logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Mashinasozlik
  4. Uzatmalar va uning tarkibiy qismlarini tasvirlash va belgilash

Uzatmalar va uning tarkibiy qismlarini tasvirlash va belgilash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

842.5 KB
Ko'chirib olish
U zatmalar va uning tarkibiy qismlarini tasvirlash va belgilash Reja: 1. Uzatmalar turlari 2. Tishli g`ildiraklarning konstruksiyasi va elementlari 3. Tishli g`ildirak o`lchamlarining asosiy nisbatlari 4. To`g`ri tishli silindrik g`ildiraklar 5. To`g`ri tishli konusaviy g`ildiraklar 6. Chervyak chizmasini chizish 7. Chervyakli g`ildirak chizmasini chizish 8. Tishli g`ildirakning ish chizmasini chizish 9. Tishli uzatmalarning tasvirlanishi 10. Xrapovikli mexanizm ishlamasining tasvirlanishi 11. Shlitsali birikmalar (GOST 2.409-74) 1. Uzatmalar turlari Aylanma harakatlar bir valdan boshqasiga turli detallar yordamida uzatiladi, bu detallar yig`indisi uzatma deyiladi. Mashinasozlikda uzatmalarning tasmali, zanjirli, friksion, tishli, chervyakli, reykali va xrapovik mexanizmli turlari qo`llaniladi. Tasmali uzatma g`ildiraklari (shkivlari) tasma vositasida elastik bog`langan bo`lib, ular aylanma harakatni ishkalanish kuchi yordamida bir shkivdan ikkinchisiga uzatadi (1-shakl). Zanjirli uzatma yetakchi va yetaklanuvchi yulduzchalardan va ularni qamrab oluvchi zanjirdn iborat (2-shakl). Friksion uzatma ikki parallel vallar orasida bir-biriga kuch bilan siqiladigan ikkita katoklardan iborat (3-shakl, a ). Agar vallarning o`qlari o`zaro kesishadigan bo`lsa, konusaviy friksion katoklar qo`llaniladi (3-shakl, b ). Aylanma harakat yetakchi katokdan yetaklanuvchi katokka ishkalanish kuchi yordamida uzatiladi. Parallel vallar orasidagi tishli uzatmalar tashqi (4-shakl, a ) yoki ichki (4- shakl, b ) ilashmada bo`lgan silindrik tishli g`ildiraklar vositasida amalga oshiriladi. Vallarning geometrik o`qlari kesishgan hollarda konus tishli g`ildiraklar qo`llaniladi (4-shakl, v ). Chervyakli uzatma, vallar o`zaro aykash bo`lgan hollarda qo`llaniladi. Chervyakli uzatma chervyak va chervyakli g`ildirakdan iborat (5-shakl). Reykali uzatma aylanma harakatni ilgarilanma harakatga aylantirish uchun xizmat qiladi va silindrik va tishli reykadan iborat bo`ladi (6-shakl). Xrapovikli mexanizm tishli g`ildirak (xrapovik) va xrapovik tishlari orasidagi botika kirib turadigan maxsus detallardan (sobachkadan) iborat. Bu mexanizm valni fag`at bir tomonga aylantiradi. Xropovikli mexanizm valga aylanma harakatni vaqt-vaqt bilan uzatish uchun ham qo`llaniladi (7-shakl). 1-shakl 2- shakl 3- shakl , а, б. 4- shakl 5- shakl 6- shakl 7- shakl 2. Tishli g`ildiraklarning konstruksiyasi va elementlari Tishli g`ildiraklar konstruktiv tuzilish jihatidan juda xilma-xil bo`ladi. G`ildirak tishlari qiyshiq shevronli va egri chiziqli bo`lishi mumkin (8- shakl). 