Turizmda joylashtirish va ovqatlantirish xizmatlari - Iqtisodiyot - Referatlar

Turizmda joylashtirish va ovqatlantirish xizmatlari

Yuklangan vaqt:

20.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

26.3251953125 KB

Ko'chirib olish

Turizmda joylashtirish va ovqatlantirish xizmatlari Reja: 1. Turistlarni joylashtirish vositalari. 2. Mehmonxonalar tasnifi va mehmonxona turlari. 3. Turizmda ovqatlantirishni tashkil etish.

Turistlarni joylashtirish vositalari. Jahon amaliyotida "turistlarni joylashtirish vositalari"ning umumiy qabul qilingan ta’rifi mavjud emas, biroq BTT ekspertlari «doimiy (yoki ba’zan) turistlarni tunab qolishlari uchun joy beradigan istalgan ob’ekt»larni shundaylar deb hisoblasa bo’lishini ta’kidlaydi. Shuningdek, joylashtirish vositalari ikki asosiy guruhga bo’linadi: - kollektiv (KJV); - individual (IJV). BTT ekspertlari fikricha, turistlarni kollektiv joylashtirish vositalari «sayohatchiga xona yoki boshqa binoda kechasi tunab qolishga joy berishi mumkin bo’lgan ob’ekt» sifatida taklif berish mumkin. Biroq undagi joylar soni alohida oila birligi a’zolari sonidan kam bo’lmasligi, barcha joylar (ushbu binodagi) tijorat tipidagi yagona rahbariyatga bo’ysunishi lozim. KJV mehmonxonalar va analogik binolarni, maxsuslashtirilgan va boshqa kollektiv binolarni o’z ichiga oladi. Joylashtirish vositalari ma’nosi turli davlatlarda turlicha talqin qilinishi mumkin: bir mamlakatda mavjud joylashtirish vositasi, ikkinchi bir davlatda umuman bo’lmasligi mumkin. O’zbekistonda 2000 yil yanvardan boshlab mehmonxonalar yulduzli klassifikatsiyasi qabul qilingan. Turistlarni joylashtirish vositalari xalqaro tavsiyalarga asoslanib to’rtta guruhga ajratiladi: I. Mehmonxonalar va analogik korxonalar: - mehmonxonalar; - pansionatlar; - plyaj mehmonxonalari; - nomerlari bor klublar; - mehmonlar uchun uylar; - boshqalar. II. Tijorat va ijtimoiy joylashtirish vositalari : - turistik bazalar; - arzon (budjetli) mehmonxonalar; - turistik kempinglar; - turistik qishloq (uylar guruhi); - bungalo; - ijtimoiy turizm korxonalari; - boshqa joylashtirish vositalari.

III. Maxsuslashtirilgan joylashtirish vositalari: - davolash mehmonxonalari; - mehnat va dam olish lagerlari; - joylashtirishning transport vositalari; - mehmonxona; - boshpana, chaylalar; - alpmehmonxona. IV. Xususiy joylashtirish vositalari: - xususiy uylar (mehmonxona); - xususiy agentlardan ijaraga olingan joy; - aholi orasidagi qarindoshlarnikiga joylashtirish; - boshqalar. Keltirilgan uslubiy joylashtirish vositalari klassifikatsiyasi BTT tomonidan tavsiya etilgan. Turistik mehmonxona - bu mehmonxonalarning alohida turi bo’lib, turistlarga sayohat bilan bog’liq xizmatlarni taklif etadi. Tabiiyki, turist oddiy mehmonxonadan foydalansa bo’ladi, ammo unda turistik mehmonxonalardagi kabi sharoitlar bo’lmaydi. Barcha turistik mehmonxonalarda to’rtta asosiy xizmatlar guruhi mavjud: 1. Joylashtirish; 2. Ovqatlantirish; 3. Hordiq chiqarish; 4. Maishiy xizmat ko’rsatish. Mehmonxonalarda turistlarga xizmat ko’rsatishning texnologik sxemasi. Mehmonxonada turistlarga xizmat ko’rsatishning yopiq texnologik sikli quyidagi asosiy xizmatlarni o’z ichiga oladi: 1. Qabul qilish va joylashtirish xizmati; 2. Nomer fondidan foydalanish xizmati; 3. Tijorat xizmati; 4. Texnik muhandislik xizmati; 5. Boshqaruv xizmati. Bu asosiy xizmatlarni yetkazib berish uchun zarur bo’ladigan ta’minlovchi xizmatlarning minimal to’plamidir. 1.Qabul qilish va joylashtirish xizmati: qabul qilish, ro’yxatga olish, turistlarni nomerlarga joylashtirish, hisob-kitoblar, joylarni bron qilish va turistlarni uyiga yoki boshqa joyga jo’natishni ta’minlaydi. Qoida bo’yicha, xizmatni joylashtirish ishlarini menejer boshqaradi va unga ro’yxatga olish byurosi, porte, administratorlar, xizmat ko’rsatish

