Миллатлараро муносабатларни ижтимоий-сиёсий ва маданий-маънавий омиллари - Milliy istiqlol g'oyasi - Referatlar

Миллатлараро муносабатларни ижтимоий-сиёсий ва маданий-маънавий омиллари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

123 KB

Ko'chirib olish

Миллатлараро муносабатларни ижтимоий- сиёсий ва маданий-маънавий омиллари Миллатлараро муносабатларни такомиллаштириб боришнинг бир қатор омиллари мавжуд бўлиб, уларнинг энг муҳимиларидан бири ижтимоий-сиёсий омилдир. Ижтимиоий-сиёсий омилларни эътиборга олмасдан туриб, уни такомиллаштириб бормасдан туриб, миллатлараро муносабатларда кузланган мақсадларга эришиб бўлмайди. Ижтимоий сиёсий соҳага эътибор бермасдан туриб, ушбу соҳа олдида турган муаммоларни бартараф этмасдан туриб, катта ютуқларга эришган мамлакатнинг ўзи йўқ. Ижтимоий-сиёсий соҳалардаги муммоларни ўз вақтида бартараф этиб, ютуқларга эришилиб борган сари жамият хаётида ютуқларга эришилади, жамиятнинг ҳар бир аъзосида ишонч ва умид пайдо бўлади. Ўзбекистон ташқи сиёсатида ўзига қўшни бўлган халқлар билан ҳам алоқаларни яхшилаб боришга интилмоқда. Ўзбек халқи асрлар мобайнида яхши қўшничилликка, ўзига қўшни халқларни ҳар томонлама кўплаб- қувватлашга интилиб келган ва бу соҳада кўплаб ишларни амалга оширган. Мустақил Ўзбекистон Ўрта Осиё республикалари ва Қозоғистон билан дўстона қардошлик муносабатларини мустаҳкамлаш, улар билан қалин ижтимоий-иқтисодий муносабатларни чуқурлаштириш ва янада ривожлантириш илмий ва моддий ҳамкорликни кенгайтириш Ўзбекистон ташқи сиёсатини ғоятда муҳим устувор йўналиши ҳисобланади. Ҳамкорликка интилиш шу минтақа мамлакатларига тарихан хосдир. Буни умумий чегараларгина эмас, балки, аввало, миллий маданиятларнинг, тил, урф-одатлар ва анъаналарнинг яқинлиги белгилаб беради. Биз учун муқаддас бўлган, қийинчилик билан эришилган мустақиллигимизни асраб қолишда, давлатимизни ҳудудий бирлигини сақлаб қолишда миллатлараро тенглик ва тотувликни аҳамияти ғоятда каттадир. Давлатимиз демократик жамият қуриш йўлидан борар экан, асосий эътибор бериш лозим бўлган масалалардан бири жамиятнинг ижтимоий-сиёсий ҳаётида барча миллат вакилларининг фаол қатнашишлари имконларини янада кенгайтириб беришдир. Статистик маълумотлардан маълумки, мамлакатимизда 130 дан зиёд миллат ва элат яшайди. Булар эса биргаликда Ўзбекистон халқини ташкил этади. Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон ҳаёт қуриш йўлида бораётган эканмиз, миллатлар орасида тотувликни йўлга қўйишимиз даркор. Миллий ўзликни англаш жадал суръатлар билан ўсиб кетишига юртимиздаги тинчлик ва барқарорликни кўра олмасдан миллатлараро мажороларини келтириб чиқаришга, уни кучайтиришга интилаётган кучларни ҳарактларига қарамасдан Ўзбекистонда миллатлараро ва фуқаролараро низоларнинг бўлмаганлиги, уларнинг олди олинганлиги ўзбек миллати учун вазминлик,Ўзбек халқининг фазилатлари.

бағрикенглик ва бошқа миллат вакилларига нисбатан ҳурмат кабилар хос бўлган хусусиятлардан саналади. XX аср охирларида собиқ Совет тузумининг миллий масала бўйича олиб борган сиёсатидаги хатолар, миллий манфаатлар борасидаги ноҳақликлар оқибатида юзага келган парокандалик, турли Республикалар сингари Ўзбекистонда ҳам содир бўлаётган эди. Лекин Республикамиз раҳбарияти олиб борган оқилона сиёсат оқибатида тоғли Қорабоғ, Гурузия сингари ҳудудларда содир бўлган воқеалар Ўзбекистонда авж олмади. Асрлар мобайнида шаклланиб, халқимизнинг турмуш тарзига сингиб кетган, унинг миллий табиатини ажралмас қисмига айланиб қолган фазилатлар мустақиллик арафасида ва мустақиллигимизнинг илк йилларида ўз аҳамияти қандай эканлигини исботлаб берди. Ўзбеклар доимо ўз атрофида яшаб келаётган миллат ва элатлар вакилларига нисбатан дўстлик, биродарлик, ҳамкорлик, яхши қўшничилик муносибатларида бўлиб келганлар. Бу халқ ўзига хос бўлган маҳр-оқибат туйғуларини сақлаб қола олганлиги унинг ўзига хос бўлган олижаноб хусусияти ҳисобланади. Ваҳолангки мустақилликка эришган айрим республикаларда мустақиллик шарофати олдида довдираб, ўз атрофларида яшаётган, яқиндагина қардошмиз, деб юрган миллат вакилларига ҳурматсизлик билан қараш юз берганлиги сир эмас. Ўзбекистонда бундай ҳол юз бермаганлиги халқимизнинг юксак маънавиятини кўрсатади. Озод ва обод Ватан яратишни, жамият ҳаётини янада эркинлаштиршни асосий мақсад қилиб олган миллий мафкурамизда, мана шу бош ғояни амалга оширишда миллатлараро тотувликни таъминлаб беришнинг аҳамияти катта деб таъкидлаб ўтилади. Шу билан бирга миллатчилик ҳамда шовинизм сингари ёвуз, бузғунчи ғоялар жамият ҳаётига асосий таҳдидлардан, деб таъкидланади. Бундай ёвуз, бузғунчи ғоялар қандай оқибатлар келтириб чиқариши мумкинлигини, улардан сақланиш зарурлигини жамиятнинг ҳар бир аъзоси доимо ҳис қилиб туриши лозим. Тажовузкор миллатчилик, шовинизм сингари ёвуз ғоялар инсоният тарихида доимо миллатлараро тотувликка асосий таҳдидлардан бўлиб келган ва у бугунги кунда ҳам барҳам топгани йўқ. Ўзбекистон Республикаси Президенти бу ҳақида гапириб шундай дейди «… шовинистик ва агрессив миллатчилик инерциясининг кучи шу қадар залварлики, бу куч унга дуч келганлар учун ҳам уни бошқаларга қаратилаётганлар учун ҳам нақадар хавфли эканлигини пайқамаслик мумкин эмас». Ўзбекистон ҳудудида қадим-қадимдан кўплаб миллат ва элат вакиллари баҳамжиҳат истиқомат қилиб келади. Улар ўртасида асрлар давомида миллий низолар бўлмагани халқимизнинг азалий бағрикенглигини кўрсатади. Мустақилликнинг, ўзбек миллатининг гуллаб яшнашининг тарафдори бўлган ҳар бир ўзбекистонлик фуқаро миллатлараро тотувлик, дўстлик қоидаларига содиқ бўлиши керак. Чунки, мустақил давлатимизнинг келажаги биринчи навбатда, ўзбек халқининг миллий ўзлигини қанчалик англиб етганлигига

