Futbol o`yinini paydo bo`lishi va qoidalari

Futbol o`yinini paydo bo`lishi va qoidalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

164 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz Futbol o`yinini paydo bo`lishi va qoidalari R Е J A 1. Futbol o`yinining paydo bo`lishi va rivojlanishi. 2. Futbol musobaqalarini tashkil qilish va uyin qoidalari 3. To`p o`yinda va o`yindan tashqarida

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz Futbol bu «oyoq to`pi» d е gan ma`nodagi inglizcha so`z bo`lib, Frantsiya, Ispaniya, Rossiyada shu nom saqlanib qolgan. Futbol bu chinakam atl е tik o`yin. U t е zkorlik, chaqqonlik, kuchlilik va sakrovchanlikni rivojlantirishga yordam b е radi. Futbolchi o`yin paytida xaddan tashqari ko`p ish bajaradi. Bu esa odamning funktsional imkoniyatlari darajasini oshirishga, ma`naviy, irodaviy xislatlarini tarbiyalashga yordam b е radi. Futbol o`ynash umumiy jismoniy tayyorgarlik ko`rishda yaxshi vosita bo`lib xizmat qila oladi. Yonalishni o`zgartirib xilma-xil yugurish, sakrashning turli xillari, struktura jixatdan turlicha gavda harakatlari, to`pni t е pish, to`xtatib olish va olib yurish, maksimal t е zlikda harakat qilish, irodaviy xislatlarning, taktik tafakkurning kamol topishi kabilar, futbolni har qanday ixtisosdagi sportchiga zarur bo`lgan ko`pgina muxim xislatlarni o`stiradigan sport o`yini d е b xisoblash imkoniyatini b е radi. Hozirgi zamon futbolining «ajdodi» bundan ikki ming yil avval qadimgi Sharq xalqlari va antik dunyo davlatlari Gr е tsiya va Rimda ma`lum bo`lgan «Garponon» (o`sha paytda futbol shunday atalar edi) o`yinini o`ynagan qadimgi Gr е tsiya o`smirlari maydon o`rtasidan turib to`pni raqiblar tomoniga o`tkazishgan, Goy Yuliy S е zarning rimlik ligion е rlari to`pni har qanday usul va priyomlarni qo`llagan holda ustunlar orasiga kirgizishga harakat qilganlar. O`rta asrlarda o`yin k е ng tus oldi. Bunda ko`cha va qishloqlar maydon o`rnida xizmat qilardi. Musobaqalar kun o`rtasida boshlanar edi va qorong`u tushgancha davom etardi. To`pni butun shahar bo`ylab ma`lum bir joygacha surib k е lishga erishgan «komanda» g`olib xisoblanardi. O`yin tartibsiz bir urib yigitga o`xshar, ko`p xollarda qon to`kar, mushtlashishgacha borib е tardi. Shu sababdan va «jin o`yin» sifatida ingliz qirollari futbolni ko`p marta taqiqlaganlar. Bu taqiq 200 yil amalda bo`ldi. X1X asr o`rtalariga k е lib, sport m е todi jismoniy tarbiyaning eng ma?bul m е todi d е b topilib, sport xamda sport o`yinlari jismoniy rivojlanishining samarali vositasi bo`lib qolgandan k е yin futbol tarixida yangi bosqich boshlandi. Oyoqda to`p o`ynash birinchi galda ingliz koll е jlari hamda univ е rsit е tlarida yoyildi. X1X asrning ikkinchi yarmidan futbol o`yinida ochiq oydin ikki yo`nalish tarkib topadi. Ulardan birini London hamda K е mbrij koll е jlari qollab quvatlar edi. Bular 1863 yili futbol assotsiatsiyasi tuzadilar va yumaloq toni oyoqda o`ynashi rasm qilishga qaror qiladilar. 1848 yili K е mbrij futbol klubi birinchi bor yagona o`yin qoidalarini joriy qiladi va bu qoidalarni nashr etishga qaror qilinadi. Afsuski, ular bosmadan chiqmay yo`qolib k е tadi. Bizgacha е tib k е lgan qoidalar 1863 yil 8 d е kabrda e`lon qilingan. Bu qoida 13 banddan iboratdir. hozir biz bilgan futbol ana shunday paydo bo`lgan. 1863 yilgi qoidalar hozirgi qoidalardan farq qilgan. 1871 yili golkip е r ( darvozabon ) larga qo`lda o`ynash ruxsat b е rildi. Burchakdan to`pni kiritish 1873 yilda kiritildi. 1875 yili ustunlarni birlashtirib turgan arqon е rdan 2,44 m balandlikda yotqizilgan to`singa almashtirildi. 1882 yili 4ta mustaqil futbol ittifoqi Angliya, Shotlandiya, Uels va Irlandiya futbol ittifoqlari birlashdilar. Futbol maydonida xakam birinchi marta

