Turizmda xizmatlar va ularning xususiyatlari - Iqtisodiyot - Referatlar

Turizmda xizmatlar va ularning xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

20.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

29.314453125 KB

Ko'chirib olish

Turizmda xizmatlar va ularning xususiyatlari Reja: Turistik xizmatlarning xususiyatlari. Xizmat ko’rsatish darajalari (klasslari). Xizmatlar paketi. .Xizmat ko’rsatish dasturi. Xizmat yetkazib beruvchilar.

Turistik xizmatlarning xususiyatlari. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tadbirkorlar odatdagi muhit sharoiti tashqarisida bo’lib qoldilar, chunki oldin yagona tovar bo’lib moddiy mahsulot, aniqrog’i uning torgina qismi – xalq iste’moli tovarlari hisoblanar edi. Yangi munosabatlar kapital bozori, ishchi kuchlari xizmat bozori va h.k. kabi bozorning yangi segmentlarini o’zlashtirishni talab etadi.Chet elda xizmatlar sohasi iqtisodiyotning tez taraqqiy etuvchi tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Dunyodagi rivojlangan mamlakatlarda yalpi ichki mahsulotida xizmatlar ulushi 60 foizdan ham oshadi. O’zbekistonda turizm bozorini o’rganish va rivojlantirish uchun, avvalo turistik xizmatlarning mohiyatini aniqlash zarur. Xizmat termini xalqaro standartlarda berilishicha – bu ijro etuvchi va iste’molchi o’rtasidagi bevosita o’zaro ta’sirning natijasidir, hamda iste’molchi ehtiyojini qondirish bo’yicha ijrochining shaxsiy faoliyati natijasi hisoblanadi. Bu tushuncha o’z tarkibiga qo’yidagilarni qamrab oladi: 1. Xizmat iste’molchilari va ijro etuvchilarning o’zaro ta’siri; 2. Ijrochilarning o’zlari tamonidan xizmat ko’rsatish jarayoni (ya’ni, ma’lum ishlarni bajarish); 3. «Qayta tashkil qilingan mahsulot» yoki «xizmatlar natijasi» ko’rinishidagi ushbu faoliyat natijalari. Turistik xizmat – turistlarni mos ravishdagi ehtiyojlarini qondirish bo’yicha turistik korxona faoliyati natijasi hisoblanadi. Turistik korxonaning ishi barcha sayohatlarni tashkil qilish bilan birga alohida xizmatlarni tashkil qilishi ham mumkin. Boshqa istalgan xizmat turlari kabi turistik xizmatlar o’ziga xos xususiyatlari bilan farqlanadi, buni shartli ravishda «uchta S » bilan belgilasak u qo’yidagi xolatda bo’ladi:  Sezilmaslik . Turistik xizmatlar moddiy mahsulot bo’lib hisoblanmaydi. Ular ijtimoiy – madaniy ( nomoddiy ) sohalarga tegishli bo’ladi, chunki iste’molchini ijtimoiy-madaniy xizmatlarga bo’lgan ehtiyojini jismoniy, intelletual, ma’naviy va h.k. ehtiyojini qondirish bo’yicha xizmatlarni ijro etuvchilar faoliyati

