар (шина, мотор ва х.) захираси бу ишлаб-чиқа-риш воситалари товар захирасидир. Турли хил шарбатлар, ёғ, сут маҳсулотларининг захираси эса бу истеъмол буюмларининг товар захираларига киради. Айтиб ўтилганидек ишлаб-чиқариш захиралари ҳам жорий, эҳтиёт ва мавсумий-ларга бўлинади. Жорий захиралар – ишлаб-чиқариш ва товар захираларининг асосий қисмини ташкил этади. Захираларнинг бу категорияси, кейинги етказишларгача бўлган давр ичида ишлаб-чиқариш ёки савдо жараёнининг узлуксизлигини таъминлайди. Жорий захиралар ҳажми доимо ўзгариб туради. Эҳтиёт захиралари – турли хил кўзда тутилмаган ҳолларда ишлаб- чиқариш ёки савдо жараёнини узлуксизлигини таъминлаш учун мўлжаллангандир. Бундай ҳол-ларга қуйидагиларни киритиш мумкин: - етказишлар даврийлиги ва катталиги шартномадагидан фарқ қилиши; - материаллар ва товарларнинг турли сабаблар билан йўлда тўхтаб қолиши; - талабни кутилмаган ошиб кетиши; Шундай қилиб, эҳтиёт захиралари яхши ривожланмаган хўжалик муносабатлари ва нотўғри башоратлардан ўзини асраш учун яратилади. Эҳтиёт захираларининг ҳажми, одатда, ўзгармас бўлади. Мавсумий захиралар – ишлаб-чиқариш, истеъмол ёки ташиш мавсумий хусу-сиятга эга бўлганда пайдо бўладилар. Бу айниқса қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб-чиқариш, қайта ишлаш ва ташиш учун айниқса муҳимдир. Мисол тариқасида йиғим-терим мавсумида ёқилғи истеъмолини келтириш мумкин. Қишлоқ хўжалиги ишлаб-чиқаришининг мавсумийлигини ҳисобга олган ҳолда унга тегишли деярли барча захиралар мавсумий деб ҳисобланишлари мумкин.

Бундан ташқари моддий захираларнинг қуйидаги турлари мавжуд: - ўтувчи; - тайёргарликли; - ноликвид; - йўлдаги захиралар ва б.; расм. Моддий захираларнинг асосий турлари Ўтувчи захираларга ҳисоб даврининг охиридаги моддий воситалар ресурсла-рининг қолдиқлари киради. Захираларнинг ушбу тури ҳисоб давридан кейинги давр-даги етказишгача бўлган вақт ичида узлуксизликни таъминлаш учун хизмат қилади. Тайёргарликли захиралар – бу ишлаб-чиқариш жараёнида ишлатишдан олдин қўшимча тайёргарликни талаб қилувчи ишлаб-чиқариш захираларининг бир қисми-дир. Ноликвид захиралар – бу узоқ вақт давомида ишлатилмайдиган ишлаб- чиқа-риш ёки товар захираларидир. Улар, сақлаш жараёнида товарлар сифатининг ёмонла-шиши, маънавий эскириши муносабати билан пайдо бўладилар. Шунингдек бу захи-раларга, эндиликда ишлаб-чиқарилмайдиган маҳсулот учун мўлжалланган захиралар ҳам киради. Йўлдаги захиралар – бу ҳисоб вақтида ташилаётган, яъни йўлда бўлган захира-лардир. Захираларни йўлдаги вақти деганда, транспортга ортилганидан то манзилгача етиб келиши учун сарфланган вақт тушунилади. Моддий захиралар Ишлаб-чи қ ариш захиралари Товар захиралари Жорий захиралар Э ҳ тиёт захиралари Мавсумий захиралар

