Замонавий менежер - Iqtisodiyot - Referatlar

Замонавий менежер

Yuklangan vaqt:

24.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

332.5 KB

Ko'chirib olish

Замонавий менежер Режа: 1. Менежер тушунчаси ва менежернинг вазифалари 2. Менежернинг этикаси 3. Замонавий менежерга талаблар

Менежер тушунчаси ва менежернинг вазифалари Аниқланишича биринчи менежер англиялик саноатчи Роберт Оуэн бўлган. У 1820 йилда ўзининг Нью-Ленаркдаги (Шотландия) йигирув фабрикасида биринчи бўлиб меҳнат унумдорлиги ва фаолиятни мотивлаштириш, ишчиларнинг фабрика билан ўзаро муносабатларини ва меҳнат жараёнлари билан боғланган саволларни, муаммоларни ечди. Бу ҳақдаги хабарлардан бошлаб менежер бошқарувда реал раҳбар бўлиб борди. Менежментнинг асосий вазифалари мутахассисларнинг муҳим даражалилари, менежерлар ёрдами билан ечилади (21 ва 22-расмлар). Менежер - бу ташкилот фаолиятида, бошқарув фаолиятида асосий ўринлардан бирини эгаллайдиган профессионал мутахассис. Бу ерда профессионал сўзининг маъноси шундан иборатки, бу мутахассис учун корхонада (ташкилотда) доимий иш ўрни бор ва корхона фаолиятида корхонанинг аниқ соҳаларида бошқарув қарорларини қабул қилиш ваколати ҳам унга берилади. «Менежер» атамасини ва «менежер» номини корхонада (ташкилотда) ишлаётганларнинг барчаси кенг маъноларда билишади. Уларнинг хулосалари бўйича Менежер: • гуруҳ ёки гуруҳларнинг раҳбари; • лаборатория, бўлимларнинг, корхонадаги функционал хизматларнинг бошлиғи;

• ишлаб чиқариш бўлимларининг бошлиғи; • ташқи ҳамкорлар ва турли бўлимлар фаолиятларини мувофиқлаштирувчи турли даражалардаги администратор; • фирма, корхона раҳбари. Менежерларни асосан қуйидаги уч гуруҳга ажратишади: • юқори даража менежерлари - бу бош директорлар; • ўрта бўғин менежерлари - бошқарув раҳбарлари; • қуйи бўғин менежерлари - гуруҳ, бригада, сектор раҳбарлари. Менежернинг кимлиги ва менежернинг асосий фаолият-ларидан маълум бўлдики, у юқори, ўрта ва қуйи даражалардаги раҳбар экан. Менежер атамаси бизда ҳали урфга деярли кирмаганлиги учун раҳбарнинг тавсифларини келтириш мумкин. Лекин биз раҳбарларнинг ҳақиқий тавсифларини ва ҳақиқий иш фаолиятларини ҳам яхши биламиз. Шу ўринда раҳбарнинг (менежернинг) тавсифларини мамлакатимиздаги менежмент таълимининг устозлари (М.Шарифхўжаев ва Ё. Абдуллаев) бўйича келтирамиз: • юқори даража менежерлари фирма истиқболини белгилаш, унинг келажаги учун аҳамиятли чора-тадбирларни ишлаб чиқади. Фирманинг режаларини яратади ва бу режаларни амалга оширади; • ўрта бўғин менежерлари фирма фаолиятининг айрим томонларини (ишлаб чиқариш, маҳсулотларни сотиш, нарх-наво, молиявий фаолиятлар, янги маҳсулотларни ўзлаштириш, янги технологияларни жорий қилиш, меҳнатни ташкил этиш йўналишларини ташкил қилади ва бошқаради; • қуйи бўғин менежерлари белгиланганидек, қуйи бўғин (цех, бригада, бўлим) доирасидаги ишларни ташкил этиш, кунлик, ҳафталик, ойлик ишларнинг бажарилишини бошқариб боради.