byurosi, shveysarlar, garderobchilar, yuk saqlash kamerasi xodimlari, bron qilish xizmatlari bo’ysunadilar. 2.Nomer fondidan foydalanish xizmati yashash va qo’shimcha binolar ta’miri hamda texnik xizmat ko’rsatilishini, odam joylashtirishga tayyorlash, tozalash, kosmetik yoki rejali ta’mirlash uchun nomerlarni foydalanishdan chiqarishni ta’minlaydi. Ushbu xizmat menejeri nomer fondiga xizmat ko’rsatish va ta’minlash guruhini, qavat xizmatchilarini, farroshlarni, konferansiya boshqalarni boshqaradi. Bron qilish tizimi dunyoning turli shaharlari bilan aloqada bo’lgan va tarmoqqa birlashtirgan EHM kompleksini o’z ichiga oladi. Kompleksning asosiy vazifasi quyidagilar:  shu mehmonxona buyurtmasi bo’yicha nomerlarni bron qilish;  boshqa mehmonxonalar buyurtmasi bo’yicha nomerlarni bron qilish;  turli transport turlariga chiptalarni bron qilish;  boshqa vazifalar. Ba’zi hollarda bunday tizim asosiy mehmonxonadagi mahalliy (ichki) masalalarni ham yechadi:  mijozlar bilan avtomatlashtirilgan hisob-kitoblar;  nomer fondini rejalashtirish;  xodimlar ish haqini hisoblash;  moddiy ne’matlarni hisoblash, buxgalteriya hisoboti va boshqalar. Yirik mehmonxona komplekslari yagona bron qilish tizimlariga ulanadilar. Ularga Sabre, Galileo, Amadeus, Vorldspan kabilar kiradi. Bu bron qilish tizimlari ikki asosiy vazifani bajaradi: - mehmonxonalarda nomerlarni band qilish; - chiptalarni poyezd, teploxod va boshqalar narxlarida bron qilish. Qo’shimcha va yordamchi xizmatlar bo’limi ba’zi hollarda o’z ekskurssion byurosiga, o’z xo’jaligiga, ish, kongress va biznes turlarni ta’minlash bo’yicha maxsus byurolarga, gid-tarjimonlar, ta’minlangan konferens-zal, kabinet, orgtexnika kabilarga ega bo’lishi mumkin. Shuningdek bu xizmat tarkibiga quyidagilar ham kiradi: - sartaroshxona va kosmetik salonlar; - kir yuvish xizmati; - atele, tikish va oyoq kiyim ustaxonasi; - maishiy xizmatlar ustaxonalari; - bolalarga qarash xizmati;

- tibbiy xizmatlar bo’limi; - kimyoviy tozalash; -ijara xizmati; - boshqa xizmatlar.

