Yonilg`ilarning umumiy xossalari, tarkibi va klassifikatsiyasi. Yonilg`ining yonishi uchun kerakli havo miqdori

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

289.5 KB

Ko'chirib olish

Yonilg`ilarning umumiy xossalari, tarkibi va klassifikatsiyasi. Yonilg`ining yonishi uchun kerakli havo miqdori Reja: 1. Yonilg`ilarning xossalari va ularning turlari. 2. Yonilg`ilarning klassifikatsiyasi va element tarkibi. 3. Yonilg`ilarning yonishi va issiqlik berishi. 4. Yonilg`ilarning yonishi uchun kerakli havo miqdori. 5. Neft mahsulotlarining fizik-ximiyaviy ko`rsatkichlari.

Yonilg`ilarning xossalari va ularning turlari Kishlok va xalk xujaligining rivojlanishi yonilg`i energetika resurslaridan foydalanish bilan uzviy boglikdir. Texnika tarakkiyotining jadal rivojlanishi natijasida yonilg`ilarning roli va ularga bulgan talab muxim urin egallamokda. Kishlok xujaligida ishlab chikarilayotgan maxsulotlarni yetishitirishda sarf bulayotgan xarajatlarning asosiy kismini yonilg`ilar tashkil etadi. Xar bir foiz iktisod kilingan yonilg`i mamlakatimizga katta foyda keltiradi va bu mexnat unumdorligini oshirish xisobiga olingan foydaga nisbatan bir necha marta kupdir. Shuning uchun yonilg`i energetika resurslaridan tejamkorlik bilan foydalanish maksadga muvofikdir. Respublikamiz yonilg`i va energiya ishlab chikarish xamda unga bulgan talabni tuligicha ta’minlaydigan davlatlardan biri xisoblanadi. Gazsimon yonilg`ilar ishlab chikarish buyicha Urta Osiyo eng kup yetkazib beradigan region bulib, nafakat uz talablarini, balki Ural, Kozogiston va Markaziy rayonlarni xam ta’minlaydi. Yonilg`i deb yonish jarayonida issiklik energiyasini xosil kiluvchi moddalarga aytiladi. Ichki yonuv dvigatellarining ishlashi xam yonilg`ining yonish natijasida xosil bulgan, issiklik energiyasini mexanik energiyaga aylantirishdir. Yonilg`ilar agregat xolati buyicha suyuk, kattik, gazsimon va kelib chikishiga karab tabiiy va sun’iy buladi. Yonilg`ilarning kurinishlari Yonilg`i Tabiiy xolatda Sun’iy xolatda Suyuk xolatda Gaz xolatda Kattik xolatda Neft Tabiiy va neft gazlari Kazib olinadigan kumirlar, torf, utin Benzin, kerosin, dizel yonilg`isi, mazut, spirt, benzol yonilg`i va boshka kurinishda ishlati- ladigan gazlar Kumir koks lari, yigilgan utinlar, taxta kumir va boshkalar.

2. Yonilg`ilarning klassifikatsiyasi va element tarkibi Yonilg`ilar yonuvchi va yonmaydigan kismlardan tashkil topgan. Yonuvchan kismiga xar xil organik birikmalar yigindisidan iborat bulib, unga uglerod, vodorod, kislorod, azot va oltingugurt birikmalari kiradi. Yonmaydigan (ballast) kismi esa mineral aralashmalardan iborat bulib, uni tarkibi chukindi va namlik (xavo buglari) dan iborat. Yonilg`i sifatining asosiy kursatkichi, ularning mikdorida yonuvchi moddalarning elementor joylashishi xisoblanadi.( missasiga nisbatan % xisobida). Uglerod S- yonilg`ining asosiy kismini tashkil kiladi. Uning mikdori oshishi natijasida yonilg`ining issiklik berishi sifati osha boradi.Uglerod mikdori asosan yonilg`ilarning markasiga karab 50%dan 97% gacha buladi. Vodorod N – ugleroddan keyin ikkinchi urinda bulib, uning mikdori 25% gacha bulishi mumkin, lyokin u tuligicha yenganda uglerodga karaganda 4 marta kup issiklik beradi. Kislarod O- fakatgina ichki ballast xisoblanib, yenmaydi, issiklik xam bermaydi, uning mikdori 0,5 … 43% gacha bulishi mumkin. Azot N - ichki ballast xisoblanib, yenmaydi, issiklik xam bermaydi, Uning mikdori 0,5… 1,5 % gacha buladi. Oltingugut S - yenganda oz mikdorda issiklik beradi, ammo eng keraksiz modda xisoblanadi. Uning yonishi natijasida SO 2 va SO 3 oltingugut angidridlari ajralib chikadi, zaxarlovchi gaz chikaradi, xamda metallarning yuzasining eanglashiga olib keladi. Chukindilar A - yenmaydigan kattik moddalar safiga kiradi,va yonilg`i tulik yengandan keyin kolgan kismi xisoblanadi. Bu juda xam keraksiz, zararli kism xisoblanib, dvigatellarning krivoship-shatun mexanizimlarining tez yeyilishiga olib keladi.