Менежментга бағишланган илмий асарларда кўпинча ўта талантли менежер сифатида Америкалик Ли Яккока номини келтиришади. Уни «бизнесдан чиққан супер қаҳрамон» деб ҳам аташади. Ли Яккока 1980 йилларда халқаро автомобил концерни бўлган «Крайслер» ни инқироз ҳалокатидан қутқариб қолди (10-жадвал). У ишлаб чиқариш маркетингининг новатори номини олди. Шуни ҳам қайд қилиш лозимки, у ўша вақтдаги бошқарувнинг анъанавий тавсияларига деярли эътибор бермади балки, иқтидорли менежер-тадбиркор, тадбиркор сифатида самарали менежментнинг тавсифларини, бошқа сўз билан таърифлаганда менежментнинг фалсафасини шакллантирди (10-жадвал).

МЕНЕЖЕРНИНГ ЭТИКАСИ Ўқув қўлланмани тайёрлашда имконият борича менежмент-нинг назарияси ва амалиётига бағишланган илмий адабиётлар ўрганилди, таҳлил қилинди. Ушбу манбаларда, менежернинг қандай тавсифларга эга бўлиши стандарт талаблар ва қолипларда кўпроқ берилган. Яъни, менежер ўзидаги барча хислатлари (одоби, муомаласи, билими, маданияти, кўриниши, кийими, нутқи ва бошқ.) билан бошқалардан ажралиб туриши лозим. Аслида фақат менежер эмас, ҳамма ҳам инсонни безайдиган, унинг комиллигини кўрсатадиган инсоний хислатларга эга бўлишни ҳоҳлайди албатта. Шу ўринда М.Шарифхўжаев ва Ё.Абдуллаевлар юқорида қайд қилинган стандартларга эътибор бермасдан, бўлғуси менежернинг қандай бўлишлигини маслаҳат, тавсия тариқасида жуда мукаммал ёритган. Аслида ҳам шундай бўлиши керак. Биз ҳам одоб, этика ва бошқалар ҳақида стандарт кўчирмаларни олмасдан, менежментни ўрганувчилар ва бўлғуси менежерларга олима Сабринанинг тавсияларини келтирамиз. Менежер тушунчаси ва менежернинг вазифаларини ўрганишдан маълум бўлдики, менежер кўпроқ уддабурронлик билан тавсифланмоқда. Уддабурронлик инсоннинг билими, заковати, ҳар қандай вазиятдан ижобий натижа ва таассурот билан чиқиб кетиши, ўзига бўлган ишончни атрофдагиларга ҳам етказа олишининг умумий номи. Бундан ташқари, ҳар бир кишининг ўз ташқи кўринишини рисоладагидек таъминлаши, гап-сўзи, муомала маданияти, замон билан ҳамнафаслиги унинг жамоат орасидаги мавқеъини белгилайди. Менежернинг фаолияти биринчи навбатда кишилар билан учрашишдан бошланганлиги учун ўзи ҳақидаги яхши таассурот қолдирилиши учун саломлашишга эътибор бериши керак. Саломлашиш. Ҳар қандай суҳбат саломлашишдан бошлана-ди. Саломлашиш имо-ишоралар ва ҳаракатлар, қўл билан кўришиш, қўлни

