Миллий –маънавий тикланишнинг миллатчилик ва миллий зиддиятларнинг олдини олишдаги роли - Milliy istiqlol g'oyasi - Referatlar

Миллий –маънавий тикланишнинг миллатчилик ва миллий зиддиятларнинг олдини олишдаги роли

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

101.5 KB

Ko'chirib olish

Миллий –маъна в ий тикланишнинг миллатчилик ва миллий зиддиятларнинг олдини олишдаги роли Миллий муносабатлар ижтимоий муносабатларнинг ажралмас кисмидир. Шунинг учун ҳ ам миллий ва миллатлараро муносабатларда ижтимоий ҳ аётимизнинг барча со ҳ аларда р ў й берган ў згаришлар, қ ийинчиликлар, зиддиятлар ў з аксин и топмай қ олмайди. Ҳ ар қандай ривожланишга ҳ ам зиддиятлар хос б ў лади, улар миллатлараро муносабатлар со ҳ асида ҳ ам муқаррардир. Энг му ҳ ими уларнинг доимо юзага келиб турадиган жи ҳ атлари ва қирраларни к ў ра билиш , ҳ аёт ў ртага қў я ё тган саволларга ў з вақтида ту ғ ри жавоб топиб беришдан ибора т . Мустақилликка қадар нашр этилган илмий ишларда , собиқ ра ҳ барларнинг баландпарвоз нутқларида , м и ллий муносабатларда ҳ еч қа ндай муоммо йу қ лиги, б ў лиши ҳ ам мумкин эмаслиги хақида з ў р бериб гапирилди, бу со ҳ ада ютуқлар бир ёқлама, фақат яхши томондагина ба ё н этилди ва б ўр ттирилди, реал хақиқат эса бузиб к ў рсатилди . Совет давлатида миллий масала узил-кесил ҳал қилинганлиги ҳ ақида, барча халқлар иҳтиёрий равишда ягона тенг х у қуқли оилага бирлашганлиги, миллий маданиятлар ва тиллар ривожи ўзининг юқори чўққисига кўтарилганлиги ҳақида бонг уриб келинган бўлса - да , бунинг заминида ҳам пайқаб олиш қийин бўлмаган мураккаб ва зиддиятли мақсадлар ётганди. Иттифоқдош деб номланган р еспубликаларда ишлаб чиқарувчи кучларнинг бир томонлама ривожлантирилиб, уларни марказга қарамлигини кучайтириш , ягона иттифоқ халқ хўжалиги ташкил этиш ва республикаларнинг иқтисодий манфаатлари жиҳатдан бир-бирига бутунлай қарам қилиб қўйиш ана шундай мақсадлардан бири эди. Айни пайтда сиёсий, иқтисо д ий, ижтимоий, маданий тараққиёт жиловлвларини ўз қўлига олган марказ сиёсатида кам сонли ҳисобланган миллатлар манфаатларига нисбатан эътибор пасайган, давлат сиёсатида миллатларнинг қўшилиб кетиши ҳақидаги ғоялар устунлик қилганлиги сабабли , кам сонли халқлар, гуруҳлар, иттифақдош республикалар хуқуқларини манфаатларини ҳ имоя қилувчи ташкилотлар аста-секин бар ҳ ам топа бошлади. Кам сонли ҳисобланган миллатларнинг тили бир, дини бир халқлар билан қўшилиб кетиши режаси «Социалистик миллатларнинг гуллаб яшнашига ва бир-бирлари билан яқинлашувига изчиллик билан ҳаракат қилиниши» натижасида суъний равишда миллатларнинг миллий қадриятларига зимдан ҳужум бошлаган, улар ўрнига бирор миллатга таалуқли бўлмаган ягона суъний маданиятни вужудга келтиришга киришилганди. Кишиларнинг ягона бирлиги «Совет халқи»нинг вужудга келтирилиши эса бу жараёнларнинг муҳим белгиси бўлиб, кишиларнинг янги тарихий бирлиги сифатида «ягона совет халқи» шаклланганлиги партиянинг қатор саъздларида белгилаб берилар эди. «Бизда,-деган эди КПСС МК бош

