Yordamchi maktablarda tarbiya jarayoni - Pedagogika - Referatlar

Yordamchi maktablarda tarbiya jarayoni

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

80.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Yordamchi maktablarda o ` quvchilarni tarbiyalashning maqsadi, vazifalari. 2. Yordamchi maktablarda qo ` llaniladigan tarbiya usullari va qoidalari. 3. Yordamchi maktablarda beriladigan tarbiya turlari .

www.arxiv.uz Tayanch iboralar va tushunchalar: i ntellektual, h issiy-irodaviy sohalar, psixologik-jismon iy-h issiy nuqsonlar, tarbiya usullari, tarbiya qoidalari, tarbiya turlari. Tarbiya nazariyasi yangi inson shakllatirishining umumiy qoilalarini ochib beruvchi еtakchi ilmiy g ` oyalar tiz i midan iborat. Tarbiya jarayoning natijalari odatda bir xil xarakterda bo ` lmaydi. Bu narsa ko ` pgina sabablarga, o `q uvchilarning individual muvaffaqqiyatlariga, ularning hayotiy va ma`naviy tajribasiga, shaxsiy munosabatiga bog ` liq. Tarbiya jarayoni shaxsning ijtimoiy qadrli fazilatlarini shakllantirishga, uning atrofga, odamlarga, o ` ziga nisbatan munosabatlari doirasini vujudga keltirishga va kengaytirishga qaratilgandir. Yordamchi maktab o ` quvchisi tengdoshlari va katta yoshdagilarining ijtimoiy normalarga zid xatti-harakat qilganliklarining guvohi bo ` lamiz. Tarbiya jarayonining tashqi ziddiyatlardan biri tashqi talablar bilan aqli zaif o `q uvchining o ` z xulq-atvori o ` rtasidagi ziddiyatdir. Insonning shaxs bo ` lib shakllanishi uchun faoliyat turlari to ` g ` ri tashkil etilgan bo ` lishi kerak. Shakllanayotgan shaxs faoliyatining asosiy turlari pedagogik jihatdan maqsadga muvofiq tarzda tashkil etilgan taqdirdagina tarbiyaviy jarayon vositalari bo ` la oladi. Faoliyatning ijtimoiy foydali bo ` lishining o ` zi kifoya emas, u o ` quvchining o ` zini qanoatlantirishi, u o `q uvchining shaxsiy idealiga to ` la mos kelmasada asosiy xususiyatlari bilan muvofiq kelishi kerak. Bola nima qilayotganligini, shu paytda unda qanday ruhiy kechinmachar ro ` y berayotganligi va u nimaga erishayotganligini, atrofdagilarga qanday munosabatda bo ` layotganligini ham nazarda tutish muhim. Yordamchi maktablardagi tarbiyaviy jarayon, shaxsning ehtiyoj motivlarini qanchalik boyitsa va qayta ko ` rsa, uning intellektual va hissiy-irodaviy aktivligi qancha ko ` proq rivojlantirsa, bu jarayonning samaradorligi shuncha yuqori bo ` ladi. Barcha maktablarda tarbiya prinsiplari umumiy ko ` rinishga ega. Ammo, aqli zaif bolalarning psixologik, jismoniy, hissiy nuqsonlariga ko ` ra o ` ziga xos prinsiplardan foydalaniladi. Yorlamchi maktab o ` quvchilarining tarbiyalash vositasi bo ` lgan faoliyatning barcha turlariga puxta yo ` nalish berilishi shart. Yordamchi maktabda tarbiyachi tarbiyalanuvchilarga maktabda, sinfda yurish- turish qoidalarini, o ` rtoqlari bilan muomalani o ` rgatadi. O `q ituvchi ham birinchi

