Jin va linter arralarini tayyorlash texnologik jarayonlari - Mashinasozlik - Referatlar

Jin va linter arralarini tayyorlash texnologik jarayonlari

Yuklangan vaqt:

17.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1838.046875 KB

Ko'chirib olish

Jin va linter arralarini tayyorlash texnologik jarayonlari Reja: 1. Jin va linter arralarini tuzilishi, ularga qo’yiladigan asosiy texnik va texnologik talablar. 2. Jin va linter arralarini tayorlash texnologik jarayonini o’ziga xos xususiyatlari. 3. Jin va linter arralarini tayyorlash texnologik jarayonida qo’llaniladigan texnologik vositalar 4. Tish charxlash dastgohlari, ularni ishlash tamoyillari, asosiy ko’rsatkichlari. 5. Paxtani qayta ishlash texnologik mashinalari arrali silindr lari va barabanlarini statik hamda dinamik muvozanatlashtirish.

1. Jin va linter arralarini tuzilishi, ularga qo’yiladigan asosiy texnik va texnologik talablar. Jin va linter arralarini tuzilishi. Jin va linter arralari qalinligi 0,95 ÷ 0,05 mm varaqali po’latdan tayyorlanadi. Tuzilish jixatdan ular arrani tishlar soni, o’ichamlari, geometriyalari va yuzaga qo’yiladigan g’adir-budurlik talabi bilan ajraladi. Jin va linter arralari U8G markali po’latdan GOST 5497-72 bo’yicha tayyorlanadi. Metallurgiya sanoati arralar uchun 327x0.9 mm li metall tilimini (polosa) etkazadi. Bunda po’lat pilta o’ram rulon tarzida etkaziladi. Jin va linter arralarini chizmalari 1-rasmda keltirilgan. 1-rasm. Jin va linter arralarini geometrik parametrlari. Texnologik nuqtai nazaridan jin va linter arralariga quydagi talablar qo’yiladi:

-jin va linter arralari, ayniqsa jin arralari paxta tolasini shikastlanish darajasini oshirmasligi kerak; -jin va linter arralari ishlash jarayonida talab etilgan ish unumdorligini ta’minlashi kerak; - jin va linter arralarini tuzilishi ularni belgilangan muddatlargacha (jin arrasi ishlashi muddati 48 soat, linterlarniki 72 soat) ishlashlarini taminlashi kerak; -yangi jin va linter arralari GOST 27-72-04-81 talablariga javob berishi kerak; -yangi arralar diametri 320±0/25 mm gat eng bo’lishi kerak; -arralar tishlari qattiqligi HRA 66-69 ga teng bo’lishi kerak. Texnik nuqtai nazardan jin va linter arralariga quyidagi talablar quyilishi mumkin: - jin va linter arralarini notekisligi kattaligi ±0, 5 dan oshmasligi, aks xolda kolosniklararo tirqishda arralar disklarini joylashuvi vazifasida muammolar kelib chiqadi; -linter arralarida o’tkir qirralar bo’lishi ta’minlanishi kerak; - jin va linter arralari tishlarini qattiqligi va geometrik ko’rsatkichlarini muqobil qiymatlariga ega bo’lishi kerak; Jin va linter arralari to’grisida qo’shimcha ma’lumotlar 1-jadvalda keltirilgan. 1-jadval Jin va linter arralari tasnif Jin arralari Linter arralari Ishlash muddati 48 soat Ishlash muddati 72 soat Yuza g’adir-budurligi talabi R a =0,8Mkm YUza g’adir-budurligi talabi R a =1,6 Mkm Tishni yon yuzalari 7 sinf tozalagida Tishni yon yuzalari 6 sinf tozalagida qirrani aylanishi r=0.1 ÷ 0.15mm qirrani aylanishi r=0.01 ÷ 0.07mm Qirovlar bo’imasligi kerak Quyma iloji boricha kichik bo’lishi kerak O’tkir qirralari tirnash qobiliyatini oshiradi

2. Jin va linter arralarini tayorlash texnologik jarayonini o’ziga xos xususiyatlari. Arra tayyorlamasi. Arra tayyorlanadigan po’lat metallurgiya kombinatida termik ishlov berilgan, qattiqligi HRC30 ÷ 35 xolda olinadi (2-rasm). Bu o’z navbatida texnologik jarayon tayyorlashda bir qator qiyinchiliklar tug’diradi: qoldiq ichki kuchlanish o’ta yuqoriligi tufayli to’grilash (rixtovka) qilishni qiyinlashtiradi, arra tishlarini shtamplash bilan qirqadigan asbob (puanson- matritsa) jadal ediriladi, bu esa o’z navbatida qirralarda qirovlar va shunga o’xshashalarni paydo bo’lishiga sabab bo’ladi. 9.2 rasm. Arralar tayyorlash uchun tayyorlama ko’rinishi Arra tayyorlash texnologik jarayoni avvalida varaq po’lat buxtalarda eni 330 ± 5 mm xolda tushadi. Arra tayyorlamasini olish uchun po’latli pilta o’ramdan ajratilib, maxsus dastgoxda to’g’rilanadi. Bu ishlarni bajarish uchun buxta belgilangan moslamaga o’rnatiladi, xavo orqali tebranma qaychi yordamida piltani nuqsonli oxirgi uchlari shakllantiriladi va qabul qiluvchi go’lalarga uzatiladi. Keyin pilta to’g’rilovchi go’lalarga o’tkazilib, xavo yordamida ishlovchi pressga uzatiladi va tayyorlama yorib olinadi. Arra diskini olish jarayonini keying bosqishlarda press-avtomatda ikkita shakl beruvchi shtamp ketma-ket o’rnatiladi. Bittasi shponkali do’ngli teshikni ochiladi, ikkinchisi ochilgan shponkali teshikka asoslanib, arra diskini tashqi diametr bo’yicha yoradi (3-rasm).