8-shakl Tishli uzatmalar elementlarining terminlari, ta`riflari va belgilari GOST 16530-83 va GOST 16531-83 larda ko`rsatilgan. Har qanday tishli g`ildirakning tishi uning asosiy elementi hisoblanadi. Tishli g`ildirak elementlarining o`lchamlari modul orqali ifodalanadi (1- jadvalga qarang). Tishli g`ildiraklar modullarining miqdori GOST 9563-60 da belgilanadi. GOST la modullarning ikki qatori mavjuddir. 1–qator ... 1; 1,25; 1,5; 2; 2,5 3; 4; 5; 6; 8; 10; 12; 14; 16; 20 . . . 2–qator ... 1; 1,25; 1,375; 1,75; 2,25; 2,75; 3,5; 4,5; 5,5; 7,89; 11; 14; 18; 22. Kunstruktor tishli uzatmani loyixalashda modul kattaligini hisoblab chiqadi va GOST 9563-60 bo`yicha bu modulga yaqin katta modul tanlab oladi, so`ngra formulalar bo`yicha (1-jadvalga qarang) tishli g`ildirakning boshqa elementlari o`lchamlarini Aniqlaydi. Tishli g`ildirak o`lchamlarining asosiy nisbatlari 1-jadval Chizmalarda g`ishli gildiraklarni shartli tasvirlash GOST 2.402-68 da belgilangan. Tishlar cho`kkilarini aylanalari aosiy tutash chiziqlar bilan botiqlarining aylanalari esa ingichka tutash chiziqlar bilan ko`rsatilgan.bo`luvchi va boshlangich aylanalar shtrix-punktir chiziqlar bilan ko`rsatilvdi. 4. To`g`ri tishli silindrik g`ildiraklar Tishli g`ildirakning chizmalarini chizish g`ildirak asosiy elementlari o`lchamlarini hisoblab chiqish bilan birga olib boriladi. Bunday hisoblab chiqish chizish uchun formulalr 1-jadvalda keltirilgan edi. Tishli g`ildirakni hisoblab chiqish va chizish uchun (9-shakl) modulitishlar soni va val diametri burilgan bo`lish lozim. 9- shakl To ` g ` ri tishli silindrik g ` ildiraklarni eskizini chizishda uning parametrlarini aniqlash uchun tishlar soni z ni sanab chiqish va shtangersirkul bilan cho ` kkilar aylanasi diametri d a ni o ` lchab olish kerak . 10-shakl Bu holda m quyidagi formulalar bo`yicha aniqlanadi.2  z d m Hisoblab olingan modul qiymati GOST 9563-60 ga muvofiq yaxlitlanadi. 5. To`g`ri tishli konusaviy g`ildiraklar. To`g`ri tishli konusaviy g`ildirakning chizmasi (11-shakl., a ) asosan silindrik g`ildirak chizmasini bajarish kabi bajariladi. Konusaviy g`ildirak elementlari o`lchamlarini hisoblashda silindrik g`ildirakni hisoblashdagi formulalardan foydalinadi (1-jadvalga qarang) Konusaviy g`ildirakni hisoblashda modulning maksimal (eng katta) qiymatini olinadi. 11-shakl Konusaviy g`ildirakni o`ziga qarab eskizini chizishda birinchi navbatda, burchak o`lchagi  ni o`lchash kerak (12-shakl). Bunday o`lchashni qo`shimcha konus konturi SA yasovchisi DS ga perpendikulyar bo`lgan shartda bajariladi. 12-shakl So`ngra bo`luvchi konus burchagi hisoblab chiqariladi.  =90 0 -   =90 0-  Shtangersirkul tishlar cho`qqilarining eng katta aylana diametri da ni ulchab va tishlar soni z ni sanab chiqib modul m ni aniqlaymiz. cos2  z d m a Hisoblab olingan qiymatni GOST 9563-60 ga ko`ra yaxlitlab bo`luvchi aylana diametri hisoblab chiqamiz. D=mz Tishli uzunligi b ni va konus tishli g`ildirakning qolgan elementlarni o`lchaymiz so`ngra g`ildirakni chizishga kirishamiz. 