котиби Л.И.Брежнев 1974 йил 14 июнда қилган маърузасида, - одамларнинг янги тарихий бирлиги совет халқи таркиб топди. Бунинг маъноси шуки, совет кишилари хулқ-атвори, характери, дунёқарашининг социал ва миллий тафовутларга тобе бўлмаган умумий белгилари тобора кўпроқ сақланадиган бўлиб қолди». Коммунистик идеологлар ва сиёсатчилар бу концепсияни илгари сурар эканлар, афтидан, одамларда миллий ўзликни англаш туйғусини ўсиш жараёнини атайлаб тажовузкор, сиёсий урғу берилган миллатчилик билан алмаштириб қўйган эдилар.Бунинг оқибати ўлароқ XX асрнинг 80 йилларида миллий республикаларнинг хуқуқлари бутунлай чеклана бошланди. Умум тараккиётнинг барча сохаларида мавжуд бўлган зиддиятлар ҳақида, миллатлараро муносабатларда, маданият соҳасида, аҳолини озиқ-овқат, уй- жой, тиббий хизмат билан таъминлаш, миллий кадрларни ўстириш каби соҳалардаги муоммолар эьтиборга олинмади, керакли чора –тадбирлар кўрилмади. Бунинг натижасида кўп йиллар давомида юзага келган муаммолар йиғилиб-йиғилиб ижтимоий зиддиятларни кескинлаштирди ва собиқ тузумнинг емирилишига олиб келди. Жамият тараққиётининг қайси бир даврига қарамайлик, уларнинг барчасида миллий ва миллатлараро муносабатлар ўзига хос ўринга эга бўлганлигини кўрсак бўлади. XXI аср бошларига келиб, ўз мустақиллигини қўлга киритган собиқ иттифоқ таркибидаги республикалар жаҳон хамжамиятида ўз ўрнини топишга ҳаракат қилиб келмоқдалар, лекин бугунги кунда ҳам тенгсизлик ғояси ва сиёсатига барҳам берилгани йўқ, улар ҳатто айрим ҳудудларда кучайиб бормоқда. Бундай ҳол ҳар бир давлатдан ўз тараққиётини таъминлаш учун миллий ва миллатлараро муносабатларга эхтиётлик билан ёндошиб, ҳушёрлик билан зиддиятларни бартараф этиш йўлларини қидиришга ундайди. Жамият хаёти ва тарақиётига, тинчлик ва барқарорликка таҳдид солишга қаратилган миллатлараро зиддиятларнинг келтириб чиқарадиган омилларга шовинизмни мисол келтирсак бўлади. Айрим йирик давлатлар ва кўп сонли халқларнинг ўз атрофидаги мамлакатлар билан ўз муносабатларини устунлик ва мумтозлик нуқтаи назаридан амалга оширишга инттилишлари, яъни шовинизмдир. Ушбу тушунча француз императори Наполеоннинг а рмия си да хизмаат қилган Н.Шовен номидан олинган. Н. Шовен босқинчилик сиёсатининг мухлисларидан хисобланиб, у бошқа миллатларни менсимасликни ва ўз миллатининг уларга нисбатан устунлигини асослашга қаратилган ғоялар тарафдори эди. Ўз моҳиятига кўра , шовинизм миллатчиликнинг ўзига хос шакли бўлиб, бошқа миллатларнинг жа ҳ он тарихида тутган ўрни, кишилик жамияти ривожини таъминлашдаги мавқеи, маънавий – маданий ҳаётининг ўзига хос томонларини менсимасликда ўз аксини топади. Бугунги кунда шовинизм ўзининг ўта кетган миллатчилиги, миллий устунликни тарғиб этиши, ўз миллати манфатларини бошқа миллатлар манфаатларига қарама-қарши қўйиши, миллий нифоқларни келтириб