ҳамда мамлакатимиз ҳудудида ўзбеклар ва бошқа миллат, халқ вакиллари билан ёнма-ён истиқомат қилиб турган ҳар бир кишининг миллати, дини, тили ва эътиқодиларидан қатъий назар, бир-бирининг кўнглини ола билишга, улар орасида дўстона муносабатларнинг ўрнатилишига боғлиқ. Ҳозирги кунда Ўзбекистонда кўплаб миллат ва элат вакиллари хуқуқлари ва эркинликлари тенглаштирилган холда тинч ва фарован ҳаёт кечириб келмоқдалар. Улар келажакда Ўзбекистон тараққий этган мамлакатлар сафига олиб чиқиш йўлида ҳамжиҳатлик билан бунёдкорлик ва яратувчанлик ишлари билан шуғулланиб келмоқдалар. Ватан равнақи, юрт тинчлигини таъминлаб беришга катта эътибор берилаётган бугунги кунда кўп миллатли давлатлар учун миллий сиёсатни тўғри, аниқ кўзланган мақсад асосида олиб бориш жуда муҳимдир. Бу эса тараққиётнинг жадаллашувига ёрдам беради. Турли миллатлар ўртасидаги муносабатларни такомиллаштириш, уни уйғунлаштириш собиқ совет давлати барҳам топиб, ушбу давлат ҳудудида янги мустақил миллий давлатларнинг қарор топиб, ривожланиб бораётган даврда алоҳида муҳим аҳамият касб этади. Бу масала зийраклик ва нозиклик билан ёндашишни талаб қиладиган нозик масаладир. Кўп миллатли давлатларда миллий масалани барча миллат ва халқлар мафаатларини бирдай ҳисобга олмасдан ҳал этишга уриниш ёмон, салбий оқибатларга олиб келиши мумкин. Миллатлараро муносабатлар жараёнида қўйилган хатоликлардан келиб чиқиққан оқибатлардан хулоса чиқарган ҳолда бундай хатоликларга йўл қўймаслик зарурдир. Мустақиллик йилларида юртимизда ҳаётнинг барча соҳаларида , шу жумладан, демократия ва сиёсий ислоҳатларни боришини умумий баҳолаб айтиш мумкинки, Ўзбекистонда миллатлараро муносабатлар масаласига алоҳида, эҳтиёткорлик билан ёндашилмоқда. Мустақилликнинг илк кунлариданоқ миллатлараро муносабатларда собиқ тузуми даврида йўл қўйилган хатоликларга , камчиликларга ва нуқсонларга эътибор қаратилиб улар аста-секинлик билан бартараф этила бошланди. Қатор минтақаларда бўлиб ўтган миллий можоролардан хулосалар чиқарган ҳолда мамлакатимизда яшаётган барча миллатлар, элатлар тинч тотувликни таъминлаш чора тадбирлари кўрилди. Ўзининг таркиби ва мазмуни жиҳатидан хилма-хил халқлар бирлигидан ташкил топган бизнинг жамиятимизда миллатлараро тотувликни сақлаб қолишда бизнинг қонуний базамиз яқиндан ёрдам бермоқда. Ўзбекистонда шу юртда яшовчи мўайян миллат вакилларининг миллий маданий эҳтиёжларини қондиришга хизмат қилувчи жамоат ташкилотлари, миллий маданий марказлар фаолият кўрсатиб келмоқда.. Миллий маданий марказлар Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва Ўзбекистон Республикасининг жамоат ташкилотлари тўғрисидаги амалдаги қонунларга ҳамда ўз низомига асосланган ҳолда фаолият кўрсатади. Миллий маданий марказлар муайян миллатга хос бўлган миллий маданият, тил, урф-одат, анъаналарни ўрганиш ва сақлаб қолиш ҳамда ривожлантиришдан манфатдор бўлган Ўзбекистон фуқароларини ихтиёрий равишда бирлаштирди.

Дастлабки миллий маданий марказлар корейслар, қозоқлар, яхудийлар, арманлар томонидан 1989 йилда тузилган. Ўзбекистон ўз мустақиллигини қўлга киритгач бу марказлар тез ривожлана бошлади, уларнинг сони тез орта бошлади. 1992 йилда 10 та миллий маданий марказ фаолият юргазган бўлса, 1995 йилда уларни сони 72 тага, 2003 йилга келиб эса 135 тага етди. Миллий маданий марказларни асосий мақсадларидан бири Ўзбекистонда яшаётган барча миллат вакилларини республикамизнинг ижтимоий, сиёсий, иқтисодий, маънавий-маърифий ҳаётида фаол иштирок этишларини таъминлашдир. Республика бойналминал маданият марказининг вазифасидан бири мамлакатимизда фуқаролар ҳамжиҳатлиги ва миллатлараро тотувликни мустаҳкамлашга кўмаклашиш. 1992 йил бошиб Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси қарори билан Ўзбекистон Республикаси “Байналминал маданият” маркази ташкил қилинди. Миллий- маданий марказлар фаолиятини мувофиқлаштириш ва уларга кўмаклашиш ҳам унинг асосий вазифасидир. Миллатлараро тотувлик миллий истиқлол мафкурасининг асосий ғояларидан бири; муайян ҳудуд, давлатда турли миллат вакилларининг баҳамжиҳат яшаши, ҳамкорликда фаолият юритишини ифодаловчи тушунча. Ер юзидаги 1600 дан ортиқ миллатдан, бор-йўғи 200 га яқини ўз давлатчилигига эга, холос. Бундай шароитда бутун дунёда миллатлараро тотувликни таъминлаш учун, уларнинг манфаатлари, руҳияти, интилишларини мунтазам кузатиб бориш, сиёсий-ижтимоий ҳаётда буни доимо эътиборга олиш зарур. Жаҳон тажрибаси миллатлараро тотувликни таъминлашга бир ёқлама, юзаки ёндашув жиддий муаммоларни келтириб чиқаришини кўрсатди. Хусусан, давлатга ўз номини берган (титул) миллат билан ўша жойда яшайдиган миллат ва элат вакиллари орасидаги муносабатлар жиддий эътиборни талаб қилади. Акс ҳолда жамият ҳаётидаги тинчлик ва барқарорлик издан чиқиши мумкин. Ўзбекистон ҳудудида қадимдан кўплаб миллат ва элат вакиллари баҳамжиҳат истиқомат қилиб келган. Улар ўртасида асрлар давомида миллий низолар бўлмагани халқимизнинг азалий бағрикенглигини кўрсатади. Миллатлараро муносабатларда уйғунлик вужудга келган мамлакатларда кўп миллатлилик жамиятнинг сиёсий-иқтисодий ривожланишига самарали таъсир кўрсатади. Мамлакатимиз Конституциясида “Ўзбекистон халқини миллатида қатъий назар, Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари ташкил этади,” — деб таъкидланиши, “Фуқаролар сайлов ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида ” ги қонунда эса барча фуқароларга ижтимоий келиб чиқиши, ижтимоий ва мулкий мавқеи, ирқий ва миллий мансублиги, жинси, маълумоти, машғулотининг тури ва хусусиятидан қатъий назар, тенг сайлов ҳуқуқининг берилиши белгилаб қўйилган. Бу эса шу бағрикенгликнинг замонавий, сиёсий-ҳуқуқий ифодасидир. Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида истиқомат қилувчи барча миллат ва элатларнинг тиллари, урқ- одатлари ва анъаналарини хурмат қилинишини таъминлайди, уларнинг ривожланиши учун шароит яратади . Конституциямизда белгилаб қўйилганМиллий-маданий марказлар, фаолияти

