logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Mexanika
  4. Zamin gruntlarini sun`iy kuchaytirish usullari

Zamin gruntlarini sun`iy kuchaytirish usullari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

47.5 KB
Ko'chirib olish
ZAMIN GRUNTLARINI SUN`IY KUCHAYTIRISH USULLARI Reja: 1.Umumiy ma`lumotlar 2.Bo`sh gruntlarni almashtirish 3.Gruntlarni zichlash usullari 4.Gruntlarni qotirish usullari 1. Umumiy ma`lumotlar Yuk ko`tarish qobiliyati inshoot barpo etish uchun yaroqsiz bo`lgan tabiiy gruntlar bo`sh (kuchsiz) gruntlar deyiladi. Ulardan zamin sifatida foydalanishda turli sun`iy usullar qo`llab, ushbu gruntlarning mustahkamligi oshiriladi. Qurilish amaliyotida faqat bo`sh gruntlarnigina emas, balki ancha mustahkam gruntlarni ham quyidagi hollarda sun`iy mustahkamlashga to`g`ri keladi. Inshootdan uzatiladigan bosim zamin yuk ko`tarish qobiliyatidan ortiq bo`lib, poydevor tag yuzasi yoki yotish chuqurligini oshirish imkoniyati cheklangan bo`lsa. Gruntning fizik va mexanik ko`rsatkichlari unga quyilgan talablarga javob bermasa (yirik g`ovaklar, gruntning bo`sh tuzilishi, notekis cho`kishlar va h.k). 2. Bo`sh gruntlarni almashtirish Inshoot quriladigan joyda qalinligi 2...3 m dan oshmaydigan balchiqsimon yoki tarkibida turli organik moddalar bo`lgan gilli gruntlar bo`lsa, ularni olib tashlab, o`rniga tosh-shag`al yoki qumli gruntlardan maxsus yostiqlar o`rnatish maqsadga muvofiqdir. Poydevor ostida hosil qilinadigan yostiqlar mustahkam gruntga o`rnatiladi va tag yuzasi ma`lum bikrlik burchagi (  ) ostida kengaygan trapetsiya shaklida bo`ladi (1- rasm). Bunda, bikrlik burchagi grunt turiga bog`liq holda qabul qilinadi. Masalan, qumli yostiqlar uchun uning qiymati 30...35o, tosh-shag`alli yostiqlar uchun 40...45o atrofida qabul qilinadi. Yostiqlar poydevordan tushadigan bosimni o`ziga qabul qilib, zaminga kamaytirib, uzatib berish vazifasini bajaradi. Tubining kengligi birmuncha kichik bo`lgan yostiqning balandligini quyidagi formula yordamida tanlash mumkin: h = (N/R – b)/2tg , (1) bunda N – yostiq og`irligi bilan birgalikda zaminga uzatiluvchi yuk; b – poydevor tovonining kengligi. Qum va tosh-shag`al yostiqlar, qalinligi 20 sm dan oshmaydigan qatlamlar yig`indisidan barpo etiladi. Har qaysi qatlam to`kilgach, suv bilan namlanib, maxsus gurzilar yoki mexanik zichlovchilar yordamida shibbalanadi. Ayrim hollarda, yostiq sifatida qum, tosh-shag`allardan tashqari, gilli gruntlardan ham foydalaniladi. Ularni sizot suvlari satxi chuqur joylashgan maydonlardagina qo`llash tavsiya etiladi. Chunki, suvlar ularning tuzilishini keskin bo`zib yuborishi mumkin. 1 – rasm. Bo`sh gruntlarni sochiluvchan gruntli yostiqlar bilan almashtirish 3. Gruntlarni zichlash usullari Zamin gruntlarini zichlash yuzaki va chuqur turlarga bo`linadi. Yuzaki zichlashda g`altaksimon moslamalar va gurzilardan foydalaniladi. Dastlab gruntlar yengil g`altak (0,5...1 t) yordamida zichlanadi. So`ngra, o`rtacha og`irlikdagi (5...10 t) g`altaklar ishlatiladi. Zichlashni yakunlash og`ir g`altaklar bilan amalga oshiriladi. Bu usullardan asosan, keng maydonli gilli va namlangan qumli gruntlar sharoitida foydalaniladi. Gurzilar yordamida zichlash ham qurilish amaliyotida keng qo`llaniladi. Temirbeton yoki metall quyma gurzilarni (massasi 1...3 t) maxsus yuk ko`taruvchi