чиқариши, бошқа миллатларни камситиши, уларга нисбатан нафрат хиссини уйғотиш каби хусусиятлари билан намоён бўлмоқда. Ў збекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов шовинизм, миллатчиликнинг хавф - хатари бугунги кунда ҳ ам мавжудлигини, агар у нинг олди олинмас а қандай оқибатларга олиб келиши мумкинлигини доимо такидлаб келмоқда. Призидентнинг қуйидаги фикри буни исботлай олади. “Хозирги шароитда шовинистик тахдидларнинг тазийқини бошдан кечириб турган мамлакатлар ва халқлар ўз хавфсизлиги ҳамда суверентетини таъминлаш мақсадида буюк давлатчиликка қарши чоралар излашга мажбур бўлмоқда. Оқибатда буларнинг хамма с и бутун халқаро муносабатлар тизими ни янада соғломлашишига эмас, аксинча, дунё миқиёсида жаҳоннинг куч марказлари ўртасидаги муносабатларда зиддиятларнинг зўрайишига олиб келиши мумкин”. Ш овинизмнинг ашадийлашган кўринишларидан бири буюк давлатчилик шовинизмдир, у муайян давлатда етакчи мавқени эгаллаган миллатдаги ҳ укумрон кучларнинг миллатчилик сиёсатидир. Бундай сиёсат буюк миллатлар томонидан бошқа халқларни асоратга солиш, уларни иқтисодий, сиёсий ва маданий жи ҳ атдан камситишга қаратилган. Ўзбекистон қарамлик йилларида шовинизм ва буюк давлатчилик шовинизми ғоялар и нинг азоб уқубатларини ўз бошидан кечирди. Мустамлакачилар ўзлари босиб олган жойлар аҳолисини ўз миллий манфатларини ва миллий ўзлигини англашини чегаралаш учун барча чора- тадбирларни қўллайдилар. Совет тузуми ўз манфатлари йўлида асрлар мобайнида а ҳ ил ва тотув яшаб келган, турмуш тарзлари бир-бирига яқин бўлган Марказий Осиё халқларини “мустақиллик” ва “эркинлик” бериш б аҳ онасида бир - биридан узоқлаштирадилар ва Туркистонни парчалаб ташладилар. Мустамлакачилар ўз мақсадларини амалга ошириш йўлида иқтисодий, сиёсий, маънавий ва маданий чоралардан фойдаланадилар . Шуни эслатиб ўтиш жоизки, миллий сиёсатдаги бузилишларнинг катта қисми шахсга сиғиниш даврида юз берди. Бутун-бутин халклар , элат ва миллатлар қатағон қилинди. 1941-1945 йилларда Шимоллий Кавказ ва Крим аҳолиси – калмиқлар, чеченлар, ингушлар, қарочайлар, қрим татарлари ва бошқалар зуровонлик йўли билан ўз юртларидан шарққа томон кўчирилди. Кўчирилган халқларнинг умумий сони тахминан 3 миллион кишини ташкил қилди. Мажбурий равишда ўз ҳудудларидан бадарға қилинган халқларга нисбатан асоссиз чеклашлар жорий этилди, уларнинг барча ҳақ-хуқуқлари, эркинликлари камстилди. 50-60 –йилларда миллий муносабатлар соҳасидаги салбий ҳолатлар купайгандан кўпайиб бораверди. Миллий муносабатлардаги муомолар, камчиликлар ва кийинчиликлар хусусида сукут сақланди, кенг жамочиликдан бор хақиқат атайин яширилди, ютуқлар керагидан ортиқча мақталди. Миллатлар ва элатларнинг и қ тисодий, си ё сий ва маьнавий манфаатлари этиборга олинмади. Инсоният тарихи шуни исботлаб бердики , шовинизм авторитар тузум ўрнатилиши ва мустахкамлашини рағбатлантиради, шафқатсиз диктатурага

олиб боради. Чунки босиб олинган, мустамлакачилик шароитида яшаётган ва қарам халқларгина эмас, балки бир қасми муқаррар равишда бундай сиёсий йўлга қарши чиқадиган ўз аҳолисини ҳам бошқача шароитда итоаткорликда сақлаб туриш мумкин бўлмайди. Туркистон мустамлакасига айлантирилган дастлабки вақтларданоқ то мустақилликка эришгунимизга қадар Марказий Осиё халқларининг миллатпарвар зиёлилари, атоқли давлат арбоблари, миллат халқ манфаати йўлида фидоийлик қилиб келаётган маърифатпарварларни, миллий кадрларни қатоғон қилишдан мустамлакачилик тартибларини мустаҳкам сақлаб туришни энг маккорона тарих сиовидан ўтган йўлларидан бири сифатида фойдаланилди. Қатоғонлик сиёсати миллий кадрларни йўқ қилишга қаратилган, халқларнинг миллий онги, миллий ўзлигини англаб етиш ва миллий ғурурини ўсишига йўл бермаслик йўлидаги давлат сиёсати эди. Мустамлакачилик йилларида олиб борилган қатоғонлик сиёсати шовинистик мақсадлар билан мустаҳкамланган, бутун бир миллатларни бадном этишга қадр-қимматини ерга уришга қаратилган эди. Мустамлакачилик тузумининг миллатлараро муносабатлар борасида олиб борган сиёсат оқибатида пайдо бўлган барча хато ва камчиликларни миллий ёки минтақавий ходиса сифатида ўрганиб келинди. Миллатлараро муносабатлар борасидаги бундай хатоликлар ва камчиликлар кейнчалик айрим минтақаларда миллатлараро муносабатлар борасида қатор зиддиятларнинг пайдо бўлишига сабабчи бўлди. 70-80-йилларда мамлакат иктисодиётида рўй берган танглик, ижтимоий, маьнавий ва ахлокий соҳалардаги бузилишлар, порахўрлик, таниш- билишчилик, вазифасини суиистеьмол қилишлар, қўшиб ёзишлар ва бошқа салбий ҳодисалар миллий ва миллатлараро муносабатларнинг ҳолатига кескин таьсир кўрсатди. Ана шу салбий ҳодисаларнинг ҳаммаси ҳар хил миллатчилик кайфиятларнинг нимоён бўлиши, миллатлараро низолар вужудга келиши учун негиз яртади. Ўзбекистон Республикаси Президенти мустақиллик йилларида Ватанимизда миллатлараро муносабатларни такомиллаштириш борасида, миллий зиддиятларга йўл қўйиб бўлмаслиги ҳақида кўп гапириб ўтмоқда. Президент ўзининг «Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари» номли асарида миллатлараро муносабатлар борасидаги хатоликлар, миллий зиддиятларнинг хавф-хатари тўғрисида гапириб шундай дейди. «…… кўп миллатли ва кўп тилли мамлакатларда ўз давлатига ном берган асосий миллат билан, бу мамлакатларда истиқомат қилувчи этник озчилик ўртасидаги ўзаро муносабатлар ички сиёсий барқарорлик ва миллий хавфсизликнинг ҳал қилувчи шартларидан бири бўлиб қолмоқда. Мустақиллик шароитида миллатлараро муносабатларни ривожлантиришга қаратилган тадбирлар