ушбу қоида ҳам ҳаётда ўзининг амалий ифодасини топмоқда. Республикамизда миллий-маданий эҳтиёжларни қондиришнинг муҳим механизмига айланган 135 га яқин миллий-маданий марказ фаолият кўрсатаётгани фикримизнинг яққол далилидир. Бундан буён ҳам қўлга киритилган ютуқларни янада мустаҳкамлаш, мамлакатимизда яшаб келаётган миллатларни ўзаро ҳамжиҳатлик руҳида тарбиялаш миллий-маданий марказлар фаъолиятининг асосий мақсадларидан биридир. Ўз миллати шаънини қадрлаш, уни ҳимоя қилиш ҳар бир инсон учун бурч, унинг инсонийлик фазилати бўлиб қолмоғи лозим. Ҳар бир миллатнинг шаъни, унинг миллий хусусиятлари асрлар мобайнида шаклланиб келади. Миллат шаъни, унинг келиб чиқиши тўғрисида кўплаб олимлар ўз фикрларини илгари суриб келганлар. Атоқли олимларимиздан Иброхим Каримов миллат шаъни тўғрисида гапириб шундай дейди «Шаън ўз-ўзини ва муаян умумиллийлик (ижтимоий гуруҳ, синф, жамият, миллат ва х.к)га мансублигини англаб етган ҳамда ўша умумийлик манфаатларини миллий ғоя ва мафкура орқали илғаб олиб, уни ҳамма жойда, ҳар қандай вазиятда ҳимоя қилиш учун кураш жараёнида шахсда шаклланадиган нодир ички ҳис туйғу, руҳий ҳолат ва инсоний фазилат бўлиб, мазкур шахс яшаб турган жамоа, жамиятнинг унга берадиган баҳосини белгиловчи ва идивид қадр- қамматини ифода этувчи фалсафий тушунчадир». Кишилик жамияти тарихи шуни сиботлаб берадики, қандай даврда, қайси минтақада, қайси жамиятда бўлишдан қаътий назаор ўзида шундай фазилатларни номоён эта оладиган шахслар кўп бўлса, жамиятнинг ўзи бундай шахсларнинг фаолиятидан манфаатдор бўлса, уларнинг фаолиятлари тўғри боҳолана олса, шу вақтдагина мана шу миллатнинг шаъни юқори бўлади. Ҳар бир миллатнинг жаҳон ҳамжамиятида ўз ўрнини топиб олишда миллат шаънини юксалтира оладиган фазилатли инсонлар катта роль ўйнайди. Миллат шаъни тўғрисида гапирганда, миллат равнақи, унинг келажаги учун катта хизмат қиладиган бошқа сўзлар ҳам мавжуддир. Ўзбекистонда истиқомат қилиб келаётган барча миллат вакилларини Ватанимиз равнақи йўлида фидоий инсонлар сифатида вояга етказиб боришда миллатлараро тотувликнинг, миллийликни, миллий онг, миллий ғурур сингари омиллар катта роль ўйнайди. Миллатлараро муносабатлар таракққиётини таъминлаб беришда миллий масалани ўз вақтида, томонлар манфаатига мос келган ҳолда ўз вақтида ҳал этилишини аҳамияти алоҳида ўрин тутади. Кўп миллатли халқларда миллий масала алоҳида ўрин тутади, чунки ҳеч бир миллат ўз миллий хусусиятларини, миллий минталететини йўқотишни ҳохламайди, ўзини миллий қадриятларини авайлаб-асрашга интилади.Уларни ўз вақтида ижобий ҳал этилиши миллатлараро тотувликни таъминлаб беришнинг замини бўлиб хизмат қилади.Ўзбек миллий табиати (менталитети)да миллат шаънини қадрлаш масаласи

Миллий масалани асосини миллий зулм ва зўравонликнинг тугатилиши, турли миллатлар ўртасида тенг хуқуқли муносабатларни ўрнатилиши, уларнинг эркин, ҳар тарафлама ривожланиши учун шарт-шароитлар яратиб берилишини ташкил этади. Кўп миллатли мамлакатларда турли миллат вакилларини сони қанчалик бўлишидан қаътий назар, мана шу миллатга хос бўлган хусусиятлар ҳурмат қилинса, уланинг сақланиб қолиши таъминланса, бу ушбу мамлакат худудидаги тинчлик ва барқарорликни таъминланишига олиб келади. Ўзбек халқи томонидан бошқа миллатларга хос бўлган хусусиятлар ҳурмат қилинганлиги учун ҳам минтақамизда тинчлик ва барқарорлик таъминлаб келинмоқда.Ўзбекистон Республикаси Президенти И. А.Каримов бу ҳақида гапириб шундай дейди: «Қадимий диёримизда асрлар давомида турли маданиятлар ва цивилизациялар ёнма-ён яшаб келган, бу эса бағрикенглик, тинчликпарварлик саҳоват ва меҳр-оқибатлилик фазилатлари билан ажралиб турган халқимизнинг ўзига хос менталитети шаклланишида муҳим аҳамият касб этгани шубҳасиз» Миллий масалани ҳал этиш жараёнида йўл қўйилган хатоликлар ва камчиликлар миллатлараро муносабатларни чигаллаштириш билан бирга уни халқаро масалага айланишига олиб келади. Миллатларни ўз тақдирини ўз белгилаш хуқуқий ҳал этилиши миллатлараро муносабатларни ҳал қилинишининг умумэътироф этилган тамойилларидан ҳисобланади. Бу бошқа миллатлар билан муносабат шаклини танлашни, шунингдек сиёсий, ижтимоий, маънавий-маърифий масалаларни ҳал этилиши имконларини кенгайтириб беради. Ўзбекистоннинг узоқ вақт мустамлака бўлиб келганлиги ўз салбий оқибатларини кўрсатади, унга собиқ совет тузумидан миллий масалада ҳам оғир мерос қолди. Кўп миллатли Ўзбекистоннинг ички хаётида хам маънавият ва бошқа муаммолар билан боғлиқ, ҳал қилиниши зарур бўлган масалалар йиғилиб қолган эди. Мустақилликнинг илк кунларданоқ ушбу масала жахон тан олган демократик тамойилларни устувор ҳисоблаш асосида ҳал этиб келинмоқда. Ўзбекистоннинг барча миллатлар манфаатларини тенглаштирган ҳолда олиб бораётган миллий сиёсати уннг халқаро доирадаги обрўсини ошириб бормоқда. Совет тузуми олиб бораёган миллий сиёсатдан жабр кўрган миллатлардан бири Қорақалпоқ халқи эди. Тоталитар тузум даврида кам сонли халқларга бўлган эътиборнинг сустлиги туфайли Қорақалпоғистон тараққиёт даражаси бирмунча паст бўлган минтақага айланди. Шунинг учун тўпланиб қолган сиёсий, ижтимоий, иқтисодий ва маънавий тараққиёт борасидаги муаммоларни ҳал этишда энг адолатли йўл танланди: ягона замин, ягона маконда яшаб келган ўзбек ва қорақалпоқ халқлари ўз тақдирларини абадий биргаликда кўришди. Қорақалпоғистоннинг олтмиш йилдан зиёд вақт мобайнида Ўзбек5истон таркибида бўлиши унинг тарихий тақдирида ўзининг муносиб изини