9.3 rasm. Arra silindrlarni teshik ochish sxemasi Tayyorlamani ichki teshigiga nisbatan tashqi diametrini devorini xar xilligi 0,5 mm dan oshmasligi kerak. Ichki teshik o’lchami kalibr-probka yordamida nazorat qilinadi. Tashqi diametrini qirqilgandan keyingi o’lchami bo’yicha qirovlarni xosil bo’lgan-bo’lmaganilgi ko’rib chiqiladi. Arra tishlarini qirquvchi OPV, PNS markali dastgohlarda tishlarni qirqish(280 ta tish), ishlari bajariladi (4-rasm). 4-rasm. OVP markali arrali tish ochadigan dastgox sxemasi.

Arra tishlarini qirquvchi puanson P6M3 markali tezkesar po’latdan, matritsa esa BK20 markali qattiq qotishmadan tayorlanadi. Ish unumdorligi-50 sek 1 arra uchun. Mexanik ishlov berish arra tishlarini shakllantirish va tishlarni balandiigi bo’yicha ikki yon tomonlarini jilvirlashdan iboratdir. Tishlarni shakllantirish xar-xil arra qirquvchi dastgoxlarda o’tkaziladi. (OPV, PNTS, Rotatsion tipi). OPV yoki PNTS dastgoxlarida tishga ishlov berishda arra diski dastgox shpindeliga o’rnatiladi va opravka yordamida qisiladi. Dastgoxni uzatmasi orqali krivoshipli-shatun mezanizmi yordamida puansonga ilgarilnma- qaytma harakat beriladi. SHpendiini aylanma bo’luvchi harakati g’ildirak yordamida shu uzatma orqali amalga oshiriladi. Tishlar orasidagi chuqurchani shakli (20 0 ± 30 1 ) ikki matrisani shablon yordamida o’rnatishi natijasida hosil qilinadi. Puansonga xam kesiladigan chuqurchani shakliga o’xshash shakl beriladi. Puanson minutiga 320 yurish qiladi va 280 ta tishni kesishda, dastgoxni samaradorligi 65-70 arra/soat oralig’ida bo’ladi. Tishlarni shakllantirishda puanson va matritsa orasidagi tirqishni axamiyati kattadir. SHuning uchun ular edirilishga chidamli materlallardan tayyorlanishi kerak. Puansonning chidamliligi 4-4,5 soat bo’lib, shu orada 300 dona arra tishga ishlov berishi mumkin. Ishlatilgan jin va linterlarning arralariga qayta tish chiqarish paxta korxonalarini arra ta’mirlash bo’limlarida o’rnatilgan SPX arraga tish chiqarish dastgohlarida amalga oshiriladi. 280, 290, 310 va 330 tishli arralarga tish chiqarish uchun SPX dastgohi tish chiqarilayotgan arra diametri va tishlar miqdoriga qarab ishlatiladigan almashinuvchi xrapovikli g’ildiraklarga ega. Arra tishlari miqdorining arra diametriga qarab o’zgarishi 2-jadvalda keltirilgan. 2-jadval Arra tishlari miqdorining yangi va qayta tish chiqarilgan arralar diametriga

qarab o’zgarishi Qayta tish chiqarish navbati Arra diametri bo’yicha tish chuqurligi, mm Arra diametri, mm Tish miqdori, dona Jinlar uchun (yangi arra) 1. 130 arrali jin arrasining tishi chiqarilgandan so’ng 2.Tish ikkinchi marta chiqarilganda Linterlar uchun (yangi arra) 1. (tish bir marta chiqarilgandan so’ng) 2. –(tish ikki marta chiqarilgandan so’ng) 3. –(tish uch marta chiqarilgandan so’ng) 4. –(tish to’rt marta chiqarilgandan so’ng) 5 –(tish besh marta chiqarilgandan so’ng) - 10 10 - 7 7 6 6 6 320 310 300 320 313 306 300 294 288 280 280 260 330 330 310 310 290 290 SPX dastgohi va uning asosiy qismlarining ko’ndalang qirqimlari 5, 6rasmlarda keltirilgan (harakatlantiruvchi val bo’yicha qirqim). Dastgohning ish sikli yarim avtomat usulida. Elektrodvigatel tinmay ishlab turgan holda oxirgi tish chiqarilgandan so’ng puansonning harakati avtomatik usulda to’xtaydi. Tish chiqariladigan arrani qo’yish va olish qo’lda bajariladi. Dastgoh mexanizmlari ishining ketma-ketligi elektr sxema bilan ta’minlanadi. Korxonalarda uchta tish chiqarish dastgohi o’rnatish maqsadga muvofiqdir. Ulardan biri 280 va 330 tishli jin va linterlar arralariga, ikkitasi esa 310, 290 tishli linter arralariga tish chiqarish uchun tavsiya etiladi. Kerakli diametrga dastgohni nazorat-shablon arralari bo’yicha sozlaydilar. Bunday jarayon dastgohlarni aniq sozlanganda va 313, 306, 294 va 288 mm diametrga ega bo’lgan arralarga bir xil tish miqdori tanlanganda amalga oshirilishi mumkin. Arraga tish chiqarish sifatining yuqoriligini ta’minlash uchun dastgohga

puanson va pichoqlar, shuningdek kerakli nazorat shablonlarini charxlash uchun charxlash moslamasi beriladi. 5-rasm. SPX – arraga tish chiqarish dastgohi. 1- stanina; 2- ekssentrik; 3- harakatlantirish vali; 4- shatun; 5- tebranuvchi support; 6- tebranuvchi support vali; 7- tomchilovchi moy idishi; 8- matritsa; 9- siqish mexanizmi; 10- shpindellar bilan support; 11- stol; 12- shpindelni surish vinti; 13- tormoz; 14- dvigatel osti plitasi; 15- olib ketish engi. 6-rasm. SPX arraga tish chiqarish dastgohining harakatlantirish vali bo’yicha qirqimi 1- tebranuvchi support vali; 2- podshipnik; 3- buriluvchi shponkali mufta; 4- harakatlantirish vali; 5- xropovikni surish mexanizmi; 6- fiksator; 7- quvib o’tish muftasi; 8- karter.

