Ўзбекистонда диний бағрикенгликни таъминлашнинг сиёсий- ҳуқуқий, ижтимоий-маънавий асослари - Milliy istiqlol g'oyasi - Referatlar

Ўзбекистонда диний бағрикенгликни таъминлашнинг сиёсий- ҳуқуқий, ижтимоий-маънавий асослари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

58.5 KB

Ko'chirib olish

Ўзбекистонда диний бағрикенгликни таъминлашнинг сиёсий- ҳуқуқий, ижтимоий- маънавий асослари Истиқлол туфайли мамлакатимизда динга оид самарали сиёсатни олиб бориш имконияти вужудга келди. Ўзбекистонда эркин фуқаролик жамияти, дунёвий давлат барпо этилмоқда. Қурилаётган жамиятнинг тамойиллари, ҳуқуқий асослари ишлаб чиқилиб, халқимиз томонидан қўллаб- қувватланмоқда. Ўзбекистонда барча динларга, барча эътиқод соҳибларига қонуний асосда тенг имкониятлар яратиб ва Бош қомусимизга мувофиқ, ватанимизда истиқомат қилаётган ҳар бир инсон ёши, миллати, ижтимоий мавқеи, диний эътиқоди, жинси ва ирқидан қатъи назар тенг ҳуқуқларга ва имкониятларга эга. Шу боис демократик ҳуқуқий жамият барпо этиш йўлидан бораётган давлатимиз барча соҳаларда: миллий, диний, сиёсий, мафкуравий толерантлик тамойилларга амал қилиш учун имкониятлар яратилган. Мамлакатимизда виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисидаги масаланинг ҳуқуқий асосларини махсус қонун ҳимоя қилади. 1991 йил 14 июнда Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгаши «Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида»ги қонунни қабул қилган эди. Лекин бу қонун мустақиллик йилларида содир бўлган ўзгаришларга жавоб бера олмай қолди. Шундан кейин 1998 йил 1 майда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Янги таҳрирдаги «Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида»ги Янги қонунни қабул қилди. Ушбу қонуннинг ҳуқуқий асосларини 1992 йил 8 декабрда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ҳимоя қилади. Конституциянинг 31-моддасида «Ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланади. Ҳар бир инсон хоҳлаган динига эътиқод қилиши ёки ҳеч қайси динга эътиқод қилмаслик ҳуқуқига эга. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўйилмайди», дейилган. Шуни алоҳида таъкидлаш зарурки, диндор бўлиш ёки бўлмаслик ҳар бир инсоннинг шахсий ишидир.

Ўзбекистон фуқаролари динга бўлган муносабатларидан қатъи назар, қонун олдида тенг ҳуқуқлидирлар. Дин, диний ташкилотларнинг давлатдан ажратилганлиги шундаки, давлат диний ишларга аралашмайди. Ўз ўрнида дин ва диний ташкилотлар ҳам давлат ишларига аралашмаслиги лозим. Аммо диний ташкилотлар жамоат ишларида қатнашиш ҳуқуқига эгадирлар. Ўзбекистон фуқаролари динга бўлган муносабатлари қандай бўлишидан қатъи назар, таълимнинг мавжуд барча турларини эгаллашлари мумкин. Хоҳлаган киши диний таълим олиши ҳам мумкин. Шу мақсадда Тошкент шаҳрида И мом Бухорий номли Тошкент ислом институти, Бухородаги “ Мир А раб ” мадрасаси каби 10 та диний таълим муассасаси фаолият олиб бормо қ да. Диний ташкилотлар амалдаги қонун ҳужжатлари талабларига риоя этишлари шарт. Дин давлатга ва Конституцияга қарши тарғибот олиб боришда, душманлик, нафрат, миллатлараро адоват ўйғотиш; ахлоқий негизларни ва фуқаровий тотувликни бузишда, бўҳтон, вазиятни беқарорлаштирувчи уйдирмаларни тарқатишда, аҳоли ўртасида ваҳима чиқаришда ҳамда давлатга, жамият ва шахсга қарши қаратилган бошқа хатти-ҳаракатларда фойдаланишга йўл қўйилмайди. Терроризм, наркобизнес ва уюшган жиноятчиликка кўмаклашадиган, шунингдек бошқа ғаразли мақсадларни кўзловчи диний ташкилотлар оқимлар, секталар ва бошқаларнинг фаолияти ман этилади. Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида инсонпарварлик, одамларга нисбатан меҳр-оқибатда бўлиш, кишилар тўғрисида ғамхўрлик қилиш, уларга ҳурмат ва эҳтиром билан қараш каби бағрикенглик ғоялари муҳим ўрин олган. Асосий Қонун давлатни ва шу давлатда яшаётган ҳар бир фуқарони ҳимоя қиладиган олий даражадаги ҳужжатдир. Унда нафақат диний бағрикенглик, балки умуман ижтимоий бағрикенглик ғоялари ўз аксини топган. Масалан, Конституциямизнинг 4-моддасида “Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида истиқомат қилувчи барча миллат ва элатларнинг тиллари, урф-одатлари ва анъаналари ҳурмат қилинишини таъминлайди, уларнинг ривожланиши учун шароит яратади”,-деб ёзилган. Бунинг амалиётда ўз аксини топганлигини мамлакатимизда яшовчи 130 дан ортиқ миллат ва