aniqlaydi. Ularni harid vaqtida ko’rish yoki baholash mumkin emas. Bunday xizmatlar ob’ekti bo’lib, shaxsan iste’molchi hisoblanadi (turist);  Servisni va iste’molchini o’zaro bog’liqligi . Xizmatlar iste’molchi va ijro etuvchilarning o’zaro ta’siri natijasidan tashkil topganligi sababli, turistik xizmatlarni ko’rsatish jarayoni ( ishlab chiqarish ) iste’mol bilan birga parallel ravishda yuz beradi. Ma’lumki, moddiy shaklda tavarlarni ishlab chiqarish, uni sotuvidan oldin bo’ladi, faqat undan keyingina iste’mol jarayoni boshlanadi;  Saqlanmaslik . Turistik xizmatlarning saqlanmasligi (saqlash mumkin emasligi). Turistik xizmatlarning hayotiy sikli moddiy tovardan tubdan farq qiladi, xususan saqlash bosqichining mavjud bo’lmaganligi bilan turistik xizmatlarni saqlanmasligi bozor kon’yukturasini yaxshilab o’rganishni, talab va taklifni mo’tonosibligini talab etadi,chunki xizmatlar talab bo’lmaganga qadar «omborlarda» turib qoladigan mahsulot emas. Turistik xizmatlar tarkibida asosiy va qo’shimcha xizmatlar bilan farqlanadi. Turistik korxonalar ko’rsatadigan asosiy xizmatlarga qo’yidagilar kiradi:  Tashishni tashkil etish bo’yicha xizmatlar;  Joylashtirish;  Turistlarni ovqatlantirish; Turistik korxonalar ko’rsatadigan qo’shimcha xizmatlarga qo’yidagilar kiradi:  Sayohatni ( ekskursiyani ) tashkil etish bo ’ yicha xizmatlar ;  Turistlarni sug’urtalash bo’yicha xizmatlar;  Gid (turistlarga izoh, tushuntirish beruvchi shaxs), gid-tarjimon xizmatlari;  Turistlarni yashab turgan joyidan uning vaqtinchalik kelib tushgan joyigacha -mamlakatgacha va teskari (transfer) tashish bo’yicha , hamda sayohat shartlarida ko’zda to’tilgan mamlakat hududida (vaqtinchalik kelgan joyidan) istalgan boshqa tashishlar bo’yicha xizmatlar;  Texnikani ta’mirlash bo’yicha xizmatlar;  Prokat bo’yicha xizmatlar;

 Valyuta ayirboshlash;  Telefon xizmati ;  Pochta xizmati ;  Maishiy xizmat ko’rsatish xizmatlari;  Plyajlardan foydalanish xizmatlari va h.k. Bunday bo’linish iste’mol hususiyatlari nuqtai nazaridan olib qaraganda, ahamiyatli farqlar yo’qligi sababli shartlidir. Yo’llanmada qayd qilingan va asosiy dasturga kiritilgan xizmatlar asosiy hisoblanadi. Qo’shimcha xizmatlarni yetib kelgan joyida turistni o’zi mustaqil harid qiladi. Ular yo’llanma narxiga kirmaydi. Ko’pgina holatlarda turistik asosiy xizmatlarga transport xizmatlari, joylashish va ovqatlantirish xizmatlaridan tashkil topadi. Ammo, tanishuv (ekskursion), malakaviy ish turizmi, sport, diniy maqsadlarda sayohatlar tashkil etilganda qo’shimcha xizmatlar ham ushbu turlarning asosini tashkil etadi. Asosiy va qo’shimcha xizmatlar o’rtasidagi farq, ularni dastlabki harid qilingan yo’llanma paketiga kiritilgan xizmatlardan tashkil topadi. Turistlarga nomoddiy xizmatlardan tashqari moddiy xizmatlar yoki maxsus mahsulotlar taqdim etilishi mumkin, masalan shahar rejasi, metro haritasi, suvenirlar, turistik jihozlar. Shunday qilib O’zbekistonda turizm bozorini o’rganish va rivojlantirish jarayonida, kelgusida turizmni asl mohiyatini belgilovchi qo’yidagi uchta jihatlarni hisobga olishni xozirgi davr talab qilmoqda:  dam olish va ko’ngil ochar faoliyat sifatida;  bevosita turizmga xizmat qiluvchi tarmoqni qamrab oluvchi biznes sifatida;  turizm bozoriga yo’naltirilgan moddiy ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish tarmog’i korxonasining faoliyati sifatida.