7-rasm. Arraga tish chiqarish dastgohi uchun charxlash moslamasi 1- stanina; 2- flyanetsli elektrodvigatel; 4- silliqlash babkasi; 5- shpindel; 3, 6 – shpindelni juftlangan tayanch podshipniklari; 7,8 – shpindelni tayanchlarda tebranishini yo’qotish uchun sharikli podshipniklarga oldindan tortib qo’yish uchun gayka va kontrgayka; 6, 9 – silliqlash doirasi; 10- sozlanuvchi to’siq o’rnatilgan qo’zg’almas saqlash qobig’i; 11- charxlanadigan asboblarni ikki tomonidan siqib turish uchun ikki tomonlama siqgich; 12- qotirish gaykasi; 13- o’q; 14- aylanuvchi stolchada charxlanayotgan puanson, matritsani o’ng va chap pichoqlarini o’rnatish uchun uchta prizma; 17- revolver boshcha; 18- uzunasiga uzatgich polzuni maxovigi; 19- ko’ndalang uzatish polzuni; 20- krestsimon stolchaning pastki yo’naltirgichi. SPX rusumli arraga tish chiqarish dastgohining texnik tavsifi 3-jadvalda keltirilgan. 3-jadval SPX rusumli arraga tish chiqarish dastgohining texnik tavsifi Ko’rsatkich nomi Ko’rsatkich miqdori Ish unumdorligi, arra/soat Puansonni bir minutdagi harakati soni Tish chiqariladigan arralar diametri, mm 110-130 700 260-320

R9 po’latdan (1000 arraga) sarf bo’ladigan puanson miqdori, dona O’lchamlari, mm : uzunligi kengligi balandiigi Massasi, kg Elektrodvigatel turi Quvvati, kW 6 995 840 1130 443 4A80S4Uz 1,1 4-jadvalda esa SPX rusumli arraga tish chiqarish dastgohini imkoniy nosozliklari, ularning sabablari va bartaraf qilish usullari keltirilgan. 4-jadval SPX rusumli arraga tish chiqarish dastgohini imkoniy nosozliklari, ularning sabablari va bartaraf qilish usullari Nosozliklar Sabablari Bartaraf qilish usullari 1 2 3 Arralarni tish chiqarish zonasiga moy kelishi to’xtaydi. Xropovik to’xtab- to’xtab yuradi yoki butunlay to’xtaydi. a) quvur kanali ifloslangan. b) tomchili moydonda moy yo’q. a) ayri yoki sobachkada sharnirli ulanishlar bo’shagan. b) prujina cho’zilgan. Puanson matritsaga a) kanallar tozalansin. b) moydonga industrlal moy quyilsin. a) eskirgan detallar almashtirilsin. b) prujina almashtirilsin va tortilish prujinani qisqartirish hisobiga amalga oshirilsin. Puansonning holati vint Arraga tish chiqarish amalga oshmaydi. keraklicha ki qirindilar tushmaydi. rmayd i, bilan sozlansin va kontrgayka yaxshilab qotirilsin.

Bo’sh aylanishda ulanish muftasida urilish tovushi eshitiladi. Tebranuvchi support podshipniklari qiziydi. a) obgon muftasida eski rish bor; b) erkin yurish muftasi singan; v) obgon uyalarida surgichlar bir biriga tiqilgan; g) obgon muftasi fiksatori uyasiga o’tirmaydi. a) moy yo’q; b) oldindan tortish kuchli bo’lgan. Puanson - muftal ari - magnit a) mufta almashtirilsin; b) prujina almashtirilsin; v) surgichlarning bir-biriga tegishi yo’qotilsin; g) fiksatorning qiyshayishi yo’qotilsin. a) uzel moylansin; b) podshipniklarni qotirilishi sozlansin. Podshipniklar qopqog’i ochilsin va yumaloq gayka-lar biroz bo’shatilsin, bunda ahamiyat berilsinki, tebranuvchi supportda yon bo’shlig’i paydo bo’lmasin. Tortish oshiqcha bo’shatilganda dastgoh ishi vaqtida support boshchasi puanson bilan tebrana boshlaydi, bu puansonni bir tomonlama eyilishiga yoki sinishiga

Qirindilar puanson uchiga yopishib qoladi va bu uning normal ishiga halal beradi. xususiyati-ni olgan va unga silliqlash dastgohini magnit plitasida ishlov berganda o’z vaqtida magnitsizlanmagan. olib keladi. Hamma puansonlarni o’rni- lariga qo’yishdan avval tekshirish va puanson magnitlanib qolgan bo’lsa magnitsizlantirish lozim. 1 2 3 Buning uchun 220 V li magnit yurgizgichining g’altagi magnit maydoniga qo’yiladi, keyin uni 220 V li zanjirga ulanadi va o’chiriladi. Har qaysi o’chirishdan keyin puanson tekshiriladi va magnit xususiyati yo’qolgan bo’lsa, magnitsiz-lantirishni tamomlash mumkin, aks holda muolajani davom ettiriladi.

