Xalqaro futbol qoidalari va hakamlik qilish asoslari - Jismoniy tarbiya - Referatlar

Xalqaro futbol qoidalari va hakamlik qilish asoslari

Yuklangan vaqt:

12.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

722 KB

Ko'chirib olish

Halqaro futbol qoidalari va hakamlik qilish asoslari Reja: 1. Futbol assotsiatsiyalari xalqaro kengashi nizomi 2. Darvoza maydoni 3. Burchak to’pini amalga oshirish tartibi 4. Bosh hakam ishoralari

Futbol assotsiatsiyalari xalqaro kengashi nizomi (Xalqaro Kengash (XK) tomonidan 1993 yil fevralida ma`qullangan.) . Nomlanish va tarkib Kengash quyidagi nomlarga ega: "Futbol assotsiatsiyalari Xalqaro Kengashi ". Uning tarkibiga Futbol assotsiatsiyasi (Angliya), SHotlandiya futbol assotsiatsiyasi, Uels futbol assotsiatsiyasi, Irlandiya futbol assotsiatsiyasi (SHimoliy Irlandiya) kiradi va Futbol assotsiatsiyalari Xalqaro Ittifoqi (FIFA) XKda to`rt nafar delegati bilan vakolatli. Maqsad va vazifalari XKning maqsad va vaziyaalari shundan iboratki, O`yin qoidalariga tadbiq etilishi uchun taklif etilgan o`zgarishlar, shuningdek, XKda ko`rib chiqilishi maqsadga muvofiq deb topilgan, alohida mamlkatlardagi futbolni rivojlantirish muammolarini muhokama qilish va qaror chiqarish. Qarorlar yillik umumiy yig`ilish yakunlariga ko`ra yoki XK tarkibiga kiruvchi assotsiatsiyalar, qit`a federatsiyalari yoki oddiy milliy assotsiatsiyalar tomonidan berilgan takliflar yuzasidan o`tkaziluvchi maxsus yig`ilishlarda chiqariladi. HK yig’ilishlari XK bir yilda ikki marta yig`iladi. Yillik umumiy yig`ilish 14 fevraldan 14 martgacha bo`lgan muddatning bir kunida o`tkaziladi. Yillik ishchi yig`ilish avvaldan rejalashtirilgan holda sentyabr yoki oktyabr oylarida o`tkaziladi. Har ikkala yig`ilishning o`tkazilish sanasi va joyi XKning avvalgi yillik umumiy yig`ilishida belgilab olinadi. Har joriy yilda ikki (umumiy va ishchi) yig`ilish milliy assotsiatsiyasi XKga a`zo bo`lgan mamlakatda o`tkaziladi. Ushbu yig`ilishlarda qabul qiluvchi mamlakat assotsiatsiyasining vakillari raislik qilishadi. Keyingi yilda yig`ilishlarni o`tkazish huquqi navbat bilan XKning vakili bo`lmish boshqa assotsiatsiyaga beriladi.

Yillik umumiy yig’ilish Yillik umumiy yig`ilish O`yin qoidalari yuzasidan berilgan takliflar bo`yicha o`zgarishlar, shuningdek, XK tasarrufidagi alohida mamlakatlardagi futbolning rivojlanishi yuzasidan barcha masalalarni muhokama etib bo`lgach, qaror chiqarish vakolatiga ega. Yillik ishchi yig’ilish Yillik ishchi yig`ilish avvaldan tuzilgan bitim bo`yicha sentyabr yoki oktyabr oylarida o`tkaziladi. Yig`ilishda umumiy masalalar ko`rib chiqiladi va XKga taqdim etilgan iqtisodiy xarakterdagi takliflar o`rganiladi. Biroq, bu yig`ilish O`yin qoidalariga o`zgartirishlar kiritish vakolatiga ega emas. Protsedura masalalari Yillik umumiy yig’ilish XK e`tiboriga havola etish uchun biror material kirituvchi har bir assotsiatsiya o`yin qoidalariga tavsiya, takliflari va o`zgartirishlari, o`yin qoidalari yuzasidan tajriba o`tkazish bo`yicha takliflari va yig`ilishda muhokama etiladigan boshqa materiallarini avvaldan — 1 dekabrga qadar umumiy yig`ilish o`tadigan davlat milliy assotsiatsiyasi kotibiga yozma ravishda taqdim etishi kerak. XK e`tiboriga havola etilgan materiallarga o`zgartirish kiritish zarurati tug`ilsa, umumiy yig`ilish o`tadigan davlat milliy assotsiatsiyasi kotibiga 14 yanvarga qadar yozma ravishda taqdim etilishi kerak. Ushbu o`zgarishlar 1 fevralgacha chop etib, tarqatiladi. Yillik ishchi yig’ilish XK e`tiboriga biror material kiritishni istagan har bir assotsiatsiya, yig`ilish o`tadigan davlat milliy assotsiatsiyasi kotibiga o`zining O`yin qoidalari yuzasidan o`tkazilgan tajriba bo`yicha takliflari, e`tirozlari va muhokama uchun boshqa materiallarni ishchi yig`ilishdan to`rt hafta oldin taqdim etishi kerak. Kun tartibi va boshqa zarur materiallar XK ga a`zo assotsiatsiyalarga yig`ilishdan ikki hafta muqaddam yetkaziladi. Istalgan qit`aviy konfederatsiya yoki milliy assotsiatsiya avvaldan o`z taklifi, tavsiyasi, iltimosi, muammoli masalalarini FIFAda to`g`ri kelgan muddatda ko`rib chiqilishi uchun FIFA Bosh Kotibiyatiga va zarurat tug`ilganda XKga

muhokamasiga taqdim etilishi uchun yoki XSning ishchi yig`ilishi bo`lib o`tadigan davlat milliy assotsiatsiyasi kotibiga yig`ilish o`tkazilishidan to`rt hafta avval yozma ravishda kiritishi mumkin. Yig’ilishlar bayonnomalari Yig`ilishlar bayonnomalari yig`ilish o`tayotgan davlat milliy assotsiatsiyasi kotibi tomonidan olib boriladi. Ushbu bayonnomalar rasmiy Bayonnomalari kitobiga kiritiladi va u aylanma shaklida XKning keyingi umumiy yig`ilishni qabul qilib oluvchi davlat milliy assotsiatsiyasi kotibiga yaqin 1 fevralgacha taqdim etiladi. Kvorum va ovozlarning taqsimlanishi XK yig`ilishi qatnashchilari kamida 4 ta assotsiatsiyadan iborat bo`lsa va ulardan biri FIFA bo`lgandagina huquqiy hisoblanadi. FIFA XKga a`zo bo`lgan assotsiatsiyalarning barchasinikiga teng bo`lgan 4 ta hal qiluvchi ovozga ega. Qolgan assotsiatsiyalarning har biri 1 tadan ovozga ega. Qaror qabul qilinishi uchun yig`ilishda qatnashayotgan assotsiatsiyalarning to`rtdan uch qismi ovozi ma`qullashi kerak. O’yin qoidalaridagi o’zgarishlar O`yin qoidalaridagi o`zgarishlar qonuniy bo`lishi uchun ular XKning yillik umumiy yig`ilishida ko`rib chiqilgan bo`lishi kerak va yig`ilishda qatnashayotgan hamda hal qiluvchi ovozga ega assotsiatsiyalar vakillarining 75 foiz ovozi bilan ma`qullashi kerak. Maxsus yig’ilishlar (Joriy yil) da XK yig`ilishlarini o`tkazuvchi assotsiatsiya FIFA va XK tarkibiga kiruvchi ikki boshqa assotsiatsiya tomonidan imzolangan yozma ariza hamda XK muhokamasiga havola etilgan taklif nusxasini olishi bilan, ariza kelib tushgan muddatdan 28 kun ichida XKning maxsus yig`ilishini chaqirishi kerak. XKga a`zo assotsiatsiyalar 21 kundan kam bo`lmagan muddat ichida belgilangan yig`ilish haqida ogohlantirilib, ilgari surilgan takliflar nusxasini olishi lozim. *) Joriy yil deganda XKning so`nggi umumiy yig`ilishi o`tkazilgandan so`ng sanalgan yil tushuniladi.

Xalqaro kengash qarorlari XK yillik ishchi yig`ilishida chiqarilgan qarorlar bu masala bo`yicha qo`shimcha shartlar kiritilmagan bo`lsa, yig`ilish o`tkazilgan kundan kuchga kiradi. Yillik umumiy yig`ilishning O`yin qoidalariga o`zgartirishlar kiritish yuzasidan chiqarilgan qarorlari esa joriy yilning 1 iyulidan barcha qit`aviy konfederatsiyalar va milliy assotsiatsiyalar tomonidan bajarilishi shart bo`ladi, biroq, bu muddatda mavsumi nihoyasiga yetmagan qit`aviy konfederatsiyalar va milliy assotsiatsiyalar yangi mavsum boshlangunga qadar o`z chempionatlarida O`yin qoidalariga o`zgartirishlar kiritishga doir qarorning bajarilishini kechiktirishi mumkin. Hech bir qit`aviy konfederatsiya va milliy assotsiatsiya agar Xalqaro Kengash tomonidan tasdiqlanmagan bo`lsa, O`yin qoidasiga biror-bir o`zgartirish kiritishga haqli emas. **) O`yin o`tkaziladigan maydon to`rtburchak holatda bo`lishi zarur. Maydonning yon tomoni (ya`ni bo`yi) darvoza ortidan (ya`ni enidan) katta bo`lishi kerak. Bo`yiga: minimum 90 m, maksimum 120 m Eniga: minimum 45 m, maksimum 90 m Halqaro o`yinlar uchun: Bo`yiga: minimum 100 m, maksimum 110 m Eniga: minimum 64 m, maksimum 75 m Maydondagi chiziqlarO`yin o`tkaziladigan maydon chiziqlar bilan belgilanadi va ushbu chiziqlar xam maydon tarkibiga kiradi. Ikkita uzun maydonni ajratuvchi chiziqlar – yon chiziqlar, ikkita kichkina chiziqlar esa – darvoza chizig`i deb ataladi. Maydon markazidagi chiziq o`yin o`tkaziladigan maydonni teng ikkiga ajratib turadi. Ushbu markazdagi chiziqning o`rtasida markaziy belgi mavjud. Ushbu markaziy belgidan radiusi 9,15 m bo`lgan aylana chiziladi. Xalqaro kengash qarori Agar HKning nizomiga asosan «7tadan kam o`yinchi bo`lsa, unda uchrashuvni boshlash mumkin emas» degan qoidaga amal qilinsa va 3 – qoidaning qolgan barcha shartlariga amal qilingan holda o`yindagi jamoalar futbolchilarining minimal sonini milliy assotsiatsiyalar aniqlash huquqiga ega. • Qaror 2.