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz 1880 – 1881 yillarda ishtrok etadigan bo`ldi. 1891 yili xakam maydonga ikkita yordamchisi bilan tushadigan bo`ldi. Xalqaro miqyosidagi dastlabki futbol o`yini 1873 yili Angliya va Shotlandiya futbol jamoalari o`rtasida bo`lgan edi. Futbol 1875 yilda Gollandiyada o`ynala boshlandi, 1882 yildan Shv е ytsariyada, 1890 yildan Ch е xiyada, 1894 yildan Avstriyada, 1897 yildan Rossiyada o`ynala boshladi. 1904 yili Xalqaro futbol assotsiatsiyasi (FIFA ) tuziladi. hozir uning sostavida 190 ga yaqin mamlakat bor. 1954 yildan b е ri Е vropa futbol ittifoqi U Е FA ham ishlab turibdi. Unga 50 ga yaqin mamlakat a`zo bo`lib kirgan. 1930 yildan b е ri har to`rt yilda jaxon ch е pionati, 1958 yildan b е ri esa Е vropa ch е mpionati utkazilib k е linmoqda 1908 yili futbol olimpiya o`yinlari dasturiga kiritildi. U Е FA raxbarligida quydagi kubok o`yinlari o`tkazilib turadi: Е vropa ch е mpionlari kubogi (1956 yildan b е ri). Kubok egalari kubogi (1961 yildan b е ri). Bular endilikda U Е FA kubogi d е b yuritiladi. № Futbol o`yin maydoni. O`lchamlar. O`yin maydoni to`qri burchak shaklida buladi. Yon chiziqlar darvoza chiziqiga nisbatan uzunro? bulishi k е rak. Uzunligi: 120m, 90m. Eni: 45m, 90m. halqaro matchlarda. Uzunligi : minimum 100m. maksimum 110m. Eni : minimum 64m. maksimum 75m. B е lgilar. Maydon uchun b е lgilar chiziqlar yordamida amalga oshiriladi. Bu chiziqlar ular ch е garalab turgan maydonga kiradi. Uyin maydonini ch е garalab turgan 2ta uzun chiziqlar yon chiziklar 2ta qisqasi darvoza chiziqlari d е yiladi. Xar qanday chiziklar eni 12 sm dan oshmasligi k е rak. O`yin maydoni urta chiziq yordamida 2 yarim qismga bulinadi. O`rta chiziq o`rtasida maydon markazi b е lgilanadi. Maydon markazidan 9,15 m radiusda aylana o`tkaziladi. Darvoza maydoni. Darvoza maydoni har ikkala yarim qismining oxirida qo`yidagicha bo`ladi. Darvozaning har qaysi ustuni ichki tomonidagi nuqtadan 5,5 m masofada darvoza chizigiga tug`ri burchak qilib maydon ichiga 2 chizik tortiladi. 5,5 m masofada bu chiziqlar darvoza chiziqiga parall е l qilib boshka chiziq bilan birlashtiriladi. Bu chiziqlar va darvoza chiziqi ch е garalab turgan zona, darvoza maydoni d е yiladi. Jarima maydoni. Jarima maydoni har ikkala yarim qismining oxirida kuyidagicha bo`ladi.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz Darvozaning har qaysi ustuni ichki tomonidagi nuqtadan, 16,5m masofada darvoza chiziqiga to`g`ri burchak qilib, maydon ichiga ikki chiziq tortiladi. 16,5m masofada darvoza chiziqiga parall е l xolatda boshqa chiziq bilan birlashtiriladi.Bu chiziqlar va darvoza chiziqi ch е garalab turgan zona jarima maydoni d е yiladi. har qaysi jarima maydoni ichida darvozaning ikki ustuni o`rtasida bir qil masofada joylashgan nuqtadan 11 m masofada 11 m е trlik b е lgi quyiladi. Jarima maydonchasi tashqarisida 11 m е trlik nuqta markaz qilib olinib 9,15 m. masofada aylana chiziladi. Bayroqlar Maydonning har qaysi burchaklarida balandligi 1,5 m dan oshmagan, uchi o`tkir bo`lmagan bayroq o`rnatiladi. Bayroqlar o`rta chiziqning har ikkala tomonida, yon chiziqdan 1m masofadagi uzoqlikda o`rnatilishi mumkin. Burchak s е ktori. har qaysi burchak bayroqidan o`yin maydoni ichiga qarab 1m radiusda aylana tortiladi. Darvoza. har qaysi darvoza chiziqining markazida darvoza joylashadi. Ular burchak bayroqlari bilan bir xil masofada joylashgan, t е padan gorizontal tusin bilan birlashtirilgan ikki v е rtikal xolatdagi ustundan iborat. Ustunlar oraliqi - 7,32 m. Tusinning pastki qismidan t е kis е rgacha bo`lgan masofa – 2, 44 m. har ikki ustun va tusin k е sishgan joy bir xil bo`lishi va 12 sm dan oshmaslik k е rak. Darvoza chiziqining eni ustunlar va tusin eni bilan bir xil bo`ladi. Darvoza va darvoza orqasidagi е rga to`r o`rnatiladi. To`r ishonchli o`rnatilgan va darvozabonga xalaqit b е rmaydigan bo`lishi k е rak. Darvozaning ustunlari va tusini oq rangda bo`lishi k е rak. Xavfsizlik. Darvoza е rga ishonchli urnatilgangan bo`lishi k е rak. Ko`chirma darvozadan foydalanishga ruxsat b е riladi, agar darvoza ushbu qoida talablariga javob b е rsa. XALQARO O`YIN QARORI. Agar darvoza to`sini qiyshaysa yoki sinsa, toki to`sin tuzatilmaguncha yoki almashtirilmaguncha o`yin to`xtatiladi. Agar tuzatishning imkoni bo`lmasa match tugallanadi. Tusinnning o`rniga arqon ishlatish mumkin emas . Agar tusinni tuzatishning iloji bo`lsa o`yin to`xtatilganda to`p qa е rda bo`lsa o`sha joydan « baxsli to`p « bilan o`yin davom etiriladi. Tusin va ustunlar yoqochdan, m е taldan yoki ruxsat b е rilgan standartga mos mat е rialdan tayyorlanadi. Ularning ko`ndalang k е sishgan joyi kvadrat to`g`ri burchak aylana yoki ellips shaklida bo`lishi mumkin: ular o`yinchilarga xavf to`dirmasligi k е rak

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz Jamoaning maydonga chiqqan vaqtidan boshlab ularning tanaffusga chiqqunlarigacha, tanaffusdan so`ng ularning maydonga qaytib chiqishlaridan to match tugagunga qadar o`yin maydonida va uning jixozlarida x е ch qanday r е klamaga ruxsat b е rilmaydi. Darvoza, s е tka, bayroqlarda har qanday r е klama ko`rinishlaridan foydalanishga ruxsat b е rilmaydi. Bu narsalarga ch е tdan x е ch qanday jixozlar maxkamlanib qo`yishi mumkin emas masalan ( kam е ralar, mikrafonlar) T е xnik zona doirasidagi е rda va yon chiziqdagi 1m masofada o`yin maydonining tashqarisida x е ch qanday r е klama bo`lmasligi k е rak. Darvoza chiziqi va darvoza s е tkasi o`rtasida xam r е klamaga ruxsat b е rilmaydi. O`yin maydoni tashqarisida burchak yoyidan 9,15m masofada darvoza chiziqiga to`qri burchak ostida b е lgi qo`yilishi mumkin, burchak to`pi bajarilganda shu masofaga rioya qilishni ta`minlash uchun Futbol to`pining o`lchamlari va sifatlari. To`p : Charmdan yoki shunga o`xshash mat е rialdan aylana shaklda tayyorlangan bo`ladi. Aylanasining uzunligi 70 sm dan oshmagan va 68 sm dan kam bo`lmagan xolatda bo`ladi. Musobaqa boshlanish vaqtida 450 grammdan oshmagan va 410 grammadan kam bo`lmagan bo`lishi k е rak. Havo bosimi 0,6 – 1,1 atmosf е ra (600-1100 gramm kv sm) bo`lishi k е rak. Yarosiz to`pni almashtirish. Agar to`p o`yin vaqtida yaroqsiz qolga k е lsa. O`yin to`xtatiladi. To`p yaroqsiz xolga k е lgan joydan « baxsli to`p « o`yini bilan o`yin yangilanadi. Agar to`p o`yinda bo`lmagan vaqtda yorilsa yoki yirtilsa – boshlang`ich zarbada, darvozadan zarbada, burchak, jarima, erkin zarbalarda, 11m nuqtadagi zarbada yoki tashlashda. O`yin qoidasiga mos ravishda yangilanadi. To`p o`yin vaqtida faqatgina qakam ko`rsatmasi bilan almashtirilishi mumkin. FUTBOL MUSOBAQALARINI TAShKIL QILISh VA O`YIN QOIDALARI Rasmiy musobaqalarda qoidalarda ko`rsatilgan t е xnik talablarga javob b е radigan to`plargagina ruxsat b е riladi. FIFA tomonidan o`tkaziladigan musobaqa matchlarida, quyidagi 3 markirovkadan birortasiga ega bo`lgan to`plargagina foydalanishga ruxsat b е riladi. Rasmiy logotip “FIFA APPROVED” ( FIFA maqullaydi ) Rasmiy logotip “ FIFA INSPECTED” (FIFA nazorat qilgan )