8-rasm. Puanson shaklini tekshirish uchun shablon SPX.00.018 9-rasm. Matritsa pichoqlarini burchagini tekshirish uchun shablon SPX.00.019 Bu dastgoxlarni asosiy kamchilligi bo’luvchi mexanizmni noaniqligi bo’lib, tishlarni kesilib ketishi xollari, ya’ni yig’ma qadam xatoliklari yig’ilishi natijasida birinchi va oxirgi tishlar to’g’ri tushadi.

Keyingi operatsiya: tishni qalinligi va talab qilingan yuza g’adir-budurligini ta’minlash uchun tishni ikki yon tomonidan jilvirlash yo’li bilan faska olinadi. Jilvirlash maxsus karusel stolli teshik jilvirlash dastgoxida o’tkaziladi. Jin arralarini qirovini tushirish va ishchi qirralarini silliq tebranma abrazivli qurilmada o’tkaziladi. Xamma ishlov berilgan arralar nazorat moslamasidan o’tkaziladi va ular 1,5 mm tirqish, eni ikki tirgakdan iborat bo’lib, arralar o’z og’irligida ular orasidan o’tishi kerak. Lekin 60% gacha arralarni tekislikdan og’ishi ruxsat etilgan nazorat qiymatidan ortiq bo’ladi. SHuning uchun qo’shimcha jarayon: arrani rixtovka qilish kirgiziladi, va u odatda qo’lda bajarlladi. Bu yo’nalishda ancha ilgor usul ishlangan.

10 rasm. Rotatsiyon tish qirqish dastgohi Arraga tish chiqarish dastgohini asosiy ishchi organlari konfiguratsiyasi arraning chiqariladigan tishiga o’xshaydigan puanson va matritsa hisoblanadi. 4- jadvalda esa asosiy tasniflari keltirilgan. 4-jadval Dastgoxning asosiy tasniflari RPNT-2 Nomlanishi Ko’rasatkichlari Ishlab chiqarish soati (dona) -jin arra tishini qirqish 160 - linter arra tishini qirqish 150 Tish qirqayotgan arraning diametri, mm 320-260 Arradagi kesilayotgan tishlar soni 260 dan 330 gacha har 10 tish Elektrodigatel quvvati, kVt 1,5 Puanson bosh chasining aylanish chastotasi, ayl/min 960 O’chamlari, mm: uzunligi -1160; 1160 eni 510 balandiigi 400. Dastgoh ogirligi, kg 180 Matritsa pichoqlari VK-20 rusumli qattiq po’latidan tayyorlangan. Bunday qotishma bo’lmay qolgan holda «R9» po’latidan tayyorlashga ruxsat etiladi. Puansonlar «R9» po’latidan tayyorlanadi. Toblangandan so’ng ularning qattiqligi HRC 59-62 ga teng bo’lishi lozim. Xozirgi kunda bu dastgoxlarni o’rniga rotatsion turidagi aniq bo’iuvchi, asosi qilib, chervyakli uzatmali arra kesuvchi dastgox ishlab chiqilgan. Bu dastgox ishlov berish siklini oxirida tishlarni kesilib ketishini to’liq oldini oladi. Dastgoxni samardorligi 240 dona/soatdir.

3. Jin va linter arralarini tayyorlash texnologik jarayonida qo’llaniladigan texnologik vositalar Arralarni charxlash. Ish jarayonida jin va linter arralarini tishlari o’tmaslashadi. Ularni o’tkirlash PTAM, PTAM1, PTA-2M dastgohlarida oshiriladi (11- rasm). 11-rasm. PTA-M2 rusumli avtomatlashtirilgan arra tishlarini charxlash dastgoxining sxemasi va umumiy ko’rinishi Charxlash hamma tish ko’rsatkichlarini tiklashga imkon beradi, charxlash uchun arrali val dastgohga o’rnatiladi va “sharoshka” deb ataluvchi disksimon egovlar bilan amalga oshiriladi. SHaroshka diametri 30 va 42 mm ni tashkil etadi va u P9, P18 markali tezkor po’latdan tayyorlanadi. Termik ishlovdan so’ng qattiqligi. HRC 62..64 ni tashkil etadi (12-rasm). Jinning arrali silindr lari arralarini charxlash sharoshkali shpindel karetkasining 4 o’tishida, linterlarniki esa 8 o’tishida amalga oshiriladi.

Arra charxlagich valdagi arralar miqdori va arradagi tishlar miqdoriga qarab o’rnatiluvchi quyidagi almashinuvchi uzel va detallar bilan jamlanadi: - 80 va 160 arrali silindrlarni charxlash uchun arralar oralig’i tarog’i; - jin va linterlar uchun 126 tishga ega bo’lgan shesternya; - 280, 290, 310 va 330 tishga ega bo’lgan arralarni charxlash uchun to’rtta almashinuvchi yulduzcha. 12-rasm. Arra tishlarini charxlaydigan sharoshka sxemasi. Bu qurilmani asosiy texnik tasniflari 3-jadvalda keltirilmoqda. 3-jadval PTA-M2 arra charxlagichini texnik tavsifi Ko’rsatkich nomi Ko’rsatkich miqdori