Xizmat ko’rsatish darajalari (klasslari). Xizmat ko’rsatish darajalari taqdim etilayotgan xizmatlar sifatini belgilash uchun ishlatiladi. Turistik mahsulot turli tuman xizmatlar yig’indisidan iborat bo’lganligi uchun ularni turistga sotishda darajasini belgilash bilan bog’liq muammolar kelib chiqadi. Turlar va xizmatlarning darajasini belgilash bo’yicha bizning mamlakatimiz bozorlarida ham xalqaro bozorda ham normativ standartlar mavjud emas. Shuning uchun turoperator va turagentlar turni siljitish va sotishda shartli ravishda tur bo’yicha xizmatlarni lyuks, birinchi klass, turistik klass, ekonom (iqtisod) klass qilib belgilanadi. “Lyuks klass”. Ushbu klass bo’yicha turlarni tashkil qilishda odatda eng yuqori darajali xizmatlar jalb qilinadi: 5 yulduzli hashamatli mehmonxonalar, birinchi klass va biznes aviatsiya samalyotlarida uchish, hashamatli restoranlarda ovqatlanish, alohida transport lyuks klass mashinalarida, alohida gid xizmatlari va h.k. Bunday turlar VIP -xizmat ko’rsatish turkumi (razryadi) bo’yicha taqdim etiladi. Birinchi klass (daraja) – bu ham nisbatan yuqori darajali xizmat ko’rsatish bo’lib, 4-5 yulduzli mehmonxonalarda joylashtirish, biznes klass darajadagi samalyotlarda uchishning obro’li restoranlarda ovqatlanishni, individual transfertni, gid xizmatlarini nazarda to’tadi. Turistik klass 2-3 yulduzli mehmonxonalarda joylashtirishni, doimo aviareyslarning iqtisod klasslarida uchishni, shved stol tipi bo’yicha ovqatlanishni, guruhli transfertni nazarda to’tuvchi eng ommalashgan xizmat ko’rsatish turidir. Iqtisod klassi. Eng arzon xizmat ko’rsatish turidir. Odatda iqtisod klassidan talabalar va kam ta’minlanganlar foydalanadi. Ushbu klass dasturlari yuqori darajada bo’lmagan xizmatlarni kam miqdorda taqdim etishni ko’zda to’tadi: 1-2 yuldzuli mehmonxonada joylashtirish, yotoqxonalarda joylashtirish, o’z-o’ziga xizmat ko’rsatish tamoyili bo’yicha faoliyat yurituvchi kichik va kooperativ mehmonxonalarda joylashtirish, charter aviareyslarida uchish, ko’tib olish va kuzatish jamoat transportida amalga oshirilishi mumkin. Bir so’z bilan aytganda hammasi tejamli va arzon.

Ammo shuni unutmaslik lozimki, ushbu belgilashlarning barchasi shartlidir va ko’pincha ular milliy variantlar va farqlarga ega. Nima bo’lganda ham turni sotib olishda har bir xizmat darajasini va uning tarkibini aniqlashtirish lozim. Xizmatlar paketi. Kompleks xizmat ko’rsatish o’z ichiga turistik xizmatlar to’plami turpaketni oladi. Turizmda xizmatlar turli tumandir: joylashtirish, ovqatlantirish, tashish, ekskursion, dam olish-ko’ngilochar va maishiy xizmatlar, sport va kurort dasturlari, turistik safarlar va h.k. Turistik amaliyotda asosiy va qo’shimcha xizmatlar tushunchalari amal qiladi. Ular o’rtasida qanday farq bor? Iste’molchilik hususiyatlari nuqtai nazaridan ular o’rtasida hech qanday farq mavjud emas. Ekskursiyalar agar ular turning narxiga va kompleks xizmat ko’rsatishiga kiritilgan bo’lsa ular asosiy xizmatlar hisoblanadi, ammo agar turist o’z hohishiga binoan to’langan turga qo’shimcha ravishda yana biror ekskursiyani harid qilsa, bu qo’shimcha xizmatga aylanadi. Shunday qilib asosiy va qo’shimcha xizmatlar o’rtasidagi farq ularning turist tomonidan dastlabki sotib olingan turga aloqadorligiga bog’liq. Amaliyotda asosiy turistik mahsulot bu xizmat ko’rsatish kompleksidir, ya’ni turistlarga yagona paketda sotiluvchi xizmatlarning standart to’plami. Xizmatlar paketi (turpaket) - turoperator tomonidan yaratilgan va ma’lum xizmatlar to’plami: tashish, joylashtirish, ovqatlanish, ekskursiyalar va h.k. xizmatlar to’plamidan iborat turistik mahsulotdir. Turdagi xizmatlar paketi turist tomonidan tanlangan turistik dam olish turi bo’yicha ularning ehtiyojlari va sayohat maqsadidan kelib chiqqan holda shakllantiriladi. Tur va uning paketini shakllantirishda turistlar bilan ishlashning ikki varianti mavjud: 1 ) buyurtmali turlar sotilishi ; 2 ) inklyuziv turlar sotilishi . Buyurtmali tur. Buyurtmali turlarning sotishda dasturni shakllantirish va xizmatlar tarkibini yaxlitlash turist hohishiga binoan, uning bevosita ishtirokida

