logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Mexanika
  4. Chuqur joylashgan poydevorlar

Chuqur joylashgan poydevorlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

115.5 KB
Ko'chirib olish
CHUQUR JOYLASHGAN POYDEVORLAR Reja: 1.Umumiy ma`lumotlar 2.Tushurma quduqlar 3.Tushurma quduq hisobi 4.Kesson poydevorlari va ularni barpo etish haqida umumiy ma`lumotlar 1. Umumiy ma`lumotlar. O`ta og`ir inshootlardan uzatiladigan katta qiymatli vertikal va gorizontal bosimlarni zaminning chuqur joylashgan ishonchli va mustahkam qatlamlariga uzatish uchun, ba`zi hollarda qoziqli poydevorlarni qo`llash iqtisodiy jihatdan samarasiz yoki imkoniyatlari chegaralangan bo`ladi. Chunki katta bosimga ishlaydigan qoziqli poydevorning yuk ko`tarish qobiliyatini ta`minlash uchun qoziqlar uzunligini yoki ularning miqdorini ancha oshirish talab etiladi. Uzun qoziqlarni hozirgi zamon texnikasi yoki texnologiyasi yordamida o`rnatish imkoniyatlari birmuncha cheklangan. Uzunligi uncha katta bo`lmagan qoziqlarni ishlatish variantiga kelganda, qoziqlarning talab etiladigan soni ularni rostverk chegarasida joylashtirib bo`lmaslik darajasigacha ko`payib ketishi mumkin. Bundan tashqari, o`ziga xos geologik va gidrogeologik tuzilishga ega bo`lgan grunt qatlamlarida uchraydigan yirik toshlar va shunga o`xshash boshqa to`siqlar ham, ba`zan qoziqli poydevorlarni barpo etish imkoniyatlarini chegaralaydi. Yuqorida ko`rsatilgan o`ziga xos sharoitlarda maxsus usullar bilan o`rnatiluvchi chuqur joylashgan poydevorlarni qo`llaydilar. CHuqur joylashgan poydevorlar ochiq handaklarda quriladigan sayoz joylashadigan odatdagi poydevorlardan quyidagi asosiy xususiyatlari bilan farqlanadi: a) handaklarsiz barpo etiladi; b) zamindagi qatlamlarning yuqoriga bo`rtib chiqmasligini ta`minlaydi; v) gorizontal yuklanishlar ta`siriga yaxshi qarshilik ko`rsatadi; g) vertikal yuklanishlarni poydevor tovoni va yon sirti tekisliklari bo`yicha zamin gruntlariga uzatadi; d) yuk ko`tarish qobiliyati odatdagi poydevorlarnikiga nisbatan ancha yuqori. Hozirgi davrda chuqur joylashgan poydevorlarning quyidagi turlari bir-biridan farqlanadi: 1) tushurma yoki pastlashuvchi quduqlar; 2) kesson poydevorlari; 3) burg`ulash tayanchlari. So`nggi turdagi poydevorlar, tuzilishi bo`yicha, burg`ulash usulida barpo etiladigan katta diametrli qoziqli poydevor sifatida qaralishi mumkin. 2. Tushurma quduqlar Poydevorlarni quduq shaklida qurish va bunday konstruktsiyalarning ma`lum sharoitlardagi afzalliklari insoniyatga juda kadimdan ma`lum bo`lgan. Masalan, bundan 2000...2500 yil ilgari Hindistonda barpo etilgan ba`zi bir ibodatxonalarning poydevorlari quduq shaklidadir. Tushurma quduqlar yirik o`lchamli qoziqlardagi singari gruntning quduq yon sirti va tovoni bo`ylab ko`rsatadigan qarshiliklari hisobiga ishlaydi. Quduqlarning ustki va ostki qismlari ochiq holda bo`ladi. Ular quduqning ichki bo`shligidagi gruntni tashqariga chiqazib tashlash jarayonida asosan o`zining xususiy og`irligi ta`sirida gruntga botib boradi. Tushurma quduqlar gruntga juda katta chuqurliklarda botirilishi mumkin. Hozirgi vaqtda bunday quduqlarning 70 m va undan katta chuqurliklarda o`rnatilgan hollari ma`lum. Tushurma quduqlar o`lchamlari va vazni ancha katta bo`lgan «massiv» va aylana kesimli temirbeton quvurlardan to`ziladigan «qobiqli» turlarga bo`linadi. Massiv quduqlar, ularning ichki bo`shligidagi gruntni tashqariga chiqazib tashlash jarayonida, gruntga o`z og`irligi ta`sirida botib boradi. Massiv quduqning plandagi ko`rinishi inshootning tuzilishi va