Mehmonxonalar tasnifi va mehmonxona turlari. Mehmonxonalar klassifikatsiyasi - aniq bir mehmonxona va nomerlarning xizmat ko’rsatish kriteriylari va standartlariga mos kelishini aniqlashdir. Har bir davlatda qabul qilingan klassifikatsiya standartlarning sifat parametri hisoblanadi va bu uning nufuziga, shakllanishiga, mijozlariga, xizmatlar narxiga ta’sir qiladi. Mehmonxonalar klassifikatsiyasi xalqaro va milliy darajalarda, shuningdek, mehmonxonalar zanjiri, uyushmalari, ittifoqlari darajasida tartibga solib turiladi. Hozirda 30 dan ortiq klassifikatsiyasi mavjud bo’lib, ulardan nisbatan keng tarqalganlari quyidagilar: -yulduzlar tizimi (1dan 5gacha); -harflar tizimi (A, V, S,D); - "tojlar" yoki kalitlar tizimi; - ball tizimi; - razryadlar tizimi va boshqalar; Dunyoda yagona tizimning yuzaga kelishi uchun davlatlarning milliy an’analari, madaniy-tarixiy farqlar, sifat kriteriylari to’siq bo’ladi. Hozirda O’zbekistonda mehmonxonalar klassifikatsiyasi tizimi 1 dan 5 yulduzgacha bo’lgan standart joriy qilingan. Har bir yulduz kategoriyasi quyidagilar bo’yicha ma’lum standartlar talablariga javob berishi lozim: - binolar, inshootlar; - mehmonxona nomerlari; - hayot xavfsizligini ta’minlash tizimi; - qulaylik darajasi; - asosiy, qo’shimcha va yordamchi xizmatlar; - personallar malakasi va boshqalar. Turistlarni joylashtirishda klassik tipdagi bosh korxonadir. Uning asosiy belgilaridan biri nomerlar mavjudligidadir. Mehmonxonalar barcha zaruriy xizmatlar turlarini taqdim etadi. Har kuni to’shakni tartibga keltirish, xona (nomer) va sanitariya uzellarini yig’ishtirish, shuningdek, qo’shimcha va yo’l-yo’lakay talab qilinadigan xizmatlarni bajarish. Mehmonxonalarning turli klassifikatsiyalari mavjud. Mehmonxona xo’jaligi nazariyasi va amaliyotida xizmatlar turlari va maishiy qulayligidan kelib chiqilib otellarni guruhlarga bo’lish keng tarqalgan. Bu klassifikatsiya xizmat ko’rsatish standartiga qarab qabul qilingan otel kattegoriyasiga muvofiq belgilanadi. Attestatsiya natiajalari bo’yicha har bir mehmonxonaga razryad berildi. Bu uning binosi sifat va son xususiyatlariga, nomer fondiga, infrastrukturasi, turmush ta’minoti,