moslamalar yordamida 4...5 m balandlikdan bir yerga ..10 marta urib, grunt zichlanadi. Bo`sh gruntlarni chuqur zichlash quyidagi usullar yordamida amalga oshirilishi mumkin. Qumli yoki gruntli qoziqlar yordamida zichlash. Bu usul bo`yicha bo`sh grunt, uning sirtidagi belgilangan joylarda metall quvur qoqish yoki tebratish yordamida cho`ktiriladi. Belgilangan chuqurlikga yetgach, quvurga qum yoki qum-tosh aralashmasi oz-ozdan solinib va shibbalanilib, quvur esa asta-sekin yuqoriga ko`tarilib boriladi Tebratkich yordamida o`rnatiluvchi quvurlar uchiga to`rt tomonga ochiladigan maxsus qanotli moslama kiygiziladi. Qoziqning chuqurlashish jarayonida moslama yopiq holda (uchi nayza shaklida) bo`ladi. Quvur loyihaviy chuqurlikka yetgach, uning ichki bo`shligi namlangan qum bilan to`ldiriladi, so`ngra, tebratgich ishga tushiriladi. Bunda moslamaning og`zi ochilib, qum quvur bo`shlig`ini to`ldiradi va grunt zichlana boshlaydi. Lyossli o`ta cho`kuvchan gruntlarni suvlash yordamida zichlash usuli kanallar va ulardagi inshootlar qurilishida keng qo`llaniladi. Kanallarni beton bilan qoplashdan ilgari, ularning o`zani birmuncha davr suv ta`sirida bo`lishi lozim. Bir joyga yig`ilgan gidrotexnika inshootlarini barpo etishda, qurilish maydonchasida bir qancha kichik o`lchamli handakchalar qaziladi va ularga suv quyiladi. Suvning gruntga erkin sizib o`tishini ta`minlash uchun, handakchalar tovoniga 10 sm qalinlikkacha qum sepiladi. Odatda handaklar oraligi 4...7 m qabul qilinadi. Suv yordamida tebratib zichlash usuli qumli va yirik bo`lakli gruntlar sharoitida yaxshi samara beradi. Tebratish paytida, bunday gruntlarning bo`laklari orasidagi ishqalanish kuchlari kamayadi, natijada ular orasida o`zaro siljish yuz berib, grunt o`zining xususiy og`irligi ta`sirida zichlanadi. 4. Gruntlarni qotirish usullari Gruntlarni maxsus kimyoviy qorishmalar yoki issiqlik ta`sirida qotirib, ularning yuk ko`tarish qobiliyatini oshirish mumkin. Qotirish usullari turli tuman bo`lib, ularni asosan qorishmaning turi bo`yicha bir-biridan farqlaydilar. Gruntlarni tsement qorishmasi, suyuk shisha, maxsus smolalar (masalan, karbomid smolasi), bitum va boshqa materiallar yordamida qotirish mumkin. Gruntlarni tsementlash, oldindan tayyorlangan chuqurlikka maxsus moslama tushirib, uning yordamida bosim ostida grunt g`ovaklariga tsement qorishmasini yuborishga asoslangan. Mazkur usulni yirik zarrachali g`ovak gruntlar sharoitida qo`llash yaxshi samara beradi. Turli organik moddalar va changsimon zarrachalarga boy gruntlarga tsement qorishmasini yuborishdan oldin, ular bosim ostida suv bilan yuviladi. Gruntlarni qotirishda yuqori markali tsementlardan foydalaniladi. Gruntlarni suyuk shisha yordamida qotirishda, ularning g`ovaklariga eruvchan shisha bilan kaltsiy xlor aralashmasi, suyuq holda, maxsus moslama yordamida yuboriladi. Bu ikkala modda aralashmasi gruntda tez qotish xususiyatiga ega bo`lib, ularning kimyoviy birikishi natijasida, qattiq modda -- gel kremniy kislotasi hosil bo`ladi. Bu usuldan lyossli gruntlarni sun`iy kuchaytirishda ham keng foydalanish mumkin. Bitum yordamida gruntlarni qotirishda, 200 0 S atrofida qizdirilgan bitum, maxsus moslamalar yordamida, skvajina orqali grunt g`ovaklariga yuboriladi. Bu moslamalar qozondan, nasosdan, uzatuvchi quvurdan va