Uzatmalarning asosiy parametrlari Friksion uzatmalar va variatorlar - Mashinasozlik - Referatlar

Uzatmalarning asosiy parametrlari Friksion uzatmalar va variatorlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

659 KB

Ko'chirib olish

Uzatmalarning asosiy parametrlari Friksion uzatmalar va variatorlar Reja: 1. Uzatmalarning asosiy parametrlari, foydali ish koeffisiyenti 2. Uzatish nisbati, yuritmalar haqida qisqacha ma’lumot. 3. Friksion uzatmalar va variatorlar.

Uzatmaning turini tanlashda ularni quyidagi parametrlari xisobga olinadi : 1. Uzatilayotgan quvvat 2. Birinchi va oxirgi valning aylanishlar chastotasi. 3. Uzatish soni. 4. Uzat maning f.i.k. 5. Xizmat muddati. Uzatmalarni bir- biri balan taqqoslash uchun ularning asosiy parametrlari to`g`risidagi ma`lumotlar keltiramiz. Uzatma turi Uzatiladigan q uvvat kVt F.I.K. Uzatish soni, bitta bos q ichda Tiishli 100 000 0,97 - 0,98 2-10 C h ervyakli 50 0, 70 - 0, 85 10-80 Zanjirli 100 0, 94 - 0, 96 2-6 Tasmali 50 0, 94 - 0, 96 2-4 Vallardagi quvvat aylaniishlar soni f.i.k. va uzatishlar sonining o’zaro bog’lanishini tasmali uzatma misolida ko’rib chiqamiz. 1 - burchak tezligi katta yetaklovchi val 2 - burchak tezligi kichik yetaklovchi val 1.Uzatmaning uzatishlar soni U - Bu yetaklovchi val burchak tezligini yetaklanuvchi val burchak tezligiga nisbatidir . Ya`ni:2   U (1) bu erda,   - yetaklovchi val burchak tezligi 2  -yetaklanuvchi val burchak tezligi Uzatmaning uzatishlari soni u> 1, chunki w 1 >w 2

Uzatmaning uzatishlari soni nafaqat burchak tezliklari nisbati bilan, balki diametrlar nisbati bilan, tishlar soni nisbati bilan va aylanishlar soni nisbati bilan aniqlanishi mumkin. Uzatmaning foydali ish koeffitsienti - . F.i.k. deb yetaklanuvchi valdagi quvvatni yetaklovchi valdagi quvvatga nisbatiga aytiladi. Ya`ni:   p p2  (2) P 2 <P 1 (sababi quvvat uzatmada ishqalanishni yengishga sarf bo`ladi ) bo’lgani uchun doimo 1  Dvigatel va uzatmadan tashkil topgan yuritmalarni loyixalashda yetaklanuvchi valdagi quvvat quyidagicha aniqlanadi P 2  F 2  V (3) bu erda F 2 - yetaklanuvchi shkivdagi aylanma kuch, N V - chiziqli tezlik m/s Yuritmalarni loyixalashda 1- valdagi quvvat , ya`ni dvigatelning kerakli quvvati quyidagicha aniqlanadi [2] dan 2 2p p p talabdv    (4) Vallardagi burovchi mo`lentlar quyidagicha aniqlanadi:      p ; 2 2 2  p   ; (5) Yani, burovchii mo`lent deganda valdagi quvvatning uning burchak tezligiga nisbati tushuniladi. Yetaklanuvchi valdagi burovchi mo`lentni yetaklovchi valdagi burovchi mo`lentiga nisbatini ko’ramiz:                   u p p p p 2 2 2 2 2 (6) Ko`rinib turibdiki, burovchi mo`lentlarning o’zaro nisbati uzatishlar soni va f.i.k. ko`paytmasiga tengdir . Yuritmalarni loyixalashda, ko’pincha yetaklanuvchi valdagi burovchi mo`lentni aniqlash kerak bo`ladi.( 6 ) formuladan:    U T T 1 2 (7)

