Suzishning tarixiy rivojlanishi. O’zbekistonda suzish sportining rivojlanishi - Jismoniy tarbiya - Referatlar

Suzishning tarixiy rivojlanishi. O’zbekistonda suzish sportining rivojlanishi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46.5 KB

Ko'chirib olish

Suzishning tarixiy rivojlanishi. O’zbekistonda suzish sportining rivojlanishi Reja: 1. Suzishning sog’liqni mustahkamlashda tutgan o’rni. 2. Suzishning kelib chiqish tarixi. 3. O’zbekistonda suzish sportining kelib chiqishi. 4. O’zbekistonda birinchi suzish havzalarining tashkil topishi.

Tayanch iboralar: Suv muolajalari, suvning harorati, yosh bolalarda suzish, suvning tozaligi, muhit, suv vanalari, suvda turish vaqti, tibbiy omillardan foydalanish, suzishning paydo bo’lishi, ibtidoiy davr, tibbiyot ehtiyojlaridan foydalanish, 1-chi musobaqalarni o’tkazish, Olimpiya o’yinlariga kiritiladi, 1-chi suzishfederatsiyasining tuzilishi va h.k. rejalashtirish, sinflarga taqsimlash, qanday boshlash kerak, suzishning kelib chiqishi, mavjud usullari, krol’, brass, batterflyay va h.k. olimpiya o’yinlaridagi turlar, federatsiya nomi, nechanchi yillardan texnikaga e’tibor qilingan. Ma’lumki, suzish jismoniy tarbiyaning bir turidir. Bas, shunday ekan, jismonan chiniqtirishda, organizmni yanada sog’lomlashtirishda uning foydasi beqiyosdir. Chunki bola ham, katta kishi ham, suvda suzganda bir necha muskullari emas, balki barcha muskullar sistemasi ishga tushadi. Binobarin odam gavdasi bir butun holda munosib rivojlanadi. Bejiz emaski, suzish bilan muntazam shug’ullanib kelayotgan bolaning bo’g’inlari harakatli, mustahkam, bir me’yorda harakatlanadigan, paylari, mushaklari yaxshi taraqqiy etgan bo’ladi. Ayniqsa, odam organizmining suvda gorizontal holda harakatlanishi, uning tik turib bajaradigan harakatlari pay mushak bo’g’imlariga bir tomondan ta’sir ko’rsatsa, suvda suzib bajaradigan mashqlari unga ikkinchi tomondan ta’sir ko’rsatadi. Gavdaning rosa va asl bo’lib rivojlanishida, ayniqsa, umurtqa pog’onasi qiyshayib qolishini oldini olishda suzishning ahamiyati juda katta. Shu bois ham suzish umurtqa pog’onasi kasalliklarini davolashda keng tavsiya qilinadi. Suvda suzish organizmni chiniqtirish manbai hamdir. Buni, albatta, dastlab suv muolajalaridan keyin boshlash kerak. Chunki suv o’zining fizik xossalari, ya’ni issiqlikni o’ta o’tkazuvchanligi, katta issiqlik sig’imiga ega ekanligi va teriga mexanik ta’sir ko’rsatishi bilan suvga o’rganmagan organizmni shamollatib qo’yishi mumkin.