shuningdek shinamlik darajasi, asosiy assortimentlari, qo’shimcha va yo’l-yo’lakay xizmatlari, xodimlar malakasi, servis madaniyatiga bog’liqdir. Razryadga ega bo’lish otel narxnomalari va mijozlar tarkibining nufuzida aks etadi. U sayohat qiluvchi shaxsga turistik bozor takliflarida erkin munosabatda bo’lishga ko’maklashadi. Mehmonxonaning sifati, xizmat ko’rsatish bilan narxini tenglashtirib ko’rish, tunash uchun qulay joy tanlashga imkon beradi. Boshqaruv organlari otel klassidan davlat investitsiyalari va soliq miqdorining taqsimlanish mezoni sifatida foydalaniladi. Mehmonxona biznesi sohasida narx siyosatini ishlab chiqishda uni hisobga oladi. Xizmatlar xili va maishiy qulaylik darajasi jihatidan otellar klassifikatsiyasi butun jahon sivilizatsiyasida qabul qilingan ko’pchilik Yevropa mamlakatlarida bunday turdagi klassifikatsiyalar davlat tarkibi (Fransiyada markaziy, Ispaniyada mahalliy) ishiga kiradi va maxsus qonunchilik aktlarini ko’rib chiqish predmeti bo’lib hisoblanadi. Boshqa mamlakatlar (jumladan Shveysariya) da ular rasmiy harakterga ega emas, balki mehmonxona biznesi vakillari tashabbusi bilan kelishib olinadi. Bundan tashqari ko’pgina mehmonxona zanjirlari, assotsiatsiyalar va ittifoqlar o’z klassifikatsiyalariga ega. Ularning umumiy soni 30 dan ko’p. Shu jumladan, yulduzlar tizimi (birdan beshgacha), harflar tizimi (A-V-S-O), «toj» yoki «kalitlar», ballar va boshqalar. Ularni faqat toifa (kategoriya)lari miqdori, ramzlari, balki xizmat ko’rsatish standartlari bilan ham farqlanadi. Bu farqlar davlatning tarixiy madaniy xususiyatlaridan kelib chiqadi va milliy an’analar, urf- odatlar bilan uzviy bog’liqdir. Otellarning asosiy mijozlari ichki turistlar hisoblanadi. Ular yil davomida 70-90 % yuklanishni ta’minlaydi. Amalda ana shular mehmonxona bazasiga talab va servis darajasini belgilaydilar. BTTning nomerlar hajmi, ularni joylashgani, qulayligi va jihozlanishi, boshqa binolari mavjudligi, mehmonlar dam olishi va ishbilarmonlar ishlashi uchun jihozlangan binolar borligi, ularga xizmat ko’rsatish qanday yo’lga qo’yilganiga qarab otellar yulduzli klassifikatsiyasidan foydalanishni tavsiya qildi. Mehmonxona korxonalarini yulduz bilan ajratish eng ko’p tarqalgan lekin u ham universal emas. Misol uchun, Ispaniyada birdan besh yulduzagacha mehmonxona kategoriyalari belgilangan bo’lib, unda xizmat ko’rsatishning yuqori sifatlisi alohida ajratilgan. Xuddi shuncha kategoriya Fransiyada ham amal qilinadi: yulduzsiz, birdan to’rt

yulduzgacha va to’rt yulduz «lyuks». Vengriyada otellar esa besh razryadga ega bo’lib u birdan besh yulduzgachadir. Korxona moddiy bazasi xilma-xil talablariga asoslangan va uning ekspluatatsiya holati, servis madaniyati va sifati hisobga olingan mehmonxonalar klassifikatsiyasi harakterlidir. Tashrif buyuruvchilarni qabul qilish qanchalik yaxshi tashkil etilsa, joylashish vositasining kategoriyasi shuncha yuqori bo’ladi. Mehmonxonalar o’rtasida jihozlanishi va ko’rsatayotgan xizmatlari xususiyatlariga qarab, keng profildagi mehmonxonalar ajralib turadi. Ya’ni ular apart-otel (kvartira tipida), motellar, kurort mehmonxonalari, klublar yashash bilan birga va boshqalar. Turistik biznesda keyingi yillarda «Pucopte» (inglizchadan report - kurort) klass otellar tarmog’i tez rivojlana boshladi. Odatda ular manzarali qirg’oq bo’ylarida joylashgan. Tropik bog’lar va parklar ko’rinishidagi yam-yashil daraxtlarga burkangan «risorts» lar jannati dam olish joylaridir. Bu kategoriyadagi otellarga tijorat xizmat «hammasi bor» tizimi muvaffaqiyatni keltiradi. Ular tomonidan amalga oshirilayotgan xizmatlarga joylashish, ovqatlanish («shved dasturxoni»), ko’ngil ochish barlardan tez-tez bepul foydalanish, shuningdek samolyotga imtiyozli biletlar, transfer, ekskursiyalar kiradi. Shinam va uncha qimmat bo’lmagan dam olish a’lo darajada transport xizmati ko’rsatish bilan uyg’unlashib ketgan. Bolalar va uy hayvonlarini nazorat betida qoldirish mumkin. Shuningdek boshqa qulayliklar «Risorte»ni turistlar uchun ayniqsa o’rta xol sayyohlar uchun yanada jozibador qiladi. Mulkchilikka munosabat o’zgarishi kondominium tizimida o’z aksini topgan. Ya’ni bir necha shaxs birgalikda bitta mulkni egallaydi. Bu g’arbda keng tarqalgan va mamlakat turistik bozoriga taymsher ko’rinishida kirib kelgan. Taymsher. (Timshare, inglizchadan tarjima qilinsa «Vaqt qismi» degan ma’noni beradi) - bu birgalikdagi egalik, aniqrog’i klubli joylashtirish vositalarini ulardan ma’lum vaqt ichida foydalanish huquqi bilan uzoq muddatga ijaraga olish (misol uchun, 30-50 va ko’proq yil davomida har yili bir haftaga) dir. Klassik taymsher xususiyatlari shundan iboratki, dam olishning ma’lum davriga mulk egasi ekanligi haqida sertifikat mavjud bo’ladi. Bir qator mamlakatlarda taymsher meros qilib berilishi, garov vositasi, kreditni ta’minlash va boshqa vositalar sifatida foydalanishi mumkin.

