Margarinlar texnologiyasi - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Margarinlar texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

05.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

79.5 KB

Ko'chirib olish

Margarinlar texnologiyasi Reja: 1.Margarin mahsulotlari ishlab chiqarish uchun qo‘llaniladigan xomashyolar va ularning tavsifi. 2. Margarin ishlab chiqarish texnologiyasi. 3. Margarinlarning sifat ko‘rsatkichlari va saqlash.

Margarin mahsulotlari ishlab chiqarish uchun qo‘llaniladigan xomashyolar va ularning tavsifi Margarinlar tabiiy o‘simlik moylari va gidrogenizatsiya qilingan yog‘larning emulsiyasiga sut, sariyog‘, tuz, qand, qaymoq va boshqa qo‘shimchalar qo‘shib olingan yog‘lar hisoblanadi. Margarinlar ishlab chiqarishning mohiyati qattiq yog‘lar balansini ko‘paytirish va o‘simlik moylarini ishlatish sohasini kengaytirishdan iboratdir. Margarinlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri ovqatga va qandolat, kulinariya, non mahsulotlari ishlab chiqarishda ishlatish mumkin. Margarinlar yog‘larning suvdagi, ko‘pchilik hollarda esa sutdagi yuqori darajada disperslangan emulsiyasidir. Shuning uchun ham margarinlar sariyog‘ singari yaxshi hazm bo‘ladi, ya’ni ularning organizmda o‘zlashtirili-shi 94-97 foizni tashkil etadi. Margarinlarning energiya berish qobiliyati ham sariyog‘larga yaqin turadi. 100 g margarinning energiya berish qobiliyati 3120 kJ ni tashkil etsa, sariyog‘niki esa 3130 kJ dan ortiqroqdir. Margarinlarning ozuqaviy qiymati ularning kimyoviy tarkibiga bog‘liq bo‘ladi. Ularning biologik qiymati esa ularning tarkibiga kiruvchi o‘rin almashtirmaydigan yuqori darajada to‘yinmagan yog‘ kislotalari, fosfatidlar va yog‘da eruvchi vitaminlar borligi bilan izohlanadi. Margarinlar ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan xom ashyolarni asosiy va qo‘shimcha xom ashyolarga bo‘lish mumkin. Margarinlar ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan asosiy xom ashyoga asosan margarinlarning yog‘ asosini tashkil etuvchi yog‘lar kiradi. Margarinlarning yog‘ asosini 30-80 foiz o‘simlik moylari va dengiz hayvonlari moylaridan olingan salomaslar (gidrogenizatsiya qilingan yog‘lar), 8-25 foizini tabiiy o‘simlik moylari, 10-25 foizini kokos yong‘og‘i yoki pal’ma moyi (ba’zi margarinlarga qo‘shiladi.) tashkil etadi. Suyuq margarinlarning yog‘ asosini esa 60-80 foiz suyuq tabiiy o‘simlik moylari tashkil etadi. Qo‘shimcha xom ashyo sifatida esa sut, sariyog‘, tuz, qand, bo‘yoq, moddalari, muattar hid beruvchi moddalar, emulgatorlar, vitaminlar ishlatiladi.