amalga oshiriladi. Turistga taklif etilayotgan dam olish maskanida turli xil tur xizmatlarning har biri bo’yicha turli xizmat ko’rsatish variantlari taklif etiladi:  joylashtirish-joylashgan joyi va turi, darajasi bo’yicha turli xil mehmonxonalar;  ovqatlanish-turli variantlar (to’liq yoki to’liq yarim pansion, yoki umuman ovqatlanishsiz) shved stoli yoki “alya kort” va x.k.;  ekskursiyalar, harid -ko’ngilochar xizmatlar ;  transport xizmatlari – aviauchish variantlari, temiryo’l tashuvlar, avtomobil ijarasi va h.k. variantlari ;  sport va davolanish kurort xizmatlari ;  viza xizmatlari, shuningdek sug’urta xizmatlari. Yuqorida aytilganidek bunday turlarni tuzishda turistning o’zi bevosita ishtirok etadi. Turist tomonidan talangan xizmatlar tur dasturiga shakllantirladi. Narx hisoblanadi, uni turist turpaketga ega bo’lgach to’laydi. Odatda bunday buyurmalar agentliklarda shakllantiriladi va so’ng joriy uchun turoperatorga yo’naltiriladi. Buyurtmalarning tez va sifati ajralishini ta’minlash uchun bugungi kunda xalqaro turizmda turagentliklar va operatorlik kompaniyalari tomonidan zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalanmoqda. Xalqaro turizmda paketni yaxlitlash muammolari, narxni hisoblash va turni sotishni operativ hal qilish uchun kompyuter va telefaks aloqasidan keng foydalaniladi. Inklyuziv tur (IT). Bu oldindan rejalashtirilgan va dam olishning yoki turizmning ma’lum turi, hamda turistlarning ma’lum ijtimoiy guruhiga va yoniga yo’naltirilgan qat’iy xizmatlar to’plamidir. Eng ko’p tarqalgan inklyuziv turlar deb marshrutli turlarni aytish mumkin. Ya’ni bunda turistlar guruhi avtobusda bir nechta shaharlar va mamlakatlar bo’ylab sayohat qiladi. Ushbu turning o’ziga xos xususiyatlari (sayohat grafigi va muddatlari bilan qat’iy bog’langan, barcha uchun yagona dastur) uning buyurtmali bo’lishiga yo’l qo’ymaydi. Kruiz turlar, xobbi turlar ham inklyuzivdir. Inklyuziv turlar xizmatlar tarkibi o’zgarmaydi. Turist bunday turni to’lig’icha sotib olishi yoki undan butunlay voz kechishi mumkin. Inklyuziv turlar barqaror talabga ega taniqli turizm va dam olish maskanlaridagi

marshrutlarda tashkillashtiriladi va taklif etiladi. Inklyuziv turlar narxining katta qismini joylashtirish, ovqatlanish to’lovlari tashkil etadi. Xalqaro (aviat) havo transportlari assotsiatsiyasi talabiga binoan inklyuziv turlar o’z ichiga 3 tadan kam bo’lmagan xizmatlar: aviauchish, joylashtirish, butun marshtur bo’ylab sayohat va yuqoridagi 2 tasi bilan bog’liq bo’lmagan biror xizmat (ekskursiya, avtomobil ijarasi va h.k.). Bunday turlarga bo’lgan talabning tebranishiga qaramasdan, ularni rivojlantirishning ma’lum afzalliklari mavjud:  umuman olganda kompleks sayohat alohida sotib olinadigan xizmatlar to’plamidan arzondir;  narxlari oldindan ma’lum bo’lganligi uchun turagentlarning turistlarga qanday marshrutni tanlash borasida maslahat berishlari oson kechadi. Bunda dasturlar ham oldindan belgilangan bo’ladi ;  o’z mahsulotining jozibadorligini ko’rsatish uchun ko’proq imkoniyatning borligi. Inklyuziv turlarning kamchiliklari:  bunday turda mijozni qiziqtirmagan xizmatlarning mavjud bo’lish ehtimoli bor;  dasturning haddan tashqari to’yinganligi ;  bunday tur reklamasi iste’molchilarning faqatgina bir qisminigina jalb qilishi mumkin. Buyurtmali turlarda turoperator doimiy ravishda mehmonxonalardagi tasdiqlanmagan o’rinlarga kvotalarni ushlab turish lozim. Sotishda turli talabnomalar bo’lishi mumkin. Turoperator turli mehmonxonalarda joylashtirilgan turistlar bilan ishlashiga to’g’ri keladi. Turistlarni bir mehmonxonada joylashtirib xizmat ko’rsatish oson. Yuqorida aytib o’tilganidek barcha turistik sayohatlar individual yoki guruhli tarzda amalga oshiriladi. Paket tur (turpaket) – iste’molchilarga guruhli yoki individual variantlar bo’yicha taqdim etiladigan xizmatlar kompleksi