элат, 16 диний конфессия вакилларининг бир-бирлари билан иноқ, биродар бўлиб яшаётганлигидан ҳам кўрса бўлади. Уларнинг тинч ва осойишта истиқомат қилишларини Конституциямизнинг 18-моддасидаги “Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахси ва ижтимоий мақеидан қатъи назар, қонун олдида тенгдирлар”,-деб кўрсатилиши юртимизда яшаётган кишилар орасида ҳар қандай адоватларнинг олдини олишга кафолатдир. Асосий қомусимиздаги виждон эркинлиги масаласига бағишланган 31-модда ҳам муҳим аҳамиятга эга. “Ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланади. Ҳар бир инсон ҳоҳлаган динга эътиқод қилиши ёки динга эътиқод қилмаслик ҳуқуқига эга. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўйилмайди” 1 , деган жумлалар демократик ҳуқуқий, инсонпарвар дунёвий жамиятга хосдир. Унда диний бағрикенглик ва эътиқод эркинлиги белгилаб берилган. Ўзлигини англаган, қадрлаган миллатгина бошқа халқларни ҳам ўзига тенг билади, уларнинг тараққиётини ўзининг камолоти билан боғлиқ ҳолда кўради. Ўзбекистон амал қилаётган миллий сиёсат моделини ташкил этадиган мазкур ёндашув инсон эркинликлари ва ҳуқуқлари устуворлигига, мамлакатда яшовчи турли миллат вакиллари ўртасида тенг ҳуқуқлилик ва ўзаро ҳамкорлик муносабатларини қарор топтириш, улар ўртасидаги бағрикенглик, ўзаро ишонч ва ҳурмат руҳини янада мустаҳкамлаш ва чуқурлаштириш, ҳамда мавжуд маданий, диний, лисоний хилма-хилликни улкан бойлик, миллатлараро тотувликни ижтимоий-сиёсий барқарорлик ва тараққиётнинг асосий шартларидан бири деб билишга асосланади. Миллатлараро муносабатларда асосий омил, ҳар бир миллатни бағрикенглиги, ўзаро ҳурмат ва тенглигини таъминланишидир. Президентимиз И.А. Каримов “Инсонлар орасидаги ана шу ўзаро ҳурмат муҳити, улар қайси тилда сўзлашишларидан қатъи назар, Ўзбекистон деб аталган умумий уйимизда ҳукм сураётган 1 Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси.-Т.:Ўзбекистон, 2014.Б-12.

тинчлик, барқарорлик ва осойишталикнинг энг муҳим асоси ва гарови бўлиб хизмат қилмоқда” деб таъкидлаган. Миллий истиқлол ғояси Ўзбекистон мустақиллигини мустаҳкамлаш ва уни буюк давлатга айлантириш ҳақидаги сиёсий, ҳуқуқий, фалсафий, илмий, диний ва тарихий қарашлар йиғиндиси бўлиб, халқимизни келажакка юксак ишонч, иймон-эътиқод руҳида тарбияловчи маънавий ва ғоявий омил ҳисобланади. Ана шу сабабдан ҳам мамлакатимиз ҳудудини мафкуралар полигонига айланишига йўл қўймай, халқимиз онги, дунёқараши, ҳаётга ижтимоий муносабати ва хатти-ҳаракатларида юрт тинчлиги, Ватан равнақи, бағрикенглик каби буюк ғояларни ва мафкуравий иммунитетни шакллантириш бугунги кундаги муҳим вазифадир. Президентимиз И.А. Каримов “Бунинг йўли – одамларимиз, авваламбор, ёшларимизнинг иймон- эътиқодини мустаҳкамлаш, иродасини бақувват қилиш, уларнинг ўз мустақил фикрига эга бўлиш, баркамол инсонлар этиб тарбиялаш. Уларнинг тафаккурида ўзлигини унитмаслик, ота-боболарнинг муқаддас қадриятларини асраб-авайлаш ва ҳурмат қилиш фазилатини қарор топтириш. Уларнинг, мен ўзбек фарзандиман, деб ғурур ва ифтихор билан яшашига эришишдир”, деб таъкидлаган эди. XX асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб халқаро сиёсатда дин омилидан фойдаланиш сезиларли равишда ортди. Шу боис одамларнинг «диннинг маънавий қадриятлари билан, шиорлардан, хусусан Исломни қайта тиклаш шиоридан фойдаланаётган муайян кучлар кўзлаётган, динга алоқаси бўлмаган сиёсий ва бошқа тажовузкор мақсадлар ўртасидаги фарқни тушуниб олишларига эришиш» 2 зарурати туғилди. Марказий Осиё ҳудудида айрим диний-сиёсий, экстремистик кучлар динни сиёсийлаштиришга, одамлар, аввало ёшлар онгига сиёсийлаштирилган диний қарашларни олиб келишга ҳаракат қилмоқда. Дин ўз моҳиятига кўра поклик, меҳр-оқибат каби эзгу туйғулар орқали миллатни бирлаштиришга интилган. Шу нуқтаи-назардан қараганда, ислом 2 Каримов И. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т., 1997. Б.-4