O`yin davomida murabbiy yoki rasmiy shaxslar texnik maydon chegarasidan chiqmagan holda maydondagi futbolchilarga taktik ko`rsatmalar berishi mumkin. Xavfsizlik. O`yinchi kiyimida o`ziga yoki birovga xavf soladigan predmetlarni olishi yoki taqishi qat`iyan man etiladi (bularga har xil yuvelir buyumlar ham kiradi). O`yinchining asosiy kiyimi: • Futbolka yoki kuylak SHort (agar shortning ichida ichki kiyim bo`lsa, bu xam shortning rangida bo`lishi zarur) • Getralar • Himoya vositalari (shitki) • Oyoq kiyim Himoya vositalari (shitki) • Himoya vositasi getra bilan to`liq berkitilgan bo`lishi, • Rezina, plastmassa yoki shunga o`xshash xom-ashyodan tayyorlangan bo`lishi, • YUqori darajadagi himoyani ta`minlashi kerak. Darvozabon kiyimi • Darvozabon kiyimi rangi maydondagi o`yinchilardan, bosh hakam va bosh hakam yordamchilari kiyimi rangidan ajralib turishi kerak. Qoida buzarliklar/jarimalar Har qanday 4 – qoida buzilganda: • O`yinni to`xtatish shart emas, • Bosh hakam qoidani buzgan o`yinchiga kiyimi haqida e`tiroz bildirishi, • Agar qoidabuzar o`z kiyimini to`g`irlab olmagan bo`lsa, to`p maydonni tark etganda u o`z kiyimini to`g`irlash uchun maydonni tark etishi zarur, • Kiyimini to`g`irlab olish uchun maydonni tark etgan o`yinchi faqat bosh hakam ruxsat bergandan so`nggina maydonga tushishi mumkin, • Maydonga qaytishdan oldin hakam o`yinchining kiyimini ko`zdan kechirishi lozim, • To`p maydondan chiqib ketgan vaqtda kiyimini to`g`irlab olish uchun maydonni tark etgan o`yinchiga maydonga tushishga ruxsat beriladi.

Agar 4 – qoidalar asosida maydondan chetlatilgan futbolchi bosh hakamning ruxsatisiz maydonga qaytsa, unda qoidabuzar sariq kartochka bilan ogohlantirilishi kerak. O`yinni davom ettirish Agar o`yinni bosh hakam qoidabuzarni ogohlantirish uchun to`xtatgan bo`lsa, unda: • O`yin raqib jamoa tomonidan erkin to`p tepish orqali uchrashuv to`xtatilgan joydan davom ettiriladi. Xar bir o`yinni futbol qonun qoidalari asosida boshqarish uchun hakamlar tayinlanadi. Huquq va majburiyatlari Hakam: • Uchrashuvda qonun-qoidalarni nazorat qilish; • Uchrashuvni yon hakamlar va 4 – hakam bilan birgalikda nazorat qilish; • 2 – qoida talablariga asosan to`pni nazorat kilish; • 4 – qoida talablariga asosan o`yinchilarning kiyimlarini nazorat qilish; • Uchrashuvni qayd etib borish; • Har qanday qoida buzilishlarda uchrashuvni to`xtatish, uzib qo`yish yoki butunlay to`xgatish o`yindagi bosh hakam qarashiga bog`liq; • Bosh hakam uchrashuvni har qanday tashqi muxitning aralashuvida to`xtatishi yoki butunlay tugatishi mumkin; • Bosh hakam fikriga ko`ra maydondagi o`yinchi qattiq jaroxat olganda yoki o`yinchilarni maydondan evakuvatsiya qilish zarur bo`lganda uchrashuvni vaqtinchalik yoki butunlay to`xtatishi mumkin; • Bosh hakam fikriga ko`ra o`yinchi yengil jaroxat olganda to`p maydondan chiqib ketmaguncha uchrashuv davom ettiriladi; • Har qanday o`yinchining jaroxatidan qon chiqsa, ushbu o`yinchini maydon tashqarisiga chiqishini ta`minlash hamda ushbu o`yinchi maydonga qaytayotganda qon oqishi to`xtaganiga ishonch xosil qilgandan so`nggina unga ruxsat berishi; • O`yin qoidasini buzgan jamoa darvozasi tomon hujum bo`layotgan bo`lsa o`yinni tuxtashish zarur emas, hujum tugagandan so`ng yoki to`p maydondan

tashqariga chiqqanda qoidabuzarni ogohlantirish zarur; • Qoidabuzar yoki ogohlantirilgan o`yinchi yana bir bor qoidani buzsa, o`yinchi shu zaxoti qattiq ogoxlantirilish bilan jazolanishi kerak; • Agar uchrashuvda qoida buzilsa, hakam to`p maydonni tark etgandan so`ng qoidabuzarni albatta ogohlantirishi zarur; • Jamoalardagi o`zini tuta olmayotgan rasmiy vakillarga nisbatan maydondan, zaxira o`rindig`idan chetlatishi yoki ularga jazo qo`llashi mumkin; • Bosh hakam yo`l qo`yilgan qoidabuzarlikni ko`rmay qolgan vaziyatlarda uning yordamchisi yetkazgan ma`lumotlar asosida jazo qo`llashi mumkin; • Maydonga futbolchilardan boshqalarni tushirmaslikni nazorat kilish; • O`yin to`xtatilganda davom ettirish; • O`yin bayonnomasi(bayonnomaga uchrashuv atrofida, uchrashuv boshlanishiga qadar, uchrashuv davomida, uchrashuvdan so`ng bo`lib o`tgan barcha voqealarni yozma ravishda)ni to`ldirish va uchrashuv tashkilotchilariga taqdim etish zarur. Hakam qarori Har qanday o`yin holatida faqat bosh hakam yakuniy qaror chiqara oladi. Agar hakam yordamchilari bilan maslaxatlashib noto`g`ri qaror qabul qilganini tan olsa, unda faqat o`yin to`xtatilgan vaziyatda o`z qarorini o`zgartirishi mumkin. Xalqaro kengash qarori Hakam(shu bilan birga, vaziyatga qarab hakam yordamchilari yoki to`rtinchi hakam) quyidagi holatlarda javobgarlikdan soqit qilinadi: • Jamoa futbolchilari, rasmiy vakillar yoki muxlislar tomonidan olingan har qarnday jarohatlardan; • Har kimning mulkiga zarar yetishidan; • Hakam tomonidan o`yin doirasida qabul qilingan har qanday qaror natijasida xususiy shaxslar, klub, kompaniya, assotsiatsiya yoki boshqa tashkilotlarda yuzaga kelgan boshqa yo`qotishlardagi javobgarliklardan. Hakam quyidagi holtalarda javobgar:

• Maydon va unga qo ` shimcha asbob – uskunalar borasidagi hakam qarori , ob – xavo sharoiti o ` yin o ` tkazishga to ` sqinlik qilish – qilmasligi ; • Ob – xavo sharoitidan kelib chiqib o`yinni bekor qilishda; • Maydonga qo`shimcha asbob – uskunalarning yaroqsizligi borasidagi hakam qarori, jumladan, darvoza ustunlari va to`sinlari, burchak bayroqlari shuningdek, to`plar talabga javob bermasa; • Muxlislarning maydonga tushib ketganda yoki muxlislar bilan bog`liq vaziyatlardagi o`yinni to`xtatish yoki tuxtatmaslik borasidagi hakam qarori; • Futbolchi jarohat olgan vaqtda tibbiy yordam ko`rsatish uchun o`yinni to`xtatish yoki tuxtatmaslik borasidagi hakam qarori; • Futbolchi jarohat olgan vaqtda tibbiy yordam ko`rsatish uchun uni maydondan tashqariga olib chiqish yoki chiqmasligi borasidagi hakam qarori; • Futbolchining o`zida yoki libosida ba`zi predmetlarni osishga ruxsat berish yoki ruxsat bermaslik borasidagi hakam qarori; • Ba`zi shaxslarni, jumladan, jamoa rahbarlarini, maydon ishchilarini, qo`riqlash xizmati xodimlarini, fotomuxbirlarni yoki boshqa Ommaviy axborot vositalari vakillarini maydonning yaqiniga yo`latish yoki yo`latmaslik borasidagi hakam qarori; • Qolgan barcha qarorlarda, ya`ni futbol qoidalariga yoki o`zining vazifasi doirasi asosida, FIFA nizomlariga, qit`a konfederatsiya, milliy assotsiatsiyalar va proffesional liga reglamentlariga asosan qabul qilingan qarorlarda hakam javobgardir. • Qaror 2 Agar Musobaqa yoki turnirning har bir o`yiniga to`rtinchi hakam tayinlansa, unda uning huquq va majburiyatlari Halqaro kengash tomonidan tasdiqlangan instruksiyaga mos kelishi lozim. • Qaror 3 O`yin bilan bog`liq bo`lgan faktlar, ya`ni to`p darvozaga kiritilganmi yoki yo`qmi va o`yin natijasi.

Darvoza maydoni Maydonning xar ikki tomonida darvoza maydoni mavjud bo`lib, u quyidagicha joylashgan: Darvoza chizig`idan 5,5 metr masofada darvozani har bir ustunining ichki tomonidan parallel chiziq tortiladi. Bu chiziqning uzunligi ham 5,5 metr bo`ladi. Bu uzunlikdagi chiziqning oxiri perpendekulyar tarzda darvoza chizig`i bilan tutashadi. SHu shakldagi to`rtburchak darvoza maydoni deb ataladi. Jarima maydoni Maydonning xar ikki tomonida jarima maydoni mavjud bulib, u kuyidagicha joylashgan: Darvoza chizig`idan 16,5 metr masofada darvozani har bir ustunining ichki tomonidan parallel chiziq tortiladi. Bu kesmaning uzunligi ham 16,5 metr bo`ladi. Bu uzunlikdagi chiziqning oxiri perpendekulyar tarzda darvoza chizig`i bilan tutashadi. SHu shakldagi to`rtburchak jarima maydoni deb ataladi. Har ikkala maydonlar o`rtasida darvoza chizig`idan 11 metr masofada hamda darvoza ustunlaridan teng masofada 11-metrlik belgi qo`yiladi. Har bir jarima maydoni chizig`i tashqarisidan radiusi 9,15 metr bo`lgan yarim aylana chiziladi va uning markazi 11-metrlik nuqta vazifasini o`taydi. Maydon burchagidagi bayroqlar O`yin o`tkaziladigan maydonning har bir burchagiga uzunligi 1,5 metrdan oshmagan ustunlar o`rnatiladi. Bu ustunning tepa uchi o`tkir bo`lmasligi va ustunga qalin matoli bayroq ilingan bo`lishi shart. Ushbu bayroqlar yana maydon markazini ajratib turuvchi chiziqning oxirlariga, maydondan tashqariga va yon chiziqdan 1 metr uzoqlikkacha o`rnatilishi ham mumkin. Burchak sektori Har bir maydon burchagidagi bayroq asosida oysimon chiziq o`tkaziladi, ushbu chiziq burchakdagi bayrokdan 1 metr radiusdagi o`lchamda chiziladi. Darvoza

Har ikki darvoza chizig`ining o`rtasiga darvoza o`rnatiladi. Darvoza ikki vertikal ustundan iborat bo`lib, maydon burchagidagi bayroqlardan teng masofada joylashgan. Ushbu ikki ustunni bitta gorizontal joylashgan to`sin birlashtirib turadi. Darvoza ustunlarining orasi 7,32 metr, darvoza to`sini yerdan 2,44 metr masofada joylashgan bo`lishi kerak. Ikkala ustun va to`sin ham bir xil kenglikda (12 sm gacha) bo`lishi zarur. Darvoza ichida chiziq ham ustunlar va to`sinning kengligida chizilgan bo`lishi zarur. Darvozaga va darvoza ichiga darvozabonlarga xalaqit qilmaydigan qilib darvoza to`rlarini o`rnatish kerak. Darvoza ustunlari va to`sin oq rangda bo`lishi zarur. Xavfsizlik Darvozalar yerga mahkam o`rnatilgan bo`lishi kerak, ko`chma darvozalar esa yuqoridagi talablarga javob bersagina foydalanish mumkin. To’p uchun xom-ashyo va texnik ma’lumotlar: To`p: . Dumaloq shaklda bo`lishi; . Teri yoki shunga o`xshash xom-ashyodan tayyorlangan bo`lishi; Hajmi 70 sm kubdan ko`p yoki 68 sm kubdan kam bo`lmasligi; Uchrashuv boshlanish arafasida 41 0gr-450 gr gacha bo`lishi; To`p ichidagi bosim me`yori 0,6-1,1 atm (600-1 100 g/sm) ga teng bo`lishi kerak. Yaroqsiz holatga kelgan to’pni almashtirish Agar to`p o`yin paytida o`z holatini yo`qotsa, unda: . Uchrashuvni to`xtatish zarur, . To`p almashtirilgandan so`ng o`yin to`xtagan nuqtadan «baxsli to`p» orqali davom ettirish zarur.