Ixtisoslashgan muassasalar ham turistlarga xizmat ko’rsatish uchun mo’ljallangan. Ular nomerlarga ega emas. Bu yerda boshpana bo’lib binolar, kollektiv uxlashxonalari yoki maydonlar xizmat qiladi. Ixtisoslashtirilgan muassasalar tunash uchun joy beradi. Ammo turistlarni joylashtirish ular uchun bosh vazifa emas. Bu guruhga sog’lomlashtirish muassasalari (sanatoriyalar, reablitatsiya markazlari, «Sog’lomlashtirish firmalari» va boshqa.), dam olish va mehnat qilish, jamoat transporti vositalari, uxlash xonalari bilan jihozlangan (poyezd, kema) vositalar, shuningdek kongress-markazlar tipidagi binolar kiradi. Qaysiki ular bazasida simpoziumlar, konferensiyalar va boshqa ixtisoslashgan tadbirlar o’tkaziladi va ularning ishtirokchilarini joylashtirish amalga oshiriladi. Boshqa kollektiv joylashtirish vositalari. O’zlariga eng avvalo dam olish uchun mo’ljallangan turar joylar majmuasi (bungalo) uylar va boshqalarni qamrab oladi. Ular yagona boshqaruvda bo’lib, cheklangan mehmonxona xizmatlarini ko’rsatadi. Misol uchun, turizm bo’yicha Irlandiya Kengashi dam olish uchun kompleks uylariga quyidagi talablarni qo’yadi: Kompleks kamida to’qqizta binodan iborat bo’lishi va ulardan birida idorada ifoda joylashishi kerak. Bino o’zida alohida kirish joylari bo’lgan kapital qurilishni mujassam etgan, yaxshi ekspluatatsion holatda bo’lishi lozim. Har bir binoda mebelli uy, ovqatlanish, dam olish xonalari, shuningdek omborxona, cho’milish (vanna) xonasi va hojatxonalar bo’ladi. Uydan tashqarida esa foydalaniladigan keng-mo’l joylar ko’zda tutiladi. Joylashtirish vositasi har bir yangi yashovchi uchun yig’ishtirilib, tayyorlanadi. Unda ko’rpa-tushaklarni yig’ishtirish va binoni supirish –sidirishda mijozga xizmat ko’rsatilmaydi. Kollektiv joylashtirishning boshqa vositalari tarkibiga kempinglar uchun maydonlardagi ob’ektlar kichik kemalar uchun buxtalar kiradi. Kepinglar – avtoturistlar uchun qo’riqlanadigan va yaxshi jihozlangan maydonlari bor lagerlardir. Ular energiya ta’minoti, kanalizatsiya tizimi bilan jihozlangan majmuasidir. Kempingda avtomobillar turadigan alohida maxsus joylar ajratilgan bo’lib, shuningdek avtomobillarni profilaktik ko’rikdan o’tkazadigan, yuvish va ta’mirlash ustaxonasiga ega bo’ladi. Bundan tashqari kempingda avtoturistlarga bir qator axborot, savdo, vaqtni mazmunli o’tkazish xizmatlari taqdim etiladi. Ularning sifati va assortimentiga qarab kempinglarga ma’lum kategoriya – birdan to’rtgacha yulduz beriladi. Yuqori kategoriyali lagerlar avtoturistlar uchun tennis kortlari,