Bolalarni yoshligidan suvga o’rgatib, suvda cho’milishiga qiziqish uyg’otish kerak. Bolani suvdan qo’rqmaydigan qilish uchun suvni haroratini asta-sekin pasaytirib borish lozim. Bolani asosan, 4-5 yoshdan suzishga o’rgatish lozim. Endi vaqti kelib suzish sportning eng ommalashgan ko’rinishi sifatida o’zining ma’lum bosqichlariga ega. Geografiya, botanika va zoologiya kurslaridan ma’lumki, bundan taxminan 2-3 mlr. yil ilgari er kurrasi yuzasining ko’p qismi suv bilan qoplangan. Hozir esa er kurrasining 70,8% ini suv tashkil etadi. Geologiya fanidan ma’lumki, tabiatda suv juda muhim ahamiyatga ega bo’lgan. U tog’ jinslarini parchalab, eritib, erigan tog’ jinslarini va boshqa moddalarni oqizib kelib tuproq qatlamini hosil qilgan. Dastlabki eng soda organizmlar xuddi ana shu suv bag’rida paydo bo’lgan va yillar o’tishi bilan asta- sekin quruqlikda hayot vujudga kelgan. Ular asta-asta suv osti boyliklarini topib foydalanishgan. Masalan: suv osti chig’anoqlari, durlar kabilari, keyinchalik esa qimmatbaho minerallar olib chiqishni o’rganishgan. Ko’rinib turibdiki, inson hayoti qadimdan suv muhiti bilan chambarchas bog’liqdir. Ayniqsa, er kurrasining janubiy mamlakatlarida yashovchi qabilalar uchun bolalarni suvda suzishga o’rgatish hayotiy zarurat sanalgan. Ilmiy ma’lumotlarga qaraganda, eramizdan oldingi 3-4 minginchi yillar Yunonistonda odamlar suzishni bilgan va ular suvda cho’milishni gigienik yuqori baholaganlar. Sharq mamlakatlarida xususan, O’rta Osiyoda Amudaryo bilan Sirdaryo va Orol sohillarida yashovchi xalqlar bir tomondan tirikchilik bo’lsa, ikkinchi tomondan harbiy mashg’ulot sifatida suzishni o’rganishgan. O’zbekiston o’zining anhorlari, ko’llari, daryolari va suv havzalariga ega bo’lgan serquyosh respublikadir. Sirdaryo, Amudaryo, Zarafshon, Chirchiq, Angren kabi daryolari sohili atrofida yashovchilar qadimdan bu tabiiy boyliklarni insonlar hayoti uchun bo’ysundirish bilan kurashib kelganlar. Talaygina kanallar, suv omborlar, suv havzalari bunyodga keltirilgan. Ular aholi chun baliq ovlash, ekin sug’orish, ro’zg’orda

foydalanish va shu bilan birga hayotiy zarurat bo’lgan suzishga o’rganish manbai bo’lib xizmat qilib keldi. O’zbekistonda suzish sportining boshlang’ich rivojlanish davri 1924-25 yillarga to’g’ri keladi. Ya’ni bu yillarda birinchi marta gidrostantsiyalar qurila boshladi. Masalan: Toshkentda Bo’zsuv to’g’on bilan to’sildi, natijada suv ombor hosil qilindi. Bu esa o’z navbatida, sevimli dam olish va cho’milish joyi bo’lib qoldi. Sal keyinroq esa bu suv omborda ikkita suv stantsiyalari qurilib, suzish basseyn iva balandlikdan sakrash ustunlari bunyod etildi. 1927 yilning yozida respublikada birinchi marta shu stantsiyada Toshkent va Samara (hozirgi Kuybishev) shaharlari o’rtasida suzish bo’yicha musobaqa bo’lib o’tdi. Bu esa 1928 yilda bo’ladigan 1-butun ittifoq spartakiyadasiga qatnashuvchi O’zbekiston terma komandasiga a’zo bo’luvchi suzuvchilarni saralashda yordam berdi. Nihoyat O’zbekiston terma komandasining suzuvchilari juda bo’sh ishtirok etib: Turkmaniston komandasidan yuqorilab 16 o’rinni egalladilar. Bu spartakiada O’zbekistonning Buxoro, Andijon, Toshkent, Farg’ona va boshqa shaharlarida ham suzish sportining rivojlanishi uchun turtki bo’ladi. 60 yillarda Toshkent to’qimachilik kombinati qoshida stadion va uzunligi 50m suvi isitiladigan ochiq basseyn qurilib ishga tushirildi. 1935 yili Andijonning sun’iy suv havzasida birinchi marta suv sporti bayrami o’tkazilib, bunda suzish bo’yicha respublika birinchiligi uchun musobaqa o’tkazildi. Andijon, Qo’qon, Toshkent, Farg’ona shaharlarining eng kuchli suzuvchilari o’zaro kuch sinashdilar. Birinchilikda Aleksandr Vaginin (Toshkent), Nikolay Zokirov (Toshkent), Valentin Mixaylov (Toshkent), ikolay Dovidenko (Andijon) respublika chempioni degan unvonga sazovor bo’ldilar. Aslida ularning ko’rsatkichlari 2 razryaddan yuqori emas edi. 1936 yilning oxirida Toshkentdagi temir yo’lchilar istirohat bog’ida uzunligi 25m ochiq basseyn qurib bitkazildi va 1937 yildan boshlab u erda birinchi marta suzish bo’yicha bolalar sport maktabi (DSSh) tashkil etildi va uning treneri qilib V.Mixaylov tayinlangan edi.