$Tarkibida chukindilar kup bulgan yonilg`ining issiklik berishi kamayadi , yonish jarayoni syokinlashadi. Namlik W - keraksiz, yenmaydigan moddalar safiga kiradi , issiklikning bir kismi uni buglatishga sarflanib, xarorat pasayadi. Xavoning xarorati past xolatlarda esa umuman katta zarar yetkazib, detallarni eanglashga olib keladi. Mineral kushimchalar asosan ichki va tashki kushimchalardan iborat buladi. Ichki kushimcha asosan yonilg`ining ximiyaviy tarkibida bulsa, tashki kushimcha esa yonilg`ilarni tashiganda, saklaganda, foydalanish davomida atrof muxitdan kushiladi. Ishchi yonilg`ining elementar tarkibi kuyidagicha buladi. C i + H i + O i + N i + S i + A i + W i = 100 % Yonilg`ini 105 s xaroatda kizdirilgandan keyin xavo buglari chikib ketgandan keyingacha kuruk massasi kuyidagicha kurinishda buladi. S k + N k + O k + N k + S k + A k = 100 % Tozalangan , ishlatishga tayer yonilg`ining tarkibi kuyidagicha ifodalanadi. S x + N x + O x + N x = 100 % Gaz kurinishidagi yonilg`ilarda esa uning yonuvchi kismiga uglerod oksida (11) SO metan SN va boshka uglevodorodlar (SpN) dan tashkil topgan. Gazsimon yonilg`ilarni yenmaydigan kismiga azot N 1 uglekisliy gaz SO 2 , Oltingugurt oksidi SO 2 Kislorod O 2 va suv buglari H 2 O kiradi. Gazsimon yonilg`ilarning asosiy issiklik berish baxosini metan va ogir uglevodorodlar tashkil kiladi. 3. Yonilg`ilarning yonishi va issiklik berishi Yonilg`ilarning yonishi natijasida xosil bulgan issiklikning darajasi uning sifatini belgilaydi. Suyuk va kattik yonilg`ilarda massa (kdj\kg)$ $gazsimonlarda esa (kdj\ m 3 ) birligidagi yonilg`ining tula yonishidan xosil bulgan issiklik mikdoriga yonilg`ining yonish issikligi deb ataladi. Yonilg`ilarning yukori Q kup va past (Q kam ) yonish issikligi buladi. Massa yoki xajm birligidagi yonilg`ining tula yonishi natijasida xosil bulgan va yonish maxsulotlarini boshlangich xaroratgacha sovutganda sovituvchi muxitga beriladigan issiklik mikdori yukori yonish issikligi deb ataladi, va kuyidagicha aniklanadi. Q kup = 339 S + 1256 N – 109 (0 - S ) Massa yoki xajm birligidagi yonilg`i yengandan xosil buladigan issiklik mikdoridan, suv bugining kondensatlanishida ajralib chikuvchi issiklik mikdorining ayirmasi yonilgining past yonish issikligi Q kam deyiladi va kuyidagicha aniklanadi. Q kam = Q kup - 25 ( 9 N + W ). Bu yerda 25 kj \ kg – odatda 1 kg suvni buglantirish uchun ketadigan issiklik mikdori. 1 kg yonilg`i yonganda 9N suv bugi xosil buladi. 1 kg yonilg`idagi N vodorod va W – namlik mikdori. Gaz kurinishidagi yonilg`ilarning eng kup issiklik berish darajasi kuyidagicha xisoblanadi. Q kup =128(SO + N 2 ) + 399 SN u + 639 S p N t . Eng past issiklik berish mikdori esa Q kam = 128 SO + 108 N 2 + 356 SN u + 589 Sp N t Shunday kilib, yonilg`ining taxminiy issiklik berish mikdori kilib 1 kg yoki 1 m 3 yonilg`i yenganda 29307,6 KDJ issiklik beradi deb kabul kilingan. Yonilg`ining yonish issikligini fakat nazariy yul bilangina emas, balki tajriba yuli, ya’ni maxsus asbobda (kalorimetrda) ma’lum mikdordagi yonilg`ini yokib kurish natijasida xam aniklash mumkin. Yonish issikligini kalorimetrda suvni xaroratini oshishiga karab baxolanadi.$