қолдирди. Бу халқларнинг ўзаро дўст ва биродарларча муносибатига ягона тарихий ва этник излари, жуғрофий якдиллик маданий ва тил бирлиги ҳам катта таъсир кўрсатади. Ўзбекистоннинг ўз мустақиллигини қўлга киритиши қорақалпоқлар учун ҳам эркинлик олиб келди. Мустақиллик қўлга киритилгач Қорақалпоғистон мақоми суверен Республика даражасига кўтарилди. Бу мақом Ўзбекистон Республикасининг 1992 йил 8-декабрда қабул қилинган Канститутцияда мустаҳкамланиб қўйилди. Ўзбек ва қорақалпоқ халқлар азалдан дўст, биродар, қондаш ва бир- бирларига муруватли бўлиб яшаб келганлар. Бу халқлар ўртасидаги бундай яқин муносабатлар бугунги кунда хам давом этиб келмоқда. Миллатлараро муносабатларни тарақий эттириш йўлида нафақат биргина қорақалпоқ халқи билан эмас, балки, бошқа барча халқлар билан муносабатларини яхшилаш Ўзбекистон Республикасининг асосий мақсадларидандир. Миллий парокандаликни олдини олиб, барча миллат вакилларини давлат атрофида бирлаштиришнинг заминларидан бири миллий урф-одатлар, анъаналар, қадриятларни шакллантиришдир. Миллатлараро муносабатлар тараққиётининг мустаҳкамланиб боришнинг заминларидан яна бири умуммиллий манфаатларни устун қўйилишини таъминлаб берилишидир. Ҳар қандай жамиятнинг ижтимоий, иқтисодий, сиёсий, маданий, маънавий ҳаёти мавжуд бўлиб, улар миллатлараро муносабатларга катта таъсир кўрсатувчи омиллардан ҳисобланади. Дунёнинг тараққий этган кўплаб мамлакатлари сингари, Ўзбекистон ҳам мустақилликнинг илк кунлариданоқ жамиятнинг маънавий-маърифий ҳаётини юксалтиришга катта эътибор қаратиб келмоқда. Совет тузуми олиб борган маънавий қашшоқлаштириш сиёсати миллатлараро муносабатлар тараққиётига ҳам ўзинингсалбий таъсирини кўрсата бошлаган эди. Совет тузумининг узоқни кўзлаб олиб борган сиёсати жамият аъзоларининг дунёқарашларини пасайтириш, улар миллий ғурур, миллий фахр, миллатпарварлик туйғуларини йўқотишга қаратилган эди. Совет тузуми учун ўз миллати равнақи йўлида қайғурмайдиган, бошқа миллат вакилларига беписандлик билан қарайдиган, ижтимоий фаол бўлмаган кимсалар керак эди.Бундай маънавияти қашшоқ бўлган инсонлар қалби ва онгига миллатчилик ва шовинистик ғояларни сингдириш осон кечар эди. Ўзбекистон Совет давлати таркибида бўлган даврларда ўз миллати равнақи йўлига тўсиқ бўлганлар, бошқаларга қўшилиб ўз миллати қадриятларини оёқ- ости қилганлар мақталди ва юксакларга кўтарилади. Қарамлик йилларида маънавият ва миллий масалаларни олиб боришдаги хатоликлар XX аср охирларида ўзининг салбий оқибатларини номоён этди. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А,Каримов жамиятнинг маънавий- маърифий ҳаёти миллатлараро муносабатлар тараққиётига катта таъсир кўрсатиши муқарар эканлигини ўз вақтида англаб етди ва миллий маънавий тикланиш концепциясини ишлаб чиқди.

Мустақиллик туфайли Президентимиз И.А.Каримов томонидан ишлаб чиқилган Концепцияда ҳам мамлакатимиз ва халқимиз тараққиётини таъминлашнинг асосий омили сифатида миллий-маънавий тараққиётни таъминлаш устувор вазифалардан бири бўлиб қолмоқда. Миллий истиқлол туфайли буюк келажак сари илгарилаб бораётган юртимизда рўй бераётган ўзгаришларга қарар эканмиз, бу ўзгаришларнинг сабабчилари жамият аъзолари эканлигини кўрамиз. Мустақиллик кўпмиллатли халқимизда яратувчанлик, бунёдкорлик кайфиятини кучайтириб бормоқда. Миллий истиқлол миллатлараро муносабатларнинг маданий ва маънавий омилларининг ҳам ролини ошириб бормоқда. Мустақиллик ҳар бир миллат учун Совет тузуми олиб борган сиёсат натижасида ҳаётдан узоқлашиб борган маданий ва маънавий меросини ўрганиш ва ҳаётга олиб кириш имконларини яратиб берди. Ҳар бир миллат ўзи учун қадрли бўлган маданий ва маънавий меросга эга, бу мерослар асрлар мобайнида авлоддан авлодга мерос бўлиб келган. Ҳар бир миллатнинг маданий-маънавий меросида барча миллатлар ўртасидаги яқин муносабатлар, дўстлик, ҳамфикрлилик сингари фазилатлар улуғланиб келинган ва улар тинчлик, барқарорликка замин бўлиб хизмат қилган. Маданий ва маънавий омиллар миллатлараро муносабатларда бугунги кунда ҳам катта аҳамият касб этиб келмоқда. Ҳар бир миллат вакилини бошқа миллатларнинг маданияти ва маънавиятига ҳурмат билан қараши, уларни ҳурмат қилиши миллий тотувликка хизмат қилади. Президент И.Каримов етакчилигидаги Ўзбекистон раҳбариятининг буюк хизматларидан бири шундаки, у советлардан кейинги маконда, мустақилликнинг дастлабки кезларида республиканинг бутун ижтимоий- иқтисодий, маданий-маънавий ҳаёти қанчалик мураккаб аҳволда қолган, халқнинг маиший турмуш даражаси оғирлашган, миллатлар ўртасидаги муносабатларда келишмовчиликлар пайдо бўлаётган бир фавқулотда шароит ҳукум суришига қарамай барча миллат вакилларининг юрагига, қалбига йўл топиб, бошини қовуштириб, уларда эртанги ёруғ ва яхши кунлар келишига чуқур эътиқод ва ишонч руҳини уйғотаолди. Маънавият — жамият тараққиёти, миллат камолоти ва шахс баркамоллигини белгилаб берувчи асосий мезонлардан бири ҳисобланади, чунки маънавият ривожлангандагина жамиятда иқтисодий, ижтимоий-сиёсий барқарорлик вужудга келади ҳамда мамлакат ва миллат тараққий топади. Бу ўз навбатида ҳар бир шахснинг баркамол ривожланиши учун зарур бўлган замин бўлиб ҳизмат қилади. Буни чуқур ҳис қилган ва ўз қалбидан ўтказган Президентимиз Ислом Каримов мамлакатимиз ўз мустақиллигини қўлга киритгандан кейин она заминимизда демократик жамиятни қуришининг назарий Концепциясини ишлаб чиқар экан, иқтисодий ва ижтимоий-сиёсий ҳаётини қайта қуришни миллий-маънавий тикланиш билан уйғун ҳолатда қуриш кераклигини ҳам илмий асослаб берди. Маънавиятнинг инсон ва миллат камолотидаги ҳамда жамият тараққиётидаги ўрнини аниқлаб билиб олиш ҳамда шу асосда уни ривожлантириш, унингЖамиятнинг маънавий ҳаётини юксалтириш.