Бу кўрсаткич шартномада келишил-ган, ҳамда турли транспортлар учун мавжуд меъёрлар бўйича белгиланади. 4.Захира ўлчамини аниқлаш 1. Буюртма қилинадиган партиянинг оптимал ўлчамини аниқлаш. Захираларни тўлдириш тизими танлангандан сўнг, буюртма катталигини ва так-рорланиш вақтини миқдоран аниқлаш лозим бўлади. Буюртманинг оптимал катталиги ва частотаси қуйидаги омилларга боғлиқ бўла-ди: - талаб ҳажми; - транспорт-тайёрлов харажатлари; - захирани сақлашга бўлган харажатлар. Буюртма ўлчами ошганда транспорт-тайёрлов харажатлари камаяди, чунки то-варларни сотиб олиш ва ташиш катта партияларда, ва демак камроқ амалга ошири-лади. Бу боғлиқликнинг графиги 7.2.-расмда тасвирланган. расм. Транспорт-тайёрлов харажатларини буюртма ўлчамига боғлиқлиги.Транспорт харажатлари Буюртма ў лчами

Оптималлик мезони сифатида транспорт-тайёрлов ва сақлашга бўлган харажат-лар суммасининг минимуми олинади. Ушбу иккала харажатлар ҳам буюртма ўлчамига боғлиқ, аммо уларнинг боғлиқ-лик даражалари турлича. Сақлашга бўлган харажатлар эса буюртма ўлчамига тўғри пропорционалдир. Бу боғлиқликнинг графиги 7.3.-расмда келтирилган. Юқоридаги иккита графикни қўшиб, транспорт-тайёрлов ва сақлаш харажатла-рини буюртма ўлчамига боғлиқлигини акс эттирувчи эгри чизиққа эга бўламиз. Кўриб турганимиздек бу эгри чизиқ минимум нуқтасига эга, айнан шу нуқтада харажатлар йиғиндиси минимумга тенг бўлади. Ушбу нуқтанинг абсциссаси эса буюртманинг оп-тимал ўлчами қийматини акс эттиради. расм. Захираларни сақлашга бўлган харажатларни буюртма ўлчамига боғлиқлиги. расм. Транспорт-тайёрлов ва сақлаш харажатлари суммасини буюртма ўлчамига боғлиқлиги.Са қ лаш харажатлари Буюртма ў лчами Буюртма ў лчамиСа қ лаш ва транспортировка харажатлари S опт

S опт – буюртманинг оптимал ўлчами. Буюртманинг оптимал ўлчамини аниқлаш масаласи аналитик усул билан ҳам ечилиши мумкин. Бунинг учун транспорт-тайёрлов ва сақлаш харажатлари суммаси-ни акс эттирувчи функцияни минимумга интилиши шартларини аниқлаш лозим, яъни: С ум. = С сақ. + С тр. min (7.1) бу ерда: С ум. – ташиш ва сақлашга бўлган умумий харажатлар; С сақ. – захирани сақлашга бўлган харажатлар; С тр. – транспорт-тайёрлов харажатлари; Тасаввур қилайлик, аниқ бир давр ичидаги айланма катталиги Q.ни ташкил эт-син. Битта буюриладиган ва етказиладиган партиянинг ўлчами S. Олдинги партия ту-габ бўлгандан сўнггина кейингиси олиб келинади. Унда захиранинг ўртача қиймати S/2 га тенг бўлади. Захирани сақлаш учун (М) тарифни киритамиз. М – Т давр ичидаги сақлаш хара-жатларини ўша даврдаги ўртача захира қийматидаги улуши билан ўлчанади. Масалан, М=0,1 бўлса, демак захирани сақлаш бўйича харажатлар, унинг ўртача қийматини 10% ни ташкил этади. Шунингдек, бир бирлик товарни сақлаш харажатлари ҳам, унинг қийматини 10%ни ташкил этади. Энди Т давр ичида товарларни сақлашга бўлган харажатларни ҳисоблаш мум-кин:2 S M Ccak   (7.2) Т давр ичидаги транспорт-тайёрлов харажатларининг ўлчами, буюртмалар сони-ни, битта буюртмани олиб келиш билан боғлиқ харажатларга кўпайтмаси билан аниқ-ланади. S Q K Ctp   (7.3) бунда: К-битта буюртмага бўлган транспорт-тайёрлов харажатлари;