o`lchamlariga muvofik holda tayinlanadi. Gruntga yengil botishi uchun uning plandagi shaklini ko`pincha aylana, oval yoki qirralari aylanma to`rtburchak shaklida tanlashadi. Quduqning plandagi o`lchamlari ancha katta bo`lsa, uni ichki devorchalar bilan bir necha qismlarga (shaxtalarga) bo`lishadi. Quduqning tashqi devorlari tik, yoki botish jarayonida grunt bilan ishqalanishni kamaytirish maqsadida, quyi qismi biroz kengaytirilgan shaklda tayyorlanadi. Quduq devorlarini odatda beton yoki temirbetondan barpo etishadi. Bunda beton devorlarning qalinligi 1,5...2,5 m; temir-beton devorlarning qalinligi esa 1...1,25 m oraliqda qabul qilinadi. Quduq devorlarining ostki qismi, poydevorning gruntga botishini osonlashtirish uchun, uchli va metall qoplamali qilib konstruktsiyalanadi. Ba`zi hollarda devorlarning ichki qismida maxsus uyuq joylar ham koldiriladi va ularni germetik orayopma bilan ta`minlab, tushurma quduq qurilishi jarayonini kesson poydevorini barpo etish sharoitlari asosida davom ettirish mumkin. (1-rasm) Quduq ichidagi grunt greyferlar, erliftlar yoki gidroelevatorlar bilan ishlanadi va tashqariga chiqazib tashlanadi. Quduq devorlari bilan grunt orasidagi ishqalanish kuchlarini kamaytirish (quduqning gruntga botishini tezlashtirish) uchun tashqi devorlarning perimetri bo`yicha qoldirilgan pazlarga 5...10 sm qalinlikda suyuq bentonit gili qorishmasi yuboriladi. Yig`ma temirbeton quvur shaklidagi qobiqli tushurma quduqlar sanoat korxonalaridan 6...10 m uzunlikdagi alohida sektsiyalar ko`rinishida chiqaziladi. Bunda quvurlarning ichki diametri 1...6 m, devorchalarining qalinligi esa 12...20 sm oraliqlarda bo`ladi. Uncha chuqur joylashmaydigan qobiqli quvurlar o`zining xususiy og`irligi ta`sirida gruntga botiriladi. Chuqur joylashadigan quvurlarni o`rnatishda esa, kuchli tebranishlar hosil qiladigan zichlovchi mashinalardan foydalanishadi. Qobiqli quduqlar, ko`pincha, daryolar ustidan o`tkaziladigan ko`priklarning poydevorlarini barpo etishda qo`llaniladi. Kuchli vibratsion mashinalar ishlatilganda ularni 50 m va undan kattaroq chuqurliklargacha botirish mumkin. Tushurma quduqlarni har qanday geologik, gidrogeologik va gidrologik sharoitlarda qo`llash mumkin. Agar poydevor quriladigan joy suv bilan qoplangan bo`lsa va suvning chuqurligi 5 m dan ko`p bo`lmasa, quduqni gruntdan ko`tarilgan maxsus orolcha ustida o`rnatish mumkin. Suvning katta chuqurliklarida esa quduqni suzuvchi ko`prikchalar yordamida barpo etadilar. Tushurma quduqlarning tovoni, odatda, beton bilan to`lg`aziladi, ya`ni tayanch plitasi hosil qilinadi. Agar tushurma quduqning o`lchamlari uncha katta bo`lmasa, uning ichki bo`shligi to`laligicha beton yoki sochiluvchan grunt (shag`al, qum) bilan to`ldirilishi ham mumkin. 1 – rasm. Tushurma quduq: 1 – tashqi devor; 2 – maxsus o`yiq joy(paz); 3 – poydevor tovonining betonlangan qismi; 4 – quduqning uchli kesuvchi qismi; 5 – paz; 6 – bentonit gili bilan to`lg`aziladigan qism 3. Tushurma quduq hisobi Tushurma quduqli poydevor o`lchamlarini odatda, vertikal kuchlar yig`indisi asosida, zamin gruntining nochiziq deformatsiyalanishini chegaralash sharti bo`yicha tanlaydilar. Tushurma quduqli poydevorning hisobiy sxemasi 2 – rasmda ko`rsatilgan. 