Umumiy o`rta ta`lim maktablarida psixologik maslahatning asosiy - Psixologiya - Referatlar

Umumiy o`rta ta`lim maktablarida psixologik maslahatning asosiy

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

168 KB

Ko'chirib olish

Reja: 1. Psixodiagnostika. 2. Psixologik maorif va ma`rifat. 3. Psixoprofilaktika. 4. Psixik rivojlantirish va psixokorrekstiya. 5. Psixologik konsultastiya (maslahat). 6. Kasb - hunarga yo`naltirish . 1

I.1. Psixodiagnostik ishlar Psixologik diagnostika - Ushbu diagnostik ishlar majmuasi o`quvchilarni maktabda o`qitish davomida psixologik-pedogogik jihatdan chuqurroq o`rganishga yo`naltirilgan bo`lib, ularning individual xususiyatlarini, ta`lim va tarbiyasidagi nuqsonlarning sababini aniqlashga mo`ljallangandir. Diagnostik ishlar guruhiy yoki yakka tartibda (individual tarzda) o`tkaziladi. Bunday tadbirlar quyidagilarda o`z aksini topadi: - Yosh davr taraqqiyotining muayyan me`zonlariga muvofiqligini aniqlash maqsadida psixolog bolalar, o`quvchilarni, psixologik tekshiruvlardan o`tkazadi, kamolot darajalarini belgilaydi; o`rta umumta`lim va yangi tipdagi (invastion) maxsus maktablar, o`quvchilarini mazkur muhitga moslashish hususiyatlarini o`rganish. - Bolalarni birinchi bosqich ta`limiga qabul qilishda qatnashish, ularni maktab ta`limiga psixologik tayyorgarlik darajasini aniqlash; - O`quvchilarni ta`limning bir bosqichidan ikkinchisiga o`tkazishning kompleks psixologik-pedagogik tadqiqotida bevosita qatnashish; - Voyaga etmagan o`smirlarning o`z tengqurlari bilan muomalasi xususiyatini tekshirish, ularning etnoqyofasi va etnomadaniyati xususiyatini inobatga olgan holda psixofiziologik metodikalarni muayyan sharoitga moslashtirish va tadqiqot ishlarini olib borish; - Deviant (qonunbuzarlik) aksil ijtimoiy xulq - atvor sabablari va ularning shakllarini aniqlash; - Giyohvandlik, taksikomanlik, alkogolizm, o`To`g`ri irlik, daydilikning ijtimoiy psixologik ildizlarini tekshirish, ularning omillarini tahlil qilish; - An`anaviy ta`lim-tarbiya metodlarining yuTug`ilsa i hamda kamchiliklarini tadqiqot qilish, innovastion, faol uslublar samaradorligini amaliyotda sinab ko`rish, o`quvchilarning ularga nisbatan munosabatini aniqlash va ana shularga asosan o`qitishni individuallashtirish, tabaqalashtirish bo`yicha o`quv-uslubiy ko`rsatmalar tavsiyalar ishlab chiqish; 2

- Iqtidorli o`quvchilarni tanlashda ishtirok qilish, hamda psixologik tavsiyalar ishlab chiqish; I.2. Psixoprofilaktik ishlar Umumiy o`rta ta`lim maktablari amliyotchi psixologlarini psixoprofilaktika yo`nalishidagi ishlari mazmuni quyidagilarda ko`rinadi; Psixologik profilaktika - pedagog va ota-onalarda bolalarning har bir yosh davridagi psixik taraqqiyoti haqidagi psixologik bilimlarni egallash ehtiyojlarini tarkib toptirish bilan bola shaxsi va aqliy taraqqiyotida sodir bo`lishi mumkin bo`lgan har qanday salbiy oTo`g`ri ishlarning o`z vaqtida oldini olishga qaratilgan psixologik tadbirlardan iboratdir. Jumladan: - o`quvchining muayyan sharoitga moslashishi (ko`nikishi)ga oid (adaptastion) ishlarni olib borish; - Maktabgacha yoshdagi bolalarning boTo`g`ri cha sharoitiga moslashishi buning uchun ijtimoiy moslashish bilan boTo`g`ri liq bo`lgan maxsus guruhlar tuzish, nevrotik holatlarni bartaraf qilish, tarbiyasi qiyin bolalar bilan va ularning ota-onalari, tarbiyachilari bilan alohida ishlashni tashkil qilish; -Ota-onalarga farzandlarining bilimlaridagi uzilishlarni kamaytirish uchun maxsus uslubiy yo`l- yo`riq berish; -o`quvchining qobilyati, mayli, moyilligi, iqtidori, psixologik fazilatlari va xususiyatlarini to`laqonli darajada nomoyon bo`lishini ta`minlash maqsadida ularning aqliy taraqqiyotini aniqlash uchun psixologik konsiliumlar tashkil qilish; -o`quvchilar bilan o`qituvchilar muomala jarayonini yaxshilashga yordam berish; - o`quvchilar o`rtasida aysh- ishratga, giyohvandlikka, engil turmush kechirishga, kinTo`g`ri ir yo`l bilan boyishga ( chayqovchilik, qizlar orasidagi 3

