Ўсиб келаётган авлодни милоли - Milliy istiqlol g'oyasi - Referatlar

Ўсиб келаётган авлодни милоли

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

23.8486328125 KB

Ko'chirib olish

Ўсиб келаётган авлодни миллий ватанпарварлик руҳида тарбиялашда адабиётнинг роли Ёш авлод тарбиясида тил ва адабиётнинг роли нечоғли эканлиги, ўйлайманки, изоҳга муҳтож эмас. Инсон нинг кўз очиб курган уйига, ота-она ва қардошларига меҳру муҳаббати она сути билан киргани каби эл ва юртига муносабати, биринчи навбатда, она тили ва адабиёти орқали шаклланади. Бугина эмас. Тил ҳар бир миллатнинг мил лат бўлмоғида биринчи унсурдир. Адабиёт ўз оти билан «адаб», яъни одобдир, тарбиядир. Оталаримиз бу масала-ларга алоҳида эътибор билан қараганлар ва жамият тараққиётида лозим мавқеъмартабани бериб келганлар. Тил ва адабиётнинг мавқеи миллатнинг мавқеи билан ҳамиша тўғри нисбат (пропорция)ни ташкил этган. Миллатнинг қудрати ва нуфузи ошса, у ҳам ошган ва аксинча тушса, у ҳам тушган. Бироқ ҳар қандай ҳолда ҳам Ватан ва Миллат номи муқаддас келган... Афсуски, ўтган ( XIX ) асрнинг 60-йилларида ватан билан бирга ватан муҳаббати ҳам биздан тортиб олинган эди. Сўнг кейинги 70 йил давомида бу туйғу пояма-поя поймол этиб келинди. Миллат, ватан тушунчалари социа- листик мафкурага мослаб чиқилди. «Биз — совет халқимиз», «СССР - бизнинг ватанимиз» деган сохта тушунча-лар онгларга сингдирилди. Юрий Долгорукийдан Зоя Космодемянскаягача меҳр билан ўргандик. Лекин Амир Темурни танимадик. Мустақиллик учун курашган, мустамлака Русиясини ларзага солган андижонлик Муҳаммад Алихонни бизга фитначи қилиб кўрсатдилар. 1917 йил воқеаларини «Юрт қайғуси» сифатида кутиб олиб, халқ дардини диддан ҳис этган ва истиқлол йўлида жонларини фидо қилган оталаримиз «халқ душмани» сифатида йўқ қилиндилар. Ниҳоят, социализм йиқилиб, у билан боғлиқ тушунчалар тумандай тарқала бошлагач, ҳамма парса яна аслига қайта бошлади. Бизнинг ватанимиз кўп минг асрлик тарихга

эга бўлган, жаҳон цивилизациясининг чор-раҳасида келган, ўнлаб илмфан доҳийлари билан башарият тафаккурини ёритган, жаҳонгир саркардалари билан олам харитасига неча бор туб ўзгартишлар киритган табаррук Узбекистан эканлигини бугун дадил айтмоқдамиз. Хўш, нвчун севаман Ўзбекистонни, Сабабини айтгил, десалар менга, Шоирона гўзал сўзлардан олдин Мен таьзим қиламан она халқимга, — ёзади Абдулла Орипов. Дарҳақиқат, миллат (халқ) тушунчаси ҳамиша ватан билан ёнма-ёндир, мисоли жисму жондир, бирини бири-сиз тасаввур қилиб бўлмайди. Миллатимизнинг эса, ўлмай-нетмай, йўқолмай-ютилмай асрлар оша барҳаёт келишини таъмин этган, бугун ҳар биримизнинг томиримизда қайноқ қон бўлиб оқиб турган бетимсол анъаналари бор... Тарихимизнинг миллий уйғониш даври деб аталган XX асрнинг бошида ватан ва миллатни англаш, мустақиллик учун курашиш энг муҳим масалалардан бўлган эди. Хусусан, «жадидлар», «тараққийчилар» номлари билан тарих га кирган фидойи оталаримиз бу борада катта шижоат кўрсатдилар. Замон айланиб, асримиз сўнгида мустақилликнинг долзарб масалалари яна кун тартибига қўйилди. Бинобарин, асрнинг сўнги билан боши ўртасида мушта-рак жиҳатлар жуда кўп. Жадидлар бир томондан мустақиллик учун кураш олиб борган, иккинчи томондан демократик ҳуқуқий давлатни ўрнатиш учун тиришган эдилар. Бу ҳаракат жадидчилик мафкурасида икки хил йўл билан амалга оширилди: 1. Миллатнинг ўз-ўзини англашига эришиш. 2. Давлат ва жамият қуришда Шарқ билан Ғарбдаги энг яхши анъаналарни бирлаштириш. Жадидлар тарихга, ватан мавзуига кенг ўрин ажратган эдилар. 10- йилларда тузилган, ўз даврининг энг машхур адибларини, зиёлиларини атрофига бирлаштирган Мунавварқори жамиятининг номи «Турон» эди. 1918 йидда машҳур Фитрат Тошкентдаги кўзга кўринган талант эгаларини тўплаб, ўз жамиятига «Чиғатой гурунги» деган ном берди ва бу билан