basseynlar, saunalar, suv attraksionlariga ega bo’ladilar. Vaqtni mazmunli o’tkazish markazlari tashkil qiladilar. Sport va ko’ngil ochish ob’ektlaridan tashqari, ularda savdo va ovqatlanish korxonalari, kir yuvish, aloqa bo’limlari, prokat punktlari bo’ladi. Bular ko’pincha ko’p profili kechayu-kunduz ishlovchi mehmonxonalar, turbazalar va motellar tarkibiga kiradi. Turistik avtofurgonlar uzunligi odatda 6 metr, eni esa 2,20 metrdan oshmaydi. Uning og’irligi 500 dan 1000 kg. gacha keladi. To’g’ri, juda katta va og’irlikka ega bo’lgan boshqa namunalari ham mavjud. Shinamligi jihatidan bu turar joylar zamonaviy dala hovli- dachalaridan qolishmaydi. Ularda uxlash xonasi, oshxona, gaz plitasi, sovutgich hojatxona va dush bor. Joylashtirish vositalarining dachalardan afzalligi shundaki, ularda sayohat qilish mumkin. Ular erkin harakatlanishga imkon beradi. Turistlarni jadvalga qarab jamoat transporti kelishini kutishlariga hojat qoldirmaydi. Infrastruktura yaxshi rivojlangan mamlakatlarga ham bemalol boradi. Turistlar liq to’la va qimmat otellardan joy qidirmaydi, shuningdek yirik xalqaro tadbirlar o’tkazilayotganda (butun jahon ko’rgazmasi, Olimpiya uyinlari kabilarda) turarjoy muammosini hal etadi. Joylashish vositalarining keyingi boshqa kollektiv guruhlarini turistik yotoqxonalar, yoshlar mehmonxonalari, maktab va talabalar yotoqxonalari, qariyalar dam olish uylari va shularga o’xshash ijtimoiy ahamiyatga ega binolar tashkil qiladi. Turistlarni joylashtirishning individual vositalari. Individual joylashish uchun imkoniyatlar juda keng. Sayyoh o’zining shahardan tashqaridagi shaxsiy uyida tuxtashi mumkin. Agentlik yoki xususiy shaxsdan ijaraga to’liq jihozlangan (uy, xona, kottej) turarjoy olishi yoki tanish bilish va qarindoshlarnikiga bepul joylashishi mumkin. Ijaraga beriladigan xona va binolar boshqa mehmonxonavozlik ob’ektlariga o’xshashlik klassifikatsiyasiga kiradi. Fransiyada mebelli kvartiralarga qo’yiladigan talablar to’liq ruyxati ishlab chiqilgan va tasdiqlangan. Ularning maydoni hajmi, shifti balandligi, krovatlar enliligi (besh yulduzli kategoriya) ga qarab bir yulduzdan besh yulduzgacha ma’lum kategoriya beriladi. Bunda shuningdek gaz plitada konforkalar soni, muzlatgich (xolodilnik) sig’imi, hisob tizimi, telefon borligi, balkon hajmi, lift xizmati, avtomobilni saqlash maydonchasi mavjudligi ham hisobga olinadi. Hordiq olishdan tashqari mijoz xohishiga qarab, ayrim qo’shimcha xizmatlar – xonani yig’ishtirish choyshab almashtirish, ovqatlantirish xizmatlari ko’rsatiladi.