Margarin ishlab chiqarish texnologiyasi. Margarinlarni ishlab chiqarish texnologiyasi quyidagi jarayonlarni o‘z ichiga oladi: 1) yog‘ asoslarini va suv-yog‘ fraksiyasini tayyorlash; 2) emulsiyani olish; 3) emulsiyani sovutish va unga mexanik ishlov berish; 4) tayyor mahsulotni qadoqlash va joylash. Yog‘ asoslarini tayyorlash deganda yog‘larni to‘liq sxema bo‘yicha tozalash tushuniladi. Margarin olish uchun ishlatiladigan yog‘lar dezodoratsiya qilingan, ya’ni yog‘ga hid beruvchi moddalardan tozalangan bo‘lishi kerak. Tozalangan yog‘lardan retseptura bo‘yicha margarinning yog‘ asoslari tuziladi. Yog‘ asoslarini tuzishda tayyor bo‘ladigan margarinning yog‘ asoslarining suyuqlanish temperaturasi 33-36 0 С ga teng bo‘lishini hisobga olish zarur bo‘ladi. Shu bilan bir vaqtning o‘zida margarinning konsistensiyasini belgilaydigan yog‘ asoslarining kimiyoviy tarkibi ham hisobga olinishi juda muhim hisoblanadi. Tayyor mahsulot oson suyuqlanishi va keng diapazon haroratida plastik xususiyatga ega bo‘lishi talab etiladi. Bunda yog‘ asoslarining muhim tavsifi Polensk differensial soni (suyuqlanish va qotish harorati farqi) hisoblanadi. Plastikligi, suyuqlanishi va qattiqligi bo‘yicha ma’lum bir talablarga javob beradigan margarinlar olish uchun bir necha tur yog‘lardan yog‘ asosi tuziladi. Ko‘pchilik holatlarda yog‘larning fizik –kimiyoviy ko‘rsatkichlariga qarab o‘simlik salomaslaridan 30-70 %, kit salomaslaridan 15-35 %, suyuq o‘simlik moylaridan 10-25 %, kokos yong‘og‘i moyidan 10-25 % miqdorida olinib yog‘ asoslari hosil qilinadi. Keyin bu yog‘lar 32-38 0 С gacha qizdirilib, bularga A va boshqa vitamin konsentratlari qo‘shiladi. Tayyor mahsulotga och-sarg‘ish rang berish uchun yog‘da eruvchi ozuqabob buyoq moddalari qo‘shiladi. So‘ngra yog‘lar aralashmasi va yog‘da eruvchi komponentlar emulsiya olish uchun jo‘natiladi.

Emulsiya olish uchun asosiy xom ashyo sut hisoblanadi. Sut o‘ziga xos tabiiy ta’m va hidga egadir. Lekin tabiiy sutdagi aromatik moddalar margarinning yoqimli hidini ta’minlash uchun yetarli emas. Sha sababli sut aromat va kislota hosil qiluvchi sut kislotasi bakteriyalarining toza tomizg‘isidan qo‘shilib, maxsus vannalarda 9-12 soat davomida achitiladi. Ko‘rsatilgan vaqt davomida sutda sut kilotali bijg‘ishning borishi natijasida sut kislotasi va boshqa bir qancha uchuvchan aromatik moddalar hosil bo‘ladi. Achish jarayonida hosil bo‘ladigan va margarinning o‘ziga xos hidini ta’minlaydigan moddalardan biri ikkiatsetil ( СН 3 СОСОСН 3 ) hisoblanadi. Shunday qilib, sut kislotali bijg‘ish natijasida sutning ta’mi va hidi shakllanadi. Qandlavlagi shakari retseptura bo‘yicha sutni tayyorlashgacha qo‘shiladi. Osh tuzi retseptura bo‘yicha eritma holatida qo‘shiladi. Margarinning ta’mini va aromatini ko‘chaytirish uchun suv-sut fazasiga yoki yog‘ asoslariga eritilgan sariyog‘ yoki sintetik aromatizator qo‘shiladi. Margarinning yog‘ va suv-sut fraksiyasi tayyor mahsulotda bir tekis tarqalgan bo‘lishi kerak. Buning uchun margarinning ko‘rsatilgan qismlaridan emulsiya tayyorlanadi. Emulsiya deganda amalda bir-birida erimaydigan suyuqliklardan tashkil topgan tashqi ko‘rinishi bo‘yicha bir jinsli sistema tushuniladi. Odatda ikki xil emulsiya bo‘ladi: “suvning yog‘dagi” va “yog‘ning suvdagi”. Lekin bu emulsiyalar barqaror emas. Ma’lum vaqt davomida bir-biridan ajralib qolmaydigan, baqaror emulsiya tayyorlash uchun bu sistemada yuza faolligiga ega bo‘lgan uchinchi komponent bo‘lishi talab etiladi. Ana shu uchinchi komponent emulgator deb ataladi. Emulgatorning molekulasi ikki qismdan tashkil topadi: suvda eriydigan polyar(gidrofil) va yog‘da eriydigan nepolyar(gidrofob). Bu molekulalar yog‘-suv qismining chegarasida adsorbsiyalanadi va adsorbsion qobiq hosil qilib emulsiyaning barqarorligini ta’minlaydi.