www.arxiv.uz kundayoq o ` z sinfini, butun maktabini ko `r satadi, o ` quvchilar o ` zlarini qanday tutishlarini, ular qanday shug ` ullanishlarini, darsda qanday o ` tirishlarini, tanaffus vaqtida qanday dam olishlarini o ` rgatadi. Tushuntirish bilan bir qatorda tarbiyachi ularni katta yoshdagi kishilarga salom berish uchun partani taqqillatmasdan o ` rnidan turishini, ko ` pgina tartiblarga rioya qilishni o ` rgatadi. Yordamchi maktab bolalari rag ` batlantirishni yaxshi ko ` radi. Dastlabki kunlari tarbiyachi ayrimlarining yaxshi xulqi uchun maqtab qo ` yadi, boshqalariga esa gapga e`tibor bilan quloq solishini tushuntiradi. Shu tarzda aqli zaif bolalarni tarbiyalash jarayonida yordamchi maktab tarbiyachisi ta`sir etishning turli usul va yo ` llaridan foydalanadi. Yordamchi maktablarda tarbiyachi va o ` qituvchining jonli so ` zi hamisha bola shaxsining g ` oyaviy va ma`naviy shakllanishida katta rol o ` ynaydi. Tarbiyaviy mazmunda bo ` lgan suhbatlar turli mavzularda: etnik (jamiyatdagi insonlarning yurish turishlari haqida) estetik xulq-atvor go ` zallik haqida olib boriladi. Tarbiyaning asosiy еtakchi usullaridan biri namuna asosida tarbiyalashdir. 2. Axloqiy tarbiya deganda shakllanayotgan, rivojlanayotgan, o ` sib kelayotgan avlodda xulq-odob me`yorlariga mos keluvchi sifatlarning shakllanishini tushunamiz. Aqli zaif bolalar shaxsning o ` ziga xos xususiyatlari: aqliy еtishmaslik darajasi va qoldiqlari, axloqiy tasavvurlar, tushunchalar, ijtimoiy motivlar, o `zl ariga tanqidiy qarashning yo ` qligi bilan belgilanadi. Bunday qator nuqsonlarni to ` g ` rilash uchun qat`iy reja asosida ish olib borish darkor. Nuqsonli bolalarni axloqiy tarbiyalash uchun quyidagi asosiy prinsiplarga amal qilish alohida ahamiyatga ega: 1. Ma`lum toifadagi nuqsonli bolalarga tegishli umumiy va individual xususiyatlarni aniqlash uchun ularni atroflicha o ` rganish. Birlamchi va ikkilamchi nuqsonlarini tahlil etish. 2. Nuqsonli bolalarning nisbatan saqlangan, kuchli imkoniyatlarini aniqlash va shunga asoslanib ish olib borish. 3. Pedagogik jarayonning bolalar nuqsonlarini to ` g ` rilash va ularning o ` rnini to ` ldirishga q aratilishi. Asosiy e`tiborni tarbiyaga oson beriladigan ikkilamchi nuqsonlarga qaratish. 4. Turli toifa nuqsonlariga alohida-alohida munosabatda bo ` lish, ayrim bolalarga individual yondoshish.