Turizmda ovqatlantirishni tashkil etish. Turistning ovqatga bo’lgan ehtiyojini umumiy ovqatlanish korxonalari qondiradi. Ular xilma-xil shakllari bilan farq qiladi. Turistik ovqatlanish industriyasiga restoranlar, kafelar, barlar, oshxonalar, tamaddixonalar va boshqalar kiradi. Turistlarning bular singari joylashtirish vositalari bilan birgalikdagi ovqatlanish korxonalari xizmat sifati va madaniyati, oshxonasi va taklif etadigan taomlari, o’rinlar soni, ish rejimi, mijozlarga xizmat ko’rsatish shakllari bilan klassifikatsiyalanadi. Turizmda ovqatlantirish korxonalar klassifikatsiyasi va ularga qo’yiladigan talablar. Turistik xizmat ko’rsatish texnologiyasida asosiy xizmatlardan biri bu ovqatlantirish hisoblanadi. Ovqatlantirish turizm industriyasi o’z ichiga quyidagi ovqatlantirish korxonalari turlarini oladi: 1. Restoranlar. 2. Kafe. 3. Barlar (gril barlari, pivo barlari, foto barlari, kokteyl barlari va boshqalar). 4. Oshxonalar. 5. Oshxona – fabrikalar. 6. Tayyorlov fabrikalari. 7. Bufetlar. 8. Oziq-ovqat va qandolat magazinlari. Bunday korxonalar turistik firmalarning o’zida bo’lishi yoki ijaraga olinishi mumkin. Ularning ko’pchiligi mehmonxonalar tarkibiga kirgan bo’ladi, kamdan kam hollarda mustaqil faoliyat yuritadilar.  Korxonalar xizmat ko’rsatish shakliga ko’ra ofitsiantlar xizmat ko’rsatadigan va o’z-o’ziga xizmat ko’rsatadigan ko’rinishga ega bo’ladi.  Turistlar ovqatlanishi rejimi bo’yicha to’liq pansion va yarim pansionga;  maxsus ovqatlantirishga;  bolalarni ovqatlantirish va boshqalarga bo’linadi. Qator mehmonxonalar nomerlarida oshxonalar, mini barlar mavjud. Ovqatlantirish xizmati ham nomerda, ham ovqatlantirish korxonalarida ko’rsatilishi mumkin. Turistlarni ovqatlantirish turlari bo’yicha bu xizmat:  kompleks ovqatlantirishga;

 tanlash asosida ovqatlantirishga, avvaldan buyurtma orqali ovqatlantirish, shu jumladan, bayramlar, qabullar, yubileylar, banketlarga xizmat ko’rsatish kabilarga bo’linadi. Bundan tashqari, ovqatlantirish korxonalari milliy, yevropa, koreys, xitoy, gruzin va boshqa oshxonalarga bo’linishi mumkin. Korxonalar yana joylar soni, ish tartibiga qarab ham ajratiladi. Texnik jihozlanishi, ko’rsatiladigan xizmatlar sifati va hajmi, joyning arxitektura-badiiy jihatdan bezatilishi, narxlar, joylashgan joyi, avtomatlashtirilganlik darajasi va korxonaning boshqa ko’rsatkichlariga ko’ra ovqatlantirish turizmi industriyasi korxonalari kategoriyalariga ajratiladi. Kategoriya - ovqatlantirish korxonasining xizmat ko’rsatish darajasini belgilovchi farqli belgi hisoblanadi. Kategoriya * (yulduz) belgisi bilan belgilanadi. Yuqori kategoriya - 5 yulduzli past kategoriyaligi esa bir yulduzli hisoblanadi. O’rnatilgan talablar javob bermagan sertifikatsiyadan o’tmagan korxonalar eski kategoriyada qoladilar. Kategoriya berish O’zbekiston Respublikasining sertifikatsiyalash organlari tomonidan amalga oshiriladi. Agar biz ovqatlanish sektorida uning ishi turistik madaniy xordiq olishni tashkil etilishiga qaratilganini e’tibordan qochirsak, tasavvurimiz uncha to’liq bo’lmaydi. Ovqatlanish korxonasi mijozlarni normal hayoti uchun nafaqat zarur kaloriyali taomlar bilan ta’minlaydi, balki ko’ngil ochish va yorqin unitilmas taassurotlar olish imkonini ham beradi. Ko’pchilik sayyohatchilar turli mamlakatlar milliy taomlari bilan tanishish maqsadida maxsus gostronomik va ichimlik safarlariga otlanadilar. Bunday safarlar chog’ida ular mahalliy urf-odatlar bilan tanishishadi. Ko’p hollarda folklor bayramlari ishtirokchisiga aylanadilar. Germaniya va Chexiyada bo’lganda, masalan, pivo muassasalariga kirilmasdan qolmaydi. Ispaniyada bo’lishni esa «passov a tapeo» siz, ya’ni barlar bo’ylab sayr vino va pivoga qo’shib beriladigan gazaklarni tatib ko’rishni tasavvur qilib bo’lmaydi. Turistlarda etnografik restoranlar va kafelar katta qiziqish uyg’otadi. Ulardagi milliy ichki joziba, orastalik, ofitsiantlar kiyimi, orkestr repertuari, taklif qilinadigan taomlar va ichimliklar hech kimni korxonalari befarq qoldirmaydi. Milliylikdan tashqari, ovqatlanish korxonalari boshqa har xil ko’rinishda bo’lishi ham mumkin: bank o’ziga xos xizmatlaridan tortib, shamol tegirmonlarigacha. Tanlash markaziy mavzusi zallarni jihozlanishi, mijozlarga xizmat ko’rsatish marketing tadqiqotlari va san’at uyg’unligini qamrab oladi. Bozor

