Қурилишни бошқаришни замонавий тизими - Iqtisodiyot - Referatlar

Қурилишни бошқаришни замонавий тизими

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

225 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Бозор иқтисодиёти шароитида қурилишни бошқаришни мохияти ва ахамияти 2. Қурилишда бошқаришнинг мақсади, вазифалари ва хусусиятлари 3. Қурилишни бошқаришнинг замонавий тизими ва органлари 4. Қурилишни бошқаришдаги асосий бўғинлар

1. Бозор иқтисодиёти шароитида қурилишни бошқаришнинг мохияти ва ахамияти Жамият пайдо бўлгандан буён ва цивилизацилашган даражага ўтгандан бери иқтисодий ва ижтимоий тараққиёт тизимига, шу жумладан материалларни, бошқа буюмларни ишлаб чиқариш хамда қайта ишлашга таянган ҳолда ривожланган. Одамлар жамоасидан фарқли ўлароқ табиат ҳам, техника ҳам, онгли жараённи бошқариш бўйича ҳеч қандай иш олиб боролмайди. Демак бошқарув – бу чуқур таҳлилни, ишланмаларни, маълум мақсадларни тўғри қўйишга қаратилган, макон ва замонда тўхтовсиз амалга ошириладиган мақсадга йўналтирилган жараёндир. Лекин бошқарув бирор нарса ёки биров томонидан бошқарилсагина вужудга келади. Бу аснода бошқариш ҳақидаги фан, бошқарув субъекти ва объекти тушунчасини киритади. Бошқарув субъекти - бу жисмоний ёки юридик шахс бўлиб, ҳукумат органлари томонидан ва амалдаги қонунчилик асосида берилган ваколатлар бўйича таъсир ўтказиш имкониятига эга бўлади. Бошқарув объекти – бу бошқарув субъектининг таъсир ўтказиш (бошқарув таъсири) объекти бўлиб, ҳуқуқий ва жисмоний шахслар, ижтимоий-иқтисодий жараёнлар, ишлаб чиқариш хамда хўжалик тизимлари бошқарув объекти бўла олади. Кўриб турганингиздек, иккала ҳолатда ҳам бошқарув ҳақида, бир гурух инсонларни бошқарув ваколатларига эга бўлган бошқа бир гурух инсонлар томонидан бошқариш тўғрисида, гап боряпти. Айнан инсонлар, уларнинг ишлаб чиқариш, хўжалик ва бошқа жараёнлар билан боғлиқ бўлган ҳаракатлари бошқарувнинг предмети ҳисобланади, яъни замонавий менежментнинг асосидир. Менежмент, бошқарув субъекти ва объектисиз, ҳам фан сифатида, ҳам хўжалик амалиётида ўзининг мазмун моҳиятини йўқотади. Етарлича катта «армия» одамлар ишлайдиган қурилиш соҳаси ҳам, албатта, бу фикр мулоҳазалардан мустасно эмас. Айниқса қурилишда бошқа соҳаларга нисбатан бошқарув субъекти ва объекти яққолроқ гавдаланади: мастерлар(усталар) ёки бригадирлар ишчиларни бошқаради, прораб(иш юритувчилар) ёки катта прораб(иш

юритувчи)лар бригадирларни бошқаради, участка(бўлинма) бошлиқлари прорабларни бошқаради ва ҳ.к. Яъни қурилиш бошқаруви ҳам бутун ижтимоий ишлаб чиқаришда амал қиладиган барча қонун ва қоидаларга бўйсунади. Шунинг учун қурилиш бошқаруви ижтимоий ишлаб чиқариш бошқарувининг таркибий ва ажралмас қисми ҳисобланади. Бошқариш жараёни, қайси даражада бўлмасин даврий ва бир вақтнинг ўзида узлуксиз ҳисобланади. Узлуксизлик бир вақтнинг ўзида ва кетма-кет амалга ошириладиган кўплаб циклларни бажаришда вужудга келади. Бошқариш цикли мақсадларни ишлаб чиқишдан бошланади ва уларга эришиш билан якунланади. Бундай циклнинг асосий босқичлари қуйидагилар ҳисобланади:  мақсадларни режалаштириш;  қабул қилинган қарорларни ёки мақсадли функцияларни тартибга солиш;  эришилган натижаларни таҳлил қилиш ва баҳолаш;  янги бошқарув қарорларини танлаб олиш ва белгилаб олиш. Бу ҳамма цикллар учун асосий бўлиб бошқариш таъсири ҳисобланади. Айнан таъсир қилиш - бошқарувнинг асосидир. Таъсир қилиш, яъни бошқарув таъсирини ўтказиш самарали бўлиши учун қуйидаги асосий шартларга риоя қилиш лозим: 1. Бошқарувчи ёки бошқарилувчи тизимлар сингари бошқарув объекти ва субъекти ўзаро бир-бирига сабаб-оқибат муносабатлари орқали боғлиқ бўлиши керак. 2. Бошқараётган тизимда бошқариш мақсади аниқ бўлиши керак. Бошқараётган тизим бошқариш объектининг ҳолати ҳақидаги ахборотларни - фаолият натижалари, муҳитнинг ўзгариши кабиларни ўзлаштириш имкониятига эга бўлиши керак. 3. Бошқариш объекти бошқариш таъсирларини қабул қила олиш, ўзлаштириш ва қўйилган вазифани мазмунига мос равишда бажара олиш қобилиятига эга бўлиш керак. Бу шартларга риоя қилиш имкониятларини кўпроқ бошқарувчанлик таъминлайди, яъни бошқариш тизимининг ишончлилиги. Бошқариш объекти қанча мураккаб бўлса, бошқариш органининг қобилияти шунча юқори бўлиши керак. Агар боғлиқлик бузилса бошқарувчанлик ҳам пасаяди, ишлаб чиқариш тизими