engil oyoqlikka) ruju qiluvchi shaxslar bilan yakka tartibda ishlashni yo`lga ko`yish; -OTo`g`ri ir kasalliklarga uchragan o`quvchilar, o`qituvchilar ruhiyatini tetiklashtirish yuzasidan tavsiyalar berish; -o`z–o`zini boshqarish imkoniyatini o`rta maktab jamoalari a`zolari o`rtasida aniqlash (bioritmika, emostiya, motivastiya,iroda, qizikish va diqqatni shaxs tomonidan idora qilinishi nazarda tutiladi), tuzatishlar olib borish, buzilishlarni oldini olish; I.3. Psixologik ma`rifat va tashviqot ishlar Psixologik ma`rifat va tashviqot - maktabning pedogogik jamoasini, o`quvchilarni va ota–onalarni psixologik bilimlarni egallashga jalb etish, ularning psixologik madaniyatini oshirish maqsadida turli mashTo`g`ri ulotlar, o`quvlar, ma`ruzalar uyushtirishdan iboratdir. Umumiy o`rta ta`lim maktablari amliyotchi psixologlarini psixologik maorif va tashviqot yo`nalishidagi ishlari mazmuniquyidagilarni tashkil qiladi; -O`quvchilar, o`qituvchilar, xodimlar ijodiy faoliyati mahsuldorligi, to`garaklar faolligini ko`tarishning tadbirlarini ishlab chiqish, ularning imkoniyatlarini tekshirish, kasb mahoratlarini egallash bo`yicha musobaqalar, munozaralar tashkil qilish; -O`quvchilar, o`qituvchilar, xodimlar o`rtasida bo`sh vaqtni taqsimlash va undan omilkorlik bilan foydalanish muammosini ijtimoiy - psixologik nuqtai- nazardan tekshirish va bo`sh vaqtni maqsadga muvofiq tashkil qilish yo`llari hamda ulardan etnopsixologik bilimlar, ma`naviy qadriyatlarni egallashda foydalanish imkoniyatini psixologik jihatdan tahlil qilish; -O`quvchilarning talabi, ehtiyoji, qiziqishi, ijtimoiy qarashlari, nuqtai nazari, maslagi, turmushga nisbatan munosabati To`g`ri risida ma`lumotlar to`plash va ularning faolligini oshirish yuzasidan tavsiyalar ishlab chiqish; 4

-Tarbiya va ta`limning yangi metodlari samaradorligini tekshirish va psixologik tahlil qilish; -Xalq ta`limi tizimining barcha bo`To`g`ri inlari va bosqichlarida ma`ruza o`qish, ota–onalar yiTo`g`ri ilishida, metod birlashma kengashlarida ishtirok qilish orqali muallimlar, ota-onalarning psixologik madaniyatini oshirishga erishish; I.4. Korrekstion ishlar Psixologik korrekstiya - psixologik maslahatning mazkur yo`nalishi psixologdan inson shaxsi va individualligini tarkib toptirish jarayoniga faol ta`sir o`tkazishni taqozo qiladi. Rivojlantiruvchi va psixokorrekstion ishlar dasturi, o`z ichiga psixologik va pedogogik muammolarni qamrab oladi. Korrekstion faoliyatning psixologik qismi mutaxasislar tomonidan amalga oshiriladi. Mazkur ishning pedogogik jihati esa psixologning pedagoglar, ota- onalar bilan hamkorligida o`tkaziladi va butun ma`suliyat uning zimmasiga tushadi. Rivojlantiruvchi va psixokorrekstion ishlar psixolog tomonidan har-hil shakllarda, vaziyatlarda va holatlarda tashkil qilinadi; - Bunda amaliy psixologning maxsus ishi, mashTo`g`ri uloti ayrim bolalar, o`quvchilar bilan aloxida o`tkazilishi rejalashtiriladi. - Psixologlarning boshqa bir faoliyati maxsus ravishda amalga oshirilib, o`quvchilar guruhlariga tarbiyaviy ta`sir o`tkazishga yo`naltirilgan bo`ladi, - Bu kabi ishlarni ota-onalar, pedogogik jamoa ishtirokida tarbiyaviy tadbirlar tarzida olib borish nazarda tutiladi, - Rivojlantiruvchi va psixokorrekstion ishlar dasturini shunday tuzish kerakki, unda korrekston ishga jalb qilinuvchilar guruhining qadriyatga yo`nalganligi, etnopsixologik va etnomadaniyat xususiyatlari o`z aksini topsin. 5