Bugungi kunda margarin ishlab chiqarish sanoatida yog‘da eruvchi qattiq T-2 emulgatori qo‘llaniladi. Bu emulgator suniy emulgator hisoblanib glitserinni qattiq stearin kislotasi bilan to‘liq bo‘lmagan eterifikatsiya qilish yo‘li bilan olinadi. Shuningdek, boshqa emulgatorlar ham mavjud: o‘simlik fosfatidlari, T-1 (sterin kislotasining mona va diglitseridlari aralashmasi), T-F (3 qism T-1 emulgatori va 1-qism fosfatidlar aralashmasi) va boshqalar. So‘ngra tayyorlangan yog‘ margarinning suv-sut fraksiyasi aralashtirish jihozlariga solinadi va kirn-mashinalarda yaxshilab aralashtiriladi va unga emulgatorning moyli eritmasi qo‘shib ishlanib, maxsus apparat emulsatorlardan o‘tkaziladi. Keyin esa hosil qilingan emulsiyani sovutgich barabanlarida ishlab margarin kukuni hosil qilinadi. Buning uchun margarin emulsiyasi sirti minus 18- 20 0 С sovuqlikka ega bo‘lgan aylanib turuvchi barabanlarning sirtiga quyiladi. So‘ngra baraban sirtidagi qotgan margarin yaproqchalari maxsus pichoq bilan sidirib olinadi. Margarin ishlab chiqarishdagi muhum jarayonlardan biri margarin yaproqchalariga mexanik ishlov berish hisoblanadi. Margaringa mexanik ishlov berish universal shnekli mashinalar yordamida o‘tkaziladi. Keyin esa universal shnek mashinalaridan chiqayotgan margarin monoliti bochkalarga va yashiklarga joylanadi. Margarinlarning sifat ko‘rsatkichlari va saqlash Margarinlar tabiiy o‘simlik moylari va gidrogenizatsiya qilingan yog‘larning emulsiyasiga sut, sariyog‘, tuz, qand, qaymoq va boshqa qo‘shimchalar qo‘shib olingan yog‘lar hisoblanadi. Margarinlar ishlab chiqarishning mohiyati qattiq yog‘lar balansini ko‘paytirish va o‘simlik moylarini ishlatish sohasini kengaytirishdan iboratdir. Margarinlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri ovqatga va qandolat, kulinariya va non mahsulotlari ishlab chiqarishda ishlatish mumkin. Margarinlar ham boshqa yog‘lar singari yuqori sifat ko‘rsatkichlariga ega bo‘lishlari kerak.

Margarinlar sifati bo‘yicha tegishli me’yoriy xujjatlar talabiga javob berishi kerak. Margarinlarning sifatini baholashda ham ularning organoleptik va fizik- kimyoviy ko‘rsatkichlariga alohida e’tibor beriladi. Organoleptik ko‘rsatkichlaridan margarinlarda ta’mi, hidi, rangi, uy haroratida konsistensiyasi, kesimining yuzasining holati aniqlanadi. Margarinlarning qaysi navga mansubligi ham organoleptik ko‘rsatkichlari asosida aniqlanadi. Margarinlarning a’lo navlari sof ta’mga, yaqqol sezilib turadigan sut kislotasining xushbo‘y hidiga ega bo‘lishlari kerak. Agar margarinlarini ishlab chiqarishda sariyog‘ ishlatilgan bo‘lsa, u holda margarinlarda sariyog‘larning hidi va ta’mi sezilib turishi kerak. Boshqa qo‘shimchalar qo‘shib ishlab chiqarilgan margarinlarda ham shu qo‘shilgan xom ashyoga xos hid va ta’m sezilishi talab etiladi. Margarinlarning konsistensiyasi 180S da plastik, zich, bir xil bo‘lishi kerak. Margarinlar kesilganda kesimining yuzasi yaltiroq, ko‘rinishidan quruq holatda bo‘lishi zarur. Rangi esa har bir margarinlar uchun o‘ziga xos, hamma joylarida bir xil bo‘lishi talab etiladi. Margarinlarning I-navlarining organoleptik ko‘rsatkichlari bir-muncha yomonroq bo‘lishi mumkin. Masalan, I-navli margarinlarda xom ashyoning dastlabki ta’mi yaqqol sezilmaydi, shuningdek, ularda sut kislotasining xushbo‘y hidi ham aniq bilinmaydi. Bu margarinlarning kesimi ham uncha yaltiroq emas, rangining ham hamma qismlarida bir xil bo‘lmasligiga ruxsat etiladi. Margarinlarning sifatini fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlari asosida baholash. Margarinlarning sifatini baholashda organoleptik ko‘rsatkichlari asosida olingan natijalar fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlarni aniqlash natijasida olingan ma’lumotlar bilan to‘ldiriladi. Margarinlarning asosiy fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlariga yog‘,suv, tuz miqdori, margarindan ajratib olingan yog‘ning suyuqlanish temperaturasi, nordoniligi kabi ko‘rsatkichlari kiradi (jadval). Bu jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, margarinlar va yog‘ miqdori qariyib sariyog‘lardan qolishmaydi. Margarinlarni ishlab chiqarishda alohida ahamiyat beriladigan ko‘rsatkichlardan yana bir ulardan ajratib olingan yog‘larning