бошқарилмайдиган ёки заиф бошқариш бўлиб қолади, натижада ишлаб чиқаришнинг фойдаси ҳам камаяди. Бошқарувчанликни нормалаш мумкин. Бошқариш нормасида, одатда, бошқариш самарадорлигини таъминлаш шарти билан битта раҳбар ёки бошқарув органига бўйсунадиган ишловчилар ёки бўлинмалар сони белгиланади. Бу қонуниятлардан бир қатор оқибатлар келиб чиқади. 1. Оддий бошқарув органлари ёрдамида мураккаб объектларни бошқариш мумкин эмас. 2. Бошқарув самарадорлиги бошқариш аппарати ходимлари миқдорига боғлиқ бўлар экан, бошқарув хизматининг оптимал миқдорига эришиш лозим. 3. Ишлаб чиқаришни бошқаришнинг ташкилий тузилмасида бошқарув даражаларининг рационал табақалашувига эришиш керак. Қурилиш бошқа моддий ишлаб чиқариш соҳалар каби динамик (ўзгарувчан) ва очиқ тизим бўлиб, ташқи муҳит билан, яъни ҳар хил соҳадаги корхоналар ва ташкилотлар билан якуний қурилиш махсулоти яратилишида тўғридан-тўғри ёки билвосита алоқага киришувчи тизимдир. Ўзгарувчанлик қурилишда бир пайтнинг ўзида функционал ва ривожланиш жараёнларининг боришида намоён бўлади. Бу эса ўз навбатида бир қатор қонуниятларга риоя этишни талаб қилади. Булар қаторига қўйидагиларни киритса бўлади: а) бошқарувнинг объективлиги яъни бошқарув таъсири инсонларнинг иродаси ва тафаккуридан қатъий назар намоён бўлади. б) бошқарувнинг зарурийлиги – сабаб-оқибат муносабатларининг вужудга келиши. Бунда бир ҳодисанинг ўзгариши бошқа бир ҳодисанинг ўзгаришини келтириб чиқариши мумкин ёки келтириб чиқаради. в) Бошқариш жараёнида бошқариш таъсирининг вазифаси. г) Бошқариш қонуни, табиат, жамият ва онг ривожланиш қонуни билан мослиги. Бошқаришнинг объектив зарурлиги мавқе назарияси каби хўжалик амалиётида ҳам албатта белгиланган қонуниятларни, шартларни, субъект билан объект бошқарувининг ўзаро нисбатларини рамкалар билан чегаралаб қўйиш мумкин эмас. Бошқариш фан каби кўп аспектларни ўз ичига олади:

 Ташкилот бошқармаси ва иш бошқармаси.  Технология бошқармаси яъни информацион(ахборотлар билан) таъминлаш бошқармаси ва қарорларни қабул қилиниши.  Кадрлар бошқармаси методлари ва бошқариш усули.  Ишлаб чиқарилаётган товар сифатининг бошқармаси.  Лойиҳа тизим бошқармаси ва ҳ.к. Шуни алоҳида таъкидлаб ўтиш керакки, бу жиҳатлар ҳар бир соҳа бўйича ўзгаришга учраши ёки ечим усулларига эга бўлиши мумкин. Бу бир томондан қурилишни бошқариш ундаги бошқаришнинг мақсади ва функциялари умумжамият ишлаб чиқаришини бошқаришдагилар билан бир хил бўлсада, бошқа соҳалардан ўзининг ихтисослашиши ва биринчи навбатда ишлаб чиқаришни ташкиллаштириш ва ишлаб чиқариладиган маҳсулот хусусиятларидан келиб чиқиб сезиларли даражада фарқ қилади. 2. Қурилишда бошқаришнинг мақсади, вазифалари ва хусусиятлари Юқорида айтиб ўтилганидек, қурилиш – бу динамик тизимдир. Бу тизимнинг фаолият кўрсатиши ва ривожланиши ҳам ички имкониятлар ва ресурсларга, ҳам ташқи муҳитга боғлиқ. Амалиётда ташқи муҳит авваламбор қурилиш ташкилотларининг буюртмачилар маблағларига боғлиқлиги тизим сифатида бошқариш самарадорлигига таъсир қилади. Бу эса ўз навбатида, қурилишдаги бошқаришнинг мақсади ва функцияларига жиддий таъсир кўрсатади, кўп ҳолларда бошқаришнинг олдиндан берилган параметрларига маълум ўзгаришлар киритишни талаб қилади. Лекин бу билан қурилишни бошқаришни мақсади ва функциялари ўзгармайди. Табиийки, мақсад ва вазифаларсиз бошқариш бўлмайди. Бошқариш доим фан хусусиятларига эга бўлади. Бундан келиб чиқиб, бошқариш мақсади деганда, нафақат қурилиш балки, бугун жамият амалиётида, эришилиши зарур бўлган қандайдир идеал, олдиндан берилган натижани тушуниш керак. Қурилишда – бу объектни эксплуатацияга бериш, уни буюртмачи (инвестор)га топшириш ва кўзланган фойдани олиш. Бу мақсад эса биз ҳоҳлаганимиздек осон, тез ва муаммоларсиз ҳал бўлмайди.

Гап шундаки, бу мақсаддан ташқари ишчиларга иш ҳақи, қурилиш материаллари ва қурилмалар ҳаражатларини, солиқларни тўлаш, қурилишнинг юқори сифатини таъминлаш ва бошқа шу каби масалалар ҳам ҳал қилинади. Шунинг учун қурилишда бошқариш кўп мақсадли хусусиятга эга бўлади. Ҳар бир мақсадга маълум талаблар қўйилади, уларга қуйидагиларни киритиш мумкин:  Мақсаднинг илмий ва амалий асосланганлиги;  Мақсаднинг аниқланганлиги, ифодаланганлиги ва йўналтирилганлиги;  Амалга ошириш имкониятлари ва шароитларини ҳисобга олиниши, яъни қўйилган мақсадни амалга оширилганлик даражаси. Амалиётда қўйилган мақсад уни бажариш усуллари сифатида намоён бўладиган масалалар билан аниқлаштирилади. Шунинг учун бошқарув ечимларини аниқлашда мақсад ва масалалар ёнма-ён келади, бир бирини тўлдиради. Ўз моҳиятига кўра эса масала (масалалар) – бу ечилиши керак бўлган, шунингдек бу ечим учун зарур бўлган шароитлар тўпламидир. Қурилишда бошқаришнинг асосий масалалари қуйидагилардан иборат:  Илмий-техника тараққиётини тезлаштириш ва ишлаб чиқаришга маҳаллий ва хорижий қурилиш амалиётининг замонавий ютуқларини тадбиқ қилиш;  Машина техникаси ва замонавий технологияларни кенг қўллаш ва шу асосда қурилишда қўл меҳнати ҳиссасини қисқартириш;  қурилаётган биноларнинг индустриал даражасини, сифатини ошириш ва қурилиш муддатларини қисқартириш;  ресурслар тежамкорлигини таъминлаш ва ҳар қандай йўқотиш хамда ноишлаб чиқариш ҳаражатларини камайтириш;  капитал қурилишнинг техник-иқтисодий кўрсаткичларини яхшилаш. Бошқаришнинг мақсад ва масалаларидан унинг вазифаларини фарқлаш керак. Бошқариш вазифалари - бошқариш мехнизмининг тақсимланиши жараёнидаги фаолияти турларидан иборатдир. Бошқача қилиб айтганда, бошқариш, тизим сифатида, фақат бошқариш вазифалари бажарилган ҳолдагина муваффақиятли амал қилади.