Ички сиёсий аҳволнинг барқарорлиги, миллий хавфсизлик ва ижтимоий- иқтисодий ривожланиш динамикаси кўп миллатли давлатда яшаётган бошқа миллат вакилларининг сиёсий хайрихохлигига бевосита боғлиқ бўлади». Ўзбекистоннинг туб ахолиси–ўзбеклардир. Республиканинг иккинчи туб ахолиси коракалпоклар, тожиклар, қозоқлар, қирғизлар, туркманларни ташкил этади. Республикада улардан ташқари татарлар, қрим татарлари, озарбайжонлар, бошқирдлар, уйғурлар, беларуслар, шунингдек, поляклар, чехлар, словянлар, болгарлар истиқомад килади. Шунингдек, Ўзбеистонда форслар, пуштунлар, блужлар, кореслар, арманлар, яхудийлар ва бошқалар ҳам яашайди. Уларнинг турли –туман эхтиёжларини қондириш учун респубикамизда қатор чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Мустақиллик йилларида юртимизда миллатлараро муносабатларни яхшилиш ва такомиллаштириш мақсадида кўплаб миллат вакилларига ўз она тилида таълим олиш имконига эга бўлдилар. Бугунги кунда қайси миллат вакиллари қаерда зич ва кўпчилик бўлиб яшаётган бўлсалар, ўз она тилисида таълим бериладиган мактабларда билим олмоқдалар. Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда ўзбек, қозоқ, рус, тожик, корейс ва бошқа миллатлар тилларида таълим бериладиган мактаблар сони орти. Кўплаб олий ўқув юртларида, шу жумладан Низомий номли Тошкент Давлат Педагогика Университетида ўзбек, рус, қозоқ ва корейс тилларида таълим бериб келинмоқда. Кадрларни жой-жойига қўйиш, маданият ва маьнавий бойликларни тақсимлаш масалаларида ижтимоий адолат тамойилларига асосланмокда. Миллий тилларда рўзномалар, китоблар, дарсликлар, ўқув қўлланмалар ва бошқа адабиётлар нашр этилмоқда. Кўпчилик миллатларнинг эҳтиёжлари ҳисобга олиниб, телевизион кўрсатув ва радио эшиттиришлар доираси кенгайтирилди, миллий маданият марказлари очилди. Бошқа миллатларнинг вакиллари давлат ва жамоат ишларига жалб килинмоқда. Мустакилликни қўлга киритгач, Марказий Осиё давлатларида амалга оширилаётган ижтимоий –сиёсий ва иқтисодий ислоҳатларнинг мазмуни ва сурьатларидаги айрим фарқлар миллатлар ва элатлар ўртасидаги ўзаро муносабатларга салбий таьсир кўрсатиши мумкин. Ана шуни эьтибаорга олган ҳолда И. А. Каримов таькидлаганидек, «Кўп миллатли давлатда этник грухлар ўртасидаги ва миллатлар ўртасидаги муносабатлар миллий хавфсизлик тушунчасини шакллантирувчи таъсирчан омиллардан бири эканлиги аниқ бўла бошлади. Этник гурухлар ўртасидаги ва миллатлар ўртасидаги муносабатларни уйғунлаштириш собиқ совет маконида янги мустақил миллий давлатлар қарор топаётган даврда, айниқса муҳим аҳамият касб этмоқда». Минтакамизда барқарорлик, тинчлик ва осойишталикни сақлаб туриш учун миллий сиёсат юргизишда қуйдагиларни эсдан чиқармаслик керак: -таркиб топган давлат чегараларини, уларнинг дахлсизлигини тан олиш; - м устакиллик туфайли халқлар миллий ў злигини англашнинг ривожланиши орқага қ айтмаган жараён эканлигини ҳ исобга олишлик;