кўксига қўйиш, таъзим қилиш кабилар билан бажарилади. Биринчи учрашувда саломлашиш сўзини айтиш ва юздаги ифода муҳим аҳамиятга эга. Исталган шароитда ва ҳолатда, қисқа танишув ва тасодифий учрашувларда ҳам саломлашиш керак. Салом берилганда кечиктирмасдан алик олинади. Саломга алик олмаслик манманлик, кибр ва қўполлик ҳисобланади. Узоқдан туриб саломлашиш одоб тартибларига кирмайди. Жамоат жойларида, театр, йиғилиш, ресторанда учрашиб қолганда жилмайиб, бош ирғашнинг ўзи етарли деб ёзишган. Ким биринчи бўлиб салом бериши керак деган саволнинг жавоблари қуйидагича: -ёши кичиклар ёши катталарга биринчи бўлиб салом беради; -эркак аёлга ҳамиша биринчи бўлиб салом беради; -ким бинога кираётган бўлса, ичкаридагиларнинг барчасига биринчи бўлиб салом беради; -бирор жамоат жойга кирган киши биринчи бўлиб салом беради; -меҳмон биринчи бўлиб эшикни очган кишига, сўнгра унга пешвоз чиққан кишиларга навбати билан салом беради; Бир-бири билан саломлашаётганда одатда қўл бериб саломлашади. Бу қадимда эркакларнинг қуролсиз эканлиги ва тоза кўнгил билан келганлигини билдирган. Ҳозирги кунга келиб, танишувда, бир-бирига миннатдорлик изҳор қилганда, хайрлашувда қўл беришади. Қўл бериб саломлашишнинг бир неча қоидалари бор: -сизга узатилган қўлни қисманг бу қўпол ҳақорат; -узатилган қўл битта қўл билан ушланади; -қўл билан кўришиш қисқа бўлиши керак; -қўл бериб кўришаётганда унга бўлган ҳурматингизни ифодаламоқчи бўлсангиз, енгил таъзим қилинг; -остона, стол ва бошқа турли нарсалар устидан қўл узатманг. - Аёл киши билан саломлашганда биринчи бўлиб қўл бериб кўришиш тавсия этилмайди.

Синчков кишилар саломлашишингиздан сизнинг кимли-гингизни сезиб олади. Суҳбат. Суҳбат кишилик жамиятининг ҳамма вақтида ҳам катта аҳамиятга эга бўлган. Суҳбат фикрлар алмашуви бўлиб, ўткир ақлингиз, гапга чечанлигингиз ва нотиқлигингизни кўрсатиш учун эмас. Суҳбатдошлар муносабатида фикрларни оддий ва аниқ қилиб ифодалашда етакчилик қилиш керак. Кўпчилик суҳбат бошлашдан қўрқади, овози қалтирайди, гапини йўқотиб қўяди. Буни йўқотиш учун китоблар ўқиш ва вақти-вақти билан зиёли одамлар даврасида ҳам иштирок этиш ўринли. Театрларга тушиб туринг, шунда сиз ўз-ўзингизни бошқариш эмас, жонли ҳаётдан, театрдан, ҳаётдан ўрганасиз. Нутқ маданиятини ўрганиш учун машҳур ёзувчиларнинг бадиий асарларини, шеъриятни, халқ оғзаки ижодини ўрганиш талаб қилинади. Ҳамиша суҳбат мавзусини яхши англаш, ўз вақтида суҳбатга жон бағишлаб юбориш ва қачон гапиришни билиш керак. Суҳбатдошга кўрсатилган энг яхши ҳурмат уни диққат билан эшитишдир. Ҳар қандай суҳбат бу ахборотлар алмашинувидир. Яхши суҳбат эса кишиларнинг танишуви ва келажакда муносабат-ларни давом эттиришнинг гарови ҳисобланади. Ахборотлар алмашаётганда унинг энг муҳим томонига эътибор қилинг. Гапираётганда баланд овозда сўзламанг. Айниқса, бу суҳбат кўчада, жамоат жойларида кечаётган бўлса. Овозингиз бошқаларнинг эътиборини тортмаслиги керак. Сўзловчи амал қилиш керак бўлган қоидалар: 1. Бировнинг шаънига ёмон сўз айтманг. 2. Хушмуомилаликни қўлдан берманг. Нутқингизни юмшатиброқ ифодаланг, қатъий фикрларни билдирманг. 3. Гапираётганда ўз шахсий “мен” га урғу берманг. 4. Суҳбат давомида, ўз фикрингизни ифодалаётганда, суҳ-батдошни ҳам тинглашни, унинг қизиқишлари, шахсиятини унутиб қўйманг.