Илмий таснифлашга мувофиқ қурилишдаги бошқариш вазифаларига қуйидагилар киради: 1. Режалаштириш қурилиш ишлаб чиқаришини ривожлантиришнинг мақсади ва масалалари тизимини аниқлаб олиш; 2. Прогнозлаштириш - қурилишни амал фаолияти ва ривожланишининг эҳтимолий мақсадларини аниқлаш; 3. Тартиблаш - қурилиш саноати корхоналари ва ташкилотлари фаолиятидаги четланишларни йўқотиш жараёни; 4. Ташкиллаштириш – бошқарувчи ва бошқарилувчи тизим элементларини асослаш ва танлаб олиш, шунингдек улар орасида мутаносибликни ўрнатиш; 5. Назорат – фаолиятнинг жорий кўрсаткичлари ва ўрганилган масала ва дастурларнинг мос келиш даражасини аниқлаш; 6. Ҳисоб ва таҳлил – маълумотларни йиғиш, сақлаш ва қайта ишлаш, шунингдек, хулосалар чиқариш хамда ишлаб чиқариш тизими фаолиятини баҳолаш. 7. Ижобий ютуқларни қўллаб-қувватлаш. Юқоридаги умумий вазифалардан ташқари қурилишда ишлаб чиқариш цикллари, қурилиш жараёнлари, йўналганлиги - фаолият кўрсатиш ва перспектив ривожланишга қаратилган алоқалар - ички ва ташқи ва бошқа қурилишни бошқаришнинг махсус функциялари умумийларини тўлдиради ва ривожлантиради. 3.Қурилишни бошқаришнинг замонавий тизими ва органлари Тизим бу бир бутунликни ташкил қиладиган ўзаро боғлиқ бўлган элементларнинг тартибланган комплексидир. Бунда тизим унинг элементларида бўлмаган хусусиятларга эга бўлади. Маълумки, қурилиш бу таркибида доимий ўзгаришлар ва бир иш жойидан бошқасига ўтишлар бўлиб турадиган динамик ишлаб чиқариш тизимидир. Қурилишнинг дастурий масалаларини ечиш билан боғлиқликда борувчи бу ўзгаришларни ҳисобга олиш ва уларга тўғри муносабат билдириш бошқариш жараёнининг ташкилий мазмунини ифодалайди.

Бошқа тармоқларда бўлганидек қурилишда ҳам бошқариш тизими ишлаб чиқаришнинг нормал бориши ва ривожланиши учун зарур бўлган барча вазифаларни тўлиғича амалга оширган ҳолдагина тизим бўла олади. Бунинг учун у ёки бу вазифаларни бажариш юклатиладиган бўлимлар ва маъсул шахсларга маълум ваколат хамда маъсулятлар берилиши керак. Баъзи бир вазифаларни унитиш ёки тўлиқ амалга оширмаслик, айниқса, масъулиятсизлик бошқаришнинг тизим сифатида самарадорлигининг тушишига олиб келади. Тизим бошқариш объектига самарали таъсир кўрсата олиши учун етарли бошқариш имкониятларига эга бўлиши керак. Шу билан бирга содир бўладиган ўзгаришларга ўз вақтида муносабат кўрсатишни таъминловчи бошқарув тизими мослашувчанлигини таъминлаш зарур. Бошқариш тизими вазифаларни муваффақиятли бажариши учун қуйидаги талабларга жавоб бериши керак. 1. Барча вазифаларни тўлиқ қамраб олиш ва уларнинг босқичлар, бўлимлар ва вазифалар бўйича оптимал тақсимланиши. 2. Бошқаришнинг ҳар бир босқичида ҳар бир бўлим ва маъсул шахсга уларга юклатилган вазифаларни бажариш учун керакли бўлган ваколатларни ажратиш. 3. Вазифа ёки маъсулиятли бурчларни бажаришни таъминлаш учун қатъий жавобгарликни ўрнатиш; 4. Бошқарувчанликни таъминлаш; 5. Яккабошлик ва буйруқ беришнинг аҳамияти ва принципларига риоя қилиш; 6. Бошқарув ҳаражатларидаги мутаносиблик, мослашувчанлик, тежамкорлик. Келтирилган талаблар ичида энг асосийси-бу бошқарув тизими тежамкорлиги ва фаолиятчанлигидир. Бу хўжалик юритишнинг бозор муносабатлари шароитида ишлаб чиқаришни, ходимларнинг минимал миқдори ва бошқарувнинг кам сарф- ҳаражатлар билан самарали бошқаришда намоён бўлади. Бунда бошқарув ходимлари ва ҳаражатларни хаддан ташқари ошириб юбориш ҳам, камайтириб юбориш ҳам нотўғри бўлади. Бошқарув тизимида унинг ташкилий асослари, яъни бир-бирига бўйсуниш ва алоқадорлик вертикаллари ва горизонталлигини яхши тушуниб олиш керак. Олдинги режали иқтисодиёт шароитларида бошқарув тизими иттифоқ, иттифоқ- республика ва республика министрликлари ва идоралари орқали амалга