-минтақада яшаётган халкларнинг ў заро яқинлиги миллатлараро муносабларда ижобий таьсир курсатишини инобатга олиш; -республикамизда “Туркистон-умумий уйимиз” ҳ аракати амалга оширилаётган этник сиёсат ў зининг й ў налиши ва мазмунига к ў ра , инсо н- парвар, ко н структив жараён эканлигини назарда тутиш; - Минта қ адаги интеграция жараёнлари ҳ ам барча халқлар ва бутун к ў п - миллатли а ҳ олининг давлат ва миллий манфаатлар и нинг энг мақул даражада уйгунлаштиришга асосланган ҳ олда ривожланишини эьтиборга олиш. Этник гуру ҳ лар, миллатлараро муносабатлар масаласида й ў л қў йилган хато ва камчиликлар қ андай салбий о қ ибатларга олиб келганлигини, нималарда намаён б ў лаётганлигини билиш, миллий масалада келажакда бундай вазиятлар такрорланишига й ў л қў ймаслик учун уларни келтириб чи қ арган ва кескинлаштириб юборга н сабабларни чукур ва атрофлича идрок килиш миллий сиёсат юритишда катта а ҳ амият касб э тади. Жамият ҳаёти барқарорли гига асосий та ҳ дидлардан бири миллатчиликдир. Инсоният тарихи миллатчилик қандай салбий оқибатларга олиб келиш мумкинлигини аллақачон исботлаб берди. Кўп миллатчи давлатларда барча миллатларга тенг ҳуқуқли асосда эътибор берилмаслик миллатчилик ҳолатларини пайдо бўлишига сабабчи бўлади. Миллатчилик ижтимоий воқелик ва унда кечаётган жараёнлар миллат тарихий тараққиёт и нинг бош субъекти, миллий муносабатлар ва ижтимоий муносабатларнинг асосий тури , деган нуқтаи назардан келиб чиқиб ба ҳ олана бошланган макон ва замонда шаклланди. Собиқ иттифоқ даврида миллатпарварлик, миллийлик миллатчилик сифатида баҳоланган эди. XX аср охирларига келиб миллатчилик тажавузкор миллатчилик, миллатпараст давлатлар, минтақалар учун асосий хавф-хатарлардан бирига айланди. Улар миллатларни тенглигини инкор этишга, ўз миллатини бошқа миллатлардан устун қўйишга, ўз миллатига сажда қилишга, ўз миллатига хос бўлган нуқсонларни ва камчиликларни сезмасликка ҳаракат қилмоқдалар. Бугунги кунда айрим мамлакатларда миллатчилик харакатларини кучайиб борётганлиги одамларни ташвишга солмоқда. Миллатлараро зиддиятлар, бошқа миллатларга нисбатан зўравонлик хатти-харакатларининг , минг афсуслар бўлсинки , кўп миллатли Россия давлатида ҳ ам кўриш мумкин : - 2006 йилнинг 29 августга ўтар кечаси Кондопоге шаҳрида(Карепия) «Чайка» ресторонида Россия ва Чеченистон фуқаролари ўртасида келиб чиққан мажоро оқибатида 3 киши халок бўлди, 9 киши ярадор бўлди. -2006 йил 30 октябрдан 31 октябрга ўтар кечаси Саратов шахрида 17 ёшдан 20 ёшгача бўлган 6 нафар неонацист 4 нафар одамниниг ўлимига сабабчи бўлди. Уларга ёқмаган нарса ҳалок бўлганлардан бирини исми русча эмас эканлиги эди. -2006 й 29 ноябрда Омск шахрида Қозоғистондан келиб хайдовчи бўлиб ишлаётган фуқаро 6 жойига пичоқ уриб ўлдирилди. 19 ёшли Педагогика Баъзи давлатларда миллатчилик ҳаракатлари кўринишлари