Agar to’p o’z holatini: maydon tashqarisiga chiqib ketganda, jarima to’pi belgilanganda, burchak to’pi tepilayotganda, 11-metrli jarima to’pi tepilayotganda, yon chiziqdan o’yinga kiritilayotgan paytda yo’qotsa, unda: . To`p almashtirilgandan so`ng o`yin to`p kiritilishi bilan davom ettirilishi ko`zda tutiladi. O’yin paytida hakamning ruxsatisiz to’pni almashtirish mumkin emas. O’yinchilar: O`yinda ikki jamoa har birida 11 tadan oshiq bo`lmagan o`yinchi qatnashadi. 11 o`yinchidan bittasi darvozabon bo`lishi kerak. Agar jamoalarda 7 tadan kam o`yinchi bo`lsa, unda uchrashuvni boshlash mumkin emas. Rasmiy uchrashuvlar: FIFA, qit`a konfederatsiyalari yoki milliy assotsiatsiyalar tomonidan o`tkaziladigan uchrashuvlarda uchtagacha o`yinchi almashtirishga ruxsat etiladi. Agar musobaqa reglamentida ko`prok o`yinchi almashtirish mumkin bo`lsa, unda yettitagacha o`yinchi almashtirish mumkin. Boshqa uchrashuvlar: Boshqa uchrashuvlarda quyidagi shartlarga asosan 5 tagacha o`yinchi almashtirish mumkin: . Ikki uchrashadigan jamoa maksimal darajada o`yinchi almashtirishga kelishganda, . Bosh hakam ushbu kelishuv haqida uchrashuv boshlanguniga qadar ogoh etilsagina. Agar uchrashuv hakami kelishuv haqida o`yin boshlanguniga qadar ogohlantirilmasa yoki ikki jamoa maksimal darajada o`yinchi almashtirishga kelisha olmasa, uchrashuvda 3 tagacha o`yinchi almashtirish mumkin. Barcha uchrashuvlar uchun: Barcha uchrashuvlarda o`yin boshlanguniga qadar zaxira o`yinchilari ism - shariflari uchrashuv bayonnomasidagi ro`yxatga

kiritilgan bo`lishi lozim. Uchrashuv bayonnomasidaga ro`yxatga kiritlmagan futbolchi o`yinda qatnasha olmaydi. O’yinchi almashtirish holati O’yinchi almashtirish uchun quyidagilarni bajarish zarur: Bosh hakamni o`yinchi almashtirilishi to`g`risida ogohlantirish zarur . Zaxiradagi o`yinchi maydonga bosh hakam ruxsati va almashayotgan o`yinchi maydonni tark etgandagina tushishi mumkin, . Zaxiradagi o`yinchi maydonga tushgandan so`ng almashtirish haqiqiy deb hisoblanadi, . SHu vaqtdan boshlab zaxira o`yinchisi asosiy tarkib o`yinchisi hisoblanadi, almashtirilgan o`yinchi esa asosiy tarkib o`yinchisi xisoblanmaydi, . Almashtirilgan o`yinchi ushbu o`yinda boshqa katnasha olmaydi, . Hakam zaxiradagi barcha o`yinchilarga (maydonga tushgan tushmaganligining ahamiyati yo`q) bir vaqtning o`zida ogohlantirish ko`rsatishi huquqiga ega. Darvozabonni almashtirish Maydondagi har qaysi o’yinchi darvozabon bilan vazifalarini almashishi mumkin, kachonki: . Uchrashuv bosh hakami oldindan ogohlantirilgan bo`lsa, . Darvozabonni almashtirish faqat o`yin to`xtatilganda yuz berishi mumkin. Qoida buzarliklar/jarimalar Zaxiradagi o’yinchi hakamning ruxsatisiz maydonga tushsa, unda: . O`yinni tuxtatish zarur, . Bosh hakam qoidabuzarni sariq kartochka bilan ogohlantirib, o`yinchidan maydonni tark etishni talab qiladi. . O`yin to`xtatilgan joydan «baxsli to`p» orqali davom ettirilishi zarur. Agar maydondagi o’yinchi bosh hakamni ogohlantirmasdan darvozabon bilan almashsa, unda: . Uchrashuvni tuxtatish zarur emas,

. To`p maydonni tark etgandan so`ng qoidani buzgan o`yinchini sariq kartochka bilan ogohlantirish kerak. Boshqa barcha 3 - qoida buzilgan hollarda: . Qoidani buzgan o`yinchi sariq kartochka bilan ogohlantirilishi zarur. O’yinni davom ettirish Agar o`yinni bosh hakam faqat asosiy tarkib o`yinchisini ogohlantirish uchun to`xtangan bo`lsa, unda: . O`yin raqib jamoa tomonidan erkin to`p tepish orqali uchrashuv to`xtatilgan joydan davom ettiriladi. Asosiy tarkibdagi va zaxiradagi o’yinchilarni maydondan chetlatish O`yin boshlanishiga qadar chetlatilgan o`yinchi o`rniga uchrashuv bayonnomasida qayd etilgan zaxira o`yinchisi maydonga tushishi mumkin. Uchrashuv bayonnomasiga kiritilgan zaxira o`yinchisi uchrashuv boshida yoki oxirida maydondan chetlatilsa, uning o`rniga bayonnomaga boshqa zaxira o`yinchisini kiritish mumkin emas. Majburiyatlar Har bir uchrashuvga bosh hakamga ikkita yordamchi tayinlanadi va ular bosh hakamga quyidagi (bosh hakam bilan kelishgan holda) xollarda o`z bayroqchasini ko`targan xolda signal beradi: . To`p maydonni to`liq tark etganda; . To`pni qaysi jamoa o`yinga kiritishi, burchakdan to`p tepishi, yon chiziqdan to`pni o`yinga kiritishi; . Jamoa o`yinchisi o`yindan tashqari holatda bo`lganda; . O`yinchi almashtirish zarur bo`lganda; . Bosh hakam ko`rmagan vaqtda o`yin qoidasi buzilgan yordam beradi. Yordamchilarning bosh hakamga yordamlari Uchrashuvni o`yin qoidalari asosida o`tishi uchun yordamchilar hakamga yordam berishi zarur.

Agar hakam uning ishiga aralishishi yoki o`zini no`maqul tutsa, yordamchi hakamlikdan bosh tortishi mumkin va maxsus raportni uchrashuv tashkilotchilariga taqdim etishi shart. Agar baxslashayotgan jamoalar o ` yinning davomiylik vaqtini kelishib olmagan bo ` lsalar , har bir o ` yin 45 daqiqadan ikki bo ` lim davom etishi zarur . O ` yin bo ` limlari vaqtini ( masalan , 40 daqiqadan , qorong ` u tushib qolgan vaziyatlarda ) o ` zgartirishga kelishib olish , o ` yin boshlanguncha amalga oshirilishi kerak . Bunday kelishuvlar faqat musobaqa reglamentida begilangan holatlardagina yuz berishi mumkin. Bo’limlar orasidagi tanaffus O`yinchilar bo`limlar orasida tanaffusga chiqish xuquqiga ega. Bo`limlar orasidagi tanaffus 15 minutdan ko`p bo`lmasligi zarur. Bo`limlar orasidagi tanaffus musobaqa reglamentida belgilangan bo`lishi zarur.

Bo`limlar orasidagi tanaffus vaqtini faqatgina hakam bilan kelishgan holda o`zgartirish mumkin. Yo’qotilgan vaqtlar uchun qo’shimcha vaqt Xar bir bo`limga quyidagi hollarda yo`qotilgan vaqtlarga qo`shimcha vaqt qo`shish mumkin: . O`yinchilar almashtirilganda; . O`yinchi jiddiy jaroxat olgandagi vaqt uchun; . Jaroxat olgan o`yinchini maydon tashqarisiga tibbiy yordam ko`rsatish uchun olib chiqqan vaqt uchun; . O`yin vaqtini ataylab cho`zganda; . Va boshqa sabablar uchun. Yukotilgan vaqtga qo`shimcha vaqtni faqat bosh hakam qo`shishi mumkin. 11-metrli jarima to’pi Bo`limning so`nggi daqiqalarida yoki qo`shimcha vaqtning oxirida belgilangan 11 metrli jarima to`pini bajarish uchun vaqt berilishi shart. Qo’shimcha bo’limlar Musobaqa reglamentiga ko`ra kerakli vaziyatlarda qo`shimcha yana 2 ta bo`lim o`tkazilishi mumkin. Ushbu bo`limlarda 8-Qoidaga rioya qilgan holda o`tkazish ko`zda tutilgan. To’xtatilgan uchrashuv To`xtaligan uchrashuv qaytatdan to`liq o`tkaziladi, agar musobaqa reglamentida boshqacha karor qabul qilinmagan bo`lsa. Uchrashuv boshlanish arafasida Har bir uchrashuv boshlanish arafasida ikki jamoa sardorlari orasida tanga orqali qur`a tashalanadi va qur`ada g`olib chiqqan sardor jamoa uchun (birinchi bo`limda) darvoza tanlash huquqini qo`lga kiritadi. Raqib jamoa esa o`yinni boshlab beradi. Qur`ada g`olib chiqqan jamoa esa ikkinchi bo`limni boshlab beradi. Ikkinchi bo`limda jamoalar o`z darvozalarini almashtirishadilar. Boshlang’ich zarba

Boshlang`ich zarba uchrashuv boshlanganlik yoki uni davom ettirishni anglatib, u quyidagi hollarda yuz beradi: . Uchrashuv boshlanishida, . Har bir urilgan goldan so`ng, . Ikkinchi bo`lim boshlanishida, . Agar qo`shimcha bo`limlar belgilangan bo`lsa, ushbu qo`shimcha bo`limlarning boshlanishida. Boshlang`ich zarba orqali bevosita to`pni darvozaga kiritish mumkin. Boshlang’ich zarbani amalga oshirish tartibi: . ikkala jamoa ham o`zlarining yarim maydonida turishlari shart, . boshlang`ich zarbani amalga oshirmayotgan jamoa o`yinchilari boshlang`ich zarba amalga oshmaguncha to`pdan 9,15m radius masofada uzoqlikda turishlari shart, . to`p maydon markazida xarakatsiz holda turishi kerak,