2-rasm. Tushurma quduqning hisobiy sxemasi: 1 – quduq, 2 – poydevor tovoni, 3 – quduq yopmasi Poydevor orqali zaminga uzatiladigan vertikal kuchlar yig`indisi inshootdan uzatiladigan yuk (N), quduq devorining xususiy og`irligi ( N к ) va quduq ichki bo`shligini to`ldiruvchi qismlarning (tovoni, ustki yopmasi) og`irligi ( N m ) dan tashkil topadi: å N = N + N к + N m . (1) Quduq devorlarining xususiy og ` irligi umumiy holda quyidagi ifoda bo ` yicha aniqlanadi . N к = GH = G ( d + D h ) , (2) bu yerda G – quduq devorlarining 1 m balandligiga to ` g ` ri keladigan solishtirma og ` irligi ; N – quduqning umumiy balandligi ; d – quduq tovonining yotish chuqurligi ; D h – quduqning yer sirtidan ko ` tarilish balandligi . Quduq ichki bo ` shligini to ` ldiruvchi qismlarning og ` irligi ( N m ) ularning konstruktiv o ` lchamlari va materialining o ` rtacha solishtirma og ` irligi bo ` yicha hisoblab topiladi . Tushurma quduq tashqi vertikal kuchlardan tashqari , pastdan yuqoriga qarab yo ` nalgan zaminning qarshilik kuchlari ta ` sirida ham bo ` ladi . Chegaraviy holatda bu kuchlar quyidagi ifoda bo ` yicha aniqlanadi : å N г = RA т + T , (3) bu yerda R – zamin gruntining poydevor tovoni tekisligidagi hisobiy qarshilik ; A т – poydevor tovonining yuzasi ; T – quduqning tashqi devorlari sirti bo ` ylab ta ` sir etuvchi ishqalanish kuchlari yig ` indisi . Grunt bilan poydevor yon sirti orasida uyg ` otiladigan ishqalanish kuchlari , hisoblarda , yer sirtidan boshlab taxminan 5 m chuqurlik chegarasida noldan  qiymatgacha oshib boradi , keyingi chuqurliklarda esa o ` zgarmas  qiymatga ega bo ` ladi deb qabul qilinadi . Ushbu holda ishqalanish kuchlari yig`indisining qiymati: Т =  U (d-2,5) , (4) bu ifodada  - poydevorning yon sirti bo`yicha gruntning o`rtacha solishtirma ishqalanish kuchi, uning qiymati  =0,02...0,03 MPa oraliqda qabul qilinadi; U – quduq gorizontal kesimining tashqi perimetri. Tushurma quduqlardan me`yorlar darajasida foydalanish uchun (chegaraviy holatlarning ikkinchi guruhi talablari bo`yicha) poydevor orqali zaminga uzatiladigan tashqi kuchlar yig`indisi gruntning qarshilik kuchlari yig`indisidan kichik bo`lishi, ya`ni quyidagi shart ta`minlanishi lozim: å N  å N г , (5) Ushbu shartni (1)-, (2)-, (3)- va (4)–ifodalarni inobatga olib va poydevor tovonining yotish chuqurligi (d) qatnashgan qismlarini ajratib yozsak: (G+  U)d  N+G D h+N m -RA т +2,5  U . (6) Tushurma quduq va uning ichki bo`shlig`ini to`ldiruvchi qismlar o`lchamlari hamda ularni barpo etishda ishlatiladigan materiallar odatda oldindan qabul qilinadi. Bunday holda (6) – ifodadagi N, GD h, N m , 2,5  U, RA т , U,  , va G miqdorlar oldindan berilgan parametrlar sifatida qaralishi mumkin. Ushbu holda chuqur joylashgan poydevor hisobi, quduq tovonining yotish chuqurligini aniqlashdan iborat bo`ladi. Bu chuqurlikning talab etiladigan eng kichik qiymati (6)–ifodaning tenglik shartidan: d = G U U RA N h G N T m     D   5,2 . (7) Agar, tushurma quduq, vertikal kuchlardan tashqari, miqdori ancha katta bo`lgan gorizontal kuchlar ta`sirida ham bo`lsa, poydevor orqali zaminga uzatiladigan bosimning maksimal va minimal qiymatlari quyidagi formula bo`yicha aniqlanadi: Р max(min) = T T W M A T N   å , (8) bu ifodada М – gorizontal kuchlardan poydevor tovoni og`irlik markazidan o`tuvchi nuqtaga nisbatan olingan eguvchi moment; W T – poydevor tovoni yuzasining egilish tekisligi bo`ylab qarshilik momenti. Tushurma quduq nomarkaziy siqilishga ishlagan hollarda, zamin gruntining haddan ko`p nochiziq plastik deformatsiyalanishini chegaralash va poydevor tovoni kam yuklangan qismining zamindan uzilishini oldini olish uchun quyidagi shartlar ta`minlanishi lozim: Р  R; Р max  1,2R; P min  0. (9) 4. Kesson poydevorlari va ularni barpo etish jarayoni haqida umumiy ma`lumotlar Tushurma quduqlarni barpo etishda grunt qatlamlarida yirik