коллежи талабаси «Рус бўлмаганларга бу ерда жой йўқ, уларни ўлдириш керак», деган гапларни бақириб айтиб жиноят жойидан яширинди. - 2007 йилнинг январида Москва шаҳрида миллатчилар Озарбайжон фуқаросига ҳужум қилиб, уни қаттиқ калтакладилар. Жабрланувчи олган жароҳатлари натижасида Москва касалхоналаридан бирида вафот этди. - 2007 й 7 октябрда Павловск шахрида 4 нафар номаълум кимса қурилишда ишлаётган Тожикистон Республикаси фуқаросига ҳужум қилиб уни жароҳатлайдилар. Албатта Россияда миллатчилик асосида жиноят содир этганлар жазога тортилаяпти, жумладан 2005 йил Туркия фуқароси бўлган кимсани ўлдирган 18 ёшли фуқаролар 8 ва 9 йилга қамаладилар, Москва шахар суди қарорига кўра, Қирғизстон Республикаси фуқаросининг ўлимига сабабчи бўлган 3 нафар кишининг ҳар бири 14 йилдан жазога тортилди. Миллатчилик хилма-хил мазмун ва шаклда намоён бўлиши мумкин. Хусусан, катта ёки кичик миллатларнинг миллатчиликни бошқа миллатларни ассимилация қилишга қаратилган ёки миллий махдудликка йўналтирилган миллатчиликдан фарқлаш лозим. Шунингдек, миллий келишмовчиликлар ва низолар келиб чиқишига сабаб бўлувчи тажавузкор миллатчилик билан бир қаторда ундан ҳам хавфлироқ бўлган яширин, нозиклашган миллатчилик ҳам мавжуд. Умуман олганда миллатчилик бир томондан, бошқа миллатлар билан турли соҳалардаги айирбошлаш жараёнидан маҳрум қилиб, миллатнинг маънавий қашшоқлашувига сабаб бўлса, иккинчи томондан, ўзаро келишмовчиликлар учун замин яратади. Миллатчилик туйғулари бутун миллатни қамраб олган ва давлат структуралари томонидан бундай кайфият қўллаб-қувватланган пайтда эса у миллатлараро муносабатларнинг таранг ҳолда сақланиб қолишига сабабчи бўлади. Мамлакатимизда баркарорлик, тинчликни сақлаб, ижтимоий- иктисодий тарраккиётни жадаллаштиришда миллат ва элатлар ў ртасидаги д ў стликни кучайтириш, уларнинг ўзаро ҳ амкорлигини муста ҳ камлаш катта а ҳ амият касб этади. Миллатлараро ҳ амдўстлик ва собитқадамликни ривожлантиришнинг бир қатор омиллари бордир, шулардан бири миллатлараро мулоқат турли миллатларга хос бўлган кишилар ўртасидаги муносабатлар жараёнида намоён бўлади. Инсон вояга етиб ижтимоий жиҳатдан фаоллашиб борар экан ўз миллатининг шаклланиб бориши жараёнида тўплаб келинган маънавий қадриятлар, миллий хулқ-одоб, инсонлар билан мутлоқ маданиятни ўзлаштириб боради. Миллий менталитети, турмуш тарзлари бир-бирига яқин бўлган миллатлар ўртасидаги мулоқат осонроқ ва бир-бирларини тушунарли тарзда осон кечади Миллатлараро мулоқатларни маданиятли ва ўзаро хурмат асосида ташкил этиб, олиб борилиши миллатлараро муносабатлар тараққий этишига Миллатлараро хамдустлик – собитқадам ривожланиш гарови