www.arxiv.uz Yordamchi maktablarda axloqiy tarbiyaning quyidagi qator prinsiplari mavjud. Bularga axloqiy tarbiyaning maqsadi sari yo ` nalganligi, hayot bilan bog ` lab olib borishi, jamoa uchun va jamoa orqali tarbiyalash, bolaning shaxsiga nisbatan hurmat va uning xulqiga nisbatan talabchanlik, axloqiy tarbiyada onglililik va izchillik, bolaning yosh va individual xususiyatlarini hisobga olish va boshqalar kiradi. Aqli zaif bolalarga tarbiya berishda eng avvalo o ` yin, o ` rganish va mashq qildirish, namuna ko ` rsatish, topshiriqlar berish, musobaqalar o ` tkazish kabilarni olib borishi zarur. Yordamchi maktablarda quyidagi yo ` llardan foydalanish mumkin: Talabnoma – kattalar bilan uchrashganda salomlashish, yo ` lda kattalarga yo ` l berish, oldiga katta yoshdagi kishilar kelganda, albatta o ` rnidan turishi kabilar uqtirib boriladi. Aqli zaif bolalar ayniqsa, ishonish talabi shaklida berilgan talablarni bajonidil bajaradilar. “ Men ishonamanki, sen boshqa h ech qachon o ` rtoqlaringni aldamaysan, sen yaxshi, to ` g ` ri bolasan ” . Yordamchi maktablarda agar o ` quvchi ozgina bo ` lsada muvaffaqiyat qozonsa, ma`qullash talabi shaklidan foydalanish kerak. “Berilgan vazifacharni o ` z vaqtida bajarding” kabi so ` zlar bilan ularning ruhiyatini ko ` tarish zarur. 3. Yordamchi maktablardagi mehnat tarbiyasi nuqsonli bolalarni mehnat faoliyatida tarbiyalash majmuasidir. Mehnat jarayonlari yordamchi maktab bolalarini atroflicha rivojlantirishi va hayotga va mehnatga tarbiyalashning asosidir. Nuqsonli bolalarni tarbiyalashda ijtimoiy foydali mehnat katta ahamiyatga ega. Bularga o ` z- o ` ziga xizmat qilish, turli mashg ` ulotlar o ` tkazish, har xil mehnat turlarini olib borish zarur. Yordamchi maktab o ` quvchilari jamoa bo ` lib xizmat qilish asosida o ` quvchilarni aqliy, estetik, jismoniy jihatdan rivojlantirib, ularning dunyoqarashlari, axloqiy sifatlari. xarakteri shakllanib boradi. Mehnat topshiriqlari bolaning kasallik darajasiga qarab belgilanishi zarur. Maxsus maktablarni tugatgan bolalar turli tashkilotlarga ishga boradi. Yordamchi maktablarda mehnat tarbiyasini amalga oshirishda mehnat haqidagi suhbatlar, ayrim mehnat jamoalari haqida hikoya qilib berish, qishloq mehnatkashlari haqida suhbatlar olib borish zarur. 4. Estetik tarbiyaning vazifalari juda keng va rang-barangdir. Estetik tarbiya bolada ijodiy qobiliyatni shakl l antiradi. Yordamchi maktab o `q uvchilari maktabni tugatgach, ishlab chiqarish korxonalariga yo ` llanma oladilar. Shu sababli bu