5. Суҳбатдошингиз учун аҳамиятли, қизиқарли, жонли, тушунарли бўлган мавзуда гапиринг. 6. Қисқа ва лўнда гапиринг. 7. Суҳбатдошингизнинг имо-ишорасига эътибор қаратинг. Суҳбатлашиш қоидалари: 1. Одатда кам биладиган кишилар кўп гапиради. Кўп биладиган кишилар кам гапиради. Шунингдек, гапириш мумкин бўлмаган нарсалар ҳақида сўзламанг. 2. Суҳбатда ҳар қандай ўта жиддий мунозарадан қочинг. Айниқса сиёсат ва дин борасидаги баҳсларда сиз минг карра ҳақ бўлсангизда, буни тортишув ва баҳсларга айлантириб юборманг. 3. Бошқалардан олдин гап бошламанг, ўз навбатингиз келганда гапиринг. Нутқингиз равон, ўзингиз хотиржам ҳолда сўзланг. Ўзингизнинг қанчалик билимдон эканлигингизни кўрсатиб қўйишга уринманг, аксинча суҳбатдошлар даражасида туриб гапиринг. 4. Жамоат олдида ўзингиз ҳақида умуман гапирманг. Энг яқин дўстларгина бир-бирининг шахсий ҳаёти билан қизиқишлари мумкин. 5. Кўнгли тоза кишилар бошқалар ҳақида ҳамиша илиқ сўзлайди, холис фикрлайди. 6. Ҳ еч қачон бирор нарсага қанча тўлаганингиз ҳақида гапирманг ва бошқалардан “Бу учун қанча тўладингиз?” деб сўраманг. 7. Муаллифдан ёзган асари, артистдан ўйнаган роли, рассомдан чизган асари учун қанча ҳақ олишини суриштириш қўполлик ва тарбиясизликни билдиради. 8. Латифа айтмоқчи бўлсангиз, у қисқа ва ўткир сўзли бўлсин. Аммо асло одобсиз эмас. 9. Гарчи кўпчилик гапирганда, жим ўтириш афзалроқ бўлсада, кўпчилик олдида сўзсиз ва бепарво ўтирманг. 10. Баъзи одамлар ўз нутқини мақоллар ва маталлар билан безашни хуш кўришади. Аммо мақоллар ва маталларни ишлатишда

эҳтиёткор бўлишни тавсия этамиз. Чунки уларнинг кўпчилиги камида икки маънони ёки кўп маънони англатади. Нутқ маданияти. Сўз ва унинг талаффузи суҳбатдошга бўлган муносабатни ифодалайди. Кескин, қўпол талаффуз бошқаларнинг дилини сиёҳ қилади. Тарбияли инсон баланд овозда гапирмайди, сўзларни равон ифода қилади. Ҳеч қандай сабаб-ижтимоий аҳволи, уйда ёки ишда тутган ўрни, соғлигининг ёмонлиги атрофдагиларга дағал муомала қилиш ҳуқуқини бермайди. Ҳатто буйруқни ҳам мулойим овозда бериш мумкин. Суҳбат ва сўзларнинг оҳанги инсоннинг дунёқараши ва ўзгаларга муносабатини ифодалаб туради. Бугунги жамиятда раҳбар ва унинг қўл остидагилар муносабатида ҳам буйруқ оҳанги ноўрин ҳисобланади. Ишга оид учрашувлардаги суҳбат расмий муносабатлар чегарасидан чиқмаслиги, унда хушмуомала оҳанг устун бўлиши керак. ЗАМОНАВИЙ МЕНЕЖЕРГА ТАЛАБЛАР Замонавий менежер. Ҳозирги вақтда тез ривожланишни мўлжаллаган замонавий ташкилотлар учун, инновацияни самарали жорий қилиш, бизнес рентабеллигининг кўплаб саволларини ечиш билан боғлиқ ҳисобланади. Бу соҳадаги ютуқларга эришишнинг энг қулай йўли ташкилот раҳбарининг узлуксиз истиқболга эришиш режаларини амалга ошириш шароитларини таъминлаб бериши ҳисобланади. Ушбу ишлар билан айнан ташкилот менежери шуғулланади.