. boshlang`ich zarba hakamning xushtagidan so`ng o`yinga kiritiladi, . oyoq bilan to`pga zarba berilgandan so`ng to`p joyidan surilsa, to`p o`yinga kiritilgan deb hisoblanadi, . boshlang`ich zarbani bergan o`yinchi to`pga boshqa jamoadoshi kelib tegmaguncha yana zarba berishi mumkin emas. To`p darvozaga kiritilgandan so`ng, to`p o`tkazib yuborgan jamoa boshlang`ich zarbani amalga oshiradi. Qoida buzarliklar/jarimalar Agar boshlang`ich zarbani bergan o`yinchi to`pga boshqa jamoadoshi kelib tekkunga qadar yana zarba bersa, unda: . O`yin raqib jamoa tomonidan erkin to`p tepish orqali qoida (ikkinchi zarba berilgan) buzilgan joydan davom ettiriladi. Bundan boshqa barcha vaziyatlarda, boshlang’ich zarba kayta tepiladi. Boshlang`ich zarba qaytariladi. «Baxsli to’p» «O`yin qoidalari»da ko`rsatilmagan hollar qoida buzilsa va uchrashuv vaqtinchalik to`xtatilsa, uchrashuvni «baxsli to`p» orqali davom ettirish kerak. «Baxsli to’p» quyidagicha amalga oshiriladi: Bosh hakam to`p tashab bergan holda uchrashuv to`xtatilgan joydan «baxsli to`p»ni amalga oshiradi To`p yerga tegishi bilan o`yin qayta boshlandi deb hisoblanadi. Qoida buzarliklar/jarimalar To`p quyidagi xollarda qayta tashlanadi: . Agar biror jamoa o`yinchisi to`p yerga tushmasdan to`pga teginsa, To`p yerga tushgandan so`ng, hech kimga tegmay maydon tashqarisiga chiqib ketsa. Eng muxim jixatlar kuyidagicha:

Erkin yoki jarima to`pi ximoyalanayotgan jamoa foydasiga o`zining jarima maydoni ichida yuz bersa, o`yinni jarima maydonining xoxlagan nuqtasidan davom ettirish mumkin Agar erkin to`p hujum qilayotgan jamoaning foydasiga raqib darvozasi maydoni ichida ro`y bersa, o`yinni qoida buzilgan joyga eng yaqin darvoza maydoni chizig`idan o`yinga kiritish zarur. Agar «baxsli to`p» ximoyalanayotgan jamoaning darvoza maydoni ichida tasodifiy sabab tufayli buzilsa, o`yinni qoida buzilgan joyga eng yaqin darvoza maydoni chizig`idan to`p qaytatdan tashlanadi. To’pning o’yindan tashqari holatda bo’lishi To`p quyidagi holatlarda o`yin holatida bo`ladi: To`p maydon chizig`ini yerda yoki xavoda to`liq kesib o`tsa; Bosh hakam xushtagini chalib o`yinni to`xtanganda. To’pning o’yinda bo’lishi YUqoridagi holatlardan tashqari barcha vaziyatlarda to`p o`yindan tashqari holatda bo`ladi: . Darvoza ustuni, to`sini yoki maydon burchagidagi bayroqqa tegib maydonga qaytsa; . Bosh hakamga yoki uning yordamchilariga tegib maydonda qolsa. To ’ p darvoza to ’ rida To`p darvoza chizig`ini, to`sin osti va ustunlar orasini to`liq kesib o`tsa va to`p kiritgan jamoa o`yinchilari to`p kiritlgunga qadar hech qanday qoidani buzmagan xollarda to`p darvoza to`rida deb hisoblanadi. G’olib jamoa

Uchrashuv davomida ko`proq to`p kiritgan jamoa g`olib jamoa deb topiladi. Agar ikkala jamoa ham o`yin davomida bir xil to`p kiritsa yoki umuman to`p kirita olmasa o`yin durang deb xisoblanadi. Musobaqa reglamenti Keyingi bosqichga bitta jamoa yo`l olishi kerak bo`lsa-yu, lekin uchrashuv durang bilan yakunlansa, unda Halkaro kengash tomonidan tasdiqlangan musobaqa reglamentiga ko`ra qo`shimcha bo`limlar yoki boshqa choralar ko`rilishi kerak. «O’yindan tashqari» holatni aniqlash O`yinchining «o`yindan tashqari» holatda qolishi o`yin qoidalarini buzilishidir. O’yinchi «o’yindan tashqari» holatda deb topiladi, agar: . O`yinchi raqib darvoza chizig`iga raqibning so`nggi o`yinchisidan yaqinroq holatda tursa, unda ushbu o`yinchi o`yindan tashqari holatda deb hisoblanadi. O’yinchi «o’yindan tashqari» holatga tushmaydi, agar: . O`z jamoasining yarimmaydonida bo`lsa, . Raqib jamoasining so`nggi o`yinchisi bilan bir xil darajada bo`lsa, . Raqib jamoasining so`nggi va so`nggisidan bitta oldin turgan o`yinchisi bilan bir xil darajada bo`lsa. Qoidabuzarlik «O`yindan tashqari» holatda qolgan futbolchini hakamning fikriga ko`ra jamodoshlaridan bironta sherigi to`pga teginish vaqtida o`yinga aktiv tarzda halaqit qilsa, jazolash mumkin, ya`ni:

. to`p bilan harakat qilishda bevosita ishtirok etsa, raqib harakatlariga halaqit qilsa, . o`zining egallab turgan pozitsiyasidan yaxshiroq vaziyatga chiqishga urinsa. Qoidabuzarlik yo’q «o`yindan tashqari» holatda qolgan o`yinchini jazolash kuzatilmaydi, agar u bevosita to`pni quyidagi holatlarda qabul qilib olsa: Darvozadan erkin to`p tepilgandan so`ng, Yon chiziqdan tashab berilganda, Burchak to`pi tepilganda. Qoidabuzarlik/jarimalar Har bir «o`yindan tashqari» holat bilan bog`liq qoidabuzarlikda hakam qoida buzilgan nuqtadan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilashi kerak. * Rus va o`zbek tillaridan boshqa barcha tillarda ushbu zarbalar erkin (free kick), jarima zarbasi esa — to`g`ri erkin zarba (direct free kick), erkin zarba esa — to`g`ri bo`lmagan erkin zarba (indirect free kick) deb ataladi. Penalti (penalty-kick) 11 metrdan beriladigan jarima zarbasiga nisbatan ishlatiladi. Maydonning turli nuqtalaridan beriladigan zarbalar turlari Maydonning u yoki bu nuqtasidan ijro etiladigan zarba erkin yoki jarima zarbasi bo`lishi mumkin. Erkin yoxud jarima zarbasi ijro etilayotganda to’p harakatsiz holda bo’lishi shart. Zarba ijro etuvchi futbolchi to’p boshqa bir futbolchining oyog’iga tekkandan so’nggina to’pni tepishi mumkin. Jarima zarbasi . Agar jarima zarbasi ijro etilganidan so`ng to`p futbolchilardan hech biriga tegmasdan raqib darvozasi to`riga borib tushsa, "darvoza ishg`ol etilgan", deb hisoblanadi.

. Agar jarima zarbasidan so`ng to`p futbolchilardan hech kimga tegmay, o`z darvozasiga borib tushsa, raqib komanda foydasiga burchak to`pi belgilanadi. (YA`ni, AVTOGOL hisoblanmaydi!) ERKIN ZARBA Majburiy ishora Erkin zarba berilishi oldidan hakam qo`lini boshi uzra ko`tarib, zarba berilgach, to`p o`yinchilardan biriga tekkuncha, yoki maydonni tark etguncha qo`lini tushirmaydi. To’p darvozaga borib tushdi Erkin zarba yo’llangandan keyin flaqatgina to’p o’yinchilardan biriga tegib, darvozaga borib tushgan holdagina gol inobatga olinadi. . Agar erkin zarbadan so`ng, to`p hech kimga tegmasdan raqib darvozasi to`riga borib tushsa, gol hisoblanmaydi va to`p darvoza maydonchasidan o`yinga kiritiladi. . Agar erkin zarba ijro etilgandan so`ng to`p hech bir o`yinchiga tegmasdan, o`z darvozasi to`riga borib tushsa, raqib komanda foydasiga burchak to`pi beligilanadi. Maydonning turli nuqtalaridan zarba ijro etish Jarima maydoni ichidan jarima yoki erkin zarba ijro etish Erkin yoki jarima zarbasi ijro etilayotganda himoyalanayotgan jamoa o’yinchilari: . to`pdan kamida 9,15 m masofada turishadi; . to`p o`yinga kiritilgunga qadar, raqib jamoa o`yinchilari jarima maydoni tashqarisida turishi kerak; . To`pga oyoq bilan zarba berilgach, hech bir o`yinchiga tegmasdan jarima maydonini tark etgan lahzadan boshlab, to`p o`yinga kiritilgan deb hisoblanadi;

. darvoza maydonchasi ichida qayd etilgan qoida buzilishi uchun belgilangan erkin yoki jarima zarbasi bu maydonchaning istalgan nuqtasidan amalga oshiriladi. Hujum qilayotgan jamoa tomonidan erkin zarba ijro etilganda: . raqib jamoa o`yinchilarining barchasi to`p o`yinga kiritilganga qadar, to`pdan kamida 9,15 m masofda turishi kerak, bunda ular o`z jamoasi darvozasi ustunlari orasida — darvoza chiziqlari ustida turishiga ham ruxsat etiladi; . to`pga oyoq tegib joyidan siljishi bilan, to`p o`yinga kiritilgan deb hisoblanadi; . Darvoza maydonchasi ichida qayd etilgan qoida buzilishi uchun belgilangan erkin zarba, darvoza maydonchasini belgilab beruvchi, darvoza chizig`iga parallel chiziq ustidan, qoida buzilgan joyga maksimal yaqin nuqtadan ijro etiladi. Jarima maydoni tashqarisidan erkin yoki jarima zarbasi ijro etish . raqib jamoaning barcha o`yinchilari to`p o`yinga kiritilganga qadar, undan kamida 9,15 m masofda turishadi; . to`pga oyoq tegib joyidan siljitilishi bilan, o`yinga kiritilgan hisoblanadi; . erkin yoki jarima zarbasi qoida buzilgan nuqtadan ijro etiladi. Qoida buzilishi/jazolar Agar erkin yoki jarima zarbasi ijro etilishidan avval raqib jamoa o’yinchilaridan biri to’pgacha belgilangan masofadan yaqinroq joylashgan bo’lsa: . zarba qayta ijro etiladi. Agar himoyalanayotgan jamoa o’yinchisi o’z jarima maydonchasi ichidan erkin yoki jarima zarbasi ijro etganda to’p o’yinga kirmasa: . zarba qayta ijro etiladi. Maydondagi o’yinchi tomonidan erkin yoki jarima zarbasi ijro etilishi To’p o’yinga kiritilgach, erkin yoki jarima zarbasini ijro etgan o’yinchi to’p boshqa o’iynchiga yetib bormasdan yana to’pga tegsa (faqat qo’li bilan emas): . raqib jamoa foydasiga qoida buzilgan joydan erkin zarba berishi belgilanadi (to`pga ikki marta tegish).