Arralarni charxlash muddati, min 80 arrali silindrni 160 arrali silindrni SHaroshkalar miqdori, dona Arralarni charxlash uchun sharoshka diametri, mm 80 arrali silindrni 160 arrali silindrni 55 110 21 42 30 SHaroshkalarni aylanish tezligi, rad/s (r/min) Bir sharoshka bilan charxlanadigan arralar miqdori, dona B (1240 mm) rusumdagi ponasimon qayishlar miqdori, dona O’rnatilgan quvvat, kW O’lchamlari, mm : Uzunligi Kengligi Balandiigi Massasi, kg 25,1 (240) 30-40 2 3 2610 750 1360 750 Arra tishlarini silliqlash. Ish jarayonida tola va chigit shikastlanmasligi uchun arra tishlarini yuzalarini sifati yuqori talablarga javob berishi kerak. SHunung uchun arra tishlariga turli ishlovlar berilishi mumkin. Arra tishlarini sifatli yon tomondagi yuzalari tishni oldingi va orqa yuzalarini g’adir-budurligi, oldingi va orqa qirralaridagi qirovlarning qoldig’i va cho’qqisini bir tekisligi bilan belgilanadi. Arra tishlarga pardozlash operatsiyalarining ishlov berish turlarini ikki guruhga ajratish mumkun, quruq holda va suyuqlik muxitida. Birinchi guruhga hamma mexanik usullarini kiritish mumkin: jilvirlash, jilovlash, aylanadigan po’lat sho’tka bilan ishlov berish, xavoni qum va zarracha aralashmasi bilan ishlov berish. Ikkinchi guruhga suyuqlik abraziv aralashmasi bilan kimyoviy, kimiyo mikomexanik, anodii-mexanik, ultratovush va boshqalar kiradi.

Bu usullardan quruq holda ishlov berish usullari ko’proq qo’llaniladi. Paxta tozalash korhonalarida eng ko’p qo’llaniladigan usul bu arra tishlarini qum vannasida jilvirlash. Buning uchun zarracha o’lchamlari 630 dan 2500 mkm oralig’da bo’lgan daryo qumidan foydalaniladi. Qum vannasi VP da yig’ilgan arrali val maxsus tayanchlarga o’rnatiladi, vannaga qum solinadi va arrali val 15 minut orqa tomonga aylantiriladi. Jin va linterlarning barcha arralari charxlashdan va qayta tish chiqarishdan so’ng qum vannasida silliqlanishi kerak. Qum vannasida silliqlash arra qirralaridagi qilov va notekisliklarni yo’qotishga mo’ljallangan. Jin va linterlarning barcha arralari charxlashdan va qayta tish chiqarishdan so’ng qum vannasida (11.6- rasm) 13-rasm. Arrali silindrlarni silliqlash uchun VP qumli vannasi 7-jadval VP qumli vannaning texnik tavsifi Ko’rsatkich nomi Ko’rsatkich miqdori

Valning aylanish tezligi, rad/s (r/min) kvarsli qum bilan ishlov berishda cho’yan qum bilan ishlov berishda O’rnatilgan quvvat, kW Arrali silindr ga ishlov berish muddati, min: kvarsli qum bilan jumladan arrani aylanish yo’nalishi bo’yicha teskari yo’nalishda cho’yan qum bilan faqat arra aylanishi yo’nalishi bo’yicha Qum vannasidan changli havoni so’rish miqdori, m 3 /s O’lchamlari, mm: uzunligi 66,5(635) 18,8(180) 3 30* 15* 15* 9-11 700 2730 kengligi balandiigi Massasi, kg 1060 620 380 Arralarni tekislikdan og’ishini tekshirishuvchi qurilma. Buning uchun arralar o’z og’irligi ta’sirida 1,2+/-0,02 mm o’lchamli tirqishdan o’tkaziladi. Lekin 70- 80% arralar tekislikdan og’ish talabiga javob bermaganligi tufayli qo’l yordamida tekislanadi. Tishlaridan qilovi chiqarilgandan so’ng arraning to’g’ri chiziqliligini paydo qilish uchun arra diski maxsus plitada tekislanishi kerak. Tekislash plitasi korxonaning o’zida diametri 350-400 mm bo’lgan cho’yan yoki po’lat quymasidan qalinligi 50 mm dan oz bo’lmagan qilib tayyorlanadi. Plita mustahkam o’rnatilgan taglikga qo’yiladi. Ishchi sirtiga R z –80, R z -40 talabida ishlov berilgan bo’lishi kerak. Ishchi sirtida notekislik va quyma nuqsonlar bo’lishiga yo’l qo’yilmaydi, u lineykani turg’izib (yoni bilan) tekshiriladi. Tekislangandan keyin arraning to’g’ri chiziqliligi tekshiriladi va diametri aniqlanadi. Disklarni to’g’ri chiziqliligi ikki vertikal silliqlash sirtlaridan hosil qilingan kengligi 1,5 ± 0,1 mm li tirqishdan o’tkazib tekshiriladi.

Tirqishning o’lchamlari uzunligi va balandligi bo’yicha arra diametridan katta bo’lishi kerak. Tirqishdan o’z massasi bilan o’tib ketgan arralar yaroqli hisoblanadi. Arraning diametri arra o’lchamini ko’rsatuvchi bo’limlariga ega bo’lgan masshtab lineykaga ega bo’lgan maxsus asbob 2 (15-rasm) yordamida aniqlanadi. Arraning tekislash siklining o’rtacha davomiyligi 31,6 s ni tashkil etadi. 9. 14-rasm. Arra diskining to’g’ri chiziqliligini tekshirish asbobi 1- tirqishli kalibr; 2- disk diametrini tekshirish Hozirgi zamonda arralarni termik yo’li bilan tekislash usuli qo’llanilmoqda. Buning uchun dastlab maxsus (1) opravkada 50 arradan yig’ilgan paket (2) tayyorlanib 50 tonna kush bilan gidravlik Pressda siqiladi va bu xolat pona (4) bilan mahkamlanadi. SHundan so’ng arralar metall idish (3) ga solinadi va cho’yak qirrindilar arra tishlarini ortiqcha qizishdan saqlaydi. Bunda arralar yashik bilan birgalikda t=500 0 C temperaturagacha qizdirilib shu temperaturada 8 soat ushlanadi. Bunday usulda arra qayishqoqligi 1-2,5 mm dan 0,4 mm gacha kamayadi. Qizish natijasida arra qattiqligini kamayishi Rokvel bo’yicha 2-3 birlikni tashkil etadi.