Илм-фан ва ишлаб чиқаришнинг инновацияга айланиб бораётган ҳозирги глобаллашув даврида бошқарувнинг ҳар қандай тури ёки типидаги менежерлар, менежер новаторларга айланишини замонамиз талаб қилмоқда. Чунки кечаги янги технология ўз муддатини ўтамасданоқ бугуннинг эскиси ҳисобланмоқда. Бошқарувда маркетинг талабларининг ҳам кучайиб бориши ташкилотларда рақобатнинг ҳам кучайишига олиб келмоқда. Шу нуқтаи- назардан замонавий бошқарувчига бўлган талаб фақат динамик хусусиятларга эга бўлиб боради. Бу йўналишда Европа давлатлари, АҚШ, Хитой, Канада, Япония, Малайзия, Жанубий Корея давлатлари олдинда бормоқда. Бу ерда инновацион менежер билан ҳозиргача тайёрланаётган ва ишлаётган менежерлар ўртасидаги фарқлар ҳақида савол туғилади. Ҳозирги вақт менежерлари кўп ҳолларда ўзлари танлаган технологияларни ва бу технологиялар билан ишловчиларнинг фаолиятларига ўрганган. Янги технологиялар фақат ташвиш ва ортиқча вақтни олишига қатъий ишончда бўлган тартибни қабул қилган ва бу тартибдан янги бир тартибга ўтишни хохлашмайди. Бу усул ҳам тўғри бўлиши мумкин. Лекин ижтимоий- иқтисодий соҳанинг барча йўналишларидаги илғор тажрибалар ва янги технологиялар менежер ёки ташкилот раҳбарининг қанчалик ишбилармонлигидан, ҳоҳиши-эътиборидан қатъий назар рақобатни келтириб чиқармоқда. Биз ҳозирги харидорлар ва истеъмолчилар-нинг янги маҳсулотлар ва хизматларга бўлган талаблари ҳам кескинлашган, ўзгарувчан замонда яшамоқдамиз. Ҳатто, жуда кўп йиллар давомида ўзига маъқул бўлган, фақат айнан шу ташкилотларнинг маҳсулотлари ва хизматларига ўрганган ва харид қилган истеъмолчилар ҳам, биринчи навбатда янги маҳсулот ва хизматларни харид қилмоқдалар. Бу вазиятда моддий ва номоддий маҳсулотларни ишлаб чиқарувчи корхона раҳбари ёки менежерлар албатта ўзлари кутмаган рақобатга дуч келмоқдалар.

Менежер новатор (янги ғоялар, янги технологиялар билан ишловчи бошлиқ, раҳбар) бир технологияга ва шу технология-нинг ишлаб чиқариш шароитларига ўрганган ва бу техноло-гиядан ажралгиси келмаган ишчиларини янги технологиялар тизимига ўтишнинг афзалликлари ва самарадорлигига ишонти-ришнинг уддасидан чиқувчи, ижодий фикрловчи, замонавий илм-фан ютуқларидан, ахборотларидан яхши хабардор, ташкилотчи ва ташаббускор раҳбардир. Салоҳиятли инновацион менежернинг дунёқараши ва фикрлаши стандартсиз, қолипсиз бўлиши, улар бошқарув қарорларини ишлаб чиқиш ва қабул қилишда ҳатто кам сонли бўлса ҳам ўзларининг ҳақ эканлигини илмий-техника ютуқларига, замонавий бошқарув усулларига асосланиб исботлаб берадилар ва ғолиб бўладилар. Новаторлар ўзларида қатъий ишонч бўлиши учун доимо изланишда бўладилар. Мутахассислиги ёки ихтисослигидан ташқари Жаҳон тараққиётидаги янги технологиялар билан танишиб боради. Менежер новаторлар мураккаб муаммоларга дуч келишини ва бу вазиятлардан чиқилмаса «чет» да қолиб кетишини жуда яхши англаб олган. Шунингдек, улар ўзларининг ташкилот ёки корхона тақдиридаги ўрнини, мавқеъини ҳам яхши англаб олган. Шундай қилиб, ҳар бир мутахассисни, замонавий менежерни ҳар тарафлама баҳолаш ва танлашнинг қуйидаги тўртта талаблари асосида амалга оширилиши тўғри деб топилмоқда: 1. Профессионал тайёрлилиги. 2. Психологик сифатлари. 3. Умумий маданий даражалари. 4. Умумий илмий даражалари. Профессионал тайёрлилиги. Бу гуруҳга кирувчилар учун асосий талаб билимларни эгаллаш ҳисобланади. Менежернинг новатор бўлишлиги учун у ўрганиши талаб қилинадиган фанларнинг хили кўп. Бу фанларни маркетинг

