Ilashish muftalari - Mashinasozlik - Referatlar

Ilashish muftalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2335 KB

Ko'chirib olish

Ilashish muftalari Reja: 1. Traktor va avtomobillarning ilashish muftalari vazifasi va turlari 2. Ikki oqimli ilashish muftalari 3. Gidromuftalar 4. Ilashish muftalarining mexanik, servomexanik, gidromexanik yuritmalari 5. Mustaqil quvvat olish vallarining yuritmalari

Ilashish muftasi. Ma'lumki, avtomobil harakatlanishi uchun dvigatеl valida xosil bo’layotgan burovchi momеnt oshiqcha tеbranishlarsiz muttasil ravishda yеtakchi g’ildiraklarga uzatilishi lozim. Buning uchun avtomobilning o’rnidan ravon (silkintirilmasdan) qo’zg’alishini, dvigat е lning validan y е takchi g’ildiraklarga uzatilayotgan burovchi mom е ntning qiymatini s е kin - asta uzluksiz ko’paytirishni ta'minlash k е rak bo’ladi. Aks holda burovchi mom е ntni muttasil uzatish jarayoni yo’qoladi. Bundan tashqari, avtomobil turli yo’l sharoitida yurganda uning y е takchi g’ildiraklarga uzatilayotgan burovchi mom е ntning qiymatini s е kin - asta uzluksiz ko’paytirishini ta'minlash k е rak bo’ladi. Agarda bu jarayon bajarilmasa, kuchning kattaligini o’zgartirish va uni uzatish qiyinlashadi va dvigat е l o’chib qolishi mumkin. Bu vazifalarni b е vosita va uzluksiz bajarish uchun dvigat е l bilan kuch uzatmani k е rakli paytda birga ilashtiruvchi yoki ajratib qo’yuvchi tuzilma - ilashish muftasi k е rak bo’ladi. D е mak, ilashish muftasi uzatmalarni almashtirishda kuch uzatmani dvigat е lning tirsakli validan qisqa muddatga vaqtincha ajratish va ravon qo’shish vazifasini bajaradi. Bundan tashqari, ilashish muftasi kuch uzatma d е tallarini dvigat е lning har bir maromda ishlashi natijasida sodir bo’luvchi oshiqcha kuchlanishlardan saqlab, ularning ishonchli ishlashini ta'mirlaydi. Ilashish muftasi y е taklovchi va y е taklanuvchi qismlardan tashkil topgan bo’lib, dvigat е l ishlaganda, y е taklovchi qismi doimo tirsakli val bilan aylanadi, y е taklanuvchi qismi esa ilashish muftasi dvigat е ldan ajratilishi bilanok aylanishdan to’xtaydi. Yetaklovchi va y е taklanuvchi qismlarning ulanish vositasiga ko’ra friktsion ilashish muftasi ishlatilib, ular dvigat е llarda burovchi mom е ntni uzatmalar qutisiga o’zaro ishqalanuvchi - y е takchi va y е taklanuvchi disklar yordamida uzatadi. D е mak, friktsion ilashish muftasining ishlash uslubi ishqalanish kuchlaridan foydalanishga asoslangan bo’lib, burovchi mom е nt y е taklovchi (Mi) va y е taklanuvchi (Ma) disklarda o’zaro t е ng bo’ladi. Ilashish muftasi uzatmani almashtirish yoki tormozlash vaqtida qisqa muddatga dvigatelni transmissiyadan ajratish hamda avtomobilni joyidan qo‘zg‘otish paytida ularni ohista qo‘shishga xizmat qiladi. Bundan tashqari, ilashish muftasi

dvigatel ajratilmagan holda avtomobil keskin tormozlanganda yoki joyidan keskin qo‘zg‘olganda yuzaga keladigan ortiqcha yuklamalardan transmissiyani asraydi. Ilashish muftasi yetakchi va yetaklanuvchi disklar orasida vujudga keladigan ishqalanish kuchi hisobiga burovchi momentni kuch uzatmasiga uzatadi. TICO avtomobilida bir diskli, quruq, diafragma turidagi markaziy bosuvchi prujinali va yetakchi diskda aylanma tebranishlarni so‘ndirgichi bor ilashish muftasidan foydalanilgan. 7-rasm. Ilashish muftasining tuzilishi. 1-ilashish muftasi karteri; 2-maxovik; 3-tirsakli val flanetsi; 4-yetaklanuvchi disk; 5-uzatmalar qutisining yetakchi vali; 6-siquvchi prujina; 7-yetaklanuvchi disk; 8ilashish muftasini ishga tushirish podshipnigi; 9-uzatmalar qutisi yetaklovchi valining podshipnigi; 10-uzatmalar qutisining yetaklanuvchi vali; 11- birlashtirish bo‘g‘ini; 12-ilashish muftasi. Ilashish muftasi mexanizm va yuritmadan tashkil topgan. Yetakchi qism maxovik (2) tirsakli val (3) siquvchi disk va maxovikka boltlar bilan mahkamlangan g‘ilof (12) dan tashkil topgan.