Q/S - Т даврдаги буюртмалар миқдори; Олинган ифодаларни жой-жойига қўйиб чиқиб, олиб келинадиган партиянинг оптимал ўлчамини топамиз. (S опт. ) С ум. = С сақ. + С тр. minS Q K S M Cумумий     2 (7.4) С ум , унинг S бўйича биринчи ҳосиласи нолга тенг, иккинчиси эса нолдан катта бўлган нуқтада, минимумга эришади. Биринчи хосилани топамиз: ,) 2( ! ! S Q K M Cym    (7.5) 2 ! 2 S Q K M Cym    (7.6) Мақсадли функция ҳосиласини нолга олиб келувчи Sнинг қийматини топамиз: ,0 2 2    optS Q K M (7.7) бундан M Q K Sопт    2 (7.8) Текширув, иккинчи ҳосилани нолдан катта эканлигини кўрсатади. Демак, топил-ган S опт. етказиш ва сақлашга бўлган харажатлар суммасини минимумини таъминлай-ди. Буюртманинг оптимал ўлчамини ҳисоблашга имкон берувчи ушбу формула, за-хираларни бошқариш назариясида Уилсон формуласи деб номланади. [Гаджинский] Буюртманинг оптимал ўлчамини ҳисоблашга доир мисолни кўриб чиқамиз. Бош-ланғич маълумотлар сифатида қуйидаги катталикларни оламиз. Бир бирлик товар қиймати – 40 сўм (0,04 минг сўм) Берилган товар позицияси бўйича омборнинг ойлик айланмаси (обороти): Q ’ = 500 бирлик/ой, ёки Q = 20 минг сўм/ой.

Товарни сақлаш харажатлари, унинг қийматини 10%га тенг, яъни М=0,1. Битта буюртмани жойлаштириш ва етказиш билан боғлиқ транспорт- тайёрлов харажатлари: К=0,25 минг сўм Бунда етказилаётган буюртманинг оптимал ўлчами:10 1,0 25,0 20 2     оптS минг.сўм Агарда айланма (оборот) ҳажмини натурал бирликларда ифодалаганда, ҳисоб бошқача шаклга эга бўлади: P M K Q Sопт     ! 2 (7.9) бу ерда: Q ’ – натурал бирликларда ифодаланган айланма ҳажми (бизнинг мисолимизда Q ’ =500 бирлик) Р – бир бирлик товарнинг қиймати (бизнинг мисолимизда Р = 0,04 минг сўм) 250 04,0 1,0 25,0 500 2      оптS бирлик Равшанки, товарни бир ой ичида икки маротаба етказиш мақсадга мувофиқ бўла-ди: 20 м.с. : 10 м.с. = 2 марта Бу холда транспорт-тайёрлов ва сақлаш харажатлари: 1 10 20 25,0 2 10 1,0      ymymC минг сўм Олинган натижаларни эътиборга олмаслик, харажатларни ошиб кетишига олиб келади. Масалан: 12 минг сўмга тенг бўлган партия олиб келинганда (яъни S=12) 02,1 12 20 25,0 2 12 1,0      ymymC минг сўм 8 минг сўмга тенг бўлган партия олиб келинганда (яъни S=8) эса: 025,1 8 20 25,0 2 8 1,0      ymymC минг сўм Буюриладиган партия ҳажмини аниқлашдаги 20% лик хатолик, бизнинг мисоли-мизда корхонанинг ташиш ва сақлаш бўйича ойлик харажатларини 2% га оширади. Буни депозит жамғармасининг ставкаси билан