элеметларига мувофиқлашган ҳолатларда қуйидаги гуруҳларга бўлиш мумкин: 1. Product (маҳсулот сиёсати ва маҳсулотни ишлаб чиқариш) - техник фанлар, ишлаб чиқариш технологияси, ҳуқуқшунослик ва корхонанинг иқтисодиёти. 2. Price (баҳо сиёсати ва самарали баҳо ташкилланишининг назорати) - макро ва микроиқтисодиёт, жаҳон иқтисодиёти, олий математика, статистика, молиялар ва кредит), солиқ ҳуқуқи, бухгалтерия ҳисоби. 3. Place (бозор улушини эгаллашдаги самарадорлиги) -музокараларни олиб бориш техникаси, мерчендайзинг. 4. Promotion (сотув тизимининг самарадорлиги) -социология, психология, нисбийлик назарияси ва статистика (24 расм). Албатта, кўрсатилган бу фанларни мукаммаллик даражаларида ўрганиш жуда мураккаб, лекин менежер уларни етарли даражаларда ўрганиши ва етишмаётган билимларни ўрганишни давом этириши керак. Менежер-инноваторнинг асосий профессионал сифатларини қуйидагилар билан таърифлаш мумкин: 1. Ишда ахборотлар билан ишлашга қизиқувчанлиги. 2. Мантиқий қобилиятини ривожлантириши. 3. Эътибор ва диққатларни тўплашга қодирлиги. 4. Нутқ қобилиятини ривожлантириши. 5. Математикани билиш қобилиятини ривожлантириши. 6. Ишдаги мулоқотлар соҳасига мойиллилиги. 7. Инновация тадқиқотларида фаоллилиги. 8. Шахсий ўсишга доимий интилиши. 1. Фаол ҳаётини, аҳолининг фаравон, иқтисодий-ижтимоий холатини яхшилашга йўналтиришга интилиши. 2. Психологик сифатлари . Менежер-инноватор дўстона муносабатлар, ижтимоий ишончлилик, оптимизм, табиатсевар-лик, мулоқотларда топқирлилик ва ақллилик, ҳиссиёт ва сезги-ларини билдиришда