Agar to’p o’yinga kiritilgandan so’ng erkin yoki jarima zarbasini ijro etgan o’yinchi to’p o’yinchilardan biriga borib tegmasdan avval to’pni qo’li bilan qasddan ushlasa: . Qoida buzilgan joydan raqib jamoa foydasiga jarima zarbasi belgilanadi; . Agar qoida buzilishi zarbani ijro etgan o`yinchi jarima maydoni ichida yuz bergan bo`lsa, 11- metrlik jarima to`pi belgilanadi. Darvozabon tomonidan ijro etilgan erkin yoki jarima zarbasi Agar to’p o’yinga kiritilgandan so’ng erkin yoki jarima zarbasini amalga oshirib bergan darvozabon to’p o’iynchilardan biriga borib tegmasdan o’zi ikkinchi bor to’pga tegsa (qo’li bilan emas): . raqib jamoa foydasiga qoida buzilgan joydan erkin zarba belgilanadi (to`pga ikki marta tegish). Agar to’p o’yin o’yinga kiritilgandan so’ng erkin yoki jarima zarbasini ijro etgan darvozabon to’p o’yinchilardan biriga borib tushmasdan avval to’pni qo’li bilan qasddan ushlasa: . agar qoida buzilishi jarima maydoni tashqarisida yuz bersa, qoida buzilgan joydan raqib jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanadi; . agar qoida buzilishi darvozabon jarima maydoni ichida yuz bergan bo`lsa, qoida buzilgan joydan raqib jamoa foydasiga erkin O`z jarima maydonchasi ichida 10 xil qoida buzilish holatlaridan biriga yo`l qo`ygan o`yinchi jamoasi, qoida buzgan jamoa darvozasi tomon 11-metrli jarima to`pi bilan jazolanadi. Bunda to`p o`yin holatida bo`lishi kerak. To`p Bevosita 11-metrlik jarima to`pidan kiritilsa, gol xisoblanadi. Taym yoki qo`shimcha vaqt so`nggida 11-metrlik jarima to`pi belgilansa, uchrashuvga ushbu jarima to`pi amalga oshirilishi uchun qo`shimcha vaqt qo`shilishi kerak. To’pning o’rnatilishi va o’yinchilarning joylashishi To’p: . 11 -metrlik nuqtaga o`rnatiladi. 11-metrlik jarima to’pini amalga oshiruvchi o’yinchi: sezilarli darajada aniqlangan bo`lishi va ajralib turishi kerak. Ximoyalanayotgan jamoa darvozaboni:

. zarba berilgunga qadar darvoza to`sinlari orasidagi chiziq ustida zarba beradigan raqibiga yuzma-yuz holatda turishi kerak. Jarima to’pini amalga oshiruvchi va himoyalanayotgan jamoa darvozabonidan tashqari qolgan barcha o’yinchilar: . maydonda; . himoyalanayotgan jamoa jarima maydonchasi tashqarisida; . 11-metrlik jarima nuqtasi orqasida; . 11-metrlik jarima nuqtasidan 9,15 metrdan kam bo`lmagan masofada joylashishlari kerak. Xakam . barcha o`yinchilar 14-Qoidada ko`rsatilgan tartibda joylashmagunga qadar 11-metrlik jarima to`pini amalga oshirish uchun xushtak chalinmasligi kerak. . 11-metrlik jarima to`pi amalga oshirilishi yakunlanganligi to`g`risida qaror qabul qilishi kerak. Jarima to’pini amalga oshirish tartibi va yo’l-yo’riqlari: . o`yinchi, jarima to`pini amalga oshirishda to`pni faqat oldinga yo`naltirishi kerak; . u zarba bergandan so`ng, to`pga boshqa o`yinchi tegmasdan turib, ikkinchi marta tegishga xaqqi yo`k; . oyoq bilan zarba berilgandan so`ng to`p nuqtadan oldinga qarab siljisa, to`p o`yinga kirgan deb hisoblanadi. 11-metrlik jarima to’pi amalga oshirilgandan so’ng, uchrashuvning asosiy vaqti yoki jarima to’pini amalga oshirish uchun qo’shib berilgan vaqt davomida to’p darvoza to’sinlari orasidagi va darvoza ustuni ostidagi chiziqni to’liq kesib o’tsa, gol xisobga olinadi: . to`p bir yoki bir necha marta darvoza to`sinlari, ustuni yoki darvozabonga tegib darvoza chizig`ini to`liq kesib o`tadi. Qoida buzarliklar/jazolar

Agar uchrashuv xakami 11-metrlik jarima to’pi belgilasa va to’p o’yinga kiritilgunga qadar quyidagi vaziyatlardan biri sodir etilganda qabul qilinishi kerak bo’lgan qarorlar: 11-metrlik jarima to’pini amalga oshiruvchi o’yinchi o’yin Qoidasini buzsa: . hakam jarima to`pi amalga oshirilishi natijasini kutib turadi; . agar to`p darvozaga kiritilsa, zarba qaytadan amalga oshiriladi; . agar to`p darvozaga kiritilmasa, zarba qayta amalga oshirilmaydi. Himoyalanayotgan jamoa darvozaboni o’yin Qoidasini buzsa: . hakam jarima to`pi amalga oshirilishi natijasini kutib turadi; . agar to`p darvozaga kiritilsa, gol xisobga olinadi; . agar to`p darvozaga kiritilmasa, zarba qaytadan amalga oshiriladi. Zarba beruvchi o’yinchining jamoadoshi jarima maydonchasi ichiga kirib olsa yoki darvoza chizig’iga 11 metrdan yaqinroq yoki 11-metrlik nuqtaga 9,15 metrdan yaqinroq masofaga joylashib olsa: . hakam jarima to`pi tepilishiga ruxsat beradi; . agar to`p darvozaga kiritilsa, zarba qaytadan amalga oshiriladi; . agar to`p darvozaga kiritilmasa, zarba qayta amalga oshirilmaydi. . agar to`p darvozabon, darvoza ustuni yoki to`sinlariga tegib maydonga qaytsa va ushbu o`yinchi to`pga tegsa, hakam o`yinni to`xtatadi va himoyalanayotgan jamoa foydasiga erkin zarba belgilaydi. Ximoyalanayotgan jamoa darvozaboni jamoadoshi jarima maydonchasi ichiga kirib olsa yoki darvoza chizig’iga 11 metrdan yaqinroq yoki 11- metrlik nuqtaga 9,15 metrdan yaqinroq masofaga joylashib olsa: . hakam jarima to`pi tepilishiga ruxsat beradi; . agar to`p darvozaga kiritilsa, gol xisobga olinadi; . agar to`p darvozaga kiritilmasa, zarba qaytadan amalga oshiriladi. Ikkala jamoa o’yinchilari ham bir vaqtda o’yin Qoidasini buzsa: . zarba qaytadan amalga oshiriladi. Agar, 11-metrlik jarima to`pi amalga oshirilgandan so`ng:

Jarima to’pini amalga oshirgan o’yinchi to’pga boshqa o’yinchi teginmasdan turib, ikkinchi marta tegsa (faqat qo’li bilan emas): . o`yin Qoidasi buzilgan joydan himoyalanayotgan jamoa foydasiga erkin zarba belgilanishi kerak (to`pga ikkinchi bor tegingani sabali). Jarima to’pini amalga oshirgan o’yinchi to’pga boshqa o’yinchi teginmasdan turib, atayin to’pni qo’li bilan o’ynasa: . o`yin Qoidasi buzilgan joydan himoyalanayotgan jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanishi kerak. 11-metrlik jarima to’pi amalga oshirilib, darvoza tomon yunaltirilgan to’p begona shaxsga tegsa: . zarba qaytadan amalga oshiriladi. 11- metrlik jarima to ’ pi amalga oshirilgandan so ’ ng , to ’ p darvozabon , darvoza ustuni yoki to ’ sinlariga tegib maydonga qaytib begona shaxsga tegsa : . hakam o`yinni to`xtatishi kerak; . to`p maydonning begona shaxsga tekkan joyidan «baxsli to`p» orqali o`yin davom ettiriladi. To`pni yon chiziqdan o`yinga kiritish o`yinni davom ettirish usullaridan biri hisoblanadi. YOn chizikdan o`yinga kiritilgan to`p bevosita hech kimga tegmay darvoza chizig`ini kesib o`tsa, gol xisobga olinmaydi. To’pni yon chiziqdan o’yinga kiritish: . to`p yon chiziqni yerda yoki xavoda to`liq kesib o`tgandan so`ng amalga oshiriladi;

. to`p aynan yon chiziqni kesib o`tgan joyidan o`yinga kiritish amalga oshiriladi; . yon chiziqni kesib o`tishdan oldin oxirgi marta to`pga tegingan jamoa o`yinchisining raqiblaridan biri tomonidan amalga oshiriladi. To’pni yon chiziqdan o’yinga kiritish tartibi va yo’l-yo’riqlari O`yinchi to`pni yon chiziqdan maydonga tashab berayotgan paytda quyidagi talablarni bajarishi kerak: . maydonga yuzi bilan turishi kerak; . ikkala oyog`i tovonlarini shunday holatda joylashtirishi kerakki, ularning xech bulmasa bir qismi yon chiziqning ustida, yoki maydonning tashqarisida turishi lozim; . to`pni ikkala qo`li bilan o`yinga kiritishi kerak; . to`pni boshidan oshirib sezilarli harakat bilan o`yinga kiritish kerak. To`pni yon chiziqdan o`yinga kiritgan o`yinchi to`pga boshqa o`yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to`pga tegishga xaqqi yo`q. To`p maydon ichiga kirishi bilan o`yin holatida deb xisoblanadi, ya`ni o`yin davom ettiriladi.

Qoida buzarliklar/jazolar Agar o`yinchi to`pni yon chiziqdan o`yinga kiritgandan so`ng, to`pga boshqa o`yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to`pga tegsa (faqat qo`li bilan emas): . o`yin Qoidasi buzilgan joydan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanishi kerak. * Agar o’yinchi to’pni yon chiziqdan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pni atayin qo’li bilan o’ynasa: . o`yin Qoidasi buzilgan joydan raqib jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanishi kerak; . agar o`yinchi o`z jarima maydonchasida to`pni qo`li bilan o`ynagan bo`lsa, 11-metrlik jarima to`pi belgilanishi kerak. Darvozabon tomonidan to’pni yon chiziqdan tashlab berishda Agar darvozabon to’pni yon chiziqdan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pga tegsa(fakat qo’li bilan emas): . o`yin Qoidasi buzilgan joydan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanishi kerak. Agar darvozabon to’pni yon chiziqdan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pni atayin qo’li bilan o’ynasa: . agar bu qoidabuzarlik o`z jarima maydonchasining tashqarisida yoki raqib jamoa jarima maydonchasida sodir etilgan bo`lsa, o`sha nuqtadan raqib jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanadi; . agar bu qoidabuzarlik o`z jarima maydonchasida sodir etilgan bo`lsa o`sha nuqtadan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi. Agar yon chiziqdan to’pni o’yinga kiritayotgan o’yinchiga raqib o’yinchisi noxaqlik bilan, qoidaga xilof ravishda to’pni o’yinga kritishda xalaqit qilsa:

. bu qoidabuzarlik sport qoidalariga xilof ravishda harakat kilish deb topilib, Qoida buzgan o`yinchi sariq kartochka ko`rsatish bilan ogoxlantirilishi kerak. 15 - Qoida shartlarining qolgan istalgan buzilish holatlarida: . yon chiziqdan to`pni o`yinga kiritish xuquqi raqib jamoaga beriladi. To`pni darvoza yonidan erkin zarba bilan o`yinga kiritish o`yinni davom ettirish usullaridan biri xisoblanadi. Bevosita to`pni darvoza yonidan erkin zarba bilan o`yinga kiritish orqali darvozaga kiritilgan to`p xisobga olinadi, faqat to`p raqib jamoa darvozasiga kiritilsa (o`z darvozasiga urilgan to`p xisobga olinmaydi). Quyidagi holatlarda o’yin to’pni darvoza yonidan erkin zarba tepish bilan davom ettiriladi: . to`p oxirgi marta hujum uyushtirayotgan jamoa o`yinchisiga tekkan holda, yerda yoki xavoda chiziqni to`liq kesib o`tgan bo`lsa, bunda 10 - Qoida shartlariga muvofiq to`p darvozaga kiritilmagan bo`lishi kerak. Amalga oshirish tartibi . zarba darvoza maydonchasining xoxlagan nuqtasiga urnatilib, himoyalanayotgan jamoaning istalgan o`yinchisi tomonidan amalga oshiriladi; . raqib jamoaning barcha o`yinchilari jarima maydonchasining tashqarisida joylashishlari va to`p o`yinga kiritilmagunga qadar jarima maydonchasiga kirmasliklari kerak; . zarbani amalga oshirgan o`yinchi to`pga boshqa o`yinchi teginmasdan turib ikkinchi marta to`pga tegishga haqqi yo`q; . zarbadan so`ng to`p hech qaysi o`yinchiga tegmagan holda jarima maydonchasini tark etgan zaxoti to`p o`yinga kiritilgan deb xisoblanadi. Qoida buzarliklar/jazolar Zarbadan so’ng to’p xech kimga tegmagan holda jarima maydonchasini tark etmasa: . zarba qaytadan amalga oshiriladi. Maydondagi o’yinchi tomonidan darvoza yonidan erkin zarba bilan to’pni o’yinga kiritishda