toshlar va shunga o`xshash boshqa to`siqlar uchrab qolishi va ularni quduq ostidan olib tashlash imkoniyati bo`lmasligi mumkin. Bunday hollarda, ustki qismi ochiq bo`lgan quduq o`rniga, siqilgan havo ta`sirida grunt suvlarini surib chiqarish imkoniyatini beruvchi maxsus usti yopik quduqlarni ishlatish maqsadga muvofiqdir. Bunday usti berk quduqlar «kesson» deb ataladi. Kesson poydevorlari chuqur joylashtiriladigan ko`prik osti ustunlari tovonida keng qo`llaniladi. Hozirgi vaqtda kessonlar asosan beton va temirbetondan barpo etiladi. Kesson devorlarining tuzilishi tushurma quduqlardagi singari bo`lib, ular orasidagi bo`shliq «ish xona» deyiladi. Ish xonasi tik yo`lak orqali shlyuz bilan bog`lanadi. Shlyuz moslamasi joylashgan xona tik yo`lakni tashqi havo ta`siridan ajratib turadi. Ish xonasi devorlarining ostki qismi tushurma quduqlardagi singari, o`tkirlashgan bo`ladi. Bu xonaning tomi va devorlari yetarli darajada mustahkam bo`lishi kerak. Kesson poydevori quyidagi tartibda o`rnatiladi. Kompressorda siqilgan havo maxsus quvur orqali ish xonasiga uzatiladi va xonada ma`lum miqdordagi havo bosimi hosil qilinadi. Bu bosim grunt suvlarining ish xonasiga sizib o`tmasligini ta`minlashi lozim. Havo bosimi grunt suvlari bosimidan katta bo`lganda, ish xonasida suv mavjud bo`lmaydi va ishchilar shlyuz va tik yo`lak orqali ish xonasiga tushishlari va qazish ishlarini boshlashlari mumkin. Qazib olingan grunt tashqariga erlift orqali uzatiladi. Gruntni chiqazib tashlash davrida, kesson usti poydevori (to`shamasi)ni tiklash ishlari ham olib boriladi va bu to`shama kessonning gruntga botishini ta`minlovchi qo`shimcha yukni hosil qiladi. Kesson loyihaviy chuqurlikka tushirilgandan so`ng, uning tag qismi beton yoki temirbeton to`shama bilan qoplanadi. Ish xonasi va tik yo`lak bo`shliqlari ham beton yoki boshqa material bilan to`ldiriladi. Kesson poydevorlarini barpo etishda, ish xonasida hosil qilinadigan yuqori bosim ishlovchilarning salomatligiga salbiy ta`sir ko`rsatishi mumkin. Shu sababli, kesson ichida bajariladigan ishlarning davomiyligi xavfsizlik texnikasi talablari asosida qat`iy chegaralangan bo`ladi. ADABIYOT 1.Karimov I.A. O`zbekiston XX1 asrga intilmoqda. – T., O`zbekiston, 1999. 2.Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlash-tirish yo`lida. – T., O`zbekiston, 1999. 3.Karimov I.A. O`zbekiston XX1 asr bo`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. – T., O`zbekiston, 1997. 4.QMQ 2.02.01-98. Bino va inshootlar zaminlari. – Toshkent, 1999. 5.QMQ 2.01.07-97. Yuklar va ta`sirlar. – Toshkent, 1998. 6.Frolov N.N. Proektirovanie osnovaniy i fundamentov gidromeliorativnx soorujeniy. M.: Kolos, 1985. 7.Silkin A.M., Frolov N.N. Osnovaniya i fundament. M.: Kolos, 1987. 8.Tsitovich N.A. Mexanika gruntov. M.: Stroyizdat, 1983. 9.Rasulov X.Z. Gruntlar mexanikasi, zamin va poydevorlar. T.: O`qituvchi, 1993. 10.Ashrabov A.A., Zaytsev Yu.V. Qurilish konstruktsiyalari. T.: O`qituvchi, 1988. Dalmatov B.I. Mexanika gruntov, osnovaniya i fundament. M.: Stroyizdat, 1986. 12.Pesikov Ye.S. Proektirovanie fundamentov gidrotexnicheskix soorujeniy. T.: TIIIMSX, 1989. 13.Gidrotexnicheskie soorujeniya. - http: //WWW. Vozrojderie. ru/gidroteh. htm. 14.Gidrotexnicheskie soorujeniya. – Stroitelstvo.-http: //vesi. ru/Map/ts/ts. 20Ya NNPS. htm

O'xshashlar

SAYOZ JOYLASHGAN POYDEVORLAR
QOZIQLI POYDЕVORLAR
Zamin va poydyevorlarni loyihalashning asosiy qoidalari
Fazoda ixtiyoriy joylashgan kuchlar sistemasi o`qga nisbatan kuch momenti
Zamin gruntlarini sun`iy kuchaytirish usullari