in`ektordan tashkil topadi. Gruntlarni sun`iy kuchaytirishda, shuningdek, elektr yordamida qotirish usulidan ham foydalanish mumkin. F.F.Reys tomonidan tavsiya etilgan bu usul gruntlardagi suvning elektroosmotik harakatlanishga doir xususiyatiga asoslangan. Ma`lumki, gilli grunt zarrachalarini ko`p miqdordagi suv pardalari o`rab turadi. Agar, gilli gruntga o`zgarmas elektr toki ta`sir etish bilan bir vaqtda, unga maxsus suyuq qorishma yuborilsa, musbat o`tkazgichdan (anod) manfiy (katod) tomonga qarab, suv harakati boshlanadi. Bu esa, o`z navbatida suv bilan birga grunt zarrachalarining harakatlanishiga va natijada ularning zichlanib, qotishiga olib keladi. Sun`iy mumlar (smolalar) yordamida asosan qumli va lyossli gruntlar qotiriladi. Hozirgi davrda karbomid va furfurol kabi mum turlari qurilishda keng qo`llanilmokda. Ular suvda yaxshi eriydi. Gruntga yuborishdan oldin, mumlar suv bilan aralashtiriladi, natijada ularning qovushqoqligi kamayib, grunt g`ovaklariga kirib borish xususiyati oshadi. Gruntga yuborilgan mumning qotish jarayonini tezlashtirish uchun tuz kislotasining 2...5 foizli qorishmasidan foydalaniladi. Bo`sh gruntlarni issiqlik ta`sirida qotirish usulini o`ta cho`kuvchan lyossli va serg`ovak qumli yoki gilli gruntlar sharoitida qo`llash mumkin. Issiqlik ta`sirida qotirishning ikki xil usuli keng ishlatiladi. Birinchisi -- issiq gazdan foydalanishga asoslangan bo`lib, bunda oldindan qazilgan chuqurlarga 600...800 0 S atrofidagi issiq havo yuboriladi. Ikkinchi usul bo`yicha qotirishda, oldindan kovlangan chuqurlarga gazga aylanuvchi suyuq yoki qattiq holdagi yonilg`i tushiriladi. Yonish vaqtida hosil bo`ladigan 1000 о S atrofidagi issiqlik harorati grunt zarrachalarining o`zaro mustahkam bog`lanishiga olib keladi Yonish jarayoni 5...10 kun davom etib, 1,5...2,5 m radius atrofidagi gruntni qamraydi. Shundan so`ng, hosil bo`lgan chuqurlik shibbalangan grunt bilan to`ldiriladi. ADABIYOT 1.Karimov I.A. O`zbekiston XX1 asrga intilmoqda. – T., O`zbekiston, 1999. 2.Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlash-tirish yo`lida. – T., O`zbekiston, 1999. 3.Karimov I.A. O`zbekiston XX1 asr bo`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. – T., O`zbekiston, 1997. 4.QMQ 2.02.01-98. Bino va inshootlar zaminlari. – Toshkent, 1999. 5.QMQ 2.01.07-97. Yuklar va ta`sirlar. – Toshkent, 1998. 6.Frolov N.N. Proektirovanie osnovaniy i fundamentov gidromeliorativnx soorujeniy. M.: Kolos, 1985. 7.Silkin A.M., Frolov N.N. Osnovaniya i fundament. M.: Kolos, 1987. 8.Tsitovich N.A. Mexanika gruntov. M.: Stroyizdat, 1983. 9.Rasulov X.Z. Gruntlar mexanikasi, zamin va poydevorlar. T.: O`qituvchi, 1993. 10.Ashrabov A.A., Zaytsev Yu.V. Qurilish konstruktsiyalari. T.: O`qituvchi, 1988. 11.Dalmatov B.I. Mexanika gruntov, osnovaniya i fundament. M.: Stroyizdat, 1986. 12.Pesikov Ye.S. Proektirovanie fundamentov gidrotexnicheskix soorujeniy. T.: TIIIMSX, 1989. 13.Gidrotexnicheskie soorujeniya. - http: //WWW. Vozrojderie. ru/gidroteh. htm. 14.Gidrotexnicheskie soorujeniya. – Stroitelstvo.-http: //vesi. ru/Map/ts/ts. 20Ya NNPS. htm

O'xshashlar

Zamin gruntlari qismlaridagi kuchlanishlar
Zamin va poydyevorlarni loyihalashning asosiy qoidalari
Gruntlar haqida asosiy ma`lumotlar
Gruntlar haqida asosiy ma`lumotlar
Gruntlar haqida asosiy ma`lumotlar