Agar o’yinchi darvoza yonidan to’pni erkin zarba bilan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pga tegsa (faqat qo’li bilan emas): . Qoida buzilgan, ya`ni o`yinchi ikkinchi marta to`pga tegingan nuqtadan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi. Agar o’yinchi darvoza yonidan to’pni erkin zarba bilan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pni atayin qo’li bilan o’ynasa: . Qoida buzilgan, ya`ni o`yinchi ikkinchi marta to`pga tegingan nuqtadan raqib jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanadi; . agar o`yin Qoidasi o`z jarima maydonchasi ichida sodir etilgan bo`lsa, raqib jamoa foydasiga 11-metrlik jarima to`pi belgilanadi. Darvozabon tomonidan darvoza yonidan erkin zarba bilan to’pni o’yinga kiritishda Agar darvozabon darvoza yonidan to’pni erkin zarba bilan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pga tegsa (faqat qo’li bilan emas): . Qoida buzilgan, ya`ni darvozabon ikkinchi marta to`pga tegingan nuqtadan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi. Agar darvozabon darvoza yonidan to’pni erkin zarba bilan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pni atayin qo’li bilan o’ynasa: . agar o`yin Qoidasi o`z jarima maydonchasi tashkarisida sodir etilgan bo`lsa, o`sha nuqtadan raqib jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanadi; . agar o`yin Qoidasi o`z jarima maydonchasi ichida sodir etilgan bo`lsa, o`sha nuqtadan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi. 16 - Qoida shartlarining qolgan istalgan buzilish holatlarida: . to`pni darvoza yonidan erkin zarba bilan o`yinga kiritish kaytadan amalga oshiriladi.

To`pni burchakdan o`yinga kiritish o`yinni davom ettirish usullaridan biri xisoblanadi. Burchak to`pidan kiritlgan gol albatta hisobga olinadi, agar bu raqib darvozasiga kiritilsa. Burchak to’plari quyidagi hollarda belgilanadi: To`p darvoza chizig`idan yerda yoki havoda to`liq kesib o`tgan bo`lsa va bu to`pga so`nggi bo`lib himoyalanayotgan futbolchi tekkan bo`lsa Bundan oldin 10-qoidaga ko`ra to`p darvozaga kirmagan bo`lsa. Burchak to’pini amalga oshirish tartibi: To`p burchak sektori ichiga bayroqli ustunning atrofida joylashtiriladi. Hamda darvoza chizig`iga yaqinroq nuqtaga qo`yiladi; . Zarba berayotgan paytda bayroqli ustunga tegish ta`qiqlanadi; To`p o`yinga kiritulguncha, raqib jamoa futbolchisi to`pdan 9,15 metrdan yaqin bo`lmagan masofada turishi lozim; . Burchak to`pi hujum qilayotgan jamoa a`zosi tomonidan oyoq bilan o`yinga kiritiladi; . To`p oyoq bilan joyidan siljishi bilan o`yinga kiritilgan deb hisoblanadi; Burchak to`pini kiritayotgan o`yinchi birinchi bor to`pga tegishgandan so`ng kema-ket ikkinchi bor tegina olmaydi, ya`ni to`pga ikkinchi marta uning jamoadoshi kelib teginadi.

Qoidabuzarlik/jazolar Burchak to’pi maydonda harakat qilayotgan o’yinchi tomonidan kiritiladi Agar burchak to’pini o’yinga kirituvchi futbolchi to’pga ikkinchi bor teginib (lekin qo’l bilan emas, unda boshqacha jazo qo’llanadi) ketsa, unda: . Qoida (to`pga ketma-ket ikkinchi bor teginish) buzilgan nuqtadan hakam tomonidan qarama-qarshi jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi; Agar burchak to’pini o’yinga kirituvchi futbolchi to’pga ikkinchi bor atayin qo’li bilan o’ynasa, unda: . Hakam tomonidan qoida buzilgan nuqtadan qarama-qarshi jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanadi; . Agar himoyachi o`z jarima maydoni ichida qo`l bilan o`ynasa, hakam tomonidan 11-metrlik jarima to`pi belgilanadi. Burchak to’pining darvozabon tomonidan kiritilishi Agar burchak to’pini o’yinga kirituvchi darvozabon to’pga ikkinchi bor teginib (lekin qo’l bilan emas, unda boshqacha jazo qo’llanadi) ketsa, unda: . Hakam tomonidan qoida (to`pga ketma-ket ikkinchi bor teginish) buzilgan nuqtadan qarama-qarshi jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi; Agar burchak to’pini o’yinga kirituvchi darvozabon to’pga ikkinchi bor qo’li bilan atayin teginib ketsa, unda: . Darvozabonning o`z jarima moydoni tashqarisida bo`lsa, hakam tomonidan qoida buzilgan nuqtadan qarama-qarshi jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanadi; . Darvozabonning o`z jarima moydoni ichida bo`lsa, hakam tomonidan qoida buzilgan nuqtadan qarama-qarshi jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi. Burchak to’plarini kiritish vaqtida qolgan barcha 17 - qoida buzilish holatlarida: . Burchak to`pi qaytatdan kiritiladi. O’yin durang natija bilan yakunlangan paytda, turnir reglamentida ishtirokni davom ettirish uchun keyingi bosqichga jamoalardan biri chiqishi

talab qilinsa, 11- metrlik nuqtadan beriladigan zarbalar g’olibni aniqlash uchun yagona yo’l hisoblanadi. Amalga oshirish jarayoni . Bosh hakam zarbalar yo`llanadigan davrozani aniqlaydi. . Bosh hakam qur`a tashlaydi va qaysi jamoa sardori qur`ada yutib chiqsa o`sha jamoa birinchi bo`lib zarbani ijro etish huquqini qo`lga kiritadi. . Bosh hakam ijro etilgan zarbalarni yozma ravishda qayd etib boradi. . Quyida keltirilgan shartlarga asosan jamoalar 5 marotabadan zarba ijro etadi. . Har bir jamoa o`yinchisi navbat bilan zarbani ijro etadi. . Agar penaltilar seriyasiga tugaguncha jamoalardan biri 5ta zarbadan kiritgan gollari soni, ikkinchi jamoa ham xuddi shuncha zarba ijro etib kiritgan gollari soniga amaliy jihatdan yeta olmasa, unda 11-metrlik nuqtadan beriladigan zarbalar to`xtatiladi. . Agar ikkala jamoa ham 5ta zarbadan urgan gollari soni teng bo`lsa yoki umuman urilmagan bo`lsa, unda jamoalardan biri 1tadan zarba ijro etishda raqibidan bitta gol ko`p urguncha o`sha tartibda davom etaveradi. . Darvozabon, penaltilar seriyasi davomida darvozaga tur olmaydigan darajada jaroxat olsa, unda musobaqa reglamentiga ko`ra maksimal darajada o`yinchilarni almashtirmagan bo`lsa, zaxirdagi futbolchi bilan almashtirishlishi mumkin. . Ikkinchi bo`limning asosiy vaqti yoki qo`shimcha vaqti (agar qo`shimcha taym musobaqa reglamentida mavjud bo`lsa) tugagan mahalida maydonda harakat qilgan o`yinchilar 11-mertlik nuqtadan zarba ijro etish huquqiga ega.

. Futbolchilar bir marotabadan zarba berishadi, agar barcha o`yinchilar bir martadan zarba ijro etib bo`lishsagina, ularga yana tepish huquqi beriladi. . 11-metrlik nuqtadan beriladigan zarbalar vaqtida, har bir o`yinchi hakam ruxsati asosida o`z darvozabon bilan zarba berishda almashishi mumkin. . 11-metrlik nuqtadan beriladigan zarbadan oldin faqatgina zarba beruvchi futbolchi bilan hakamga jarima maydoni ichida turish huquqi beriladi. . Ikkala jamoa darvozaboni va zarba ijro etuvchi futbolchidan tashqari barcha o`yinchilar markaziy aylana ichida turishlari shart. . Zarba ijro etayotgan futbolchi jamoasi darvozaboni zarba ijro etilayotgan vaqtda jarima maydonidan tashqarida, ya`ni darvoza chizig`i bilan jarima maydoni chizig`i kesishgan nuqtada turishi lozim. . 11-metrlik nuqtadan beriladigan zarbalar jarayonida O`yin qoidalariga va HK qaroriga amal qilishlari talab etiladi. To`pni yon chiziqdan o`yinga kiritish o`yinni davom ettirish usullaridan biri hisoblanadi. YOn chizikdan o`yinga kiritilgan to`p bevosita hech kimga tegmay darvoza chizig`ini kesib o`tsa, gol xisobga olinmaydi. To’pni yon chiziqdan o’yinga kiritish: to`p yon chiziqni yerda yoki xavoda to`liq kesib o`tgandan so`ng amalga oshiriladi; to`p aynan yon chiziqni kesib o`tgan joyidan o`yinga kiritish amalga oshiriladi; yon chiziqni kesib o`tishdan oldin oxirgi marta to`pga tegingan jamoa o`yinchisining raqiblaridan biri tomonidan amalga oshiriladi.

To’pni yon chiziqdan o’yinga kiritish tartibi va yo’l-yo’riqlari O`yinchi to`pni yon chiziqdan maydonga tashab berayotgan paytda quyidagi talablarni bajarishi kerak: maydonga yuzi bilan turishi kerak; ikkala oyog`i tovonlarini shunday holatda joylashtirishi kerakki, ularning xech bulmasa bir qismi yon chiziqning ustida, yoki maydonning tashqarisida turishi lozim; to`pni ikkala qo`li bilan o`yinga kiritishi kerak; to`pni boshidan oshirib sezilarli harakat bilan o`yinga kiritish kerak. To`pni yon chiziqdan o`yinga kiritgan o`yinchi to`pga boshqa o`yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to`pga tegishga xaqqi yo`q. To`p maydon ichiga kirishi bilan o`yin holatida deb xisoblanadi, ya`ni o`yin davom ettiriladi. Qoida buzarliklar/jazolar Agar o`yinchi to`pni yon chiziqdan o`yinga kiritgandan so`ng, to`pga boshqa o`yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to`pga tegsa (faqat qo`li bilan emas): . o`yin Qoidasi buzilgan joydan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanishi kerak. * Agar o’yinchi to’pni yon chiziqdan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pni atayin qo’li bilan o’ynasa: . o`yin Qoidasi buzilgan joydan raqib jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanishi kerak; . agar o`yinchi o`z jarima maydonchasida to`pni qo`li bilan o`ynagan bo`lsa, 11-metrlik jarima to`pi belgilanishi kerak. Darvozabon tomonidan to’pni yon chiziqdan tashlab berishda Agar darvozabon to’pni yon chiziqdan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pga tegsa (fakat qo’li bilan emas): . o`yin Qoidasi buzilgan joydan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanishi kerak.