моҳиятини ҳамда мазмунини илмий жиҳатдан таҳлил қилишни тақозо этади. Чунки маънавиятнинг моҳияти ва мазмунини билиб олмасдан туриб, унинг инсон, миллат, халқ ва жамиятга кўрсатадиган таъсир имкониятларини ҳам аниқ тасаввур этиб бўлмайди. Аввало шуни таъкидлаш жоизки, собиқ шўролар тизими шароитида маънавиятнинг жамият тараққиётидаги, инсон камолотидаги ўрни доимо катта бўлиб кетганлиги бугунги кун даражасидек ўрганилмаган эди. У маънавий маданиятнинг тармоғи сифатида ёки олимлар асарларида тилга олинган холос. Тўғри, миллий маданият ҳақида кўп ёзилган ва кўп гапирилган, аммо номи айтилса ҳам амалда “Ягона” совет маданияти, адабиёти, санъати, ахлоқи ва ҳоказолар шаклида акс эттирилган. Бундан кўзланган мақсад: шахс ва миллатни маънавий қашшоқ қилиш, уни тоталитаризм тузимига хизмат қилдириш ва итоатда ушлаб туриш эди. Маънавият, маданият, халқлар тарихи, миллий онглилик, миллий тил ва урф- одатлар- буларнинг барчаси халқнинг халқ эканлигини белгилайдиган асосий омиллардандир.Узоқ вақт давом этган қаттиқ сиёсий, мафкуравий, иқтисодий тазийиқлар кўплаб босиб олинган халқларни ҳам жисмоний, ҳам маънавий жиҳатдан оғир аҳволга солиб қўйганди. Ўзбекистоннинг ўз мустақиллигини қўлга киритиши маънавий қашшоқликка барҳам бериш ва маънавий юксалиш имкониятларини очиб берди. Мустақиллик йилларида жамиятнинг маънавий ҳаётини юксалтиришга, инсонни маънавий камолотга олиб чиқишга хизмат қиладиган барча имкон ва омилларни мавқеини оширишга, шу жумладан, таълим ва тарбия тизимига ҳам катта ишонч билдирилмоқда ва бу борада ҳам кўплаб ишлар амалга ошириб келинмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов таъкидлаганидек, “Биз маънавий қадриятларни тиклашни миллий ўзликни англашнинг ўсишдан, халқнинг маънавий сарчашмаларга, унинг илдизларига қайтишдан иборат узвий, табиий жараён деб ҳисоблаймиз”. Аввало, жамиятимиз кундалик ҳаётида халқ турмушининг тажрибасига, миллий ва маданий анъаналарига мос келадиган чинакам демократия қоидалари тобора кўпроқ қарор топаётганини жамият маънавий ва маданий ҳаётини янада яхшилашда катта рол ўйнайди. Умумбашарий қадриятлар усутворлиги мустаҳкамланмоқда, янги демоктарик меъёрлар ҳаётимизга тобора яққол кириб келмоқда. Инсон ва фуқаро тафаккури ҳамда дунёқараши ўзгармоқда, унинг сиёсий фаоллиги ошмоқда. Давлат, жамият ва шахс ўртасидаги муносабатлар демократик тус олмоқда. Давлатга қарашли бўлмаган тузулмаларнинг ваколатлари кенгаймоқда. Уларнинг ижтимоий муносабатларини ривожлантиришда тутган ўрни тобора салмоқли ва фаол бўлиб бормоқда. Маънавият жуда кенг қамровли тушунча бўлганлиги учун ҳам уни бир жумлада ифодалаш жуда ҳам мушкул. Маънавият ва маданият бир-бири билан ўзаро боғлиқ ҳисобланади. Маънавият инсоннинг қалби, дунёқараши ва руҳиятида намоён бўлса, маданият эса инсоннинг юриш-туриши, урф- одатлари, маросимларида намоён бўлади. Маданиятли инсон “буюк