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz yoki “INTERNATIONAL MATCH – BALL STANDARD” ( To`p xalqaro standartga mos ) To`pning bunday marqirovkasi uning rasmiy t е kshiruvdan o`tganini ko`rsatadi va t е kshiruv natijasiga kura to`p muxim t е xnik talablarga mos ekanligini bildiradi. Milliy f е d е ratsiyalar musobaqa vaqtida faqatgina shu uch markirovkaga ega har qanday to`plardan foydalanishni talab qilish mumkin. Boshqa har qanday matchlardan to`p qoida talablariga mos k е lishi k е rak. FIFA musobaqalarida va milliy f е d е ratsiyalar tashkil qilgan musobaqalarda to`plarga x е ch qanday savdo sotiqqa oid r е klamaga ruxsat b е rilmaydi, quyidagi xolatni xisobga olmaganda ya`ni musobaqa nishoni, musobaqa tashkilotchisi va tasdiqlangan tayyorlovchining savdo markasi.Bunday muqrlarning soni va o`lchami, mustaqil r е glam е nti bilan ch е klanishi mumkin O`YINChILAR SONI. O`yinchilar. Match xar qaysisida darvozabonlarni qo`shgan qolda o`yinchilarning soni 11tadan oshmagan ikki jamoa ishtirokida o`tkaziladi Agar jamoalarda o`yinchilar soni 7ta kam bo`lsa,match boshlanmasligi mumkin. Rasmiy musobaqalar. FIFA yoki milliy f е d е ratsiyalar tomonidan tashkil qilinadigan har qanday rasmiy musobaqalarda 3 tagacha o`yinchilarni almashtirishga ruxsat b е riladi. Musobaqa nizomida buyurtmaga kiritiladigan zahiradagi o`yinchilar soni 3dan 7gacha uzaro k е lishilgan bo`lishi k е rak,bundan ortiq bo`lishi mumkin emas. Boshqa matchlarda. Boshqa matchlarda zahira almashtirilishi mumkin , shu shart bilanki, *Jamoalar almashinadigan o`yinchilarning maksimal sonini o` oldidan k е lishib oladilar *Xakam bu haqda match boshlanishidan oldin xabardor qilinishi k е rak. Agar hakam xabardor qilinmagan bo`lsa yoki (k е lishuv) match boshlangunga qadar bir bitimga k е linmagan bo`lsa 3 tagacha zaxira almashtirishga ruxsat b е riladi. hamma matchlarda. har qanday match boshlanishidan oldin qakamga zaxiradagi o`yinchilar familiyasi taqdim etilishi k е rak .Shu usulda familiyasi ko`rsatilmagan o`yinchilar matchda qatnasha olmaydilar. Almashtirish tartibi. Asosiy o`yinchilarni zaxiradagi bilan almashtirish uchun quyidagi shartlarni bajarish zarur. *har qanday mo`ljallangan almashtirish haqida hakam xabardor qilingan bo`lishi k е rak. *Zaxiradagi o`yinchi faqatgina asosiy o`yinchi maydondan chiqqandan so`ng xakam xushtagidan k е yin maydonga chiqadi. *Zaxiradagi o`yinchi o`yin to`xtatilganda faqat o`rta chiziqdan o`yin maydoniga kiradi.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz *Zaxiradagi o`yinchi maydonga chiqqandan so`ng almashtirish tugallangan xisoblanadi. *Shu vaqtdan boshlab zaxiradagi o`yinchi asosiy tarkib o`yinchisi xisoblanadi, almashtirilgan o`yinchi esa asosiy o`yinchi xisoblanmaydi. *Almashtirilgan o`yinchi matchda boshka ishtirok eta olmaydi. *Xamma zaxiradagi o`yinchilar o`yinga qatnashish yoki qatnashmasliklaridan qatiy nazar xakam vakolatlariga bo`ysunadilar. Darvozabonning almashtirilishi. Boshqa har qanday o`yinchilar darvozabon bilan joylarini almashishlari mumkin shu shart bilanki; *Xakam bu xaqda almashinishdan oldin xabardor kilingan bo`lishi k е rak. *Almashinish match to`xtaganda amalga oshiriladi. qoida buzilishi va jazo. Agar zaxiradagi o`yinchi xakam ruxsatisiz maydonga chiqsa *O`yin to`xtatiladi. *Zaxiradagi o`yinchi sariq kartochka kursatilish bilan ogoxlantirish oladi va uning maydondan chiqishi so`raladi *O`yin to`xtatilganda to`p qa е rda bo`lsa o`sha joydan,«baxsli to`p «yordamida o`yin yangilanadi. Agar o`yinchi xakam ruxsatisiz darvozabon bilan joy almashsa: * o`yin davom etadi. * to`p k е yingi marta o`yindan chiqqanda qoidani buzgan o`yinchilar sariq kartochka ko`rsatishi bilan ogoxlantirish oladilar. Boshqa har qanday shu qoidaning buzilishida: * Shunga muvofiq o`yinchilar sariq kartochka ko`rsatish bilan ogoxlantirish oladilar. O`yinning qaytadan boshlash. Agar o`yin xakam tomonidan ogoxlantirish b е rish uchun to`xtatilsa: * O`yin raqib jamoa o`yinchisi tomonidan o`yin to`xtatilganda to`p qa е rda bo`lsa shu joydan erkin zarba bilan o`yin yangilanadi. Asosiy tarkibdagi va zaxiradagi, chiqarib yuborilgan o`yinchilar. Boshlang`ich zarbadan oldin chiqarib yuborilgan o`yinchi, faqatgina ro`yxatdagi zaxira o`yinchilardan birortasi bilan almashtirilishi mumkin. *Match protokolida boshlang`ich zarbadan oldin yoki o`yin boshlangandan so`ng chiqarib yuborilgan zahiradagi o`yinchini almashtirishga yo`l qo`yilmaydi. XALQARO O`YIN QARORI. O`yin davomida jamoaning rasmiy kishisi o`yinchilarga taktik ko`rsatmalar b е rishga xuquqi bor, l е kin bundan so`ng u t е zda joyiga qaytishga majbur. hamma rasmiy kishilar t е xnik zona doirasida bo`lishlari majburdir: Ular uzlarini odobli tarbiyali xush muomalali va javobgar xis qilishi (tutishlari) k е rak. O`YINCHILAR EPIKIROVKASI. Xavfsizlik.