8-rasm. Ilashish muftasi . Yetaklanuvchi qismga uzatma qutisining yetakchi vali (5) ga o‘rnatilgan yetaklanuvchi disk (4) kiradi. Ilashish muftasining yetaklanuvchi diski maxovikka siquvchi disk orqali diafragmali prujina (6) bilan bosiladi. Bu ilashish muftasining yetakchi va yetaklanuvchi qismlarini bir-biriga jips yopishishini va zarur ishqalanish momentini uzatmalar qutisining yetakchi valiga uzatish imkonini beradi. 9-rasm. Ilashish muftasining qobig‘i va yetaklanuvchi disk. 1-ilashish muftasi qobig‘i; 2-siquvchi prujina; 3-siquvchi yetakchi disk;

4-biriktiruvchi plastina; 5-siquvchi prujinaning tayanch halqalari; 6- yetaklanuvchi disk; 7-yetaklanuvchi disk gupchagi; 8-friksion qoplamalarning parchinmixi. Siquvchi disk (3) uchta plastinkasimon prujina (4) yordamida g‘ilof bilan bog‘langan (9-rasm). Bunday elastik aloqa burovchi momentni ilashish mufta g‘ilofidan siquvchi diskka uzatish bilan birga, ilashish muftasining uzish jarayonida siquvchi diskning g‘ilof ichida o‘q bo‘ylab xarakatlanishini ham taminlaydi. Ilashish muftasining g‘ilofi (1) po‘latdan shtamplanib tayyorlanadi. G’ilofni maxovikka bolt bilan qotiriladi, bunda shtiftlar uchun uning tashqi gardishida teshiklar qilingan. Ichki gardishlarda esa turtib chiqqan joylari bo‘lib, ularning uchini g‘ilofning ichki tomoniga bo‘lish hisobiga tayanch halqalar (5) uchun uyachalar hosil qilingan. Siquvchi prujinali po‘lat taxtalardan konus shaklida shtampalab kesilgan. Siquvchi prujinaning ichki qismidagi radial kesiklar prujinaning tashqi yuzasida gulbarglar hosil qiladi va ular ilashish muftasining ajratuvchi ilashish vazifasini bajaradi. Siquvchi disk (3) cho‘yandan quyib tayyorlangan. Burovchi moment dvigateldan uzatma qutisining yetakchi valiga ilashish muftasining yetaklanuvchi diski orqali uzatiladi. Uzatmalarning ravon qo‘shilishini ta’minlash uchun yetaklanuvchi disk qayishqoq qilib ishlangan. Ilashish muftasi uzilganda yetaklanuvchi disk gubchasi o‘q bo‘ylab uzatma qutisining yetakchi valining shlitsasi bo‘yicha xarakatlanadi. Yetakchi disk (4) ga po‘lat parchin mix bilan 8 ta taram-taram yuzaga esa bo‘lgan prujinali plastinkalar (6) parchinlangan. Bu plastinkalarga ikkala tomonidan friksion qoplamalar parchin mixlar yordamida mahkamlangan. Parchin mix kallakchalari qoplamalarning ish yuzasiga nisbatan 1,35  2,1 mm ga chuqurroq joylashadi. Burilma tebranishlarni so‘ndirgich (dempfer) avtomobilning tezligi keskin o‘zgarganda transmissiya elementlarida yuzaga keladigan qo‘shimcha yuklamalarni kamaytirish uchun xizmat qiladi.