Korrekstion ishlar ma`lum tartibda, ilmiy tanlov asosida, muayyan seans bo`yicha o`tkazilishi shart. - Bunda emostional zo`riqishga uchragan shaxs millati, yoshi, jinsi, individual tipologik xususiyati, ta`sirlanish darajasi hisobga olinishi kerak. - Tuzatish ishlari mashTo`g`ri ulot, faoliyat, kasb xususiyatiga mos, mutanosib bo`lishi ta`sir o`tkazish samaradorligini oshiradi. Unda yapon uslublarini qo`llash ham zarur ma`lumotlar to`plash va tanglikni yo`qotish imkoniyatini yaratadi. Psixologik maslahatning ushbu yo`nalishida alohida ahamiyat kasb etadigan narsa – bu bolalar, o`quvchilar o`sishida (rivojlanishida) kechikish (orqada qolish), ularda xulqning buzilishi, ta`limda o`zlashtirishning yomonlashuvi bo`lib hisoblanadi. I.5. Maslahat ishlar Psixologik maslahat (konsultatstiya) – bunda o`qituvchilar, ota-onalar va o`quvchilarga shaxsiy, kasbiy va hayotiy muammolarini hal etishga yordam beriladi, ularni o`z psixologik salomatliligini muhofaza qilishga o`rgatiladi. Psixologik maslahat individual, guruhiy tarzda o`tkaziladi, profilaktik va korrekstion xarakterga ega bo`ladi. Bu jarayonda psixolog quyidagi ishlarni amalga oshirishi lozim: -Shaxsga oid, ixtisoslikka doir muammolar yuzasidan o`qituvchilarga keng ko`lamda maslahatlar berish; -Bolalar, o`quvchilar, va ta`lim tarbiya ishi bilan shuTo`g`ri ullanuvchi barcha shaxslarga, jumladan ma`muriyat, o`qituvchilar murabbiylar, ota-onalar, ijtimoiy hamda jamoatchilik tashkilotlari hodimlariga aniq maslahatlar berish; -Ota-onalarga bolaning psixik rivojlanish xususiyatlari, shaxs sifatida shakllanishi, odamlarning o`zaro munosabati, bunda farzandning yosh, jins, 6

shaxsiy tipologik xususiyatlari muammosi yuzasidan ilmiy amaliy ma`lumotlar berish; -o`quvchilar, xodimlar, muallimlar o`rtasida sodir bo`luvchi har hil nizolarning psixologik ildizini o`rganish, shaxslararo munosabatlarning asl mohiyatini namoyon qilish, ularni keltirib chiqaruvchi motivlarni tahlil qilish, favqulotdagi vaziyatlarni engillashtirish va ularni tamoman bartaraf qilish yo`llari yuzasidan maslahatlar berish; I.6. Kasb- hunarga yo`naltirish Kasb-hunarga yo`naltirish - o`quvchilarni layoqati, qiziqishi va qobiliyatlariga mos kasb-hunarlarni ongli tanlashga tayyorlashdan iborat tadbirlar majmuasidir. Mazkur yo`nalishlarning uzviy va uzluksiz boTo`g`ri liqligi psixologik maslahat mazmunining yahlitliligini ta`minlaydi. Umumiy o`rta ta`lim maktablari amaliyotchi psixologlarni kasb-hunarga yo`naltirish yo`nalishidagi ishlari mazmuni quyidagilar; -Yangi tipdagi maktablarga, o`rta maxsus va kasb-hunar kollejlariga o`quvchilarni tanlash mohiyati, vazifasi, monandligi, ularning imkoniyati, istiqboli To`g`ri risida ilmiy-amaliy xususiyatiga molik Maslahat ishlarni olib borish, yoshlarni saralash, tanlash, ixtisosga yaroqlik va layoqatlilik darajasi aniqlash, tanlov jarayonida maslahatchi sifatida qatnashadi; V. PSIXOLOGNING ISh REJASI V.I. Psixologning yillik ish rejasi Psixologik diagnostika - Bolalarni maktabgacha ta`lim va maktab yoshi davomida psixologik jihatdan uzluksiz har tomonlama o`rganish, ularning 7