Shunday qilib, yetaklanuvchi valdagi burobchi mo`lent yetaklovchi valdagi burovchi mo`lent, uzatmaning uzatish soni va uning f.i.k.i ko’paytmasiga teng bo’ladi. Friksion uzatmalar va variatorlar. Agar yetaklovchi valning xarakati yetaklanuvchi valga ishqalanish kuchi vositasida uzatilsa, bunday uzatmalar friktsion uzatmalar deyiladi. Bu uzatmalarning eng oddiysi bir-biriga ma`lum kuch bilan siqilgan tekis sirtli ikkita gildirak- katokdan tuzilgan.(16.1-rasm.) 16.1-rasm. Silindrik gildirakli friktsion uzatma. Yetaklovchi val aylanganda gildiraklarning jipslashgan joyida ishqalanish kuchi xosil bo`ladi. Bu kuch yetaklanuvchi valni aylantiradi. Shaklda ko’rsatilgan friktsion uzatma g’ildirak vallari o’zaro parallel bo`lgan xolda qo`llaniladi. Agar kesishuvchi vallarning biridan ikkinchisiga xarakatni uzatish kerak bo’lsa, konussimon g’ildiraklardan foydalaniladi (16.2-rasm). Ishqalanuvchi g’ildiraklarning birini radiusi o’zgaradigan qilinsa, u xolda, uzatish soni o’zgaruvchan friktsion uzatma xosil bo`ladi. Bunday uzatmalar variatorlar deb ataladi.

2- rasm .Konussimon g`ildirakli friktsion uzatma. Friktsion uzatmaning afzalliklari: 1. Tuzilishi oddiy 2. Xarakat bir tekis va shovqinsiz uzatiladi. 3.Ishlash jarayonida uzatish sonini ma`lum chegarada o’zgartirish mumkin. Kamchiliklari: 1. Detallari tez va notekis yeyiladi. 2. Val va tayanchlariga katta kuch tushadi. 3. Uzatishlar soni doimiy emas (ishqalanish kuchi evaziga) 4. Foydali ish koeffitsienti kichik. 5. G’ildiraklarni bir-biriga siqib turuvchi moslama kerak. Friktsion uzatmalarda uzatish soni 10 gacha , uzatiladigan quvvatning qiymati esa 300 kVt gacha bo`lishi mumkin. Lekin, ko’pincha, bu uzatmalar aylanish tezligi 25 m/s, quvvati esa 25 kVt gacha bo`lgan mexanizmlarda ishlatiladi. Friktsion uzatmalarning kinematikasi va ularda xosil bo`ladigan kuchlar bilan tanishamiz. Agar D 1 - yetaklovchi g’ildirak diametri, p - yetaklovchi g’ildirak aylanishlar soni, D 2 - yetaklanuvchi g’ildirak diametri, p 2 - yetaklanuvchi g’ildirak aylanishlari soni bo’lsa, u xolda uzatmaning uzatish soni quyidagicha aniqlanadi:  1 2 1 2 2 1 1 D D D D n n U     

bu erda,  =(0,01-0,03)- sirpanishni xisobga oluvchi koeffitsient. G’ildiraklarni bir-biriga siqib turuvchi kuch quyidagicha topiladi: f F Q   bu erda, f - ishqalanish koeffitsienti F- yetaklovchi gildirakdan yetaklanuvchi g’ildirakka uzatilayotgan kuch. K- ilashishdagi extiyotlik koeffitsienti. Friktsion uzatmani xisoblash tartibi bilan tanishib chiqamiz. a) Tsilindrik g’ildirakli uzatmalar xisobi. Yetaklovchi g’ildirak diametri quyidagicha topiladi:   1 5 4 d D    bu erda, d 1 - yetaklovchi val diametri. U quyidagicha aniqlanadi:  3 1 1 1 150 .... 130 n N d  , mm bu erda, N 1 - yetaklovchi valdagi quvvat n 1 - aylanishlar soni Yetaklanuvchi g’ildirak diametri quyidagicha topiladi:   U D D U D      1 1 2 1  Talab etilgan siquvchi kuch quyidagicha aniqlanadi: 2 2 2 1 1 1 D f 19100 D f 19100 f 2/ 2 n N n N T Q              So`ngra esa g’ildiraklar eni quyidagicha topiladi:  p Q в bu erda,  p - gildirak materialini xisobga oluvchi koeffitsient. Lekin, 1 max D в  shart saqlanishi zarur. b) Konussimon gildirakli uzatmalarni xisoblash tartibi bilan tanishib chiqamiz. Odatda, gildiraklarning konus yasovchi burchaklari yigindisi 90 0 ni tashkil qiladi, ya`ni: 0 2 1 90      bu erda, 1 - yetaklovchi gildirak konuslik burchagi