suyuqlanish temperaturasi hisoblanadi. Margarinlar tayyorlashda yog‘ retsepturasi, tayyor yog‘ning suyuqlanish temperaturasi 32 0 С ga yaqin bo‘lishini nazarda tutib tanlanadi. 1-jadval ma’lumotlari shundan dalolat beradiki, ko‘pchilik margarinlarda yog‘ning suyuqlanish temperaturasi 27-32 0 С darajasida bo‘lishi talab etiladi. Margarinlarning nordonligi Kettostofer graduslarida ifodalanadi va bu ko‘ratkich ko‘pchilik margarinlard а 2,5 0 К dan ortiq bo‘lmasligi kerak. 1-jadval Margarinlarning fizik-kimyoiy ko‘rsatkichlari Кўрсаткичлари Маргаринлар Ёғ миқдори, %, кам бўлмаслиги керак Сув ва учувчан моддалар миқдори, %, кўп бўлмаслиг и керак Туз миқдори , % Маргариндан олинган ёғнинг суюқланиш температу- 0 раси, С Нордон - лиги Ошхонабоп маргаринлар: Сутли Қаймоқли Қаймоқли «новый» Эра Новый Любительский 82,0 82,0 82,0 82,0 82,0 82,0 17,0 16,0 16,0 17,0 16,0 16,0 0,2-0,7 0,2-0,5 0,2-0,7 0,4-0,5 0,2-0,7 1,0-1,2 27-32 27-31 27-31 27-32 27-32 27-31 2,5 2,5 2,5 2,0 2,5 2,5 Бутерброд маргаринлари: Экстра Особый Слявъянский 82,0 82,0 82,0 16,5 17,0 17,0 0,3-0,4 0,3-0,4 0,4-0,5 27-30 27-30 27-30 2,5 2,5 2,0 Қандолатчиликда фойдаланиладиган маргарин: Сутли Қаймоқли 82,0 82,0 17,0 17,0 йўқ йўқ 32-34 29-31 2,5 2,5 Нон саноатида ишлатиладиган суюқ маргарин Сутсиз маргарин 83,0 17,0 - - -