ошириларди. «СССР Давлат қурилиш» қумитаси қурилиш соҳасида ягона илмий- техник ва иқтисодий сиёсатни амалга оширувчи бош орган эди. СССРнинг тарқалиб кетиши ва республикалар, жумладан, Ўзбекистоннинг ҳам ўз давлат мустақиллигига эришиши ва марказлаштирилган режали иқтисодиётдан хўжалик юритишнинг бозор тизимига ўтилиши халқ хўжалигидаги иқтисодий муносабатлар ва бошқарув тизимини тубдан ўзгартириб юборди. Бу борада «Капитал қурилишда иқтисодий ислоҳотларни янада чуқурлаштиришнинг асосий йўналишлари тўғрисида»ги Ўзбекистон республикаси Президентининг фармони (06.05.2003 й., № Пф-3240), «Капитал қурилишда хўжалик муносабатлари механизмини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Ўзбекистон республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорларини (12.09.2003 й. № 395) айтиб ўтиш зарур. Бу ҳужжатларга асосланган равишда «Ўзбекистон республикаси давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси фаолиятини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» Ўзбекистон республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Қарори (02.12.2003 й. № 538), ва «Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси тўғрисида НИЗОМ» (Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 2 декабрдаги 538-сон қарорига 4-илова) қабул қилинди. «Ўзбекистон республикаси давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси фаолиятини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» Ўзбекистон республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Қарорига кўра қуйидагилар Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитасининг муҳим вазифалари ҳисобланади:  шаҳарсозлик ва шаҳарсозлик фаолияти соҳасида давлат сиёсатини ўтказиш, лойиҳалаштириш ва қурилиш-монтаж ишлари сифати, шаҳар ва қишлоқ аҳоли яшаш пунктларини режалаштириш ва қуришда шаҳарсозликка оид қонун ҳужжатлари, шаҳарсозлик нормалари, қоидалари ва стандартларига риоя этилиши устидан назоратни амалга ошириш;  капитал қурилишда ислоҳотларнинг боришини мувофиқлаштириш ва унинг мониторингини олиб бориш, танлов савдоларини ташкил этиш ва ўтказишнинг белгиланган тартибига риоя этилишини назорат қилиш, шартнома

муносабатларининг ролини ошириш, қурилишда нархларни шакллантириш тизимини такомиллаштириш юзасидан таклифлар ишлаб чиқиш;  лойиҳалаштириш ва пудрат ишлари, қурилиш материаллари бозорларида рақобат муҳитини шакллантириш, қурилишнинг бозор инфратузилмасини янада ривожлантиришга кўмаклашиш;  капитал қурилишда иқтисодий ислоҳотларнинг боришини акс эттирувчи кўрсаткичлар тизимини ишлаб чиқиш ва жорий этиш;  танлов савдолари натижаларига кўра тузилган шартномалар мажбуриятлари бажарилишининг мониторингини олиб бориш, объектларни қуриш сифати ва муддатларини назорат қилиш. Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитасининг ташкилий тузилмаси ҳамда ходимларининг чекланган умумий сони 96 нафар, шу жумладан бошқарув ходимларининг сони 85 нафар бўлган марказий аппарати тузилмаси (1.1 ва 1.2-расмлар), ҳудудий архитектура ва қурилиш бош бошқармасининг намунавий тузилмаси (5.3-расм) ушбу қарорда белгилаб берилган. Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси раисига ходимларнинг чекланган сони доирасида раиснинг уч нафар, шу жумладан бир нафар биринчи ўринбосари ҳамда 9 кишидан иборат ҳайъат тузиш ҳамда ходимларнинг чекланган сони ва меҳнатга ҳақ тўлаш фонди доирасида қўмита марказий аппаратининг тасдиқланган тузилмасига ўзгартириш киритиш ҳуқуқи берилган. Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт вазирлиги, Молия вазирлиги ҳамда Давлат архитектура ва қурилиш қўмитасининг мазкур қўмита таркибида:  Иқтисодиёт ва қурилишни ташкил этиш, янги технологиялар илмий-тадқиқот институти негизида Капитал қурилишда иқтисодий ислоҳотлар ва нархларни шакллантириш марказини ташкил этиш;  Пудрат савдоларини (тендерларни) ташкил этиш республика бошқармаси ҳамда Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси Давлат идорадан ташқари экспертиза бош бошқармасининг капитал қурилишда нархларни шакллантириш минтақавий марказлари негизида қурилишда танлов