6. Chervyak chizmasini chizish. Chervyakli uzatma chervyakdan va chervyakli g`ildirakdan iborat (13, 14 – shakllar). Chervyakval bilan birga tayerlanadi. Uzatmada chervyak odatda yetakchi bo`ladi. 13-shakl 14-shakl Chervyak tishlar qismining uzunligi quyidagi formula bo`yicha hisoblanadi: xm z L         12 11 2Bu yerda z 2 - chervyakli g`ildirak tishlarining soni: 11 va 12 sonlar –doimiy koefitsentlar. 7. Chervyakli g`ildirak chizmasini chizish. Chervyakli g`ildirakni hisoblash va uni chizish chervyakning o`lchamlari bilan bog`liq. Chervyakli g`ildarakni chizish uchun g`uyidagi ma`lumotlar bo`lishi zarur: O`q moduli m x : g`ildirak soni chervyak qirqimlarining soni chervyak vint chizig`ining yo`nalishi –chap yoki ungligi. G`ildirakning qolgan o`lchamlari 24-jadvaldan foydalanib hisob qilinadi. G`ildirak markazidan (o`qlararo masofani). 2 2 1 au d d   8. Tishli g`ildirakning ish chizmasini chizish. Mashinasozlikda tishli g`ildirakning turli konstruksiyalari qo`llaniladi. Tishli g`ildiraklar cho`yandan, po`latdan plastmassadanva boshqa materialdan tayyorlanadi. Tishli g`ildirak yoyi chervyakning ish chizmasida parametrlar jadvali, texnikaviy talablari va asosiy yozuvi bo`lishi kerak. O`quv chizmalarida odatda jadvalning faqat birinchi qismi to`ldiriladi. 1. Silindrik tishli g`ildirakning ish chizmasi 15-shaklda keltirilgan. GOST 2.403-68 ga muvofiq silindrik tishli g`ildirak tasvirida quyidagilar ko`rsatilgan: a) cho`qqilar aylanasining diametri; b) tishli tojsimon qismining eni; v) faska o`lchamlari; g) sirtlarining g`adir-budurligi. Qolgan o`lchamlari tishli g`ildirakning konstruksiyasiga qarab qo`yiladi. 2. Tishli sektorning ish chizmasi 16-shaklda keltirilgan. Parametrlar jadvalida, to`la aylanadagi tishlar soni z ko`rsatilgan. Sektordagi tishlar soni z s tasvirda ko`rsatilgan sektor burchagi aniqlanadi. 3. Tishli reykaning ish chizmasi 17-shaklda ko`rsatilgan. Tishli reykalar tasvirida GOST 2.404-68 ga muvofiq qo`yidagilar ko`rsatiladi: a) yassi reyka tishli qismining eni; b) tishli reyka balandligi; v) reyka tishlari kesilgan qismining uzunligi; g) qiyshiq tishli reykalarda og`ma tishlarning yo`nalishi va og`ish burchagining qiymati. 4. Konusaviy tishli g`ildiraklarning ish chizmasi 18-shaklda keltirilgan. Konusaviy tishli g`ildirak tasvirida GOST 2.405-68 ga muvofiq quyidagilar ko`rsatilgan: a) cho`qqilar konusi katta asosining diametri: b) cho`qqilar konusi katta asosida gupchagining tayanch tekisligiga qadar bo`lgan masofa; v) cho`qqilarning konus burchagi; g) tashqi qo`shimcha konus burchagi; d) tishli tojsimon qismining eni bo`luvchi konus yasovchisi bo`yicha; ye) bo`luvchi konus yasovchisining uzunligi; j) bo`luvchi konus uchidan gupchakning tayanch tekisligiga qadar bo`lgan masofa; z) sirtlarning g`adir-budurligi; i) tishlar chekkalarida faskalar o`lchamlari yoki yumaloqlash radiuslari. Qolgan o`lchamlari va belgilar qildirak konstruksiyasiga muvofiq holda qo`yiladi. 17- shakl 18- shakl 9. Tishli uzatmalarning tasvirlanishi . 1. Tashqi ilashmali silindrik tishli g ` ildirak juftini tasvirlash . Aylanma harakat shesternya bilan tishli g`ildirak orqali uzatiladi (19-shakl, b ). 