самимиятлилик каби жамлаган ижтимоий-психологик хусусиятларга эга бўлиши талаб қилинади. Унинг ижтимоий-психологик етишганлиги қуйидагиларда маълум бўлади: 1. Ўзининг одоб-ахлоқи ва баҳосини намойиш этишда доимо эгилувчанлик тенденцияларини намойиш қилиши. 1. Ўзгарувчан вазиятларни тезликда англаб олиши; 2. Ўз-ўзидан ёки ички сабаблар натижасида келиб чиққан фикр- мулоҳазаларини ривожлантириши; 2. Табиийлик ва оддийлик; 3. Ўзини қабул қилишининг юқори даражадалиги; 3. Одамлар билан мулоқотларда ўринли ва эгилувчанлик даражаси юқорилиги; 4. Ижодга мойиллиги; Шунингдек, менежер-инноватор стрессга барқарорлиги ва ўзининг фикрлари, мулоҳазаларини фақат фактларга асосланиб келтириши билан ажралиб туриши лозим. 3. Умумий маданий даражаси. Шуни эсда тутиш керакки, менежер ўзига бўйсунувчилар ўртасида соғлом ҳаёт тарзини ташвиқот қилади. Шунинг учун ҳам у кўринарли қиёфада бўлиши керак. Замонавий менежерда ташқи қиёфа жиҳатидан савлатлилик, сифатли ва енгил, бир хил рангдаги устки кийим, аксессуарлар ва бошқ. намоён бўлиши лозим. Унда фақат ташқи “кўриниш” эмас балки ички “дунёси” ҳам кенгликларни қамраб олган бўлиши, вақти келганда суҳбатларда етакчи бўлиши учун Алишер Навоий шеъриятидан тортиб таниқли давлат арбобларининг сиёсий қарашларигача асосли, эркин сўзлай олишга доимо тайёр бўлиши керак. Менежернинг нутқи ва ёзувлари саводли, асосланган, енгил тушуниладиган бўлиши лозим. Чунки ҳозирги вақтда ҳар қандай янгиликни

ҳамма ҳам тўлиқ тушуна олмайди, саволлар кўп, шунингдек, танқидлар ҳам кўп бўлиши мумкин. Менежернинг фаолияти ҳамиша қонунчилик меъёрларига асосланганликни талаб қилади. Шунинг учун ҳам у ўз фао-лиятининг ҳуқуқшуноси ҳам бўлиши, компьютер технология-сини мукаммал эгалаши лозим. 4. Умумий илмий даражаси. Менежер-инноватор ўрга-ниши ва билиши керак бўлган муҳим ва асосий фанларнинг ўрнини кўриб чиқиш мумкин: 1. Фалсафа: бу фанни ўзлаштиришдан олинган билимлар воқеълик ва ҳодисаларни ҳар томонлама кўриб чиқиш, таҳлил қилиш имкониятларини, сабаб ва оқибатларнинг узвийлигини англашни, мукаммал таҳлиллар ўтказишда фикрлаш қоби-лиятини оширади ва мустаҳкамлайди. 2. Социология: бу фан ёрдамида менежер жамиятдаги, айниқса ташкилотдаги персоналнинг талаб ва эҳтиёжларини енгил аниқлайди, бу соҳадаги янгиликка эътибор қаратади. 3. Иқтисодиёт: бу фанни ўзлаштириш орқали менежер ўз ташкилотининг бозор рақобатларига чидамлилиги даражала-рини ва бозорда барқарор туриш, бозордаги улушини барқа-рорлаштириш режаларини ишлаб чиқади. 4. Психология: одамлар билан мулоқот қилишнинг энг мақбул вариантларини, ходимларнинг мотивларини олдиндан билиб олишга ёрдам беради. 5. Тарих: хатоларга йўл қўймасликни ўрганади, ихтиролар-нинг мазмунини билишнинг заруратини англайди. 6. Статистика: ташкилотнинг самарали фаолиятига у ёки бу янгиликнинг таъсирини таҳлил қилишга ёрдам беради. 8. Санъат: бу ўринда “менежмент-бошқарув санъати” ибо-расини келтирсак, бу фаннинг менежер учун қанчалик кераклилиги албатта ҳаммага тушунарли бўлади. Бу фан ёрдамида менежер ижодга қизиқади, ўзининг зиёлилиги даражаларини оширади.