Сутли шоколад қўшилган маргарин 82,5 62,0 16,5 17,0 0,2-0,7 йўқ 0,2-0,7 йўқ 2,0 2,5 Oshpazlik, qandolat va non mahsulotlari ishlab chiqarishda foydalaniladigan yog‘larning sifatiga talablar Oshpazlikda, qandolat va non mahsulotlari ishlab chiqarishda foydalaniladigan yog‘lar maxsus sohaga mo‘ljallab ishlab chiqariladigan yog‘lardir. Bu yog‘larni ishlab chiqarishda asosiy xom ashyo bo‘lib tabiiy o‘simlik moylari, gidrogenizatsiya qilingan o‘simlik moylari, eritilgan hayvon yog‘lari (mol yog‘i, qo‘y yog‘i, cho‘chqa yog‘i) va kit salomaslari hisoblanadi. Xuddi shuningdek, ba’zi hollarda paxta palmitini ham ishlatilishi mumkin. Oshpazlik, qandolat va non mahsulotlari ishlab chiqarish uchun foydalaniladigan eritilgan mol yog‘lari yuqori sifatli, nuqsonlarsiz bo‘lishi kerak. Tabiiy va gidrogenizatsiya qilingan o‘simlik moylari esa tozalanishi, hatto dezodoratsiya usuli bilan ishlanib moyga o‘ziga xos ta’m va hid beruvchi moddalardan ham xalos etilishi zarur. Oshpazlikda ishlatiladigan yog‘lar. Bu guruh yog‘lar asosan uy sharoitida va ovqatlanish korxonalarida ovqatlar tayyorlash uchun ishlatiladi. Bularga «Ukrain», «Belorus», «Sharq», «Frityur», «Prima», «Margoguselin», «Palov yog‘i», kabi nomlar bilan chiqariladigan oshpazlikda ishlatiladigan yog‘larni kiritish mumkin. Ukrain, belorus, sharq oshpazlik yog‘lari - bu omixta yog‘lar bo‘lib, asosiy tarkibini o‘simlik salomaslari, kit salomaslari (65-75 %) va hayvon yog‘lari (25-35 %) tashkil etadi. Ukrain, belorus, sharq oshpazlik yog‘lari bir-biriga o‘xshash, asosiy farqi shundaki, ukraina yog‘i olishda cho‘chqa yog‘i, belorus yog‘i olishda mol yog‘i, sharq yog‘i olishda esa qo‘y yog‘i ishlatiladi. «Frityur» oshpazlik yog‘i olishda esa suyuqlanish temperaturasi 18-25 0 С bo‘lgan o‘simlik moylari salomaslari yoki o‘simlik salomaslari va suyuqlanish temperaturasi 31-34 0 bo‘lgan kit salomaslari ishlatiladi. «Margoguselin» nomli oshpazlikda ishlatiladigan yog‘ni olishda esa o‘simlik moylari, o‘simlik va kit salomaslari, cho‘chqa yog‘i, paxta palmitini va piyoz

ekstrakti ishlatiladi. Shu sababli ham bu yog‘ o‘ziga xos piyozdog‘ ta’mi va hidiga egadir. «Palov yog‘i» deb nomlanadigan oshpazlik yog‘ini olishda esa o‘simlik salomaslari bilan bir qatorda 20-50 % miqdorida qo‘y yog‘i ishlatiladi. «Prima», «Novinka» deb nomlanadigan oshpazlik yog‘larini ishlab chiqarishda esa pereeterifikatsiya qilingan yog‘lar ishlatiladi. Qandolat mahsulotlari ishlab chiqarishda foydalaniladigan yog‘lar. Bu yog‘lar asosan qandolat mahsulotlari ishlab chiqarishda foydalaniladi. Bu yog‘lar turkumiga pechenye, vafli, shokolod, konfet, oziqabop konsentratlar va pal’ma yog‘i asosida ishlab chiqarilgan qattiq yog‘larni kiritish mumkin. Pechenye ishlab chiqarish uchun mo‘ljallangan yog‘ning tarkibi o‘simlik salomaslari aralashmasi (73 %), oliy navli mol yog‘i (12 %), oliy navli cho‘chqa yog‘i (12 %) va oziqabop fosfotid konsentratlari (3 %) dan tashkil topgan bo‘ladi. Vafli ishlab chiqarish uchun mo‘ljallangan yog‘ning tarkibi o‘simlik salomaslari aralashmasi (60-80 %) va kokos yoki pal’ma daraxti mevasi yog‘i (2040 %) dan tashkil topadi. Shokolod, konfet mahsulotlari va oziqabop konsentratlar ishlab chiqarish uchun mo‘ljallangan yog‘larning tarkibi esa paxta yoki yeryong‘oq moylarining yuqori qattiqlikdagi salomaslaridan tashkil topadi. Qandolat mahsulotlari ishlab chiqarishga mo‘ljallangan palma yog‘i asosida ishlab chiqarilgan qattiq yog‘lar olishda esa asosiy yog‘ pereterifikatsiya qilingan pal’ma daraxti mevasining yog‘i hisoblanadi. Non mahsulotlari ishlab chiqarishda foydalaniladigan yog‘lar. Bu yog‘lar non sanoatida ishlatiladi. Bu yog‘lar guruhiga non mahsulotlari ishlab chiqarish uchun foydalaniladigan suyuq yog‘larni kiritish mumkin. Fosfotidli yog‘ tarkibi suyuqlanish temperaturasiga 31-34 0 С bo‘lgan o‘simlik moylari (17-22 %) va fosfotid konsentratlaridan (17 %) iboratdir. Non sanoatida foydalaniladigan suyuq moylar tarkibini esa o‘simlik salomaslari aralashmasi (12-14 %), suyuq o‘simlik moylari (84-85 %) va emulgatorlar tashkil etadi. Bu moylar uy haroratida suyuq konsistensiyaga egadir.