маданият соҳиби” деганда ана шу фазилатларни ўзида намоён қилган кишиларга айтилади. Миллатлараро муносабатларни такомиллашиб боришида маънавий омиллар сингари маданий омилларнинг ҳам роли каттадир. Ҳар бир миллат ўз тарихи давомида, асрлар мобайнида миллий маданиятини шакллантириб бойитиб келди. Инсоният тарихи давомида шу нарса исботлаб берилдики юксак маданият сохиби бўлган инсон ўзини бошқара олади, ижтимоий фаоллашади ва ўз атрофидаги одамларга нисбатан яхши муносабатда бўлади. Ҳар бир авлод ўзига қолдирилган маданий меросни янада бойитиб кейинги авлодларга қолдиришга ҳаракат қилади. Маданий мерос авлодлар томонидан яратилган амалий тажриба, ахлоқий, илмий, тафаккурий, диний ва руҳий қарашларда халқ маданияти ва ижоди каби моддий ҳамда маънавий бойликлар мажмуи. Турли минтақа халқлари сингари Марказий Осиё минтақаси халқлари ҳам ўзининг бой маданиятига, маданий меросига эга халқимизнинг юксак маданияти, бой маданий мероси узоқ вақтлар давомида кишиларнинг хулқ атворига, тарбиясига катта таъсир кўрсатиб келган. Маданиятли ва тарбия кўрган инсонлар ўз атрофидаги барча кишиларга бир хилда муносабатда бўлиб келганлар. Жамият аъзоларининг маданиятли ва маънавиятли бўлиб вояга етишларида ислом динининг ҳам катта ўрни бордир. Ислом дини кишилар қандай тилда гаплашишларидан, қандай одатларга амал қилишларидан қатъий назар тенгдирлар деб таъкидлаб келган. Қарамлик йилларида халқни маънавий қашшоқлаштириш мақсадида диний қадриятларни тиклшга, улардан инсон қалби ва онгига бунёдкор ғояларни сингдиришда фодаланиш имкониятларини оширишга катта эътибор берилмоқда. Динлараро бағрикенглик ғояси-хилма-хил диний эътиқодга эга бўлган кишиларнинг бир замин, бир Ватанда яхши ниятлар йўлида хамкор ва хамжихат бўлиб яшашини англатади. Асрлар мобайнида дин аксарият маънавий қадриятларни ўзида мужассам этиб келмоқда. Бугунги кунда тажавуж бўлган барча динлар, шу жумладан ислом дини ҳам эзгулик ғояларига асосланади яхшилик, ҳамжиҳатлик, тотувлик ўзаро ҳурмат бир- бирларини англаш, миллат равнақи йўлида фидоийликка ундайди. Бугунги кунда бу ғоя миллатлараро тотувликни таъминлаб бериш йўлида нафақат диндорлар, балки бутун жамият аъзоларининг хамкорлигини назарда тутади. Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда олиб борилаётган миллий тикланиш сиёсати хам миллатлараро тотувликни таъминлаб боришнинг заминларидан ҳисобланади. Давлатимиз томонидан миллий тикланиш сиёсатининг олиб борилиши барча миллат вакиллари учун ўзларига хос бўлган миллий маданиятни, миллий маънавиятни тиклаш ва ҳаётга тадбиқ этиш, имконларини яратиб бермоқда. Ўзбекистонда яшаб келаётган барча миллат вакилларини юртимизнинг сиёсий, иқтисодий, ижтимоий, маънавий ва маърифий хаётида амалга

оширилаётган ўзгаришларда фаол иштирок этишларини таъминлаб бериши ҳам миллий тикланиш сиёсатининг асосий мақсадларидан ҳисобланади. Миллий маданият марказларини очилиши, байналминал марказларнинг фаоллашиши миллатлараро муносабатларнинг яхшиланиб боришига ўз таъсирини кўрсатиб бормоқда. Ҳозирги вақтда Совет тузуми даврида тақиқлаб қўйилган урф-одатлар, маросимлар, миллий байрамлар қайта тикланди. Ҳар бир миллатга хос бўлган маданий меросни халқ мулкига айлантириш борасида хайрли ишлар амалга оширилмоқда. Бугунги кунда Республикамизнинг барча вилоятларида Қорақалпоғистон Республикаси, Чошкий шаҳрида кўплаб миллий, маданий Марказлар фаолият кўрсатиб келмоқда. Миллий маданий марказлар муаян миллатга хос бўлган хусусиятларни сақлаб қолиш билан бирга фуқаролар ҳамжихатлиги ва миллатлараро тотувликни мустаҳкамлашни асосий мақсадлардан деб билади. Юқорида айтилганидек маданият жуда мураккаб кўп қиррали маънавий-ижтимоий ҳодиса бўлиб, ижтимоий ҳаётнинг моддий, техник, иқтисодий, ижтимоий- сиёсий ва бошқа соҳаларни, инсон меҳнат фаолиятининг барча самараларини қамраб олади. С ирасини айтганда, халқ оммаси томонидан яратилган ҳамма моддий ва маданий-маънавий бойликлар маданиятга киради. Маданият дейилганда меҳнат қуролларини яратиш ва улардан фойдаланиш, фан-техника ютуқлари ва уларни ишлаб чиқаришга жорий қилиш, кишиларни ишлаб чиқариш ва ижтимоий кўникмалари, меҳнатни ижтимоий ташкил этиш, саломатликни сақлаш ишини йўлга қўйиш, аҳоли ўртасида билимларни ёйилиш даражаси ва маълумот, умумий, умумий мажбурий ва олий таълимини амалга ошириш, адабиёт ва санъат асарлари, ижтимоий, фалсафий, диний ғоялар ва шу кабилар назарда тутилади. Кўринадики, маданият одамзод ақл-идрокининг энг юксак чўққиларигача бўлган нарсаларнинг ҳаммасини қамраб олади. У инсон фаолиятининг фақат моддий натижаларинигина эмас, шу билан бирга кишиларнинг меҳнат жараёнида воқеъ бўладиган билим бойликлари, тажрибалари, қобилиятлари, ишлаб чиқариш ва касб малакалари, ўзаро муносабатларни ҳам ўз ичига олади. Маънавий маданиятни яратиш, ўзлаштириш ва ривожлантириш жараёнида жамият тараққий этади. Жамиятнинг маданий-маърифий ҳаёти миллатлараро муносабатларга ўз таъсирини ўтказмай қўймайди, албатта. Биргина Ўзбекистон Республикасини мисол қилиб оладиган бўлсак, Ўзбекистонда яшовчи ҳар бир миллат вакиллари ўзининг миллий урф- одатлари, анъаналарига амал қиладилар. Бунга эса Ўзбекистонда барча шарт- шароитлар яратиб берилган. Шу сабадан ҳам Ўзбекистон — кўп миллатли давлат ҳисобланади. Бу эса миллатлараро муносабатга бўлган ижобий таъсири ҳисобланади. Аслини олганда, маънавият ва маданият бир-бирига яқин бўлган тушунчалардир. Маданиятнинг ривожланиши ва унинг жамият тараққиётидаги роли.