1939 yili Toshkent shahrida 6 gektarlik katta ko’l va istirohat bog’i barpo qilindi. Unda tashkil qilingan ikkita suv stantsiyalari Dinamo va Spartak uzoq yillar respublika terma komandasi suzuvchilari uchun asosiy baza bo’lib xizmat qildi. Shu erda respublikamizning dastlabki trenerlari etishib chiqdi va ishladi. Bular: A.K.Smirnov, V.T.Zondarenko, N.T.Shul’jenko, V.N.Mixaylov va boshqalar. 1939 yili O’zbekistonda suzish bo’yicha respublika federatsiyasi tuzildi, unga K.Smirnov Rais etib tayinlandi. 1948 yili birinchi marta Qozoqiston va O’rta Osiyo respublikalarining komandalari o’rtasida suzish bo’yicha musobaqa bo’lib, respublikamiz terma komandasi birinchilikni olgan. 1948-1949 yillar mobaynida Andijon, Namangan va Qo’qon shaharlarida 25m ochiq basseyn qurib ishga tushirilib ular qoshida o’smirlar maktabi (DVSSh) ochildi. Respublikada yangidan-yangi qobiliyatli yosh sportchi suzuvchilar etishib chiqa boshladi. Alla Mixaylina, Tamara Potapova, Aleksandr Arxipov, Yuriy Frolov kabilar shular jumlasidandir. Masalan, Frolov 1974 yili batterflyay usulida (2 32) suzib sobiq ittifoq chempioni rekordchisi bo’ldi. 1960 yillarga kelib Toshkentda bir nechta yirik basseynlar qurila boshlandi. Bularga 1979 yili O’zbekiston Davlat Jismoniy tarbiya instituti qoshida tashkil etilgan 25x12 mm suvi isitiladigan ochiq basseyn, 1962 noyabr oyida mehnat rezervlariga qarashli ko’ngilli sport jamiyati (DSO) qoshida barpo etilgan 12x12 yopiq basseyn 1974 yilning mart oyida ochilgan «Mehnat» jamiyatiga qarashli 20x21 yopiq basseyn 1963 yili ishga tushirilgan. Armiya sport klubining 20x21 mm ochiq basseyn va 1963 yili Navoiy shahrida tashkil etilgan 20x21 mm ochiq basseynini imsol keltirish mumkin. Oradan ko’p vaqt o’tmay bularning samarasi ko’zga tashlana boshladi. O’zbekiston sportchi suzuvchilari o’z mahoratlarini oshira borib yangi marralar sari yuqori pog’onalarga ko’tarila boshladilar. Chunonchi, respublikamiz suzuvchilari 1966, 1969 yillarda sobiq ittifoq xalqlarining 1 va 2 spartakiyadalarida qatnashib, 9 o’rinni olgan bo’lsalar, 1969

yilda bo’lib o’tgan sobiq ittifoq xalqlarining 3 spartakiyadasida 8 o’rinni oldilar. Erkin usulda 4x100 m.ga estafeta suzishda qizlarimiz Svetlana Babanina, Natal’ya Ustipova, Raisa Tanina va Rita Pavlovalar chempionatning oltin medalini qo’lga kiritdilar.

Adabiyotlar 1. Sobirova O. Bolalar suzishni o’rganing. – Toshkent: «Meditsina» nashriyoti, 1987. 2. Firsov Z.T. Plavat’ ran’she chem xodit’. 2.izd. Fizkul’tura i sport. – Moskva: 1980. 3. Sobirova O. Suzish san’atini o’rgan. – Toshkent: «Meditsina» nashriyoti, 1989. 4. Sobirova O. Suzish. – Toshkent: «Ibn Sino» nashriyoti, 1993. 5. Tangirov Y., Levitskiy A.N. Suzish. – Toshkent: «Meditsina» nashriyoti, 1986. 6. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

O’zbekiston suzish sportining rivojlanishi

O'zbekiston jismoniy tarbiya tizimida suzish sportining rivojlanishi

O’zbekistonda basketbolning rivojlanishi

Mustaqillikga erishgandan keyin suzish sportiga bo’hlgan e’tibor

Suzish