савдолари ва нархларни шакллантириш ҳудудий консалтинг марказлари ташкил этиш;  Давлат архитектура-қурилиш назорати бош бошқармасининг Стандартлаштириш ва сертификатлаш бошқармаси негизида хўжалик ҳисобидаги қурилишда стандартлашти риш ва сертификатлаш республика марказини ташкил этиш топширилади.

Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси Раис Раиснинг биринчи ўринбосари Раиснинг давлат экспертизаси ва архитектура-қурилиш назорати масалалари бўйича ўринбосари Раиснинг иқтисодиёт, танлов савдолари ва қурилишда нархларни шакллантириш бўйича ўринбосари қорақалпоғистон Республикаси архитектура ва қурилиш қўмитаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар архитектура ва қурилиш бош бошқармалари "Давархитектқурилиш" қўмитаси ҳузуридаги " AQATM " ахборот- жорий этиш маркази Стандартлаштириш ва сертификатлаш маркази фикации "Давархитектқурилиш" қўмитаси ҳузуридаги Капитал қурилишда иқтисодий ислоҳотлар ва нархларни шакллантириш маркази Шаҳарлар ва туманлар архитектура ва қурилиш Бош илмий- тадқиқот, Сертификатлаш бўйича қурилишда танлов савдолари ва нархларни

бошқармалари (бўлимлари) лойиҳалаштириш ва қидирув ташкилотлари лаборатория шакллантириш ҳудудий консалтинг марказлари Асосий бош ташкилотлар: 1. "Ўзшаҳарсозлик ЛИТИ" ОАЖ 2. "ЎзГИИТИ" ОАЖ 3. "ЎзЛИТТИ" ОАЖ 4. "Ўзпўлатқурилма-лойиҳа" ОАЖ 5. "Ўзоғирсаноат-лойиҳа" ОАЖ 6. "Ўзмеъморқурилиш- лойиҳа" ОАЖ 7. "ЗПЛИТИ" ОАЖ Давлат экспертизаси ҳудудий бошқармалари Архитектура- қурилиш назорати

ҳудудий инспекциялар и 5.1-расм. Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитасининг ташкилий тузилмаси.

Раис Раиснинг биринчи ўринбосари Раиснинг давлат экспертизас и ва архитектура -қурилиш назорати масалалари бўйича ўринбосари Раиснинг иқтисодиёт, танлов савдолари ва қурилишда нархларни шакллантир иш бўйича ўринбосари Марказий бухгалтер ия 4 Архитектур а ва шаҳарсозли к бошқармаси 9 Кадрлар ва махсус ишлар бўлими 3 Шаҳарсозли к ҳужжатлари ни экспертизад ан ўтказиш бошқармаси 7 Капитал қурилишда иқтисодий ислоҳотлар бошқармаси 10 қурилишда пудрат

Архитектур а ва шаҳарсозли к ҳудудий органлари фаолиятини мувофиқла штириш бўлими 3 ишлари бозорини ва бозор инфратузил масини ривожланти риш бўлими 5 Юридик маслаҳат чи 1 Аҳоли яшаш пунктларин и режалаштир иш ва қуриш, инфратузил ма ва муҳандисли к коммуникац ияларини ривожланти риш бўлими 5 Лойиҳалашт ириш ва қурилиш- монтаж ишлари сифатига риоя этилиши устидан давлат назорати бош бошқармаси 9 Нархлар шакллантир илишини ва иқтисодий нормалашни таҳлил қилиш бўлими 4 Ишлар бошқарма си 8

Лойиҳалаш тириш ташкилотла ри фаолияти мониторинг и бошқармаси 9 қурилишда танлов савдолари бошқармаси 21 Лойиҳалаш тириш ва техник нормалаш бўлими 3 Танлов савдолари бўлими 6 _ _ _ _ 5.2-расм. Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси марказий аппаратининг тузилмаси. Бошлиқ