individual - psixologik xususiyatlarini aniqlash, o`qish xulq-atvorlaridagi nuqsonlarning sabablarini aniqlab berishga qaratilgan tadbirlarga doir ish rejasi. № Bajariladigan ishlar mazmuni Muddati Mas`ul shaxs 1. 6 yoshli bolalarni maktabga tayyorgarligini aniqlash. (PPD ko`rigi) May, iyun,iyul,avgu st (85 kun) davomida. Psixolog,PPD ko`rik komissiyasi a`zolari. 2. 1-sinf o`quvchilari uchun tashxis daftarlarini to`ldirish(belgilangan metodika asosida) 1-sinf o`quvchilari o`rtasida sinov o`tkazish) Sentyabr, oktyabr Psixolog 3. 1-sinfga qabul qilingan 6 yoshli bolalarning maktabga psixologik moslashuvi va rivojlanish dinamikasini o`rganish. Noyabr, dekabr. Psixolog 4. 9-sinf o`quvchilari o`rtasida Respublika tashhis Markazi tomonidan tavsiya etilgan tashhis metodikalarini o`tkazish. Oktyabr, May. Psixolog 5. o`qituvchining shaxsini va pedogogik qobiliyatlarini tekshirish. Sentyabr, Oktyabr. Psixolog 6. 9 – sinf o`quvchilari o`rtasida chuqurlashtirilgan psixologik tashxis o`tkazish. Yil davomida. Psixolog 7. Tarbiyasi qiyin bolalar va o`smirlarning psixologik xususiyatlarini o`rganish. Sentyabr, oktyabr. Psixolog 8

8. Iqtidorli o`quvchilarni tanlash va ular bilan yakkahol ish olib borish. Dekabr, yanvar. Psixolog V . 2 . Psixoprofilaktik ishlar Psixologik profilaktika- maktabda yuzaga kelishi mumkin bo`lgan turli psixologik- pedogogik muammolarni oldini olishga yo`naltirilgan tadbirlarga doir ish rejasi. № Bajariladigan ishlar mazmuni Muddati Mas`ul shaxs 1. Sinf jamoasi bilan yoki o`quvchilar bilan yakka (individual) holda suhbat uyushtirish. Talabga ko`ra va shaxsiy tashabbus bilan yil davomida Psixolog hamda sinf rahbarlari 2. Tarbiyasi oTo`g`ri ir o`quvchilar xulqini korrekstiya qilish uchun sinf raxbarlariga yo`l- yo`riqlar ko`rsatish. Dekabar, yanvar Psixolog hamda sinf rahbarlari 3. Maktabda psixologik muhitni o`rganish va uni barqarorlashtirish. Doimiy Psixolog 4. o`quvchilar o`rtasida aysh- ishratga,giyohvandlikka, engil turmush kechirishga qinTo`g`ri ir yo`l bilan boyishga ruju qiluvchi shaxslar bilan yakka tartibda ishlash Doimiy Psixolog V.3. Psixologik ma`rifat va tashviqot ishlar Psixologik ma`rifat va tashviqot –maktabning pedogogik jamoasini, o`quvchilarni va ota–onalarni psixologik bilimlarini egallashga jalb etish, 9

ularning psixologik madaniyatini oshirishga yo`naltirilgan tadbirlarga doir ish rejasi. № Bajariladigan ishlar mazmuni Muddati Mas`ul shaxs 1. Ota-onalar bilan turli mavzularda majlislar o`tkazish Yil davomida talabga ko`ra Psixolog, ota-onalar 2. Ota-onalar uchun so`rovnomalar testlar ishlab chiqish. Yil davomida Psixolog 3. Maktab pedogogik kengashlarida ma`ruza bilan ishtirok etish. Yil davomida Psixolog 4. Psixologik maslahat hujjatlarini rasmiylashtirish. Yanvar. Psixolog 5. O`zlashtirmovchi o`quvchilar bilan ishlashga doir aniq psixologik- pedogogik tavsiyalar, ko`rsatmalar ishlab chiqish. Aprel, may. Psixolog, sinf rahbarlari. V. 4 . Psixokorrekstion ishlar Psixologik korrekstiya va rivojlantirish - shaxs shakllanishi va psixik rivojlanishida sodir bo`ladigan kechikish, salbiy buzilish va nuqsonlarni bartaraf etish, shaxs va jamoaga faol ijobiy ruhiy ta`sir o`tkazish, shaxslararo munosabatlardagi muvofiqlikni ta`minlashga yo`naltirilgan tadbirlarga doir ish rejasi. № Bajariladigan ishlar mazmuni Muddati Mas`ul shaxs 1. Muayyan diagnostik ish asosida tavsiyalar ishlab chiqish; A) xotirani rivojlantiruvchi darslarni tashkil qilish; B) maktabga qabul qilingan 6 yoshli bolalar bilan «Psixologik soTo`g`ri lomlashtirish dasturi» Sentyabr, may. Talabga ko`ra I-II-chorak davomida Psixolog va 1- sinf rahbarlari. 10