Standart talabi bo‘yicha bu guruh yog‘lar navlarga bo‘linmaydi. Boshqa ovqatbop yog‘lardagi singari oshpazlik, qandolat va non mahsulotlari ishlab chiqarishda foydalaniladigan yog‘larning asosiy orgonoleptik ko‘rsatkichlariga ta’mi, hidi, rangi, konsistensiyasi va eritilganda tiniqligi kabi ko‘rsatkichlari kiradi. Bu guruhga kiruvchi yog‘larning ta’mi va hidi sof, hid beruvchi moda-lardan tozalangan yog‘larga xos, begona hidlarsiz va ta’mlarsiz bo‘lishi kerak. Bu yog‘larning rangi ularning turiga bog‘liq bo‘lsada, yog‘ning hamma qismlarida bir xil, oq rangdan sariq ranggacha bo‘lishi mumkin. Konsistensiyasi bu guruh yog‘larning asosiy organoleptik ko‘rsatkichlaridan biri hisoblanib, 20 0 С da bir jinsli, ko‘pchiligida qattiq yoki surkaluvchan holatga ega bo‘lishi kerak. Eritilgan holatda yog‘lar tiniq bo‘lishi talab qilinadi. Bu guruhga kiruvchi yog‘larning asosiy fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlariga esa ulardagi yog‘ massasining hissasi, suv va uchuvchan moddalar miqdori, kislota soni, suyuqlanish temperaturasi kabilar kiradi. Ba’zi bir yog‘lar uchun qo‘shimcha ravishda qotish temperaturasi va qattiqligi kabi ko‘rsatkichlari aniqlanadi. Ma’lumki, bu guruhga kiruvchi yog‘larda yog‘ massasining hissasi 99,7 % dan kam bo‘lmasligi, suv va uchuvchan moddalar miqdori esa 0,2 % dan ortiq bo‘lmasligi talab etiladi. Kislota soni esa ko‘pchilik hollarda 0,5 mg KON dan ortiq bo‘lmasligi belgilangan.

Adabiyotlar: 1. O’zlem Tokuso’g’lu. Barry G.Swanson. «Inproving Food Quality with Novel Food Processing Technogies». Edited by.Taylor end Francis Group. 2015. p. 485. 2. Food and raw materials. Kemeraovo institute of food science and texnology. 2015, p. 145. 3. Vasiyev M.G‘., Dadayev Q.O. va boshqalar. Oziq-ovqat texnologiyasi asoslari. –T.: “Voris-Nashriyot”, 2012. - 400 b. 4. 4.Yo’ldoshev N., Kadirxodjayeva N. Ishlab chiqarish tehnologiyalari. Darslik. 2014yil.- 350 bet. 5. Adizov R.T., G‘afforov A.X. Xusenov S.Y. Donni tozalash va maydalash texnologiyasi. –T.:” TURON-IQBOL” nashriyoti, 2006. -184 b. 6. Amonova Z.M. Sut va sut mahsulotlari texnologiyasi. –T.: Cho‘lpon, 2004. 132 b. 7. Boboyev S.D., Adizov R.T., Ergasheva X.B. Omixta yem ishlab chiqarish.-T.: O‘zbekiston, 2003. -280 b.

O'xshashlar

Non texnologiyasi

Sut texnologiyasi

Yorma texnologiyasi

Shokolad tayyorlash texnologiyasi

Pishloq tayyorlash texnologiyasi