адабиётимизнинг олтин асри санаб ке линган 15-аср - Навоий асрига ўз ихлос ва муҳаббатини ифода этди. Бинмо саҳари азми тавофи ватани ман, Оҳ-оҳ ни ватан қиблагоҳи, жони таниман. (Сен менинг ватанимга эрта тонгда назар сол. Ҳай-ҳай, қандай ватан бу! У менинг қиблагоҳим, жони таним-дир.) Бу Фитратнинг «Сайҳа»сидан. Мовароуннаҳрдир тарихда бизларга ватан, Арзиғай бизлар санга хизматта бўлсак жону тан. Бу тошкентлик Таваллонинг эътирофи. «Ҳар бир кишининг туғилиб ўсган шахру мамлакати-ни шул кишининг ватани дейилур», - деб бошланар эди Абдулла Авлонийнинг 1913 йилда чоп этган «Туркий гулистон» китобидаги «Ватанни суймак» фасли. Кўриняптики, ватан мавзуи жадидчиликда, жадид ада-биётида етакчи мавзу бўлган. Сўнг адабиётимизда ўзлик ни англаш, шу жумладан, тарих ва ватанга миллат манфаатидан келиб чиқиб ёндашиш 60-йилларда бир қадар кўзга ташландики, бунинг сабаблари машҳур тарихий силки-ниш - КПССнинг XX съезди билан изоҳланди. Э. Воҳи-довнинг «Ўзбегим», А. Ориповнинг «Ўзбекистон - ватаним маним» каби адабиётимизда янги бир босқич яратгаи шеърлари шу даврда майдонга келди. Ниҳоят, бу мавзуга адабиётимиз чинакамига 1985 йилдан кейин қайтди ва у мустакилликдан сўнг давлатимиз сиёсати даражасига кўтарилди. Бугун биз жаҳон тараққиётидаги ўз ўрнимизни, ўз йўли мизни изламоқдамиз. Бу йўл, табиийки, инсониятнинг аклу тажрибасига зид эмас, балки ўшандан келиб чиқиб танланган йўлдир, лекин Ўзбекистон йўлидир. Машҳур Исмоилбек Гаспрали 1885 йилда Европа йўргаклаб олган капитализмни ҳам, социализмни ҳам атрофлича таҳлил қилиб, ҳар иккисини баравар рад этган ва учинчи бир йўлни тавсия қилган эди: «Оврупо кекса бир чолдир, тажрибаси кўпдир, — деб ёзади у. — Улуғ ёшига ҳурматимиз бор. Тажрибасини ўргаиамиз, лекин хатоларини такрор-ламаймиз. Мактабларини, университетларини бизлар ҳам қурамиз. Аммо аклларимизни қанча еритсак,

юракларимизни шунча «ҳаққоният» билан тўлдирмоққа ҳаракат қиламиз. Оврупода нимани кўрсак, ёш боладек кўтариб югурмаймиз. Эсли-ҳушли инсонлардек «Бу нимадир?», «Оқибати нима бўлади?», «Виждон ва ҳаққониятга уйғун-ми?» дея ақл тарозусига тортиб оламиз. Оврупо маданияти мулоҳазасиз қабул қилавериш мумкин бўлган бир нарса бўлса эди, бу маданиятга Оврупонинг ўз вориси душман бўлмас эди. Яна бир бор такрорлайман: янги фанларини, кашфиётларини ва ижодларини, фойдали хизматларини инкор этмайман. Лекин ислом оламининг ислоҳот ва та- раққиётга эҳтиёжи бўлган бир пайтда ҳеч бир мулоҳаза қилиб кўрмасдан Оврупога такдид этишни ақлдан ҳисоб-ламайман». Президентимиз И. Каримов ЮНЕСКО ижроия кенга-шининг 149- сессиясида сўзлаган нутқида «Илдизлари асрлар қаърига туташган, 3000 йилдан кўҳнароқ» Ўзбекис тон тарихига берилаётган эътиборни, узбек халқининг жаҳон цивилизациясига қўшган улкан ҳиссасининг эъти-роф этилишини мамнуният ва миннатдорчилик билан қайт этдилар. Аждодлар меросини авлодларга етказмоқ қанча шарафли бўлса, шунча масъулиятли ҳамдир. Шу жумладан, Ватан муҳаббатини ҳам. Хўш, уни ёш авлодга етказмоқ йўллари қандай? Авва-ло, гуманитар- филологик факультетлар ва ўқув юртлари-нинг тил-адабиёт дастурларини тузишда буни ҳисобга олмоқ керак бўлади. Нофилологик факультетларда, ўқув юртларида, эҳтимол, факультатив дарслар, тўгараклар, учрашув- мулоқотлар, китобхонлар конференцияси, Ватан ва Миллатни танитишни кўзда тутувчи мусобақа, концерт, қизиқчилик кечалари уюштириш каби турли-туман тад-бирлар орқали амалга ошириш яхши натижа берар. Ме- нимча, бу ерда ягона андоза бўлмайди. Ҳамма нарсани жойлардаги мутахассис ва ташкилотчиларнинг диди, маъ-рифати, салоҳияти ҳал қилади. Муҳими, мавзунинг қадри-эътиборини, муқаддаслигини сақлай олишдир.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Ислом Каримов ўзбекистон миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура, а.-жилд, -Т. «ўзбекистон» нашриёти,1996 2. Ислом Каримов Биздан озод ва обод Ватан қолсин, ғ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996 3. Ислом Каримов Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир, қ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996 4. Ислом Каримов Бунёдкорлик йилидан, 4-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996 5. Ислом Каримов Янгича фикрлаш ва ишлаш-давр талаби, 5-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996

O'xshashlar

Маънавий-маърифий ишлар жараёнида талабаларда мустақиллик тафаккурини шакллантиришнинг педагогик шарт-шароитлари

Миллий ғояни ривожлантиришнинг институционал тизими

Талабаларда мустақиллик тафаккурини шакллантиришнинг илмий-назарий асослари

Ҳал қилувчи кучнинг камоли

Маьнавий тахдидга карши маьрифий кураш-бугунги куннинг долзарб мавзуси.