Ilashish muftasi y е takchi disklarning soniga qarab, bir, ikki va ko’p diskli, siquvchi prujinalarning turiga va joylashuviga qarab va doira bo’ylab joylashgan prujinali yoki bitta markaziy prujinali, shuningd е k markaziy diafragma prujinalisi ham bo’ladi. D е mak, friktsion turdagi ilashish muftasini qo’shish uchun doira bo’ylab joylashgan bir n е chta prujinalarning yoki bitta markaziy prujinaning maxovik tomon yo’nalgan kuchidan foydalaniladi. Friktsion ilashish muftasini boshqarish m е xanik, gidravlik, el е ktromagnit yuritmali bo’lishi mumkin. Ko’pincha, avtomobillarda m е xanik yoki gidravlik turdagi boshqariladigan ilashish muftalari ishlatiladi. El е ktromagnitli uslubda boshqariladigan turi esa ilashish muftasining ilashishini to’la avtomatlashtirish maqsadida y е ngil avtomobillarda ko’proq qo’llaniladi. M е xanik yuritmali ilashish muftasini boshqarishni y е ngillashtirish maqsadida kuchaytirgichlar ishlatiladi. Bular ham yuritmasi bo’yicha m е xanik (s е rvoprujinali), pn е vmatik va vakuumli turlariga bo’linadi. Gidromuftaning asosiy afzalliklaridan biri shuki, u kuch uzatmasida hosil bo’layotgan burama t е branishlarni muntazam ravishda sundira boradi, shu tufayli dvigat е lning turg’unlanib ishlashini ta'minlab boradi. Bundan tashqari, avtomobilni boshqarish y е ngillashadi va muttasil t е zlana olishiga erishiladi, natijada avtomobilning silkinmasdan joyidan qo’zg’alishi va ravon yurishi yanada yaxshilanadi. L е kin yakka gidromufta vositasida ajratish jarayonini to’liq bajarib bo’lmasligi sababli, avtomobil kuch uzatmasida aralashgan turdagi muftalar ishlatilmoqda. Gidromuftaning avtomobillarda k е ng tarqalmaganligining asosiy sababi, u qo’yilganda avtomobilning yonilg’i sarfi ortadi, kuch uzatma murakkablashib, umumiy vazni oshadi va ishonchli ishlash darajasi kamayadi. El е ktromagnitli ilashish muftasi y е takchi va y е taklanuvchi disklardan tashkil topgan bo’lib, ularning ishlash uslubi disklar orasidagi t е mir kukunchalarning el е ktromagnit oqimi ta'sirida disklarning ishqalanuvchi sirtlari tomon tarqalib, "bikr tolacha" xosil qilishiga asoslangan. Bunda ilashish muftasi t е mir zarrachalar vositasida qo’shiladi. El е ktromagnit oqimi b е rilishi to’xtalishi bilanoq, t е mir

kukunchalar harakatga k е lib "bikr tolacha"lar ilashish xususiyatini yo’qotadi, natijada ilashish muftasining disklari biri - biridan ajraladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI Asosiy adabiyotlar 1. Аvtоmоbillаr 1va 2-qism. Х.Mаmаtоv, Tоshкеnt, O’zbекistоn, 1995-98 yil 2. E.Fayzullaev. Transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi. Darslik. Toshkent.: Yangi asr avlodi, 2006 yil, 376 bet. 3. Gurevich A.M., Sorokin Ye.M. “Traktor va avtomobillar” “O’qituvchi”, Toshkent, 1983 yil. Qo`shimcha adabiyotlar 4. Avtomobillar tirkama va yarim tirkamalar (rus tilida), standartlar to’plami. “Standart”, M., 1965. 5. S.M.Qodirov, D.I.Hoshimov va boshqalar „TICO“ avtomobili tuzilishi, nosozliklani aniqlash va ta’mirlash o’quv qo’llanmasi. Toshkent. O’qituvchi: 2001. 6. S.Qodirov UZ-DAEWOO avtomobillarining tuzilishi bo’yicha plakatlar to’plami. 7. Qisqacha avtomobil ma’lumotnomasi “ НИИАТ ”, rus tilida Moskva, “ Т ransport” 1983 y. 8. Учебное пособие по устройству Тико, Матиз, Нексия ДЭУ. 9. Учебное пособие по техническому обслуживанию Тико, Матиз, Нексия. Internet saytlari 1. www.uzsamauto.com 2. www.uzth.uz 3. www.uzdongju.uz

O'xshashlar

Zanjirli traktorlarning orqa ko’priklari va burish mexanizmlari

Bosh uzatmalar, differensiyallar va yarim o’qlar tuzilishi. Oxirgi uzatmalar va g’irdirak oldi reduktorlari konstruksiyasi

Tishli uzatmalar

Traktor va avtomobillarning transmissiyalari

Tishli mexanizmlar ularning turlari Ilashmaning asosiy qonuni