дини зўравонлик ва жиноятчиликни буткул қоралайди, аксинча, инсонпарварликни, комил ахлоқ-одобни, тинчлик ва дўстликни тарғиб қилиши маълум бўлди. Кичкина масалани ҳам илм ёки илмли киши орқали аниқлаштиришга ҳаракат қилиш керак. Ислом динининг ҳақиқати аслида шуни тақозо этади. Аниқроқ қилиб айтсак, ислом дини ҳар қандай қон тўкиш, талончилик, зўравонликдан бутунлай холи, энг эзгу қарашли ва чиройли амалларни бажаришга чақирувчи, бошқа динларга нисбатан бағрикенг, соф диндир. Қуръонда шундай оятлар бор: “Фақат Аллоҳ ҳузурига соғлом дил билан келган кишиларгагина (фойда берур)” 3 , “...Эзгулик ва тақво (йўли)да ҳамкорлик қилингиз, гуноҳ ва адоват (йўли)да ҳамкорлик қилмангиз...” 4 . Шунингдек, ислом динида динийлик дунёвийликдан ажратилмайди, балки, улар бир-бирини тўлдириши билан инсон ҳаётини гўзаллаштирадиган ҳодисалар сифатида намоён бўлади. Диний бағрикенглик ғояси хилма-хил диний эътиқодга эга бўлган кишиларнинг бир замин, бир Ватанда буюк ғоя ва ниятлар йўлида ҳамжиҳат, ҳамкор бўлиб яшашини, фаолиятини англатади. Динлараро бағрикенглик ғоясининг асосий бош мақсади эса Ўзбекистонда яшовчи турли дин вакилларининг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳурмат қилиниши, ҳар бир инсоннинг истаган динига эътиқод қилиши ёки ҳеч қандай динга эътиқод қилмаслиги ташкил этади. Марказий Осиёдаги, Ўзбекистондаги тинчлик барқарорликка, миллатлараро тотувликка тахдид солаётган диний экстремизм, фундаментализм, миссионерлик, прозелитизм ғояларининг келиб чиқиши сабаблари Ўзбекистоннинг қулай геосиёсий, геостратегик имкониятлари билан бевосита боғлиқ бўлиб, турли диний ва сиёсий гуруҳлар ҳамда ташкилотлар бу ерда ўз мавқеини мустаҳкамлашга, одамлар қалби ва онгига ўз ғоя ва мафкураларини сингдиришга ҳаракат қилмоқдалар. Глобаллашув жараёнлари, ахборот оқимининг тезлашуви, турли сиёсий кучларнинг хар хил мафкуравий воситалар орқали дунёда ўз таъсир доирасини кенгайтиришга 3 Абдулазиз Мансур. Қуръони Карим маънолар таржимаси. Тошкент:ТИУ, 2001.Б.- 371 4 Абдулазиз Мансур. Қуръони Карим маънолар таржимаси. Тошкент:ТИУ, 2001.Б-106