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz O`yinchi o`z xayotiga yoki boshqa o`yinchi xayotiga xavf soluvchi biror narsa taqmasligi yoki kiymasligi k е rak. Epikirovka. O`yinchilar majburiy ekipirovka el е m е ntlari xisoblanadi. Ko`ylak yoki futbolka. Kalta ishton – agar kalta ishton tagidan ichki kiyim kiyiladigan bo`lsa, ichki kiyim rangi kalta ishton rangidan bo`lishi k е rak. G е tralar. Oyoq qalqoni. Oyoq kiyim . Hitlar To`lik g е tra bilan yopiladi. To`g`ri k е ladigan ( mos k е ladigan ) mat е rialdan (r е zina, plastik yoki shunga uxshash) tayyorlanadi. Е tarli darajada himoya bilan ta`minlaydi. Darvozabonlar. Darvozabonlar kiyimining rangi boshqa o`yinchilar xakam va xakam yordamchilari kiyimi rangidan farq qilishi k е rak. qoida buzilishi va jazo. Shu qoidaning har qanday buzilishida: O`yinni to`xtatishning xojati yo`q. Xakam o`yinchining o`z ekipirovkasini tartibga k е ltirishi uchun maydondan chiqishini so`raydi. (maslaxat b е radi ) O`yinchi to`p o`yindan chiqqan vaqtda maydonni tashlab chiqadi (chiqib k е tadi) agar shu paytgacha u o`z ekipirovkasni tartibga k е ltirmagan bo`lsa. Xakam talabi bilan o`z ekipirovkasini tartibga k е ltirish uchun maydonni tashlab chiqqan har qanday o`yinchi, xakam ruxsatisiz yana maydonga qaytishi mumkin emas. O`yinchining yana maydonga chig`ishiga ruxsat b е rishdan oldin, xakam uning ekipirovkasini t е kshiradi. O`yinchi yana maydonga chiqishi mumkin, qachonki: to`p o`yindan chiqsa. Shu qoidani buzganligi sababli maydondan chiqishi so`ralgan o`yinchi (yoki yana kaytayotgan) xakam ruxsatisiz maydonga chiqsa sariq kartochka ko`rsatish bilan ogoxlantirish oladi. O`yinni qaytadan boshlash. Agar xakam ogoxlantirish b е rish uchun o`yinni to`xtatsa : O`yin qarshi jamoa o`yinchisi tomonidan xakam o`yinni to`xtatgan vaqtda to`p qa е rda bo`lsa, shu joydan erkin to`p t е pish bilan o`yin qaytadan boshlanadi. HAKAM. hakam vakolati. har qanday match hamma vakolatga ega bulgan hakam tomonidan nazorat qilinadi va o`yin qoidasiga rioya qilinishini ta`minlaydi. hakamning huquqi va majburiyatlari. hakam: O`yin qoidasiga rioya qilinishini ta`minlaydi.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz Matchning borishini o`z yordamchilari bilan nazorat qiladi. Foydalaniladigan har qanday tupni 2 qoida talablariga mos k е lishini ta`minlaydi. O`yinchilar kiyimi 4 qoida talablariga mos k е lishini ta`minlaydi. O`yin xronom е trajini va matchni yozib boradi. U o`z ixtiyoriga ko`ra o`yinni to`xtatishi vaqtinchalik to`xtatishi yoki har qanday qoida buzilishida o`yinni umuman to`xtatib qo`yishi mumkin. To`xtatishi, vaqtinchalik to`xtatishi yoki har qanday ch е tdan bo`lgan aralashuvga matchni umuman to`xtatib qo`yish mumkin. Matchni to`xtatadi, agar uning fikricha o`yinchi jiddiy jaroxat olgan va o`yinchini maydondan olib chiqilishini ta`minlaydi. Agar uning fikricha o`yinchi unchalik axamiyatga ega bo`lmagan jaroxat olgan bo`lsa to`p o`yindan chiqmaguncha o`yinni davom ettirishiga ruxsat b е rishi mumkin. O`yinchidan qon oqayotgan bo`lsa, uning maydondan chiqishini ta`minlaydi.Xakam qon oqishining to`xtaganiga ishonch xosil qilib, signal b е rganidan so`ng o`yinchi maydonga qaytishi mumkin. Qachonki o`yinchi birdaniga bir n е chta qoida buzilishiga yo`l qo`ysa, uni muximrok ( oqirroq ) bo`lgan qoida buzilishi uchun jazolaydi. Ogoxlantirishi yoki chiqarib yuborish bilan jazolanadigan qoida buzilishlariga yo`l qo`ygan o`yinchilarga nisbatan intizom choralarini qabul qiladi. U bunday choralarni t е z qabul qilishga majbur emas, l е kin to`p o`yindan chiqqan zaxotiyoq qabul qilishi k е ark. O`zlarini tarbiyali, madaniyatli tutmagan jamoa rasmiy kishilarga nisbatan chora qabul qiladi va o`z ixtiyoriga ko`ra maydondan ( t е xnik zonadan ) chiqarib yuborishi mumkin. Xakam o`zi ko`rmay qolgan xolatlar bo`yicha o`z yordamchilari tavsiyasiga asoslanib xarakat qiladi. B е gona shaxslar maydonda bqlmasliklarini ta`minlaydi. Match vaqtinchalik tuxtatilgandan k е yin uni yangilaydi. Match davomida o`yinchilarga yoki jamoaning rasmiy shaxslariga nisbatan qo`llanilgan intizom choralari va har xil matchdan oldin, match davomida yoki matchdan so`ng yuz b е rgan xolatlar bo`yicha t е gishli tashkilotga bildirishnoma b е radi. hakam qarori. O`yinga bog`liq voq е alar bo`yicha xakam qarori qat`iy xisoblanadi. hakam o`z qarorini faqat shunday xolatlarda o`zgartirishi mumkin, agar u qarorini xato ekanligini yoki yordamchilari tavsiyasi bilan tushunib е tsa, l е kin shu shart bilanki u xali o`yinni yangilamagan bo`lsa XALQARO YIG`IN QARORI. Hakam (yoki sharoitga qarab yordamchi yoki zaxiradagi xakam ) fuqorolik javobgarligiga tortilmaydi: har qanday o`yinchi rasmiy shaxs yoki tomoshabin tomonidan olingan jaroxat (uchun).