Бошлиқ ўринбосари иқтисодий ислоҳотлар, нархларни шакллантириш ва қурилиш индустриясини ривожлантириш бўлими бошлиғи Шаҳар ва қишлоқ аҳоли яшаш пунктларини режалаштири ш ва қуриш бўлими 2 киши Бухгалтер Иқтисодий ислоҳотлар, нархларни шакллантириш ва қурилиш индустриясини ривожлантириш бўлими 3 киши Кадрлар бўйича инспектор қурилишни муҳандислик таъминлаш бўлими 2 киши Ходимларнинг чекланган умумий сони 12 киши, шу жумладан бошқарув ходимлари - 11 киши. 5.3-расм. Ҳудудий архитектура ва қурилиш бош бошқармасининг намунавий тузилмаси. Бошлиқ

Экспертлар 4-5 киши Бухгалтери я 1-2 киши Кадрлар ва махсус қисм бўйича инспектор 1 киши Ишлар хусусиятига ва ҳажмига кўра жалб қилинадиган штатдан ташқари экспертлар Ходимларнинг чекланган умумий сони 8-9 киши, шу жумладан бошқарув ходимлари 3-4 киши. Бундан ташқари, экспертлар 4-5 киши. 5.4-расм. Давлат экспертизаси ҳудудий бошқармасининг намунавий тузилмаси Бошлиқ Бошлиқ ўринбосари қурилишда стандартлаштириш ва қурилиш буюмларини сертификатлаш бошқармаси 2-7 киши Бухгалтерия 1-2 киши Лойиҳалаштириш ва қурилиш- монтаж ишлари Умумий бўлим 3 киши

сифатини назорат қилиш бўлими 3-14 киши қурилиш синов лабораторияси 2-4 киши Ходимларнинг чекланган умумий сони 12-29 киши, шу жумладан бошқарув ходимлари 11-28 киши. Бундан ташқари, қурилиш синов лабораторияси ходимлари 2-4 киши. 5.5-расм. Давлат архитектура-қурилиш назорати ҳудудий инспекциясининг намунавий тузилмаси. Бошлиқ Танлов савдоларини ташкил этиш ва ўтказиш, танлов ҳужжатларини ишлаб чиқиш бўлими 7 киши Нархларни шакллантири ш бўлими 2 киши Бухгалтерия 1-2 киши Ходимларнинг чекланган умумий сони 13 киши, шу жумладан бошқарув ходимлари 12 киши. 5.6-расм. Қурилишда танлов савдолари ва нархларни шакллантириш ҳудудий консалтинг марказининг намунавий тузилмаси Давлат экспертизаси ҳудудий бошқармалари, давлат архитектура- қурилиш назорати инспекциялари, қурилишда танлов савдолари ва

нархларни шакллантириш ҳудудий консалтинг марказларининг намунавий тузилмалари шунингдек улар тўғрисидаги намунавий низомлар маъқулланган (1.4, 1.5, 1.6-расмлар). Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси фаолиятини жорий молиялаштириш давлат бюджети маблағлари ва бюджетдан ташқари манбалар, шу жумладан давлат экспертизаси ҳудудий бошқармалари, давлат архитектура-қурилиш назорати инспекциялари ҳамда қурилишда танлов савдолари ва нархларни шакллантириш ҳудудий консалтинг марказлари даромадларидан 10 фоиз ажратмалар ҳисобига амалга оширилади. Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари, Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси билан биргаликда қурилишда танлов савдолари ва нархларни шакллантириш ҳудудий консалтинг марказларини юкланган вазифаларни бажариш, шу жумладан нархларни шакллантириш масалалари бўйича керакли материаллар ва ахборотлар тақдим этиш учун зарур шарт-шароитлар билан таъминлаб борадилар. Ушбу Қарорда инвестиция лойиҳаларининг ҳужжатларини ишлаб чиқиш, экспертизадан ўтказиш ва тасдиқлаш тартиби тўғрисидаги Низом тасдиқланган. 4.Қурилишни бошқаришдаги асосий бўғинлар Ҳозирги шароитда қурилишни бошқариш тахминан қуйидаги схема бўйича боради: қурилиш бошқармаси - қурилиш трести - қурилиш бирлашмаси ёки вазирлик. Ҳозирда қурилиш вазирликлари ва идоралари бошқариш саҳнасидан чиқиб кечаётган бир даврда, қурилиш саноатининг асосий бўғинлари бўлиб, Ўзбекистон Республикасининг «Корхоналар тўғрисида»ги қонунига мувофиқ фаолият юритувчи қурилиш трестлари ва фирмалари бўлиб бормоқда. Умумий пудратчилар ҳисобланувчи трестлар ёки фирмаларга қурилишнинг барча иштирокчилари фаолиятини, шунингдек мижозлар ва давлат билан мажбурий тўловлар ёки бошқа, иқтисодий ва ташкилий