тенглаштириш мумкин. Бошқача қи-либ айтганда, Агрологистика менеджерининг ушбу хатоси, пулларни депозитда «ишлат-масдан», ушлаб турган молиячи хатоси билан баравардир. 2.Буюртманинг оптимал ўлчами формуласининг қўлланилиши Уилсон формуласидаги К ва М катталикларини ҳисоблаш, транспорт- тайёрлов ва сақлаш харажатлари сметаларини тузиш асосида амалга оширилади. Ушбу ҳисоб-лашларнинг ҳар бири билан танишиб чиқамиз: 1. Битта буюртмага бўлган транспорт-тайёрлов харажатлари (К катталиги), ўтган даврдаги транспорт-тайёрлов харажатларини ушбу даврда қабул қилинган буюртма-ларга нисбати билан аниқланади. Транспорт-тайёрлов харажатларининг сметаси, қуйидаги харажат турларини ўз ичига олади: К 1 – етказиш шартномасини расмийлаштириш билан боғлиқ бўлган харажатлар, яъни хизмат сафарларига, музокаралар олиб боришга ва б. бўлган харажатлар; К 2 – етказиш жараёнида юкни қўриқлашга бўлган харажатлар; К 3 – суғурта харажатлари; К 4 – ташиш харажатлари; К 5 – буюртмани жойлаштириш ва бажариш билан боғлиқ бошқа харажатлар. Умумий транспорт-тайёрлов харажатлари қуйидаги формула бўйича аниқланади: L K K n i i   1 (7.10) бу ерда: L – белгиланган даврда жойлаштирилган (қабул қилинган) ва бажарилган буюрт-малар миқдори. 2. Т давр ичидаги сақлаш харажатларини, ушбу даврдаги ўртача захира қийма-тидаги улушини (М катталиги) ҳисоблаш ҳам бир неча моддаларни ўз ичига олади:

m 1 – захиралар қийматини тўлаш учун зарур бўлган кредит бўйича фоизлар. У қуйидаги формула бўйича топилади:  pS m 21 (7.11) бу ерда: S бирлик – буюртманинг натурал кўринишидаги ҳажми; Р – бир бирлик товарни сотиб олиш баҳоси, сўм; б – кредит бўйича ўртача фоиз ставкаси; m 2 – захираларни сақлаш билан боғлиқ ходимларнинг иш хақи; m 3 – захираларни сақлашда ишлатиладиган бинолар ва ускуналар амортизация-си; m 4 – маъмурий харажатлар ва коммунал хизматлар; m 5 – қўриқлаш, йўқотишлар ва захираларни сақлаш билан боғлиқ бошқа жорий харажатлар; М катталиги, яъни Т даврдаги захираларни сақлаш харажатларининг ушбу давр-даги ўртача захира қийматидаги улуши, қуйидаги формула бўйича топилади: Р S m M бирлик i i    1 2 (7.12)

Адабиётлар рўйхати 1. Аникин Б.А. Логистика: Учеб.пособие. М.: Инфра М. 2000 г. 2. Аникин Б.А Практикум по логистике. Учебное пособие. Москва Инфра-М 2002 г. 3. Гаджинский А.М. “Логистика” М 2003 г.– 407 с. 4. Гаджинский А.М. Практикум по логистике. М.: ИВЦ «Маркетинг», 2001 г. 5. Миротин Л.Б., Сергеев В.И. Основ ы логистики. Учебное пособие. Москва, “Инфра-М”, 1999 г. 6. Неруш Ю.М. Л огистика. Учебник для вузов.-3-е изд., перераб. и доп.- М.: ЮНИТИ-Дана, 2003 г. 7. Неруш Ю.М. “Коммерческая логистика” М “Банки и биржи” Издательское обьединение “ЮНИТИ” 1997 г.-240 с. 8. Саркисов С.В. Управление логистикой. Учебное пособие. Москва ЗАО «Бизнес-школа «Интел- Синтез» 2001 г. 9. Саматов Ғ.А. Ё.К.Қориева. Б.Пайзиев. Рақобат муҳитида халқаро транспорт тизими фаолиятининг логистик ишончлиги. Тошкент 2003 й. 10. Чудаков А.Д. Л огистика. Учебник. М.: ООО «Издательство РДЛ», 2001 г. 11. Ballou R.H. Basic Buisness logistics. New York, 1987 г. 12. Cristopher M. The Strategy of distribution management. London, 1986 y. 13. Kearney A.T. Logistics Productivity the Competitive edge in Europe. – Chicago, 1994 y. 14. Magee J., Capacino W., Rosenfiueld D. Modern logistics management. – New York, 1986 y.

O'xshashlar

Қишлоқ хўжалиги логистикада омбор хўжалиги

Қишлоқ хўжалигида логистикада сервис хизмати кўрсатиш

Қишлоқ хўжалиги инфратузилмаси

Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари сифатини бошқариш

“Қишлоқ хўжалиги корхоналари фаолиятини суллари