Agar darvozabon to’pni yon chiziqdan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pni atayin qo’li bilan o’ynasa: . agar bu qoidabuzarlik o`z jarima maydonchasining tashqarisida yoki raqib jamoa jarima maydonchasida sodir etilgan bo`lsa, o`sha nuqtadan raqib jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanadi; . agar bu qoidabuzarlik o`z jarima maydonchasida sodir etilgan bo`lsa o`sha nuqtadan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi. Agar yon chiziqdan to’pni o’yinga kiritayotgan o’yinchiga raqib o’yinchisi noxaqlik bilan, qoidaga xilof ravishda to’pni o’yinga kritishda xalaqit qilsa: . bu qoidabuzarlik sport qoidalariga xilof ravishda harakat kilish deb topilib, Qoida buzgan o`yinchi sariq kartochka ko`rsatish bilan ogoxlantirilishi kerak. 15 - Qoida shartlarining qolgan istalgan buzilish holatlarida: . yon chiziqdan to`pni o`yinga kiritish xuquqi raqib jamoaga beriladi. To`pni darvoza yonidan erkin zarba bilan o`yinga kiritish o`yinni davom ettirish usullaridan biri xisoblanadi. Bevosita to`pni darvoza yonidan erkin zarba bilan o`yinga kiritish orqali darvozaga kiritilgan to`p xisobga olinadi, faqat to`p raqib jamoa darvozasiga kiritilsa (o`z darvozasiga urilgan to`p xisobga olinmaydi). Quyidagi holatlarda o’yin to’pni darvoza yonidan erkin zarba tepish bilan davom ettiriladi: . to`p oxirgi marta hujum uyushtirayotgan jamoa o`yinchisiga tekkan holda, yerda yoki xavoda chiziqni to`liq kesib o`tgan bo`lsa, bunda 10 - Qoida shartlariga muvofiq to`p darvozaga kiritilmagan bo`lishi kerak. Amalga oshirish tartibi . zarba darvoza maydonchasining xoxlagan nuqtasiga urnatilib, himoyalanayotgan jamoaning istalgan o`yinchisi tomonidan amalga oshiriladi;

. raqib jamoaning barcha o`yinchilari jarima maydonchasining tashqarisida joylashishlari va to`p o`yinga kiritilmagunga qadar jarima maydonchasiga kirmasliklari kerak; . zarbani amalga oshirgan o`yinchi to`pga boshqa o`yinchi teginmasdan turib ikkinchi marta to`pga tegishga haqqi yo`q; . zarbadan so`ng to`p hech qaysi o`yinchiga tegmagan holda jarima maydonchasini tark etgan zaxoti to`p o`yinga kiritilgan deb xisoblanadi. Qoida buzarliklar/jazolar Zarbadan so’ng to’p xech kimga tegmagan holda jarima maydonchasini tark etmasa: . zarba qaytadan amalga oshiriladi. Maydondagi o’yinchi tomonidan darvoza yonidan erkin zarba bilan to’pni o’yinga kiritishda Agar o’yinchi darvoza yonidan to’pni erkin zarba bilan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pga tegsa (faqat qo’li bilan emas): . Qoida buzilgan, ya`ni o`yinchi ikkinchi marta to`pga tegingan nuqtadan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi. Agar o’yinchi darvoza yonidan to’pni erkin zarba bilan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pni atayin qo’li bilan o’ynasa: . Qoida buzilgan, ya`ni o`yinchi ikkinchi marta to`pga tegingan nuqtadan raqib jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanadi; . agar o`yin Qoidasi o`z jarima maydonchasi ichida sodir etilgan bo`lsa, raqib jamoa foydasiga 11-metrlik jarima to`pi belgilanadi. Darvozabon tomonidan darvoza yonidan erkin zarba bilan to’pni o’yinga kiritishda Agar darvozabon darvoza yonidan to’pni erkin zarba bilan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pga tegsa (faqat qo’li bilan emas):

. Qoida buzilgan, ya`ni darvozabon ikkinchi marta to`pga tegingan nuqtadan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi. Agar darvozabon darvoza yonidan to’pni erkin zarba bilan o’yinga kiritgandan so’ng, to’pga boshqa o’yinchi tegmasdan turib ikkinchi marta to’pni atayin qo’li bilan o’ynasa: . agar o`yin Qoidasi o`z jarima maydonchasi tashkarisida sodir etilgan bo`lsa, o`sha nuqtadan raqib jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanadi; * . agar o`yin Qoidasi o`z jarima maydonchasi ichida sodir etilgan bo`lsa, o`sha nuqtadan raqib jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi. * 16 - Qoida shartlarining qolgan istalgan buzilish holatlarida: to`pni darvoza yonidan erkin zarba bilan o`yinga kiritish kaytadan amalga oshiriladi. To`pni burchakdan o`yinga kiritish o`yinni davom ettirish usullaridan biri xisoblanadi. Burchak to`pidan kiritlgan gol albatta hisobga olinadi, agar bu raqib darvozasiga kiritilsa. Burchak to’plari quyidagi hollarda belgilanadi: To`p darvoza chizig`idan yerda yoki havoda to`liq kesib o`tgan bo`lsa va bu to`pga so`nggi bo`lib himoyalanayotgan futbolchi tekkan bo`lsa Bundan oldin 10-qoidaga ko`ra to`p darvozaga kirmagan bo`lsa. 5.7 Burchak to’pini amalga oshirish tartibi: To`p burchak sektori ichiga bayroqli ustunning atrofida joylashtiriladi. Hamda darvoza chizig`iga yaqinroq nuqtaga qo`yiladi; . Zarba berayotgan paytda bayroqli ustunga tegish ta`qiqlanadi; . To`p o`yinga kiritulguncha, raqib jamoa futbolchisi to`pdan 9,15 metrdan yaqin bo`lmagan masofada turishi lozim;

. Burchak to`pi hujum qilayotgan jamoa a`zosi tomonidan oyoq bilan o`yinga kiritiladi; . To`p oyoq bilan joyidan siljishi bilan o`yinga kiritilgan deb hisoblanadi; . Burchak to`pini kiritayotgan o`yinchi birinchi bor to`pga tegishgandan so`ng kema-ket ikkinchi bor tegina olmaydi, ya`ni to`pga ikkinchi marta uning jamoadoshi kelib teginadi. Qoidabuzarlik/jazolar Burchak to’pi maydonda harakat qilayotgan o’yinchi tomonidan kiritiladi Agar burchak to’pini o’yinga kirituvchi futbolchi to’pga ikkinchi bor teginib (lekin qo’l bilan emas, unda boshqacha jazo qo’llanadi) ketsa, unda: . Qoida (to`pga ketma-ket ikkinchi bor teginish) buzilgan nuqtadan hakam tomonidan qarama-qarshi jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi; Agar burchak to’pini o’yinga kirituvchi futbolchi to’pga ikkinchi bor atayin qo’li bilan o’ynasa, unda: . Hakam tomonidan qoida buzilgan nuqtadan qarama-qarshi jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanadi; . Agar himoyachi o`z jarima maydoni ichida qo`l bilan o`ynasa, hakam tomonidan 11-metrlik jarima to`pi belgilanadi. Burchak to’pining darvozabon tomonidan kiritilishi Agar burchak to’pini o’yinga kirituvchi darvozabon to’pga ikkinchi bor teginib (lekin qo’l bilan emas, unda boshqacha jazo qo’llanadi) ketsa, unda: . Hakam tomonidan qoida (to`pga ketma-ket ikkinchi bor teginish) buzilgan nuqtadan qarama-qarshi jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi; Agar burchak to’pini o’yinga kirituvchi darvozabon to’pga ikkinchi bor qo’li bilan atayin teginib ketsa, unda: . Darvozabonning o`z jarima moydoni tashqarisida bo`lsa, hakam tomonidan qoida buzilgan nuqtadan qarama-qarshi jamoa foydasiga jarima to`pi belgilanadi;

. Darvozabonning o`z jarima moydoni ichida bo`lsa, hakam tomonidan qoida buzilgan nuqtadan qarama-qarshi jamoa foydasiga erkin zarba belgilanadi. Burchak to’plarini kiritish vaqtida qolgan barcha 17 - qoida buzilish holatlarida: . Burchak to`pi qaytatdan kiritiladi. O’yin durang natija bilan yakunlangan paytda, turnir reglamentida ishtirokni davom ettirish uchun keyingi bosqichga jamoalardan biri chiqishi talab qilinsa, 11- metrlik nuqtadan beriladigan zarbalar g’olibni aniqlash uchun yagona yo’l hisoblanadi. Amalga oshirish jarayoni . Bosh hakam zarbalar yo`llanadigan davrozani aniqlaydi. . Bosh hakam qur`a tashlaydi va qaysi jamoa sardori qur`ada yutib chiqsa o`sha jamoa birinchi bo`lib zarbani ijro etish huquqini qo`lga kiritadi. . Bosh hakam ijro etilgan zarbalarni yozma ravishda qayd etib boradi. . Quyida keltirilgan shartlarga asosan jamoalar 5 marotabadan zarba ijro etadi. . Har bir jamoa o`yinchisi navbat bilan zarbani ijro etadi. . Agar penaltilar seriyasiga tugaguncha jamoalardan biri 5ta zarbadan kiritgan gollari soni, ikkinchi jamoa ham xuddi shuncha zarba ijro etib kiritgan gollari soniga amaliy jihatdan yeta olmasa, unda 11-metrlik nuqtadan beriladigan zarbalar to`xtatiladi. . Agar ikkala jamoa ham 5ta zarbadan urgan gollari soni teng bo`lsa yoki umuman urilmagan bo`lsa, unda jamoalardan biri 1tadan zarba ijro etishda raqibidan bitta gol ko`p urguncha o`sha tartibda davom etaveradi. . Darvozabon, penaltilar seriyasi davomida darvozaga tur olmaydigan darajada jaroxat olsa, unda musobaqa reglamentiga ko`ra maksimal darajada

o`yinchilarni almashtirmagan bo`lsa, zaxirdagi futbolchi bilan almashtirishlishi mumkin. . Ikkinchi bo`limning asosiy vaqti yoki qo`shimcha vaqti (agar qo`shimcha taym musobaqa reglamentida mavjud bo`lsa) tugagan mahalida maydonda harakat qilgan o`yinchilar 11-mertlik nuqtadan zarba ijro etish huquqiga ega. . Futbolchilar bir marotabadan zarba berishadi, agar barcha o`yinchilar bir martadan zarba ijro etib bo`lishsagina, ularga yana tepish huquqi beriladi. . 11-metrlik nuqtadan beriladigan zarbalar vaqtida, har bir o`yinchi hakam ruxsati asosida o`z darvozabon bilan zarba berishda almashishi mumkin. . 11-metrlik nuqtadan beriladigan zarbadan oldin faqatgina zarba beruvchi futbolchi bilan hakamga jarima maydoni ichida turish huquqi beriladi. . Ikkala jamoa darvozaboni va zarba ijro etuvchi futbolchidan tashqari barcha o`yinchilar markaziy aylana ichida turishlari shart. . Zarba ijro etayotgan futbolchi jamoasi darvozaboni zarba ijro etilayotgan vaqtda jarima maydonidan tashqarida, ya`ni darvoza chizig`i bilan jarima maydoni chizig`i kesishgan nuqtada turishi lozim. . 11-metrlik nuqtadan beriladigan zarbalar jarayonida O`yin qoidalariga va HK qaroriga amal qilishlari talab etiladi. TEXNIK MAYDONCHA Rasmda ko`rib turganingizdek, maydonda Ibo`ladigan uchrashuvlarda zaxira futbolchilari luchun maxsus o`rindiq va jamoa rahbariyati uchun Imo`ljallangan 3- qoida va 2-qarordagi kabi texnik |maydoncha bo`ladi. Texnik maydonchalar turli maydonlarda bir - Ibiridan farq qilishi mumkin. Masalan, kattaligi va