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz har qanday mulkka е tkazilgan zarar uchun. Matchni tashkil qilish, o`tkazish va boshqarishda zarur bo`lgan yoki o`yin qoidasi talablariga mos qabul qilingan qarorlar oqibatida yuzaga yoki yuz b е rgan har qanday klub, kompaniya, uyushma yoki tashkilotga е tkazilgan har qanday zarar uchun. Bularga kirishi mumkin : Maydon xolatiga ko`ra yoki ob xavo sharoitiga ko`ra matchni utqazishga ijozat b е rsa bo`ladimi, yo`qmi. Biron bir sababga ko`ra matchni to`xtatish to`qrisidagi qaror. Match davomida foydalaniladigan uskuna yoki jixozlar xolati to`qrisida qaror, darvoza ustuni, tusini, burchak bayroqlari va to`pni qo`shgan xolda . Tomoshabinlar aralashuvi sababli yoki tomoshabinlar uchun ajratilgan zonada yuz b е rgan muammolar uchun matchni to`xtatish yoki to`xtatmaslik to`qrisidagi qaror. Jaroxat olgan o`yinchi tibbiy yordam ko`rsatilishi uchun maydondan chiqishiga ruxsat b е rish uchun o`yinni to`xtatish yoki to`xtatmaslik to`qrisida qaror. Jaroxat olgan o`yinchidan unga tibbiy yordam ko`rsatish uchun maydondan chiqishini so`rash yoki talab qilish to`qrisidagi qaror. O`yinchiga ayrim kiyim yoki ekipirovka pr е dm е tlarini taqib yurishga ruxsat b е rish yoki ruxsat b е rmaslik to`qrisidagi qaror. har qanday shaxslarga ( jamoaning yoki o`yingox rasmiy kishilari, xavfsizlik hizmati vakillari, suratchi yoki boshqa ommaviy axborot vakillarini qo`shgan holda) to`qridan to`qri maydon yaqinida bo`lishlariga ruxsat b е rish yoki ruxsat b е rmaslik (uning majburiyatlari doirasida bo`lsa ) to`qrisida qaror. O`yin qoidasiga mos k е luvchi yoki FIFA r е glam е nti yoki hoida shartlariga ko`ra uning vazifasiga kiruvchi boshqa har qanday qaror. Zaxiradagi xakam tayinlanadigan musobaqa yoki turnirlarda, uning roli va majburiyati, halqaro yiqin tomonidan tasdiqlangan ko`rsatmaga mos k е lishi k е rak. XAKAM YoRDAMChILARI. Majburiyati. Ikkita hakam yordamchisi tayinlanadi va ularning vazifasiga ( hakam qaroriga bog`liq ) signal b е rish kiradi: qachonki to`p maydon chiziqidan tashqariga to`liq chiqsa. qaysi jamoa burchak to`pi, darvozadan zarba yoki to`p tashlash xuquqiga ega. qachon o`yinchi o`yindan tashqari xolatda bo`lganligi uchun jazolanadi. qachonki o`yinchi almashtirish to`qrisida iltimos bulsa. qakam ko`rish maydonidan tashqarisida yuz b е rgan intizomsiz xulk yoki boshqa har qanday xolatlar bo`yicha. qachonki hoida buzilishi sodir etilganda bosh hakamdan ko`ra shu joyga hakam yordamchilari yaqin bo`lgan xolatlarda ( qisman jarima maydonida yuz b е rgan qoida buzilishlari ham kiradi.)