масалалар бўйича муносабатларни координациялаш каби мажбурият юклатилади. Ҳозирги пайтда фаолияти Ўзбекистон Республикаси Давлат мулки қўмитаси томонидан 2 декабр 1998 йилда тасдиқланган «Хусусий қурилиш фирмалари ҳақидаги қарор» бўйича тартибга солиниши керак бўлган хусусий қурилиш фирмаларини ташкил этиш ҳақидаги масала долзарб бўлиб турибди. Юқорида айтилган қарор бўйича қурилиш фирмаси юридик шахс мақомидаги мустақил фаолият олиб боришга ва Ўзбекистон Республикаси ва унинг ташқарисида ишчилар сонидан қатъий назар ўз ташкилотчиларини (шўъба ташкилотларини) яратиш ва қурилиш комплексининг барча турдаги ишларини бажариш ҳуқуқига эга субъект ҳисобланади. Фирма, табиийки, тижорат ташкилоти ҳисобланади ва хўжалик шерикчилиги ёки жамияти, ишлаб чиқариш кооперативи ёки Ўзбекистон Республикасининг қонунчилигида кўрсатилган бошқа шаклда тузилиши мумкин. У ўз номидан контракт тузиши, мулкий ва номулкий ҳуқуқларга эга бўлиши, мажбуриятлар олиши, судларда даъвогар ёки жавобгар бўлиши мумкин. Фирма ўз балансига эга бўлади, молиявий ва валюта томондан ўзини тўлиқ қоплаш асосида фаолият кўрсатади. Қурилиш фирмасининг асосий масалалари қуйидагилардир: - қурилиш хизматлари бозори маркетингни ташкил этиш; - бизнес-режани тайёрлаш ва қурилиш талабларини қондириш учун ресурс еткаиб берувчилар билан келишувлар тузиш; - режа ва ҳисоб-китоб хужжатларини олиб бориш ва ишчилар меҳнатини рағбатлантириш; - бутун қурилиш маҳсулоти бўйича ва қилинадиган ишларда юқори сифат ва рақобатбардошликни таъминлаш; - фойда олиш ва ишлаб чиқариш рентабеллигини таъминлаш. Фирма ўз фаолиятини мустақил равишда режалаштиради ва ривожланиш истиқболларини белгилайди, зарурий фондлар – меҳнат, ривожланиш, суғурта ва бошқаларни ўз ҳоҳишига биноан ташкил қилади.

Қурилиш фирмаси мулки шаклланишининг манбалари қуйидагилар ҳисобланади: - асосчиларнинг пул ва материал қўшилмалари; - маҳсулот, иш ва хизматлар, шунингдек Уставда кўрсатилган бошқа иш турларини сотишдан олинган даромадлар; - банклар кредитлари ва бошқа заём маблағлари; - амалдаги қонунчилик томонидан таъқиқланмаган бошқа манбалар. Фирма молиявий ресурслари шаклланиши манбаси бўлиб фойда, амортизацион чегирмалар, қимматли қоғозларни сотишдан келадиган фойда ва асосчиларнинг таъқиқланмаган бошқа тушумлар ҳисобланади.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати : 1. Ўзбекистон Республикаси Президенти И. Каримовнинг 2005 йил 11 апрелдаги «Тўғридан-тўғри хусусий хорижий инвестицияларни жалб этишни рағбатлантириш борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги Фармони.// Халқ сўзи, 12 апрел 2005 й. 2. Объектларни марказлаштирилган манбалар ҳисобига қуришда ягона буюртмачи хизмати тўғрисида НАМУНАВИЙ НИЗОМ. Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 12 сентябрдаги 395-сон қарорига 6 –илова 3. «Фойдаланилмаётган асосий воситаларни, қурилиши тугалланмаган объектларни консервация қилиш тартиби тўғрисида НИЗОМ». Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 16 сентябрдаги 401-сон қарорига илова 4. «Капитал қурилишда иқтисодий ислоҳотларни янада чуқурлаштиришнинг асосий йўналишлари тўғрисида» Ўзбекистон республикаси Президентининг фармони 06.05.2003 й., № Пф-3240 5. «Капитал қурилишда хўжалик муносабатлари механизмини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида». Ўзбекистон республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори 12.09.2003 й. № 395 6. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Саноатда замонавий бошкарув тизими

Қурилишни лойихалаш тизими ва самарали лойиха ечимларини аниқлаш

Тадбиркорликни бошқаришни ташкил этиш

Маҳаллий бюджетларни бошқаришни ташкил қилиш

Замонавий менежер