Маданий ва маънавий мерос ҳақида ҳам шундай дейиш мумкин. Шу сабабдан, аввало маданият ва унинг турларини таҳлил этиш мақсадга мувофиқдир. Чунки, маданиятни, хусусан, маънавий маданиятни билмасдан, ўрганмасдан туриб маънавий мерос тўғрисида гапириш анча мушкул. Чунки маънавий мерос маънавий маданият доирасига киради.Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, жамиятнинг моддий ва маънавий ҳаёти инсонлар, яъни ҳар бир шахс ҳаётида катта аҳамият касб этади. Ҳар бир шахс шу жамиятда яшар экан анна шу жамиятнинг моддий ва маънавий ҳаёти ҳақида қизиқишлари ва бефарқ бўлмасликлари керак. Маънавият ва маданиятнинг миллатлараро муносабатлари ҳам жамиятнинг тараққий этишига ва ривожланишига катта таъсир кўрсатади. Миллий маданиятни ва миллий маънавиятни ривожлантириб туртмасдан туриб миллатлараро тотувликни таъминлаб бўлмайди. Маданият ва маънавият доимо жамият хаёти ва тараққиётини ривожлантириб келиш омилларидан ҳисобланган. Турли миллат вакилларини бир-бирларига нисбатан бўладиган муноасбатларнинг токомиллаштириб боришда миллатларга хос бўлган хусусиятларга хурмат билан қарашдир. Собиқ совет тузуми даврида кўплаб миллатларни урф-одатлаини, удумларини, анънаналарини ва ҳатто тилларини йўқотишга ҳаракат қилинди. Мустақилликни қўлга киритилиши турли миллат вакиллари учун миллий уйғониш, миллий тикланиш имконларини очиб берди.Миллат ва элатлар орасида бир-бирларини англаш, ҳамкорлик қилиш, янги муносабатларга ўтиш даврида бундай сунъий тўсиқка энди хеч қандан зарурият йўқ, Тилларни ва ёзувларни табиий ҳолда яқинлаштириш ўз аслини тиклаш айни вақтда миллатларнинг маданий қадриятларини ҳурматлаш ва уларнинг умуммиллий муштараклигини қарор топтириш демакдир. Бу кела жакда килиниши керак бўлган вазифалардан биридир. Халқларимизнинг маънавий маданият меросида ҳар бир миллат ва элатнинг ўзига хос урф-одатлари, удум лари бор. Урф- одатлар инсонларнинг ўзаро алоқаси, меҳнат муносабатларидан келиб чиққан, минг-минг йиллар давомида шаклланган одат ва кўникмалардир. Миллий удум ва урф-одатлар машаққатли турмуш синовларидан ўтиб қарор топган. Халқнинг қадр-қим мати, миллийлиги, донишмандлиги унинг урф-одатла рида акс этади. Демак, анъаналар ва удумлар халқ нинг бамисоли жонли дарслигидир. Уни ўрганмаган, ундаги ибратли йўл-йўриққа амал қилмаган халқ ўз лигини йўқотган халқдир. Анъана шаклига айланиб кетган урф-одатлар аср лар давомида яшаб, кишиларнинг ахлоқий нормалари га айланган ҳолда, уларнинг қон- қонига, хатти-ҳара катларига сингиб кетади. Уларнинг турлари жуда кўп. Урф- одатларнинг прогрессив ва реакцион турларини билиб олиш аслида қийин эмас. Маънавий меросга тўғ ри муносабатда бўлиш каби миллий урф- одатларга ҳам тўғри, принципиал баҳо беришнинг ўзига хос аҳамияти бор. Сир эмаски, совет ҳокимияти йиллари турли мил латлар маданиятини байналмилаллик даражасига кўтариб, миллатларнинг ўз-ўзларига, миллий

ҳис-туйғу лари, хусусиятларига хос бўлган урф-одатларига кам эътибор бердик. Ҳар бир катта-кичик миллатнинг умуммаданий бойлик хазинасига қўшиши лозим бўлган ҳиссасини назар-писанд қилмай қўйдик. Бу сал бий ҳолат қатор ижобий удумлар ва урф-одатларимиз нинг талайгина қисмини жар ёқасига келтириб, йўқ бўлиб кетиш хавфини туғдирди. Баъзи таълимотлардан келиб чиққан ҳолда, айникса, уларни ҳаётга татбиқ зтишнинг нотабиийлиги оқибатида миллий урф-одатлар сийқалашди, халқ эътиборидан четда қола бошлади. Мустакиллик даври яхши миллий анъаналар, урф- одатларнинг мезони доирасида туриб иш тутишни талаб қилмоқда. Бинобарин, жамоатчиликнинг жойлардаги вазифаси — яхши урф- одатларни жорий этишлари, уларнинг мазмунига путур етказишга йўл қўймаслик лари керак. Халқимизнинг бебаҳо маржон доналари каби товла- ниб турувчи қатор ноёб урф-одатларн, ички интизоми, қалб маданияти — иффати, уяти, нозик табиати, одам- охун фазилатлари бор. Бу ўта ижобий хислатлар хал- қимизнинг амалий қоидаси— ҳаёт қонуни бўлиб, улар бирор-бир ҳукмдор томонидан фармон қилинмаган, ёки уни бирор кимса битиб қолдирмаган. Балки ҳаёт тўлқин лари, тўсиқларидан ўтиб кслган ота- боболаримизнинг турмуш тарзи бўлиб, бу қонун-қоидалар бора-бора халқимизнинг қонига, тану жонига сингиб, мутлақ удум, урф-одатлари, анъаналари даражасига кўтарил ган. Тинчликни таъминлаш, барқарорликка ва фаровонликка эришиш ҳар доим, ҳар бир халқнинг асосий орзу умидларидан, мақсадларидан бўлиб келган.Кўпмиллатли мамлакатларда турли миллатлар ўртасидаги тотувлик ва хамдўстлик мамлакат ривожланиш горови бўлиб келган. Мустақаллигимизни илк йиллариданоқ тинчлик, барқарорлик ва фаровонликни таъминлаб берувчи омилларни кучауйтиришга катта эътибор бериб келинмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов асарларида асослаб берилган, берилган,миллат,халқ, жамиятнинг бирлаштирадиган, барча миллат ва элатларга бирдай таллуқли бўлган миллий ғояда миллатлараро тотувлик ғояси тинчлик ва барқарорлик замин сифатида қараламоқда. Миллатлараро тотувлик ғояси-умумбашарий қадрият бўлиб, турли халқлар ва элатлар биргаликда истиқомат қиладиган минтақа ва давлатлар миллий тараққиётини белгилайди ва шу жойда тинчлик ва барқарорликни кафолоти бўлиб хизмат қилади. Жамият аъзоларини айниқса ёшларни байналминал руҳда тарбиялаб бориш миллатлараро муносабатлар тараққиётига катта таъсир кўрсатади. Вояга етиб келаётган ёшларни байналминал руҳида тарбиялаш, уларда миллатлараро муносабат маданиятини шакллантириш миллатлараро муносабат маданиятини шакллантириш миллатчилик ва шовинизм сингари иллатларни бартараф этишнинг муҳим омилларидан ҳисобланади.Миллатлараро тотувлик ва ҳамдўстлик –барқарор ривожланиш гарови