vaziyatini bilish va raqobat sharoiti mavzu istiqbollarini begilash imkonini beradi. Bunda restoranlarning tajribali menejerlari ko’pincha o’z funksiyalariga tayanadilar. Mavzular tanlash hamisha ma’lum qaltisliklar bilan kechadi. Muvaffaqiyatsizlikka uchralganda uni almashtirishga to’g’ri keladi. Bunday vaziyatlarda odatda restoranlar lavhasini yoki taomnomasinigina yangilash bilan cheklanishmaydi. Ular binoni to’liq rekonstruksiya qiladilar. Yangi xodimlar yollaydilar, taomnoma tuzadilar va oshxona jihozlari buyuradilar. Tanlangan mavzuga doir tegishli ko’ngil ochar dasturlar o’ylab topadilar. Odatda bunday qayta qurish ishlari qimmatga tushadi. Shuning uchun ungacha moliyaviy reja ishlab chiqiladi va qarorlar qabul qilinadi.

Foydalaniladigan adabiyotlar: 1. M.N. Muminova, M.A. Maksumova «Kasbiy etika va etiket», uslubiy qo’llanma, T.,2006. 2. I. A. Karimov «Istiqlol va ma’naviyat» T.,1994. 3. I. A. Karimov «O’zbekiston buyuk kelajak sari» T.,1998. 4. N. E. Muhammadiyev «Kasb etikasi va estetik madaniyati»- Toshkent,1998 y. 5. M. Abdullayev, E. Xakimov «Vvedeniye v etiku»-Namangan, 1998. 6. Abdulla SHer «Axloqshunoslik» Ma’ruzalar matni, Toshkent, 2000 7. V.G. Fedsov «Kultura servisa» Uchebno-prakticheskoye posobiye - M., «PRIOR», 2001. 8. A.A. Avloniy «Turkiy guliston yohud ahloq», T. 1992. 9. Y. Y. Petrunin, V.K. Borisov «Etika biznesa» M., «Delo»,2000. 10. S. S. Gulomov «Tadbirkorlik va kichik biznes» - T., «Shark», 2002.

O'xshashlar

Turizm sohasida ovqatlantirish xizmatlari

Turizm sohasida joylashtirish xizmatlari

Turizmda xizmatlar va ularning xususiyatlari

Turistik marshrutlarni ishlab chiqish

Turizm sohasidagi xizmatlar va mahsulotlar