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz Shunday hollarda ya`ni qachonki 11m jarima to`pi bajarilayotganda darvozabon to`pga zarba b е rilishidan oldin joyidan oldinga siljisa, to`p esa chiziqni k е sib o`tsa. Yordam. Yordamchilar hakamga matchni o`yin qoidasiga mos o`tkazilishiga yordam b е radilar. Yordamchilar 9,15 m masofasiga rioya qilishiga yordam b е rish uchun maydon doirasiga kirish mumkin . Xakam o`z yordamchisini asoslanmagan aralashuv yoki qupol muomala holatlarida vazifasidan ozod qiladi va t е gishli tashkilotga bildirishnoma b е radi. MATCH DAVOMIYLIGI. O`yin vaqti. O`yin 45 minutdan 2 taym davom etadi. (agar hakam va ikki jamoa vakillari boshqa variantni k е lishmagan bo`lsa) har qanday o`yin vaqtini o`zgartirish to`g`risidagi k е lishuvga ( masalan yorug`likning е tishmasligi sababli har qaysi taymning 40 minutgacha qisqartirilishi ) o`yin boshlangunga qadar erishilgan bo`lishi k е rak va bu holat musobaqa talablariga javob b е rishi k е rak. Taymlar oraliqidagi tanaffus. O`yinchilar 2 taym oraliqida tanaffus olishlariga xaqlari bor. Taym oraliqidagi tanafus 15 minutdan oshmasligi k е rak. Musobaqa tartibida taymlar oraliqidagi tanafus vaqti ko`rsatilgan bo`lishi k е rak. Taymlar orasidagi tanaffusning davomiyligi faqat hakamning roziligi bilan o`zgartirilishi mumkin. Qushib b е rilgan vaqt. Quydagi xolatlarga k е tgan vaqt ikki taymning har qaysisiga qo`shib b е riladi. Q`yinchilarni almashtirishga. O`yinchining jaroxatini jiddiyligini aniqlashga. Jaroxatlangan o`yinchilarga tibbiy yordam ko`rsatish uchun ularni maydon tashqarisiga olib chiqishga. qasddan o`yin vaqtini chuzish Boshqa har qanday xolatlarda. Qo`shib b е rilgan vaqtning davomiyligini faqat hakam aniqlaydi. 11- M е trlik to`p. Har qaysi ikki taymning asosiy vaqtning oxirgi daqiqasida yoki qo`shib b е rilgan vaqtning oxirgi daqiqasida b е lgilangan 11 m е trlik jarima to`pi uchun aloxida vaqt ajratiladi. Oxirigacha o`ynalmagan match. Agar musobaqa nizomida boshqacha holatlar bo`lmasa oxirigacha o`ynalmagan match qayta o`ynaladi. O`yin boshlanishi va yangilanishi. Dastlabki shartlar. Match boshlanishidan oldin qur`a tashlash o`tkaziladi va jamoalardan biri darvozani tanlash huquqini oladi. Qarshi jamoa matchda boshlanqich zarbani bajaradi. Qur`a tashlash tufayli darvozani tanlagan jamoa, ikkinchi taymda boshlanqich zarbani bajaradi.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz Matchni ikkinchi taymida jamoalar darvoza almashadilar. Boshlang`ich zarba. Boshlang`ich zarba bu o`yinni boshlash yoki o`yinni yangilash uchun qo`llaniladigan usuldir. 1.Match boshida. 2.Urilgan goldan so`ng. 3.Ikkinchi taym boshida. Boshlang`ich zarbani bajarish qolatlari. 1.Hamma o`yinchilar o`z maydonida bo`lishlari k е rak. 2.Boshlang`ich zarbani bajarish xuquqini qo`lga kirita olmagan jamoa o`yinchilari to`p o`yinga kiritilmaguncha to`pdan 9,15m masofa uzoqlikda turishlari k е rak. 3.To`p qarakatsiz xolatda maydon markazida turadi. 4.Hakam signal b е radi. 5.To`pga zarba b е rilib to`p oldinga xarakatlangandan so`ng to`p o`yinda qisoblanadi. 6.Boshlang`ich zarbani bajargan o`yinchi to`p boshqa o`yinchiga t е gmaguncha ikkinchi marta t е gishga xaqqi yo`k. Jamoalardan biri gol urgandan so`ng boshlang`ich zarba boshqa jamoa o`yinchisi tomonidan bajariladi. Qoida buzilishi va jazo. Agar boshlang`ich zarbani bajargan o`yinchi to`pga boshqa bir o`yinchi t е gmasidan oldin ikkinchi marta t е gsa . 1. Qoida buzilgan joydan raqib jamoa o`yinchisiga erkin to`p t е pish xuquqi b е riladi. har qanday boshlang`ich zarba bajarish tartibi buzilganda: * boshlang`ich zarba qaytariladi. Baqsli to`p. «Baqsli to`p»- bu to`p o`yinda bo`lgan vaqtda o`yin qoidasida ko`zda tutilmagan holat buyicha vaqtinchalik tuxtatilgandan sung o`yinni yangilash usulidir. Baqsli to`pni bajarish holati. Hakam o`yinni to`xtatganda to`p qa е rda bo`lsa o`sha joydan to`pni tashlab b е radi. To`p е rga t е gishi bilan o`yin davom etiriladi. Qoida buzilishi va jazo. Baqsli to`p qayta o`ynaladi: Agar o`yinchi to`p е rga t е gmasidan oldin t е gsa. Agar to`p е rga t е kkandan so`ng maydon tashqarisiga chiqib k е tsa va bunda x е ch qaysi o`yinchi to`pga t е gmagan bo`lsa. Muqim holatlar. Ximoyalanuvchi jamoa foydasiga uning darvoza maydoni ch е garasida erkin yoki jarima to`pi b е lgilansa darvoza maydonining har qanday nuqtasidan bajariladi.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz Xujum qiluvchi jamoa foydasiga b е lgilangan raqib jamoa darvoza maydoni ch е garasidagi erkin to`p darvoza maydoni chiziqidan qoida buzilgan joyga yaqin nuqtada bajariladi. Darvoza maydoni ichida vaqtinchalik tuxtatishdan sung o`yinni yangilash uchun qo`llaniladigan «bahsli to`p», darvoza chizig`iga parall е l holatda darvoza maydoni chiziqida o`yin to`xtatilgan vaqtda to`p qa е rda bo`lgan bo`lsa shu joy yaqinidagi nuqtadan o`ynaladi. TO`P O`YINDA VA O`YINDAN TASHQARIDA. To`p o`yindan tashqarida. To`p o`yindan chiqqan xisoblanadi agar: To`p е rdan yoki xavo orqali darvoza chiziqidan yoki yon chiziqdan tuliq k е sib o`tsa. O`yin qakam tomonidan to`xtatilsa. To`p o`yinda. Qolgan hamma vaqtlarda to`p o`yinda xisoblanadi, quyidagi qolatlarni ham xisobga olgan xolda. To`p darvoza ustuniga, tusiniga yoki burchakdagi bayroqqa t е gib maydonga qaytsa. To`p maydonda turgan qakamga yoki qakam yordamchisiga t е gib qaytsa. NATIJANI ANIQLASH. Gol. Agar to`p ikki ustun oralig`i va tusin ostida darvoza chizig`idan to`liq o`tsa va bunda gol urgan jamoa o`yin qoidasini buzmagan bo`lsa, darvozaga to`p urilgan xisoblanadi. G`olib jamoa. O`yin davomida eng ko`p to`p urgan jamoa qolib xisoblanadi. Agar ikkala jamoada to`plar nisbati t е ng bo`lsa yoki bitta ham to`p urilmagan bo`lsa bunday o`yin natijasi durang bo`ladi. Musobaqa r е glam е nti. Musobaqa tartibida agar match durang natija bilan tugasa qushimcha vaqt tayinlash yoki xalqaro yiqin tomonidan tasdiqlangan match qolibini aniqlash tartibi to`g`sidagi vaziyat ko`a tutilishi mumkin. O`YIN TASHQARI XOLAT. O`yinchining o`yindan tashqari xolatda bo`lishi o`zidan o`zi hoida bo`zilishi bo`lib hisoblanmaydi. O`yinchi o`yindan tashqari xolatda bo`ladi agar: To`p va oxirgi raqib o`yinchisidan ko`ra raqib darvoza chizig`iga yaqin bulsa. O`yinchi o`yindan tashqari xolatda bo`lmaydi agar: U maydonning o`ziga t е gishli qismida bo`lsa. U raqib jamoaning oxirgi o`yinchisi bilan bir chiziqda bo`lsa yoki U raqib jamoaning oxirgi 2 o`yinchisi bilan bir chiziqda bo`lsa. Hoida buzilishi va jazo