катта таъсир кўрсатади. Миллатлараро мулоқатни ривожлантириб бориш, турли миллат вакилларига хурмат билан қараш, улар билан бахамжихат яшаш миллий ғоямизнинг умумбашарий тамойилларидан ҳисобланади. Ҳ озирги вақтда мавжуд булган ҳ ар бир миллий маданиятдаги ютуқлар, унинг ижобий, фойдали томонларини доимий равишда урганиш, улардан кенг ва атрофлича фойдаланиш миллий маданиятларни ў заро бойтишнинг, кишиларни байналмилал ру ҳ да тарбиялашнинг зарур й ў лларидан ҳ исобланади. Ўзбекистон Республикасида барча этник гуру ҳ лар ва миллатлар ўртасида шу худудда яшайдиган ҳ ар кандай одамга ў зини эркин ва тенг ху қуқ ли деб ҳ ис килиш учун барча имкониятлар яратилиб берилган. Уларнинг фу қ оролик, шахсий, ижтимоий –сиёсий, и қ тисодий ҳ у қуқ лари Ў збекистон Респуликасининг Конституциясида “Фукаролар и сайлов ҳ у қкқ ларнинг кафолатлари т ўғ рисида”ги қ онунда Ўзбекистон Республикасининг ҳ амма фуқаролар “ижтимоий келиб чиқиш и , ижтимоий ва мулкий мавқейи, ирқий ва миллий мансублиги, жинси, маьлумоти, тили, динга муносабати, машгулотининг тури ва хусусиятидан қатьи назар ” тенг сайлов ҳ уқукига эг а, деб ё зиб к ў йилган. Шунингдек, Ў збекистон ҳу дудида яшайдиган этник озчиликнинг ҳуқуқ ларини ҳ имоя қ илиш т ўғ рисида ҳ ам ало ҳ ида к ў рсатиб ў тилган. Конститутцияда ёзилганидек, “ Ў збекистон Республикаси ў з ҳ удудида ҳам , унинг ташқарисида ҳам ўз фуқароларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш ва уларга ҳомийлик кўрсатишни кафолатлайди». Шуни ало ҳ ида қ айд этиш лозимки, жамиятимизда кундан-кунга муста ҳ камланиб бараётган миллий ҳ амжихатлик, миллий бирдамлик нафа қ ат республикамиз туб а ҳ олиси –узбеклар, кора қ алпо қ лар билан бош қ а миллатлар ў ртасида, балки ,Ў збекистонда яшаётган бош қ а миллатлар вакиллари орсида ҳ ам этник маданий ас о сларда жипслашиш жараёнлари фаол юз бермокда. Миллатлараро тотувликни таъминлаб, ҳар бир миллат вакилини онги ва қалбига «Шу азиз Ватан барчамизники» деган тамойилни сингдириш орқали уларни Озод ва обод Ватан қуриш йўлига сафарбар этишда миллий маданий марказларнинг фаолиятини такомиллаштиришнинг аҳамияти каттадир. Республикамизда ҳ озирги кунда кўплаб миллий –маданий марказлар фаолият курсатиб келмокда. Улар куп миллатли Ў збекистон да жамиятни сиёсий, иктисодий, маданий –манавий жихатдан кайта куриш жараёнида ижобий роль уйнамокда. Миллатлараро тинчлик, тотувликни таминлашда ў збек миллатининг бош қ а суверен давлатдларда , хусусан, Ў рта Осиё мамлакатларида яшаётган ў з этник қ ардошлари билан я қ ин муносабатда б ў лиши катта а ҳ амият касб этади. Марказий Осиё минтақасида яшаб келаётган барча халқлар асрлар мобайнида бир-бирларини қўллаб-қувватлаган ҳолда , бир-бирларига кўмак берган ҳолда тинч ва тотув яшаб келганлар . Мустақиллигимизнинг даст- лабки йиллариданоқ мамлакатимиз ўзига қўшни бўлган давл а тлар билан, қардош халқлар билан муносабатларини юқори дара ж ада бўлишини, қардошлик ришталарини янада муста ҳ камлашга катта эътибор бермоқда.

Бугунги кунда қўшни давлатлар б илан , асрлар мобайнида бир-бирларини қўллаб-қувватлаб келган қардош ҳалқлар билан бирга барча соҳаларда ҳамкорликни кучайтириш Ўзбекистон олиб бораётган сиёсатда катта ўрин тутади. Марказий Осиёда яшаб келаётган халқлар ўртасидаги тарихий, маънавий, маданий ва диний бирлик узоқ тарихга эгадир. Минтақа халқларининг азалий бирлиги, бир-бирларига интилиб яшашлари, бир- бирларига ёрдам қўлини чўзишлари улар хаётини асоси й қисмларидан бирини ташкил этади. Минтақамизда яшаб келаётган миллат ва элат вакилларини бир-бирлрига яқинликлари қариндош-уруғчилик ришталари билан мустаҳкамланиб бормоқда. Марказий Осиё минтақасида яшаб келаётган халқлар асрлар мобайнида ўзаро муносабатларни яхшилаб келиб бир-бирларини яхши ва қайғули кунларида кўмак бериб келганлар. 1966 йил Тошкент шахрида зилзилаларнинг содир бўлиши шаҳарга катта зарар келтирди. Биринчи кунлардан ёрдамга етиб келганлар, кўмак қўлини чўзганлар мана шу қардош халқлар бўлади. Улар вайрон бўлган жойларни тиклашда жабр кўрганларга ёрдам беришда жонбозлик кўрсатдилар. Ёрдамга мухтожларга ёрдам кўрсатиш халқларимиз учун асрлар довамида мерос бўлиб келган ва халқимиз хаётини ажралмас қисмига айланган. XX аср охирларида Тожикистон Республикасида содир бўлган нотинчликлар нафақат тожик халқининг, шу жумладан, қардош халқларнинг ҳам ташвишга солди. Нотинчликлар натижасида азият чекканларга биринчилардан бўлиб ёрдам қўлини чўзган ўзбек халқи бўлди, ўз юртидаги мажоролардан жабр кўриб қочишга мажбур бўлган кишиларга ўзбеклар ўз уйларидан жой бердилар, уларни озиқ-овқат, кийим-кечак, турар жой билан таъминладилар. Ўзбекистон раҳбарияти можороларни тинчлик йўли билан, мунозаралар орқали ҳал этилиши учун ўз ҳиссасини қўшди. Бугунги кунда “Туркистон умумий уйимиз” шиори илгари сурилар экан, минтақа халқлари, Ўзбекистонда яшаб келаётган барча миллат вакиллари ўртасида яхши муносибатларни кучайтириб бориш замон талабига айланди. И.Каримов ушбу тарихий зарурият ҳақида гапирар экан шундай дейди: «Тасаввур қилинки, ота юртимиз Туркистон –катта бир уй,буюк бир рўзғор, буюк бир оила. Бу оила фарзандлари қанчалик яқин ва аҳил бўлса, рўзғор ҳам шунчалик обод ва тўкин бўлади». Ўзбекистон кўпмиллатли давлат бўлиш билан бирга, ўзбеклар ҳам қўшни давлатларда яшаб келмоқдалар. Мавжуд маълумотларга кўра, ҳозирги кунда кўпгина ўзбеклар Ўрта Осиё ва Қазоғистан Республикаларида яшаб келмоқдалар. Туркистон хақларнинг кўп асрлик тарихи, бой маданияти, ранг- баранг урф-одат ва аньаналари бир-бири билан чамбарчас боғланиб кетган. Асрлар мобайнида шаклланиб келган бундай боғлиқликларни янада кучайтириш миллатлараро муносабатларни кучайтиришда, уни янада мустахкамлашда минтақамизда яшаб келаётган барча халқлар, миллатлар, турли элат вакилларини яқинлаштиришда ўз миллати равнақи, уни келажагини ўйлаган ҳар бир инсонинг ўз ўрни бордир.