Arrani donalab doimiy isitilgan plitalar yordamida rixtovka qilish mumkun. Bunda elektr yordamida isitilgan ikkita yuklanish qo’yilib 400 0 C gacha qizdirilib ishlanadi va havoda sovutiladi. 4. Tish charxlash dastgohlari, ularni ishlash tamoyillari, asosiy ko’rsatkichlari. Linter mashinalaridagi arralarini tishlarini uchini yassi egov bilan egovlash va tishlar uchlarida maydoncha va to’g’ri chiziqli ko’ndalang qirra shakllantirishga mo’ljallangan. Tish uchlarini egovlanishi arrani ishchi yurishi yo’nalishida aylanishida, yassi egov tish uchlariga yuk yoki yumshoq prujina ta’siridagi doimiy kuch bilan bosilib turishi hisobiga amalga oshirladi. Ko’rib chiqilgan linter arralarini tishlari uchlarini egovlovchi bunday qurilmani asosiy kamchiligi, uni juda murakkab shema bo’yicha tayyorlanganidir. Pnevmotizimni qo’llanishi bunday qurilmani bevosita ishlab chiqarish sharoitida qo’llanilishida katta muammolar keltirib chiqaradi, shuningdek bunday qurilmani sozlash ishlari ham nisbatan murakkabligi bilan ajralib turadi. 2000 yillar boshida “Paxtajin KB” MChJ tomonidan 1RSK rusumidagi jin va linter arralarini jilvirlashga mo’ljallangan qurilma ishlab chiqilgan edi. 1RSK qurilmasini shemasini 15-rasmda keltirilmoqda.

15-rasm. 1RSK qurilmasini shemasi Qurilma payvandiangan konstruksiyasi ramaga ega bo’lib, arra vtulka 3,1 ga ega bo’lgan kallak 2 ni yuzasi 16 ga o’rnatiladi. Vtulka 3,1 almashuvchan qilib tayyorlangan, uni o’rnatish diametri Ø 61,8 mm qilib 3XDD jinlar va PMP hamda 5LP linterlari arralariga mo’ljallangan bo’lsa, Ø100 mm li vtulkadan esa 4DP va 5DP jinlari arralari uchun foydalaniladi. Yuqoridan arra maxsus bosuvchi 12 bilan bosib turiladi. Faskani eni tortgich 3 ni qiyalik burchagini o’zgartirish hisobiga o’rnatiladi. Burchak esa, o’z navbatida, yo’naltiruvchi 4 holatini o’zgartirilishi hisobiga amalga oshiriladi. Arra jilvirtoshga pedal 5 ni bosish orqali keltiriladi va boshlang’ich holatiga avtomatik tarzda prujina 6,7 yordamida, pedalni qo’yib yuborilganda qaytadi. Aylanib turgan jilvirtoshga arra olib kelinadi va bosib turuvchidagi qo’l ushlagich 12 yordamida qo’lda 1-2 marta arra aylantiriladi, bu esa jilvirlangan faska olish uchun etarli bo’ladi. Jin va linter arralarini jilvirlashga mo’ljallangan 1RSK qurilmasini texnik tasnifi quyidagicha (8-jadval).

8-jadval № Ko’rsatkichlar Qiymatlar 1 jilvirlash unumdorlig, dona/soat 100-150 2 o’rnatilgan quvvat, kvt 1,1 3 jilvirtoshni burchakli tezligi, rad/s. (min -1 ) 104,9 ± 1(1000 ± 10) 4 jilvirtosh o’lchamlari, mm Ø 200x30 5 gabarit o’lchamlari, -mm 6 uzunligi 775 ± 5 7 eni 715 ± 5 8 balandiigi 1045 ± 10 Paxta tozalash korxonalarida bunday qurilma keng ko’lamda ishlatilmadi, buning asosiy sababi esa, jilvirlash texnologiyasi arralarga ishlov berishda, doimo bir xil qiymatlarga ega bo’lishini imkoni bo’lmaydi. Bunday arra charxlagichni ishlab chiqarishda qo’llashda qator qiyinchiliklarga duch kelindi, ayniqsa uning asosiy qismi-sharoshkalarni tez aylanishi, ularni juda tanqisligi jiddiy muommalar keltirib chiqardi. Arralarning yangi tishlari chiqarilgandan so’ng linter arralarining qilovi bir tomonidan (puansonning chiqish tomonidan) jin arralarining qilovi esa ikki tomonidan chiqariladi. Bu jarayon joylarda o’z kuchlari bilan tayyorlangan turli moslamalar va sodda dastgohlarda bajariladi. Bunday dastgohlardan bittasi 16 -rasmda ko’rsatilgan.

16-rasm. Arra tishlaridan qilovini chiqarish dastgohi 1- tortqich; 2- tutib turuvchi qism; 3- sozlanuvchi tayanch; 4- sharnir; 5- shpindel; 6- arra; 7- shayba; 8- silliqlash toshi; 9- pedal; 10- prujina. Qilovini chiqargandan keyin arra tishi uchining qalinligi 0,7-0,8 mm ni tashkil etishi kerak. Arralar qilovi arraning aylanasi bo’yicha tekis olinishi kerak, chunki ishlov beriladigan sirt mayda qumli vannada silliqlashda, oson ketadigan qirrachalarga ega bo’lishi kerak. Bu ishni bajarishda diametri D=300 mm va qalinligi 30-40 mm bo’lgan charxlash toshlari qo’llaniladi. Yuqorida ko’rib o’tilgandek bunday qurilma ishlab chiqarishda turli xil echimlarda tayyorlangan, asosiy kamchiligi-tishlarni charxlash texnologiyasi muqobil echimga ega emas. 5. Paxtani qayta ishlash texnologik mashinalari arrali silindr lari va barabanlarini statik hamda dinamik muvozanatlashtirish.