уринишлари Марказий Осиё минтақаси ва жаҳондаги тинчлик барқарорлик, миллатлараро тотувлик ва динлараро бағрикенгликка таҳдид солмоқда. Агарки башарият тарихини, унинг тафаккур ривожини тадрижий равишда кўздан кечирадиган бўлсак, ҳаётда инсонни камолотга, юксак марраларга чорлайдиган эзгу ғоя ва таълимотлар билан ёвуз ва зарарли ғоялар ўртасида азалдан кураш мавжуд бўлиб келганини ва бу кураш бугун ҳам давом этаётганини кўрамиз, - деб таъкидлайди Президентимиз И.А.Каримов,- Бугунги кунда замонавий ахборот майдонидаги харакатлар шу қадар тиғиз, шу қадар тезкорки, энди илгаригидек, ҳа, бу воқеа биздан жуда олисда юз берибди, унинг бизга алоқаси йўқ, деб бепарво қараб бўлмайди 5 . Ёт зарарли ғоя ва мафкураларнинг жамиятимиз маънавий хаётига кириб келиши бир қанча салбий оқибатларни келтириб чиқариб, биринчидан, давлат хокимияти органларига ўтказиладиган сайловларда сиёсий хокимиятни эгаллаш учун таянч қатламларни вужудга келтиришга ҳаракат қилинади. Иккинчидан, диний экстремизм, фундаментализм, ақидапарастлик, миссионерлик, прозелитизм каби ёт зарарли ғоя ва мафкураларнинг таъсирига тушиб қолган фуқароларда миллий урф-одат, анъана, удумлар, қадриятлардан узоқлашиш, манқуртлашиш жараёни содир бўлиб, бу омиллар миллий маънавият ва ватанпарварлик туйғуларининг шаклланишига салбий таъсир ўтказади. Аслида эса “Ҳозирги замон кишиси ўзининг дунёвий дунёқараши ва амалий позициясида миллий, диний ва умуминсоний-дунёвий қадриятларни уйғунлаштиради. У диний қадриятларга юксак ҳурмат кўрсатиш билан бирга эътиқодий тутруқсизликка йўл қўя олмайди. Яъни ҳозирги замон кишиси ўрта аср ҳаёт тарзининг маҳсули бўлган, фақат ўша давр кишиси учун тушунарли бўлган муқаддас қадриятларни эътироф этиб, ҳурмат қилган ҳолда, у ўрта аср ҳаёти, дунёқараши, қадриятларига қайтиш эмас, балки юксак технологиялар, умуминсоний ва демократик тараққиёт қадриятларига мослашиши объектив заруриятдир” 6 . Шунинг учун ҳам бугунги кунда Ўзбекистонда зарарли ғоя ва 5 Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. Тошкент: Маънавият, 2008.Б.-112 6 Файзиев С., Норматов К. Терроризм ва ёшлар: муаммо, ечимлар. –Т.: Фалсафа ва ќуљуљ институти нашриёти, 2007, Б.- 55.

мафкураларнинг олдини олиш масаласида муайян ишлар амалга оширилмоқда. Хулоса қилиб айтганда, фуқаролар онги-тафаккурига миллий истиқлол мафкурасини чуқурроқ сингдириш, турли ёт, зарарли ғоялар ва мафкураларга қарши фуқароларда мафкуравий иммунитетни шакллантириш, уларда миллий ғурур ва ифтихор туйғуларини юксалтириш бугунги кунда маънавият тарбияси сохасида халқимиз олдида турган энг муҳим вазифалардан биридир. Шунингдек, ёшлар учун ибрат бўла олиши мумкин бўладиган тарихий шахсларни ҳаёти, ижоди, маънавий жасорати кўпроқ ташвиқот қилиниши шарт. Буни санъат орқали, таълим-тарбия орқали, диний тарбия орқали амалга ошириш мақсадга мувофиқдир.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхат 1. Каримов И. Миллий истиқлол мафкураси – халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир.Т.: Ўзбекистон,2000. 2. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси.Т.:Ўзбекистон, 2014. 3. Каримов И. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т., 1997. 4. Кар имов И . Аллоҳ қалбимизда, юрагимизда. Т., 1999 й. 5. Каримов И . Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъулмиз. 9-т. Т. 2003. 6. Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. Тошкент : Маънавият , 2008 . 7. Файзиев С., Норматов К. Терроризм ва ёшлар: муаммо, ечимлар. –Т.: Фалсафа ва ҳуқуқ институти нашриёти, 2007 .

O'xshashlar

Жамият барқарорлигини таъминлашнинг ижтимоий-ғоявий асослари

Миллатлараро муносабатларни ижтимоий-сиёсий ва маданий-маънавий омиллари

Миллий ва халқаро хавфсизликни таъминлаш муаммолари

Глобаллашув жараёнида мафкуравий иммунитетни шакллантириш вазифалари

Қонун устуворлиги - ҳуқуқий демократик давлат ва фуқаролик жамияти қуришнинг асоси