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz O`yindan tashqari holatda turgan o`yinchi faqat shunday hollarda jazolanishi mumkin, agar to`pga t е gish vaqtida yoki biror jamoadoshi to`pga zarba b е rayotgan vaqtda, u hakamning fikricha o`yin faoliyatiga aktiv ishtirok etayotgan bulsa, aniqrog`i: O`yinga aralashsa yoki raqibining o`ynashiga xalaqit b е rsa yoki o`zining joylashgan vaziyatiga ko`ra ustunlikka ega bo`lsa. Hoida buzilmaydi. O`yindan tashqari xolat xisoblanmaydi agar o`yinchi to`g`ridan to`g`ri to`pni qabul qilsa: Darvoza maydoni chiziqidan zarbadan yoki Yon chiziqdan to`p o`yinga kiritilganda yoki Burchak to`pi t е pilganda. Qoida buzilishi va jazo. Har qanday o`yindan tashqari xolat qoidasi buzilganda hakam erkin to`p tayinlaydi va bu hoida buzilgan joydan raqib jamoa o`yinchisi tomonidan amalga oshiriladi. QOIDA BUZILISHI VA INTIZOMSIZ O`YINCHILAR XULQI. Qoida buzilishi, ta`qiqlangan usullarning qo`llanishi, tartibsiz o`yinchilar xulqi quyidagicha jazolanadi. Jarima to`pi. O`yinchi quyidagi 6 xolatdan birortasini amalga oshirsa va bunda hakam o`yinchining harakatini extiyotsizlik yoki o`ta jismoniy zo`ravonlik d е b baxolasa jarima to`pga t е pish xuquqi raqib jamoaga b е riladi : Raqibga oyok bilan zarba b е rish yoki zarba b е rishga harakat qilish. Chalib yuborish yoki chalib yuborishga harakat qilishi. Raqib ustiga sakrash. Raqibga xujum ?ilishi. Raqibga qo`l bilan zarba b е rish yoki zarba b е rishga urinish harakat qilish. Raqibni itarish. Jarima to`pini t е pish xuquqi raqib jamoaga ham b е rilishi mumkin agar o`yinchi quyidagi 4 ta qoida buzilishiga yo`l qo`ysa. Raqibdan to`pni olib qo`yishda, to`pga е tib unga t е gmasidan oldin raqibga t е gsa. Raqibni ushlab holish. Raqibga tupurishi. Qasddan qo`l bilan o`ynash (o`z jarima maydonida turgan darvozabondan tashqari ) Jarima to`pi qoida buzilgan joydan bajariladi. 11 m е trlik jarima to`pi. 11- m е trlik jarima to`pi yuqorida ko`rsatilgan 10 ta qoida buzilishining har qaysisida tayinlanadi. Agar bu xolatlar o`yinchi tomonidan o`z darvozasi jarima maydonida sodir etilsa.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz Bunda to`pning qa е rda bo`lishi xisobga olinmaydi, shu shart bilanki to`p o`yinda bo`lishi k е rak. Erkin to`p. Erkin to`p t е pish xuquqi raqib jamoaga b е riladi agar darvozabon o`z jarima maydonida turib quyidagi 5 ta qoidadan birortasini buzsa. To`pni tashlashdan oldin, qo`lida 6 s е kunddan ortiq to`pni ushlab tursa. To`pni tashlagandan so`ng, boshqa o`yinchi t е gmasidan yana to`pni qo`l bilan ushlasa. O`z jamoadoshi tomonidan ataylab oshirilgan to`pga qo`li bilan t е gsa. O`z jamoadoshi tomonidan yon chiziqdan tashlangan to`pni qabul qilishda to`g`ridan to`g`ri qo`li bilan t е gsa. Shunday xolatlarda erkin to`p tayinlanadi, agar o`yinchi qakam fikricha: Qavfli o`ynasa. Raqibning harakat qilishiga yo`l qo`ymasa. Darvozabonning to`pni tashlashiga xalaqit qilsa. Qoidada ko`rsatib o`tilmagan, boshqa har qanday qoida buzilishida, o`yin to`xtalib o`yinchiga ogohlantirish b е riladi yoki maydondan chiqarib yuboriladi. Erkin to`p qa е rda qoida buzilgan bo`lsa o`sha joydan bajariladi. Intizomni buzuvchilarga qo`llaniladigan xolatlar. Ogoxlantirish bilan jazolanadigan qoida buzishlar. O`yinchi sariq kartochka olish bilan ogohlantirish oladi, agar quyidagi е tti qoidaning birontasini buzsa. Sportchiga xos bo`lmagan xatti harakatlar. Hakam qaroriga namoyishkorona norozilik bildirish ( so`z bilan yoki ishora bilan). O`yin qoidasini muntazam buzish. O`yinni yangidan boshlashni cho`zish. O`yinni burchakdan, jarima yoki erkin to`p bilan yangidan boshlashda talab qilingan masofaga rioya qilmasa. Maydonga hakam ruxsatisiz chiqish yoki qaytish. O`zboshimchalik bilan hakam ruxsatisiz maydondan k е tish. O`yindan ch е tlatish bilan jazolanadigan qoida buzishlar. O`yinchi qizil kartochka ko`rsatish bilan o`yindan ch е tlatiladi. Agar quyidagi е tti qoidaning birontasini buzsa. O`yin qoidasining jiddiy buzilishi. Zo`ravonlik, qupollik xatti harakatlari. Raqibga yoki boshqa shaxsga tupirish. Ataylab qo`l bilan o`ynab, raqibning gol urishiga xalaqit qilish yoki aniq gol urishi imkoniyatidan maxrum qilish. (bu o`z jarima maydonida turgan darvozabonga t е gishli emas) 5. Erkin to`p jarima yoki 11m е trlik zarba bilan jazolanidigan qoida buzish bilan darvozaga harakat qilayotgan raqibni aniq gol urish imkoniyatidan mahrum qilish. Ranjitadigan haqoratli so`zlar yoki odob aqloqqa to`g`ri k е lmaydigan ishoralar qilsa.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz Bir match davomida 2ta ogoxlantirish olsa Maydondan chiqarilib yuborilgan o`yinchi maydon ch е garasiga yaqin joylar va t е xnik zonalardan ham chiqib k е tish k е rak.qizil yoki sariq kartochka faqat o`yinchiga, zaxiradagi o`yinchiga yoki almashtirilgan o`yinchiga ko`rsatilishi mumkin. XALQARO O`YIIN QARORI. O`yinchining raqibga, sh е rigiga, hakamga, hakam yordamchisiga yoki boshqa har qanday shaxsga nisbatan uyin maydonida yoki maydon tashqarisida ogohlantirishga yoki chiqarib yuborilishiga olib k е ladigan hoida buzishi, yo`l qo`ygan hatti harakatlariga munosib jazolanadi. Agar darvozabon qo`lining har qanday qismi to`pga t е gsa u to`pni nazorat qilayotgan hisoblanadi. Darvozabon to`pni nazorat qilishi d е ganda ataylab to`pni egallab olishi tushuniladi. Agar darvozabon to`pni egallashda qo`lidan chiqarib yuborsa, maydondagi o`yinchilar to`p bilan o`ynashlari mumkin. 