Aylanayotgan detallarni nomuvozanatligi mashinalar fundamentlarini titrashini va birikmalarni safdan chiqishini asosiy sabablaridan biridir. Nomuvozanatlik podshipniklarga qo’shimcha yuklamalar, demak ularni muddatidan oldingi eyilishini keltirib chiqaradi. To’liq muvozanatlash uchun aylanayotgan jism masasi markazi aylanish o’qida bo’lishi kerak va aylanishlar o’qiga va o’zaro perpendikulyar, aylanish o’qiga perpendikulyar ikkita boshqa o’qlarga nisbatan markazdan qochma ineratsiyalar nolga teng bo’lishlari kerak. Paxta tozalash korxonalarida tezaylanuvchan detallarini muvozanatlashni turli usullari qo’llaniladi. Y yengil, tez- aylanuvchan detallarni muvozanatlash uchun mayoqli ramaga ega muvozanatlash dastgoxlari keng qo’llaniladi. Og’ir detallarni masalan, UXK mashinalari barabanlari, muvozanatlash uchun harakatchan tayanchli muvozanatlash dastgoxlardan foydalanadi. Bu dastgoxlarda muvozalanayotgan baraban xar bir yo’naltiruvchilar bo’yicha gorizontal tekislikda kichik tebranishga ega ikkita harakatni tayanchga muvozanatlash dastgoxlardan foydalaniladi. Bu dastgoxlarda muvozanalayotgan baraban har bir yo’naltiruvchilar bo’yicha gorizontal tekislikda kichik tebranishlarga ega ikkita harakatchan tayanchga o’rnatiladi. Xar bir tayanch ikkala tomonida ikkita prujina bo’ladi. Muvozanatlashda bitta tayanch qotirib qo’yiladi, boshqasi esa barabanni nomuvozanatligi taisirida tebranadi, bunda baraban o’qi qo’zg’almas tayanchga nisbatan, xuddi sharnirda bo’lganidek tebranadi. Bu sharnirlarni konstruksiyasi turlicha bo’lishi mumkin. Xususan val sferik sharikli podshipniklarga o’tkazilish mumkin. Qotirilgan podshipnikni tebranishini kuzatish rezonans vaktda amalga oshiriladi. Bunda muvozanatlanayotgan baraban aylanishlari soni kritik qiymatidan ortiqroq, dvigateli esa o’chirilgan bo’lishi kerak. Bu o’chirish baraban va elektrodvigateli orasida joylashtirilgan mufta yordamida amalga oshiriladi. Tayanchni tebranishi milli ko’rsatkich yoki vibrometr yordamida qayd qilinadi. Nomuvozanatlik qiymati va keltirilgan tekislikda muvozanatlovchi yuk

qotiriladigan radial yo’nalish yuk bilan aylanib chiqish usulida yoki taxminiy holda bo’rli belgilar yordamida aniqlaydilar. Bir tekislikda muvozanatlash amalga oshirilgandan so’ng, boshqa tekislikdagi nomuvozanatlikni aniqlaydilar. Har bir keltirilgan tekislikdagi baraban yonboshlarida nomuvozanatlikni yo’qotish, bolt yordamida maxsus vintlarni qotirish yo’li bilan amalga oshiriladi. Majburiy aylantiriladigan muvozanatlanayotgan barabanni muvozanatlamagan taisirida tebranadigan harakatchan tayanchlarga ega dastgoxda, tayanchlar tebranishlari amplitudasi va fazasi nomuvozanatlikka va ularni detalda taqsimlanishi tasnifiga bog’liq bo’ladi. Tayanchlarning mexanik tebranishlari, asosan induktiv turdagi datchiklari (o’zgartirgichlar) yordamida elektrik ko’rinishiga aylantiriladi. Tayanch tebranishlar ikkala keltirilgan tekislik nomuvozanatligiga va u yoki bu tekislikni nomuvozanatligiga bog’liqligi sababli, har bir tekislikda tayanchga eng yaqin bo’lgan keltirilgan tekislik nomuvozanatligiga proporsional bo’lgan, tayanch tebranishlarni aniqlaydigan maxsus qurilmalardan foydalaniladi. Nomuvozanatlikni burchakli koordinatasi (fazani) aniqlash uchun majburlovchi kuchlar va ular keltirib chiqaradigan tebranishlar fazalari orasidagi aloqaga asoslangan turli qurilmalardan foydalaniladi. Aylanuvchan maxsulotlarni dinamik muvozanatlashda muvozanatlanayotgan baraban o’rnatilgan harakatchan lyukalarni tebranish amplitudasini o’lchash orqali nomuvozanatlik o’lchanadi. (17-rasm). Maxsulot aylanish o’qiga perpendikulyar va metall olib tashlash uchun qulay bo’lgan (tuzatish tekisliklari) ikkita tekislik (3-3; 4-4) tanlab olinishi kerak. Tebranishlar amplitudasini yana aylanish o’qiga perpendikulyar bo’lgan, ammo mahsulot aylanadigan tayanchlar orqali o’tuvchi boshqa ikki tekislik (1-1,2-2)-o’lchash tekisligida o’lchaydilar.