asosida korrekstion darslar tashkil qilish. 2. Zamonaviy psixodiagnostika va psixokorrekstion metodikalar bilan ishlash. Yil davomida Psixolog 3. O`zlashtirmovchi o`quvchilar ruhiy dunyosidagi nuqsonlarni aniqlash va ularga yordam berish yo`l–yo`riqlarini ishlab chiqish, amaliyotga tadbiq etish. May, iyul, avgust. Psixolog 4. Xarakterida turlicha akstentuastiyasi mavjud o`quvchilar bilan psixokorrekstion ishlarni o`tkazish. Yil davomida, talabga ko`ra. Psixolog V. 5. PsixoMaslahat ishlar Konsultastiya (maslahat) - ziddiyat va nizolarni yumshatish, har bir shaxsning mavjud imkoniyatlarini imkon qadar kuchliroq namoyon eta olishiga zarur shart-sharoitlar yaratish, o`qituvchilar va ota-onalarning psixologik muammolarini hal etishga yordam berish, ularni o`z psixologik salomatliklarini muhofaza qilishga o`rgatishga doir maslahatlar berish ishlariga doir ishlari rejasi. № Bajariladigan ishlar mazmuni Muddati Mas`ul shaxs 1. o`quvchilarni o`qishga qiziqtirish uchun nimalar qilish kerak. Yil davomida Psixolog 11

2. Maktab o`qituvchilarini qiziqtiradigan masalalar bo`yicha maslaxat berish. Yil davomida talabga ko`ra. Psixolog 3 Boshlang`ichsinf o`quvchilarining maktabga moslashuviga yordam berish. Noyabr, dekabr Psixolog, sinf raxbarlari. 4. Shaxsga oid, ixtisoslikka doir muammolar yuzasidan o`qituvchilarga keng ko`lamda maslahatlar berish. Doimiy Psixolog V. 6. Kasb-hunarga yo`naltirish ishlari Kasb- hunarga yo`naltirish- o`quvchilarni layoqati, qiziqishi va qobilyatlariga mos kasb–hunarlarni ongli tanlashga tayyorlashga doir tadbirlar ish rejasi. № Bajariladigan ishlar mazmuni Muddati Mas`ul shaxs 1. O`quvchilar bilan kasb tanlashga doir suhbatlar o`tkazish, ularni faoliyat ko`rsatayotgan o`rta maxsus o`quv yurtlari yo`nalishi bilan sinf rahbari va proforientator orqali Yil davomida Psixolog, sinf rahbari, proforien-tator. 12

tanishtirish. 2. O`quvchilarni kasb tanlashga yo`naltirish,o`zlashtirmovch ilikning sababini aniqlash. Yil davomida, talabga ko`ra. Psixolog, proforien-tator. 13

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1.E.G. G`oziyev “Oliy maktab psixologiyasi” T.O`qituvchi. 1997 y 2. E.G. G`oziyev , K.K.Mamedov “Oliy maktab psixologiyasi” T.O`qituvchi. 1997 y 3.Z.T. Nishonov “Oliy maktab psixologiyasi” T. 2003 y QO`SHIMCHA ADABIYOTLAR 1. I.A.Karimov “Barkamol avlod O`zbekiston taraqqiyotining poydevori” T.Sharq (63 bet). 1997 y 2. I.A.Karimov “Barkamol avlod orzusi” T.O`zbekiston milliy ensiklopediyasi 2000 y 3. I.A.Karimov “Sog`lom avlod bizning kelajagimiz” T.Abu Ali Ibn Sino 2000 y 4. M.G. Davletshin, S.X.Jalilova “Oliy maktabda ta`lim jarayonining samaradorligini psixologik tomonlari” T.2001 y 14

O'xshashlar

Xalq ta`limi tizimida psixologik xizmat. ta`lim-tarbiya jarayonida psixodiagnostika metodikalaridan foydalinish

Psixologik maslahat fanining predmeti. Psixologik maslahat haqida Nizomning qabul qilinishi

Psixologik maslahatni tashkil etish shart-sharoitlari

Markaziy Osiyoda psixologik ta`limotlarning rivojlanishi

O`spirinlik davrining psixologik xususiyatlari