Турли миллат вакилларига ҳурмат туйғусида бўла олишлик маънавий маданият сифатида инсон камолоти ва жамият ҳаёти учун зарурдир. Бошқа миллат вакилларига ҳурматда бўла билишлик тарбияли, жамият аъзоларини бир-бирига ҳурмат ва иззат билан қараш керак эканлигини, уларнинг фикрлари, мақсадлари, интилишлари бир хил эканлигини кўзда тутади. Турли миллатларга ҳурматда бўла билишлик тарбияли ўз миллати ва элатини бошқа миллат ва элатлардан юқори қўйишни, миллий манманликни, миллий гердайишни инкор этади. Озод ва обод Ватанни яратишда, жамият ҳаётининг фаровонлаштириш ва эркинлаштиришда миллий тотувлик, мамлакатдаги кўп миллатли халқнинг бирлиги, миллатлараро муносабат маданиятининг аҳамияти каттадир. Миллатлараро муносабат маданияти негизида халқларниниг ишонч, тенглик ва хамкорлик принциплари асосидаги ўзаро муносабатлар ётади. Миллатлараро муносабат маданиятини шакллантиришда миллий тотувликни таъминлаш асосида миллатларнинг тенг хуқуқлилигини, ҳар бир кишининг қайси миллатга мансублигидан қаътий назар фуқаролик хуқўқи ва эркинлигини таъминлаш зарур. Мамлакатимизда баркарорлик, тинчликни сақлаб, ижтимоий- иктисодий тарраккиётни жадаллаштиришда миллат ва элатлар уртасидаги дустликни кучайтириш, уларнинг ҳамкорлигини мустахкамлаш катта аҳамият касб этади. Узбекистон Республикасида барча этник гурухлар ва миллатлар уртасида шу худудда яшайдиган хар кандай одамга узини эркин ва тенг хукукли деб хис килиш учун барча имкониятлар яратилиб берилган. Уларнинг фуқоролик, шахсий, ижтимоий –сиёсий, иктисодий хукуклари Узбекистон Респуликасининг Конституциясида “Фукаролар сайлов хукукларнинг кафолатлари туғрисида”ги Қонунда Ўзбекистон Республикасининг хамма фуқаролари “ижтимоий келиб чиқиш», ижтимоий ва мулкий мавқеи, ирқий ва миллий мансублиги, жинси, маьлумоти, тили, динга муносабати, машгулотининг тури ва хусусиятидан қатьи назар ” тенг сайлов хуқукига эга деб ёзиб қўйилган. Шунингдек, Ўзбекистон ҳудудида яшайдиган этник озчиликнинг ҳуқуқларини ҳимоя килиш тўғрисида хам алохида курсатиб ўтилган. Шуни алохида кайд этиш лозимкий, жамиятимизда кундан-кунга мустахкамланиб бараётган миллий хам жихатлик, миллий бирдамлик нафакат республикамиз туб ахолиси –узбеклар, коракалпоклар билан бошка миллатлар уртасида, балкий Узбекистонда яшаётган бошка миллатларнинг вакиллари орсида хам этник маданий асосларда жипслашиш жараёнлари фаол юз бермокда. Мустақилликнинг илк кунлариданоқ Ўзбекистон минтақамизда асрлар мобайнида тинч ва тотув яшаб келаётган қўшни халқлар билан муносабатларини яхшилашга катта эътибор бериб келмоқда.

Собиқ СССР ўрнида юзага келган яенги мустақил давлатлардан, шу жумладан Марказий Осиё давлатларидан дунё миқиёсида пухта ўйланган ички ва ташқи сиёсат олиб боришни тақазо этади. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов минтақа халқлари ўртасидаги дўстона муносабатларни такомиллаштириш, мустаҳкамлаш, миллий низолар келиб чиқишини олдини олишда хамкорлик зарур эканлигини таъкидлаб шундай дейди «Тасаввур қилинган ота юртимиз Туркистон-катта бир уй, буюк бир рўзғор, буюк бир оила. Бу оила фарзандлари қанчалик аҳил бўлса, рўзғор ҳам шунчалик обод ва тўкин бўлади». Маьлумки, туркистон хакларнинг куп асрлик тарихи, бой маданияти, ранг- баранг урф-одат ва аньаналари бир-бири билан чамбарчас богланиб етган. Улар Туркистони узлариниг мукаддас ватани деб билганлар. Шунинг учун хам Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг «Туркистон – умумий уйимиз» ғояси минтакамизда истиқомат қилувчи миллий –этник бирликнинг янада мустахкамланиб, минтақамизда барқарорлик, тинчликни сақлаб қолишда қул келмоқда. Миллатлараро муносабатлар жараёнида миллий ва минтақавий хавфсизликка путур етказиши мумкин булган хар қандай вазиятларни олдини олиш учун куйдаги коийдаларги амал килишимиз керак: 1.Давлатниг этник сиёсат шахс хуқуқларни химоя қилиш устувор булишига асосланиши даркор, шунингдек, миллий озчиликниг хуқуқлари хам камситилмаслиги шарт. 2. Давлатнинг этник сиёсатидаги бош йул миллатлараро зиддиятларни амалий тарзда хал киладиган усулларга асосланиши лозим. 3.Жамиятимизнинг бозормуносабатларига асосланадиган иқтисодий тараққиёти республикамизда яшаётган барча миллатларнинг манфаатларига мос булмоги керак. Миллатлар хамдустлик, тинчлик, тотувлик-мустакиллика туфайлик қулга киритиган энг катта ютугимиздир. Халқимиз азалдан орзу қилиб келган миллатлараро дустлик, хамжихатлик, тинчлик, тотувликка эришган эканмиз, эндиликда бизниг олдимизда турган долзарб вазифа –ана шу олий м ижтимоий -сиёсий қадирятларни қулдан бермай, авайлаб-асраб, куз қорачигидан эхтиёт қилиб, сақлаб қолиш устида доимий харакат қилишимиз даркор. Бунга Республикамизда яшовчи хар бир инсон – ёшидан, миллатидан қатъи назар, уз хиссасини қушмоги керак.Миллатлараро тотувликни таъминлаб беришга ҳисса қўшиш ҳар биримизнинг вазифаларимиздан бири бўлиб қолмоғи лозим.Республикага номи берилган миллат муаммолари ҳал этилар экан, жумхуриятида яшовчи халқлар, миллий гуруҳларнинг мавжуд муаммоларнинг хам ечиш, уларнинг талаб ва эҳтиёжларини қондириш керак. Ўзбекистон Республикаси раҳбарияти ушбу йўлни изчилик билан олиб бораяпти. Бугунги кунда ҳар биримиздан тинчлик ва барқарорликни таъминлаш йўлида, фидоий инсонлар сифатида фаоллик кўрсатиш талаб этилмоқда.

Миллатлараро тотувликни таъминлаб бериш онглилик билан амалга ошмайди, уни амалга ошириш учун маъсулият билан харакат қилмоқ керак. Бунинг учун Перездентимиз атрофида жипслашиб, халқ билан бамаслахат, бир тан-бир жонбулиб, халол мехнат қилиб мустақиллкнинг янада мустахкамлашимиз даркор. Таянч иборалар: Марказий Осиё халқлари интеграцияси, миллатлараро илмий ҳамкорлик, моддий ҳамкорликни кучайтириш зарурияти, миллатлараро можароларни келтириб чиқарувчи сабаблар, миллий парокандалик, миллий вазминлик, миллий бағрикенглик, ўзаро ишонч қоидалари, миллий-маданий эҳтиёжлар, «Баёналминал маданият» маркази, ирқий ва миллий мансублик, ўзбек миллий табиати, миллат шаъни, миллий зулм.

O'xshashlar

Миллий –маънавий тикланиш ва юксалишнинг сиёсий омиллари, хуқуқий демократик давлат тузиш муаммолари

Ўзбекистонда диний бағрикенгликни таъминлашнинг сиёсий- ҳуқуқий, ижтимоий-маънавий асослари

Миллий-маънавий тикланишнинг заминлари ва маданий муаммолари

Мустақиллик йилларида миллатлараро муносабатларни яхшилашга бўлган эътиборнинг ортиб бориши

Миллий –маънавий тикланишнинг миллатчилик ва миллий зиддиятларнинг олдини олишдаги роли