lo`rnatilgan joyi bilan farq qiladi. Lekin bu Imaydonchalarni aniqlash uchun quyidagi bir xil Ipirnsiplarga asoslanadi: . Texnik maydoncha zaxira o`rindig`idan barcha tomonlarga 1 metr masofada chiziq tortilib chegaralanadi. Maydonning yon chizig`idan ham 1 metr masofada ajralib turadi. . Texnik maydonchaning chegarasini aniqlash uchun aniq belgilardan foydalanish tavsiya etiladi. . Musobaqa reglamentiga ko`ra texnik maydoncha ichidagi shaxslar soni aniqlanadi. . Texnik maydonchada turishga musobaqa reglamentiga ko`ra aniqlanagan shaxslarga ruxsat beriladi. Ularning familiyalari musobaqa bayonnomoasiga o`yin boshlanguncha kiritilishi shart. . Hamma vaqt faqat bitta shaxsga o`yinchilarga ko`rsatma berishga ruxsat beriladi va ko`rsatmalarni berib bo`lingandan keyin u darhol o`rindiqdagi o`zining joyiga qaytishi shart . Murabbiy va rasmiy shaxslar texnik maydonchadan tashqariga chiqish huquqij berilmagan. Faqat shifokorlar bundan mustasno. Ular maydondagi bosh hakam ko`rsatmasiga asosan jarohat olgan futbolchiga tibbiy yordam ko`rsatish maqsadidagina texnik maydonchadan tashqariga chiqishi mumkin. . Texnik maydonchadagi murabbiy va rasmiy shaxslar o`zlarining javobgarlik doirasiga kiradigan darajada to`g`ri tutishlari lozim.

TO’RTINCHI HAKAM . Musobaqa reglamentiga ko`ra har bir o`yinga to`rtinchi hakam tayinlanishi mumkin. Agar maydonda harakat qilayotgan 3 hakamdan birontasi o`zining vazifasini bajara olmaydigan darajadagi vaziyatga tushib qolsa, unda 4- hakam uning o`rniga almashtiriladi. . Agar hakam o`z vazifasini bajara olmaydigan darajadagi vaziyatga tushib qolsa unda hakamlarni almashtirish tartibi musobaqa reglamenti asosida amalga oshiriladi. . Bosh hakam ko`rsatmasiga binoan to`rtinchi hakam o`yingacha, o`yin paytida va o`yindan keyin bosh hakamga barcha tashkiliy ishlarda yordam berishi mumkin. . To`rtinchi hakam o`yin paytida futbolchilarning almashtirish jarayoniga bevosita yordam berishga majbur. . Agar o`yin jarayonida o`yindagi to`pni almashtirish zaruriyati tug`ilsa, unda to`rtinchi hakam bu ishga ma`suldir. O`yin vaqtini cho`zmaslik uchun to`rtinchi hakamda zaxira to`pi bo`lishi lozim. . To`rtinchi hakam futbolchi zaxiradan maydonga tushishidan oldin o`yinchini tekshirib ko`rish huquqiga ega. Agar futbolchining kiyinishada xatolikni sezsa buni darhol bosh hakam yordamchisiga ma`lum qiladi. U esa o`z o`rnida bosh hakamga bu haqda ma`lumot beradi. . To`rtinchi hakam barcha masalalarda bosh hakamga yordam beradi. . O`yin tugashi bilan to`rtinchi hakam o`yin haqidagi bayonnomona musobaqa o`tkazuvchi tashkilotga olib borib beradi. Agar o`yin vaqtida bosh hakam va uning yordamchilari rasmiy shaxslarning o`zlarini noto`g`ri tutishi va baxtsiz hodisalarni nazaridan chetda qoldirgan bo`lsa, unda to`rtinchi hakam hakamlar jamoasi bilan kelishilgan holda bu haqda bayonnomada aks ettirish lozim. 5.3. BOSH HAKAM ISHORALARI

BOSH HAKAM YORDAMCHILARINING ISHORALARI O’yin qoidalari va reglament

To`rtinchi hakam tomonidan o`yindagi to`xtalishlar hisobiga yo`qotilgan vaqtni e`lon qilish 7 - Qoida: O`yining davomiyligi. Vaqt qo`shib berish. O`yinning har bir bo`limida quyidagi holatlar uchun vaqt yo`qotilishi tufayli qo`shimcha vaqt qo`shib beriladi: . o`yinchi (lar) almashtirish, . o`yinchi jarohati darajasining jiddiyligini baholash, . kuzatib qo`yish (o`yinchiga yordam ko`rsatilishi uchun maydondan tashqariga chiqarish), . o`yinni cho`zish, . boshqa biror sabab. Vaqtni qo`shish bosh hakam ko`rsatmasiga binoan amalga oshiriladi. Musobaqalar reglamentida belgilanishicha, o`yin vaqtida stadionlardagi soatlar ishlashi mumkin, yagona shart shundan iboratki har bir bo`lim, ya`ni 45 va 90 daqiqa tugagach, soatlar to`xtatiladi. Ushbu shart final o`yinlarining qo`shimcha bo`limlari uchun ham taalluqli. (YA`ni, soatlar15 va 30 daqiqa o`tgach, to`xtatiladi). O’yindagi to’xtalishlar hisobiga yo’qotilgan vaqtni e’lon qilish Agar o`yin tugamagan bo`lsa, bosh hakam o`yindagi to`xtalishlar uchun qo`shimcha vaqt ajratsa, unga juda katta bosim o`tkaziladi. O`yinchilar, murabbiylar, jamoalar rahbarlari va axborot vositalari qancha vaqt qo`shilganidan bexabar bo`lishadi va bosh hakam tomonidan qo`shib berilgan vaqtda gol urilsa, bu holat bosh hakamga e`tirozlarni kuchaytirib yuboradi. Hakamlar Qo`mitasi qiziqayotgan tomonlar o`yindagi to`xtalishlar uchun qancha vaqt qo`shib berilayotgani to`g`risida ogohlantirilsa, bosh hakamga bosim keskin kamayadi degan to`xtamga keldi. Bosh hakam va to`rtinchi hakam o`yindagi to`xtalishlar hisobiga vaqt yo`qotilishiga ko`proq e`tibor berishlariga to`g`ri keladi. Hakamlar Qo`mitasi oddiy holatlarda o`yinchi almashtirishga 30 soniya, jarohatlangan

o`yinchini maydon tashqarisiga kuzatish uchun 1 daqiqa qo`shib berishni tavsiya etadi. Alohida hollarda bosh hakam yuqorida qayd etilgan holatdan farqli o`laroq, vaqt yo`qotilishini aniqroq hisoblashi zarur bo`ladi. (Masalan, maydonda darvozabonga yordam ko`rsatilganda). Italiyada keyingi yillarda to`plangan ijobiy tajribaga asoslanib, Hakamlar Qo`mitasi UYEFA musobaqalarining barcha o`yinlarida e`lon qilishning quyidagi qoidalariga asosan, to`rtinchi hakam tomonidan qo`shib berilayotgan vaqtni e`lon qilishni tavsiya etadi: . Har bir bo`limda asosiy o`yin vaqti tugagandan so`ng (45- va 90-daqiqalar o`tib bo`lgach) bosh hakam to`rtinchi hakamga imo-ishora yoki ovoz chiqarib, qancha vaqt qo`shishga qaror qilganini bildiradi. O`yinga yarim daqiqa yoki soniyalar emas, to`liq daqiqalar qo`shib beriladi. Ushbu qoida qo`shimcha bo`limlarda ham amal qiladi (15- va 30-daqiqalar tugagandan so`ng). . To`rtchi hakam o`yinchilar, murabbiylar, tomoshabinalar va axborot vositalariga eng kamida qo`shib berilayotgan daqiqalarni o`yinchi almashtirishda foydalaniladigan raqamlangan (oddiy yoki elektron) tablichkalar yordamida ko`rsatadi. . Bir marta va tomshabinlar uchun ushbu axborot stadionning retranslyatsion tizimi yordamida e`lon qilinishi mumkin, shuningdek, qisqa vaqt mobaynida stadiondagi gigant monitorda ham ko`rsatilishiga ruxsat beriladi. . O`yinning asosiy vaqti tugagach, ya`ni 45- va 90-daqiqalar o`tib bo`lgach, stadiondagi soat to`xtatiladi, agar qo`shimcha bo`limlar o`tkazilsa, 15- va 30- daqiqalardan so`ng soat yana to`xtatilishi kerak. O`yinga qo`shib berilgan daqiqalarda biror holat yuz bersa va bu holat o`z- o`zidan yana vaqt qo`shishni talab qilsa, na bosh hakam, na to`rtinchi hakam yana qancha vaqt qo`shilishini ko`rsatmaydi. O`yin qoidalariga muvofiq, qo`shib berilgan vaqtda o`yin to`xtalishlari uchun, shubhasiz, yana bir qancha vaqt qo`shib beriladi.

1-Qoida: Uchrashuv o`tkaziladigan maydon 2-Qoida: To`p 3-Qoida: O`yinchilar soni 4-Qoida: O`yinchilar kiyimi (ekipirovka) 5-Qoida: Bosh hakam 6-Qoida: Bosh hakam yordamchilari 7-Qoida: Uchrashuvning davom etishi 8-Qoida: Uchrashuv boshlanishi va o`yinni davom ettirish 9-Qoida: To`p o`yinda va o`yindan tashqari holatlarda 10-Qoida: To`p darvoza to`ridaligini aniqlash usullari 11-Qoida: «O`yindan tashqari» holat 12-Qoida: Qoida buzilish holatlari va qoidaga zid xatti-harakatlar 13-Qoida: Jarima to`pi va erkin zarba* 14-Qoida: 11-metrlik jarima to`pi 15-Qoida: To`pni yon chiziqdan o`yinga kiritish 16-Qoida: To`pni darvoza yonidan erkin zarba bilan o`yinga kiritish 17-Qoida: Burchak to`plari 18-Qoida: 11-metrlik nuqtadan zarbalar 19-Qoida: Texnik maydoncha va to`rtinchi hakam 20-Qoida: Hakam ishoralari 21-Qoida: Yo`qotilgan vaqt kompensatsiyasi

Adabiyotlar: 1. Nurimov R.I. Futbol. Darslik. T: 2005 2. Xolmirzayev E . J ., Nematov B . I ., Xo ʻ janiyozov B . I . Sport anjomlari va 3. jihozlari - T., 2010. 4. Imomxujayev A. Futbol - quvonchim, dardim, faxrim.- T., 1996. 5. Sergeev G.M. Istoriya futbola v Uzbekistane. V sbornike nauchno`x trudov. Tashkent, 2001. 6. Simakov V.I. Futbol. Prosto`e kombinatsii. M., FiS, 1987. Futbol. Pravila sorevnovaniy. M., RFS, 1997. 7. Nurimov R.I. Yosh futbolchilarni texnik va taktik tayyorlash. O`quv qo` llanma. - T.: UzDJTI, 2005. 8. Talipdjanov A.I. Yuqori malakali futbolchilar tayyorlashning zamonaviy tizimi. O‗quv qo‗llanma. - T., 2012.

O'xshashlar

Musobaqa qoidalari (futbol)

Futbol o`yinini paydo bo`lishi va qoidalari

Futbol

Musobaqa qoidalari va uni tashkil qilish (voleybol)

O`rgatish va mashq qilish asoslari