Марказий Осиёда яшаб келаётган барча миллат вакиллари оға-ини халқлардир. Ўрта Осиё халқлари турмуш тарзига,хаётига назар ташлар эканмиз, уларни тили, дили, дини, маданияти ва маънавияти муштарак эканлигини кўрамиз. Ушбу халқлар ўртасидаги дўстлик ва аҳиллик доимо қадрланиб келинган ва ушбу халқларнинг катта бойлиги, уларнинг қудрати ва шаън - шавкатининг манбаи бўлиб келган. Ўрта Осиёда яшаб келаётган барча халқларнинг асосий вазифаларидан бири тарих синовларидан ўтиб тобланган мана шу қардошлик ришталарини янада такомиллаштириш ва унга бугунги кун талабларидан келиб чиқиб янгича моҳият бағишлашдан иборатдир. Барча миллатлар ва халқлар ўртасида тотувлик ва аҳиллик бўлар экан, ҳар бир миллатнинг тақдири ва келажагини ўйлаб ҳамкорлик кучайиб борар экан, мана шундай заминлар асосида мустаҳкамланиб борган юртнинг тинчлигини ҳеч ким бузаолмайди. Ҳар бир миллатнинг тақдири ва келажаги, атрофдаги бошқа миллатларнинг тақдири ва келажагига катта таъсир кўрсатади. Шунинг учун ҳам минтақада тинчлик ва тотувликни барқарор этиш, барча халқлар ўртасида миллий аҳиллик ва тотувликни мустаҳкамлаш ҳар бир инсон учун муқаддас бурч бўлиб қолмоғи лозим. Ҳаётнинг ўзи бугунги кунда ҳар бир инсондан миллий муносибатлар борасида ақл-заковат билан фаолият олиб боришни талаб этмоқда. Ўрта Осиё халқлари ўртасидаги аҳиллик ва тотувликнинг кучайиб бориши минтақамизни миллий можоролардан холи бўлган ҳудудга айланишида катта роль ўйнайди. Аждодларимиз томонидан тинчлик ва тотувлик йўлидаги олиб борган ишлар биз учун намуна бўлиши керак. Миллатлараро муносабатлар жараёнида миллий ва минтақавий тинчликка путур етказиши мумкин бўлган ҳар қандай вазиятларни олдини олиш учун қуйдаги қоидаларги амал қилишимиз керак: 1.Давлатниг этник сиёсатида шахс ҳуқуқларини ҳимоя қилиш устувор булишига асосланиши даркор, шунингдек, миллий озчиликниг ҳуқуқлари ҳам камситилмаслиги шарт. 2. Давлатнинг этник сиёсатидаги бош йўл миллатлараро зиддиятларни амалий тарзда ҳал киладиган усулларга асосланиши лозим. 3.Жамиятимизнинг бозор муносабатларига асосланадиган иқтисодий тараққиёти республикамизда яшаётган барча миллатларнинг манфаатларига мос бўлмоғи керак. Миллатлар ўртасидаги дустлик, тинчлик, тотувлик- мустақиллик туфайли қўлга киритиган энг катта ютуғимиздир.

O'xshashlar

Миллий-маънавий тикланишнинг заминлари ва маданий муаммолари

Миллий-маънавий тикланишнинг табиий иқтисодий асослари

Миллий-маънавий тикланишда санъатнинг роли

Миллий ғоя ва миллий – маънавий қадриятлар

Тафаккур ўзгариши ва маънавий янгиланишда миллий ғоянинг роли