19-shakl Ilashmani chizish uchun beriladigan ma`lumotlar: G`ildirak – to`g`ri tishli; Modul m; Tishlarning soni z 1 ; z 2 Tish tojsimon qismining d B1 q d B2 q d B2 q mm . Avvalo 24-jadval formulalar bo`yicha ilashmaning geometrik parametrlari hisoblanadi. 2. Konus tishli g`ildirak juftlari ilashmasini tasvirlash. 20-shakl, a da konusaviy uzatma tasvirlangan. Ilashmani chizish uchun quyidagi ma`lumotlar bo`lishi zarur: modul m; tishlar soni z 1 va z 2 ; boshlang`ich konuslar burchagi   1 va   2 ; vallar diametrlari d B1 va d B2 Formulalardan foydalanib (1-jadval) hisoblab chiqamiz. 20-shakl 3. Chervyakli uzatmani tasvirlash. 21-shakl, a da chervyakli uzatma keltirilgan. Ilashmani chizish uchun quyidagi ma`lumotlar zarur: O`q moduli m; chervyakli qirqimlar soni z 1 ; g`ildirakning tishlari soni z 2 ; chervyak tipi (arximed, evolventali yoki konvolyutali). Bu ma`lumotlar ilashmaning o`zidan olinadi yoki konstruktor tomonidan berilgan bo`ladi. Ilashmaning qolgan o`lchamlari formulalar bo`yicha hisoblab olinadi (1- jadval). O`qlararo masofasi aniqlanadi va o`lchab qo`yiladi (22-shakl, a ).2 1 ОО ОО а   Ilashmaning taxt qilingan chizmasi 21-shaklda keltirilgan. 21- shakl 10. Xrapovikli mexanizm ishlamasining tasvirlanishi Xrapovikli mexanizm valning orqaga aylanib ketmasligini ta ` minlash uchun xizmat qiladi . Mexanizm ikki asosiy detaldan : tishli g ` ildirakdan ( xrapovikdan ) va g ` ildirak tishlari bilan ilashmada bo ` lgan sobachkadan tuzilgan (22- shakl ). Agar val orqaga aylansa , sobachkaning uchi valga o ` rnatilgan xrapovik tishlari ( o ` yiqlari ) orasiga tushib , valning orqaga aylanishiga yo ` l qo ` yilmaydi . Xrapovik chizmalarda faqat bitta yoki ikkita tishlari ko ` rsatilga holda soddalashtirib chiziladi ( GOST : 305-68). O`yiqlari aylanasi ingichka tutash chiziq bilan ko`rsatiladi (22-shakl, b ). 22- shakl 11. Shlitsali birikmalar ( GOST 2.409-74) Shlitsalar aylanma sirt ( val , vtulka ) larda joylashgan qator tishlardan iborat bo ` lib , bu tishlarning profili : uchburchaklik , to ` g ` ri burchaklik va evalventa shaklida bo ` lishi mumkin . Val shlitsasi vtulka shlitsasi bilash tishlashib aylanma harakatni uzatadi va o ` q bo ` ylab yengil siljiydi . Shlitsali birikmalar chizmani GOST 2.409-74 ga muvofiq bajariladi . Val va vtulkadagi shlitsa tishlarining yasovchilari va tishlar profilining aylanasi asosiy tutash chiziqlarda tasvirlanadi . O`yiqlar aylanasi va yasovchilari ingichka tutash chiziqlarda ko`rsatiladi (23-shakl, a, b ). Val va vtulkaning bo`ylama qirqimida o`yiq sirtlarning yasovchilari asosiy tutash chiziqlari tasvirlanadi (24-26 shakllar). Shlitsali detallarga o`lchamlar GOST 1139-80 muvofiq qo`yiladi. Masalan, o`quv chizmalari to`g`ri burchakli shl itsalarning soni (8), ichki va tashqi diametrlari hamda tishning eni (7) ni ko`rsatish bilan chegaralanadi. 8 x 36 x 40 x 7 GOST 1139-80. 23- shakl 24- shakl 25- shakl 26- shakl 15- shakl 16- shakl

O'xshashlar

Oxirgi va qoshimcha oxirgi uzatmalar
Traktor va avtomobillarning uzatmalar qutisi
Zanjirli uzatmalar
Tasmali uzatmalar
Chervyakli uzatmalar