17-rasm. Dinamik rostlash shemasi Tuzatish tekisliklarini o’lchash tekisliklarga dastgoxni eng yukori sezgirligini olish uchun, maksimal yaqinida tanlaydilar, dastgoxni yaxshiroq sozlash sharoitlarini olish va bir tuzatish tekisligini boshqachasiga taisirini kamaytirish uchun mumkin qadar uzoqroq bo’lish kerak. Lyulkalarni tebranishini barabanli aylanishlari soni tizimini xususiy tebranishlari chastotasidan ortiqroq bo’lganda o’lchaydilar, yaini harakatchan lyulkalar tebranishlari amplitudasi mahsulot nomuvozanatligiga praporsional bo’ladi. Detallarni statik muvozanatlash jarayonida bir ikkita misollarni keltirishimiz mumkin. 1 misol. Aylanishlar soni 1050 min -1 , ogirligi G = 220 kg . bo’lgan barabanni nomuvozanatlik momentini ruxsat etilgan qiymatini aniqlash. Baraban uzinligi l = 230 mm , diametr d = 260 mm . Baraban uzunligini diametrga nisbati 918-rasmda keltirilgan grafik bo’yicha ordinatasini kesishish nuqtasi 2 chiziqdan quyida joylashgan, demak baraban faqat statik muvozanatlash etarli.

18-rasm. Ruxsat etilgan nomuvozanatlik momentini aniqlash uchun 19-rasmdagi grafikdan ogirlik markazini ruxsat etilgan siljishini aniqlaymiz ρ o = 24 mkm . 19-rasm. U xolda M b = 0,1 ρ o G b = 0,1 · 24 · 220 = 5280 mn sm . Baraban chizmasida “baraban statik muvozanatlanadi” deb yoziladi. Detallarni dinamik muvozanatlash. 2 misol. Aylanishlar soni 1500 min -1 , ogirligi G = 350 kg . bo’lgan barabanni nomuvozanatlik momentini ruxsat etilgan qiymatini aniqlash. Baraban uzinligi l = 1500 mm , diametr d = 480 mm , barabanni ogirlik markazidan 1 korrektirovkalash tekislikgacha bo’lgan masofa a = 700 mm , va 2 korrektirovkalash tekislikgacha bo’lgan masofa s = 800 mm .

= 3,13. Baraban uzunligini diametrga nisbati 18-rasmda keltirilgan grafik bo’yicha va n ordinatasini kesishish nuqtasidan 2 chiziqdan yuqori joylashgan va baraban dinamik muvozanatlash zarur. 3 rasmda keltirilgan grafikdan topamiz ρ o = 18,2 mkm . Baraban uchun umumiy ruxsat etilgan nomuvozanatlagan momenti M b = 0,1 ρ o G b = 0,1 · 18,2 · 350 = 6370 mn sm . Korrektirovkalash tekisliklar uchun ruxsat etilgan nomuvozanatlik momenti Baraban chizmasida ko’rsatish lozim: barabanni dinamik muvozanatlash kerak, ruxsat etilgan nomuvozanatlash momenti 1 korrektirovkalash tekislikga 3400 mn sm bo’lishi kerak, 2 korrektirovkalash tekislikga esa 2970 mn sm bo’lishi kerak. Keltirilgan statik va dinamik nomuvazanatligini ruxsat etilgan chegaralarini aniqlash uslubiyotini paxtaga ishlov berish mashinalarni boshqa aylanuvchan detallariga xam qo’llanishi mumkin.

NAZORAT SAVOLLARI: 1. Jin arralari chizmasi 2. Linter arrasi chizmasi 3. Jin arrasiga qo’yiladigan talablar 4. Jin arrasini tayyorlash texnologiyasi 5. Linter arrasini tayyorlash texnologiyasi 6. Jin arrasini tishini qirqish dastgoxlari 7. Arra tishlarini silliqlash 8. Arra notekisligini tekshirish qurilmasi 9. Arra tishlarini charxlash 10. Statik va dinamik muvozanatlash

АDABIYOTLAR RO’YHATI 1. 2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantrishning beshta ustuvor yunalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasi. O’zbekiston Respublikasi PrezidEНtinig 2017 yil 7-fevraldagi PF-4947 sonli Farmoni. 2. F.B.Omonov “Paxtani dasttlabki ishlash spravochnik” “Voris nashriyot” ToshkEНt-2008 3. С otton Ginners Handbook Agricultural Handbook Numer 503 2014 г . 4. Samuel Jackson Gin EfciE Н cy Handbook Tird Edition 2015 5. Э . Зикриёев “ Пахтани дастлабки қайта ишлаш ” Ўқув қўлланма . Тошкент-Меҳнат-2002. 6. Mario Lucertini. Technological Concepts and Mathematical Models in the Evolution of Modern E Н gineering Systems. Germany, 2012 7. Hans-Joachim Bungartz. Einführung in die Computergraphik. Germany, 2013 8. Grous, Ammar, Applied Metrology for Manufacturing e н gineering, John Wiley & Sons, UK 2011. 9. М .Acar, Mechatronic Design in Textile E Н gineering, Germany, 2012 10. А.А.Сафоев ва бошқалар. “Машинасозлик технологияси ва лойихалаш асослари” Дарслик. Тошкент., 2014й. “Сано-стандарт” нашриёти.

O'xshashlar

Jin va linter kolosniklarini tayyorlash texnologik jarayonlari

Paxta tozalash sanoati mashinalari detallariga termik ishlov berish

Paxtani mayda iflosliklardan tozalash mashinasini ishchi qismlarini tayyorlash texnologik jarayonlari

Arrali silindrlar uchun tiqinlar tayyorlash texnologiyasi

Paxta sanoati mashinalarini ishlab chiqarish