2 - yetaklanuvchi gildirakning konuslik burchagi Uzatmaning uzatish soni quyidagicha aniqlanadi: 1 2 '1 '2 1 2 2 1   ctg tg d d D D n n U ro ro      Etaklovchi gildirakning o’rtacha diametri quyidagicha topiladi:   1 '1 6 ....2 v ro d d   bu erda, d v1 - etaklovchi valning diametri. U esa quyidagicha aniqlanadi:  3 1 1 1 150 .... 130 n N dв   Aylanishlar tezligi quyidagicha topiladi: s m d ro /. ; 1000 60 '1      Variatorlar o'zgaruvchan uzatishlar nisbatiga ega bo'lgan friksion uzatmalardir. Friksion variatorlar konstruktiv jihatdan turli-tuman bo'lib (16.4- rasm), sanoatning ko'pgina tarmoqlarida keng qo'llaniladi. Bundan tashqari friksion variatorlar oraliq zvenosiz (16.4-rasm- a, b.d,g-) hamda oraliq zvenoli (16.4-rasm e, f h, j, i) turkumlarga ajratiladi. Friksion variatorlardan nafaqat yetaklanuvchi valning (g'ildirakning) burchak tezligini pog'onasiz ravon o'zgartirish, balki teskari tomonga aylantirish (reverslash) uchun ham foydalaniladi.

16.4-rasm Variatorlarning turlari: a)pesh; b)konussimon; d), e),j) sharli: g) ko'p diskli: h), i) torli; j) ponasimon tasmali Variatorlar konstruksiyalarining turliclialigi va qo`lashning cheklanganligi ularni hisoblash usullarini bir tizimga solishga qarshilik qiladi. Ularni kinematik hisoblash oddiy kinematik bog`anishlarga asoslangan. Ponasimon tasmali variatorlarning hisobi xuddi ponasimon tasmali uzatmalarni hisoblash usullariga tayanishi mumkin. Variatorlardagi ishqalanish juftliklarini G. Gers formulasi yordamida kontakt mustahkamlikka tekshiriladi. Variatorlarni loyihalashda oraliq zvenoga va uning chidamliligiga katta ahamiyat berish lozim. Variatorlarni kontakt mustahkamlikka hisoblash tishli uzatmalarni kontakt mustahkamlikka hisoblashga juda yaqindir. Hisoblashlami tckshirganda, loyiha to‘g‘riligini baholashda to'plangan tajriba ma’lumotlari, ko'nikma va mahorat natijalariga tayanish kerak. Variatorlarning konstruksiyalarini va hisoblash usullarini takomillashtirishda quyidagi asosiy tamoyillarni ko‘zlash maqsadga muvofiqdir: - variatorlarni o‘zini-o‘zi tortish qobiliyatli, ya’ni uzatilayotgan moment qiymatiga mos holda dumalash jismlarini siqish kuchi ham ortadigan qilib tayyorlash; - katta tortish xossali moylarni ishlatish; - quvvatni uzatishda ko‘p oqimli konstruksiyalarni yaratish va amaliyotda qo'llash. Variatorlar to'g'risida yanada to‘iiq ma’lumotlarni maxsus adabiyotlardan olish mumkin.

Foyfalanilgan adabiyotlar: 1. Shoobidov Sh . A . Mashina detallari . Texnika oily o`quv yurtlari uchun darslik. То ш кент : “ O`zbekiston ensiklopediyasi ”, 2014. -444 b. 2. Kurganbekov M.M., Moydinov A. Mashina detallari: O`quv qo`llanma. I va II qismlar. -Toshkent: “ O`zbekiston ensiklopediyasi ”, 2014. -384 b. 3. Ш . А . Ш ообидов Ма ш ина деталлари . Ўқув қўлланма. То ш кент 2004-120 б . 4. Ш.А.Шообидов, С.У.Мусаев. «Юритмалар», Тасмали ва занжирли узатмаларни лойи х ала ш . То ш кент 2000-82 б.

O'xshashlar

Uzatmalar va uning tarkibiy qismlarini tasvirlash va belgilash

Tishli g’ildiraklarni tayyorlash usullari rekkali ilashma tishli g’ildiraklarni korreksiyalash

Detallarni tig’izlik hisobiga biriktirish Uzatuvchi mexanizmlar

G’ildirakli traktor va avtomobillarning etakchi ko’priklari. asosiy uzatmalar. Differensial

Ilashish muftalari