www.arxiv.uz bolalarning ish joyini, ishlab chiqarayotgan mahsulotga estetik did bilan munosabatda bo ` lishni tarbiyalashimiz kerak. A q li zaif bolalar o ` zlarining intellektual va hissiy nu q sonlari o q ibatida go ` zallikni idrok etadi. Tuzatish tarbiyaviy ishlar oqibatida ularda sezgi xususiyatlari o ` zgarib, rivojlanib boradi. Bolalarning yoshiga, individual xususiyatlariga kasallik mos keluvchi ko ` rsatmalar, xalq hunarmandchilik asarlarini namoyish etish mumkin. O ` quv dasturida 4-6 sinflarda tasviriy san`at asarlari ustida suhbat uyushtirish berilgan. Aqli zaif bolalarda estetik tarbiya nihoyatda sekin amalga oshadi. Hatto yordamchi maktabning birinchi sinfiga kelgan bolalar tevarak atrofdagi narsalardan muayyan rangni, tovushlarni ajrata olmaydi. Bola sezgi organlari sog ` bo ` lsada uning funksiyalari to ` g ` ri kelmaydi. Bola quloq soladi-yu, lekin eshitmaydi, qaraydi-yu, ammo ko ` rmaydi. Bu bola bilim faoliyatining cheklanganligi oqibatida estetik idrok etishlari ham juda sekin kechadi. Shu sababli yordamchi maktab ta`limining birinchi kunidan boshlab, estetik didni rivojlantirish, idrok etilganlarni tahlil qilish, taqqoslash masalalarini rivojlantirish talab etiladi. Yordamchi maktabda bolani o ` rab turgan barcha narsalar estetik did bilan ji h ozlangan bo ` lishi kerak. Xonalarda ranglar ham estetik did bilan shakllangan bo ` lishi kerak. 5. Jismoniy tarbiya bolaning har tomonlama rivojlanishi uchun asosiy omildir. Jismoniy tarbiya yordamchi maktablardagi barcha ta`lim-tarbiya ishlarining muhim qismi hisoblanadi. Boladagi mavjud nuqsonlarni tuzatishda jismoniy tarbiya, еtakchi maqsad hisoblanadi. Jismoniy o ` sishda asosan nuqsonli bolalar orqada qoladi. Bu hol bola bo ` yining yaxshi o ` smasligi, muskul kuchining zaifligida, gavda tuzilishining buzilishida ko ` zga tashlanadi. Aqli zaif bolalar o ` zlaridagi nuqsonlarni mustaqil holda bartaraf etish qobiliyatiga ega emas. Ular jismoniy mashqlarning mohiyatini tushunib еtmaydilar. Ularda harakat faoliyatini takomillashtirish uchun chidam, iroda, maqsadga intilish еtishmaydi. Bunday vaqtlarda yordamchi maktab o `q ituvchisi bolalarga yaqindan yordam berishi kerak. Yordamchi maktabdagi jismoniy tarbiya asosan aqli zaif bolalardagi nuqsonlarni to ` g ` rilash va ularni mehnat faoliyatiga tayyorlashdan iborat. Ayniqsa toza havoda o ` tkaziladigan mashqlar modda almashinuvini yaxshilashga, nafas olish jarayonlarini takomillashishiga olib keladi.

www.arxiv.uz Yordamchi maktabdan jismoniy tarbiya mashg ` ulotlari o `q uvchilarning yosh va individual xususiyatlarini hisobga olish kerak. Aks holda jismoniy tarbiya biriga foyda keltirsa, ikkinchisiga zarar keltirishi mumkin. Yordamchi maktab o ` quvchilarini jismoniy tarbiyalashda asosan quyidagi usullar, talablarga rioya etiladi: 1. Aqli zaif bolaning kun tartibini gigiеna qoidalariga mos tarzda tashkil etish, uning bajarilishini nazorat qilish. 2. O` z vaqt i da va еtarli ovqatlanish. 3. Bola l arga gigiеna q oidalarini o ` rgatish va ko ` nikma hosil qilish. 4. A q liy va jismoniy mashq l arni bir-biri bilan a l mashtirib bajarish. 5. Bolani oilada, maktabda jamoat ish l ari bilan ja l b qilish. 6. Yozda ta`tilni to ` g ` ri tashkil etish va uyushtirish. Jismoniy tarbiya xodimlari doimo shifokor bilan birga ishlashi lozim. Xulosa qilib shuni aytish kerakki, hozirgi vaqtda yordamchi maktablarda tarbiyani chuqur olib borish kerak. Aqli zaif bolalarni tarbiya orqali ularni insonlar qatoriga qo ` shish va ulardagi ko ` pgina nuqsonlarni yo ` qotish mumkin.

O'xshashlar

Tarbiya nazariyasi va amaliyoti asoslari. Tarbiya jarayoni va tarbiya usullari

Tarbiya jarayoni, mazmuni, qonuniyatlari va tamoyillari. Tarbiya turlari

Kambutlangan va intеrnat kuni uzaytirish maktablarda jismoniy tarbiya

Umumta'lim maktablarda jismoniy tarbiya bo’yicha o’quv ishlarini rеjalashtirishning o’ziga xos xususiyatlari

Yordamchi maktablar, ularning maqsad va vazifalari, ta`lim-tarbiya berish qoidalari