Келтирилган рўйхатлар менежер ўрганиши ва ўзлашти-риши керак бўлган фанлар билан чегараланмайди. У жуда кўп фанларни ўрганиб ва ўзлаштириб ўзининг билими, маданияти, комиллиги ва дунёқарашларини доимо кенгайтириб бориши лозим. Шунингдек, замонавий менежер бошқарувга боғлиқ бўлмаган фанларни, дунё аҳамиятидаги технологиялар ва илғор тажрибалар ҳақидаги ахборотларни кузатиб бориши, дунёқара-шини кенгайтириб бориши лозим. Замонавий менежерга талаблар . Вақт ўтган сари ташкилотлар, корхоналарнинг типлари ва турлари кўпайиб боради. Шу ҳолатга боғлиқ менежерлар ҳам олдиндаги ўзгаришлар ва янги талабларга доимо тайёр туришлари керак. Жаҳон менежментининг тажрибаларидан маълумки, про фессионал менежментни ва профессионал персонални интенсив равишда тайёрлаб бориш доимий ўзгариб турадиган ички ва ташқи муҳит шароитларида компаниянинг яшаб қолишини таъминлайди. Бу масала Ўзбекистон шароитида ҳали тўлиғича ҳал қилинмаган. Профессионал менежерларни тайёрламаслик ҳар қандай ташкилотнинг ўз-ўзини бошқариш режимига ва истиқболли тараққиётга ўтишини секинлаштиради. Ўқув қўлланмани тайёрлаш давомида мамлакатимизда ва чет элда нашр этилган илмий адабиётларини ўрганишдан маълум бўлдики, ташкилотлар ва корхоналарнинг истиқболли ва самарали ривожланиши корхоналар ва

ташкилотларнинг раҳбарларига нисбатан кўпроқ профессионал менежерларга боғлиқ экан. Шунинг учун ҳам жаҳоннинг кўп давлатларида профессионал менежер олдига кўплаб талабларни қўйишади (25 ва 26- расмлар). Россиялик олимларнинг хулосалари бўйича замонавий менежерларни Европа даражаларида тайёрлашга етишиш учун ҳали кўп йиллар ўтиши керак ва ҳозирда менежерга инноватор бўлиш учун қўйидаги учта йўналиш мавжуд:

1. «Менежмент» мутахассислиги бўйича мақсадли олий таълимда ўқиш, кейинчалик ишга жойлашиш ва «дипломли» менежер сифатида мансаб пиллапояларига кўтарилишнинг уддасидан чиқиш. 2. Менежмент билан боғланмаган йўналишлардаги янги-ликларни ўзлаштириш бўйича юқори натижаларга эришиш (компьютер технологиясидан тортиб кулинариягача). Янги маҳсулот чиқарувчи хусусий фирмани очиш. Бунинг учун иқтисодий таълим дипломини олиш шарт эмас.

Адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т.: Ўзбекистон,1992. 2.Ахунова Г.Н. Йўлдошев Н.Қ. Иқтисодиёт ва менежмент. Дарслик. Т.: ТДИУ, 2008. -175 б. 3.Абдураҳмонов Қ.Ҳ., бошқ. Персонални бошқариш. Т.: O ’ qituvchi , 2010й. 4.Веснин, В.Р. Основы менеджмента: Учебник.М.: Проспект, 2017. -320 c. 5.Глухов, В. В. Менеджмент: для экономических специальностей Санкт- Петербург: Питер Пресс, 2017. -600 с. 6.Зайнутдинов Ш.Н. Менеджмент. Т.: Издат.-по-лиг. творч-й дом им. Чулпана, 2011г. 7.Йўлдошев Н.Қ. Менежмент. Ўқув қўлланма. Т.: ТДИУ, 2006. -150 б. 8.Йўлдошев Н. Қ. , Набоков В.И. “Менежмент назарияси”. Дарслик. Т.: ТДИУ, 2013. -433 б. 9.Қосимов F .М., Менежмент, “Ўзбекистон”, 2002,-312 б. 10.Мескон, М.Х. Основы менеджмента.МХ Мескон, М. Альберт, Ф.

O'xshashlar

Менежер фаолиятини ташкил этиш

Хоналар фонди ва менежер иши

Замонавий меҳмонхоналарнинг турлари

Саноатда замонавий бошкарув тизими

Қурилишни бошқаришни замонавий тизими