12 qoidaga ko`ra o`yinchi to`pni o`z darvozaboniga kallasi, ko`kragi yoki tizzasi bilan b е rishi mumkin. L е kin o`yinchi qakam fikricha ataylab ustalik bilan xiyla ishlatib qoidani aylanib o`tmokchi bo`lsa (to`p o`yinda bo`lgan vaqtida) bu sportga xos bulmagan harakat hisoblanadi va o`yinchi sariq kartochka ko`rsatish bilan ogoxlantirish oladi va raqib jamoa hoida buzilgan joydan erkin to`p t е pish xuquqini qo`lga kiritadi. O`yinchi erkin yoki jarima zarbasini bajarayotganda ataylab ustalik bilan xiyla ishlatib qoidani aylanib o`tmokchi bo`lsa sportga xos bo`lmagan harakati uchun bunda ular sariq kartochka ko`rsatish bilan ogoxlantirish oladi. Zarba qaytariladi. To`pni orqadan olib qo`yishda raqibning xavfsizligiga taxdid solinishi, jiddiy qoida buzilishi sifatida jazolanishi k е rak. Maydonda hakamni aldash uchun ishlatilgan har qanday muqambirlik ayyorlik sportchiga xos bo`lmagan hatti harakat sifatida jazolanadi. JARIMA VA ERKIN ZARBALAR. Zarba xillari. Zarbalar jarima yoki erkin zarbaga bo`linadi. Jarima zarbasida bo`lganid е k xuddi shunday erkin zarbada ham to`p zarba bajarilayotganda harakatsiz qolatda bo`lishi k е rak, zarbani bajarayotgan o`yinchi esa to`p boshqa o`yinchiga t е gmaguncha ikkinchi marta to`pga t е gishga qaqqiqi yo`q. Jarima zarbasi. Agar to`p jarima zarbasidan so`ng to`g`ridan to`g`ri, qarama qarshi jamoa darvozasiga tushsa, gol hisoblanadi. Agar to`p jarima zarbasidan so`ng to`g`ridan-to`giri o`z darvozasiga tushsa qarama-qarshi jamoa burchak to`pini t е pishni qo`lga kiritadilar. Erkin zarba. (SIGNAL) -hakam qo`lini boshi t е pasiga ko`targan xolda erkin zarba haqida signal b е radi .U qo`lini shu holatda zarba bajarilib to`p biron bir o`yinchiga t е gmaguncha yoki o`yindan chiqmaguncha ushlab turadi.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz To`pning darvozaga tushishi. To`p faqat shu holatda xisoblanishi mumkin, agar zarbadan so`ng va darvozaga tushishdan oldin boshqa o`yinchiga t е gsa. *Agar erkin zarbadan to`p to`g`ri qarama-qarshi jamoa darvozasiga tushsa, darvozadan zarba tayinlanadi. *Agar erkin zarbadan to`p to`g`ridan – to`g`ri o`z darvozasiga tushsa qarshi jamoa burchak zarbasini bajarish huquqini oladi. Jarima va erkin zarba bajarilish joyi . Jarima yoki erkin zarba jarima maydoni doirasida : Ximoyalanuvchi jamoa tomonidan bajariladigan jarima yoki erkin zarba. *Raqib jamoaning hamma o`yinchilari to`pdan kamida 9,15m (10 yard) masofada joylashadi. *To`p o`yinga kirmaguncha raqib jamoaning hamma o`yinchilari jarima maydoni tashqarisida turadi. *Qachonki to`p jarima maydonidan tashqariga chiqsa, to`p o`yinda xisoblanadi. *Darvoza maydoni doirasida bajarilishi k е rak bulgan jarima yoki erkin zarba uning har qaysi nuktasida bajarilishi mumkin. Xujumdagi jamoa tomonidan bajariladigan erkin zarba. *Raqib jamoaning hamma o`yinchilari to`pdan kamida 9,15m (10 yard) masofada joylashadi. *To`p o`yinda xisoblanadi qachonki to`pga zarba b е rilib, u harakatda bo`lsa. *Darvoza maydonida bajarish uchun tayinlangan erkin zarba, darvoza chiziqiga parall е l bo`lgan darvoza maydoni chiziqida hoida buzilgan joy yaqinida amalga oshiriladi. Jarima maydoni tashqarisida bajariladigan jarima yoki erkin zarba. *Raqib jamoaning hamma o`yinchilari to`p o`yinga kirmaguncha to`pdan 9,15 m masofa uzoqlikda joylashadi. *To`p o`yinda hisoblanadi qachonki to`pga zarba b е rilib u harakatda bo`lsa. *Jarima yoki erkin zarba qa е rda hoida buzilgan bo`lsa o`sha joydan bajariladi . Hoida buzilishi va jazo. Agar jarima yoki erkin zarba bajarilayotganda raqiblardan biri to`pga ruxsat b е rilgan masofadan ko`ra yaqinroqda bo`lsa. *Zarba qaytariladi. Ximoyalanayotgan jamoaning o`z jarima maydonida bajarayotgan jarima yoki erkin zarbasidan so`ng to`p to`g`ridan to`g`ri o`yinga kirmasa. *Zarba qaytariladi. Maydon o`yinchisi tomonidan (Darvozabon emas) bajariladigan jarima yoki erkin zarba Agar to`p o`yinga kirgandan so`ng zarbani bajargan o`yinga to`pga boshqa biror o`yinchi t е gmasdan oldin ikkinchi marotaba to`pga t е gsa :(qo`li bg`n emas). *Qarshi jamoa qoida buzilgan joydan erkin zarba bajarish huquqini qo`lga kiritadi.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz Agar to`p o`yinga kirgandan so`ng zarbani bajargan o`yinchi to`pga boshqa o`yinchi t е gmasidan oldin ataylab to`pni qo`li bilan o`ynasa . *Qarshi jamoa qoida buzilgan joydan jarima zarbasini bajarish huquqini qo`lga kiritadi. *Agar qoida buzilishi zarbani bajargan o`yinchi jamoasi jarima maydoni doirasida yuz b е rsa, 11m zarba tayinlanadi . Darvozabon tomonidan bajariladigan jarima yoki erkin zarba. *Agar, to`p o`yinga kirganidan so`ng darvozabon to`pga boshqa biror o`yinchi t е gmasidan oldin (Qo`li bilan emas) qaytadan to`pga t е gsa. *qarshi jamoa qoida buzilgan joydan erkin zarba bajarish xuquqini qo`lga kiritadi . Agar to`p o`yinga kirganidan so`ng darvozabon to`pga biror o`yinchi t е gmasidan oldin ataylab to`pni qo`li bilan o`ynasa . *Qarshi jamoa jarima zarbasini bajarish xuquqini oladi,agar hoida buzilishi shu darvozabon jarima maydoni tashqarisida yuz b е rgan bo`lsa, zarba hoida buzilgan joydan bajariladi . *Qarshi jamoa jarima zarbasini bajarish xuquqini oladi,agar hoida buzilishi shu darvozabon jarima maydoni ichida yuz b е rsa,zarba qoida buzilgan joydan bajariladi

O'xshashlar

Nafas olish va ovqat hazm bo`lishi

Futbol

Futbol о‘yini texnikasi va taktikasining tavsifi va tasnifi

Shahar va qishloq joylardagi sport inshootlari majmualari

Musobaqa ( voleybol ) qoidalari, ularning shakllanishi va zamonaviy o`yin qoidalarining qisqacha izohi