Turpaketni tashkillashtirishga ta’sir etuvchi omillar:  berilgan sayohatga talab mavjudligi;  xizmatlar , infratuzilma, moddiy bazaning mavjudligi;  avikompaniyalar va boshqa transport kompaniyalari bilan munosabati;  jo’natuvchi va qabul qiluvchi mamlakatlar o’rtasidagi munosabatlar;  hamkor turistik tashkilotlar bilan munosabat;  tashlangan mamlakatda turizmning rivojlanish darajasi;  mamlakatning siyosiy barqarorligi. Shuni ta’kidlash lozimki, siyosiy barqarorlik omili turoperator tomonidan o’zining strategiyasini ishlab chiqishda muhim hisoblanadi. Bizga Gresiyadagi kurd voqealari, Misrdagi terroristik portlashlar bilan bog’liq talabning keskin pasayish hollari ma’lum. Ushbu yo’nalishlarga ixtisoslashgan turoperatorlar katta yo’qotishlarni boshdan kechirdilar. Ammo shuni ham ta’kidlash lozimki, ushbu xududlarda vaziyat barqaror bo’lishi bilan turistlar oqimi yana qaytadi. Berlindagi xalqaro turizm birjasida qayd etilganidek turist xavf-xatarni unitishga moyil. U siyosiy barqarorlik ro’y bergan mamlakatlarda vaziyat yaxshilanishi bilan o’sha yerga yana oshiqadi, ayniqsa, issiq iqlimli xududlar va arzon narxlar haqida bo’lsa. Turpaket narxi . Turpaketning muvaffaqqiyatiga ta’sir etuvchi eng muhim omil bu – narxdir. Narxlashtirishda boshqalarnikiga o’xshamagan, alohida hususiyatli turpaketga ega bo’lgan turoperatorlar ko’proq erkinlikka egadir. Ular narxni asosan xizmatlarni sotib olish va boshqa harajatlar, shuningdek daromadning ma’lum foizini kiritishga asoslanib belgilaydilar. Ommaviy bozor turoperatorlari asosan raqiblar narxiga asoslanib narx belgilashadi, ayniqsa turpaketlarga talab pasayganda (o’lik mavsumda). Turpaket narxini aniqlashda turoperatorlar bozor yetakchilari narxlariga amal qilishadi. Yirik turoperatorlar harajatlarni kamaytirishadi va shu bilan raqiblarining narxlashtirishda omadga erishishlariga yo’l qo’yilmaydi. Eng ko’p qo’llaniladigan narxlashtirish usullaridan biri bu harajatlarga asoslangan narxlardir, ya’ni mahsulot tannarxi hisoblanadi va daromadning ma’lum foizi qo’shiladi. Tur paket narxiga kiruvchi daromad foizi qo’shimcha harajatlarni qoplash, fondlarga ajratmalar, maosh va sof daromadni

hisoblash orqali aniqlanadi va 15 % dan 30% gacha bo’ladi. Turizmda narxlarni hisoblashning o’ziga xos xususiyatlarini unutmaslik lozim. Masalan, agar mavsumiy dasturda uzoq-vaqtli charter reyslarining (seriyasining) ketma-ketiligi, joylashtirishning “ back to back ” tamoyili qo’llanilayotgan bo’lsa, harajatlar mavsum boshi va oxiridagi bitta bo’sh reys ma’lum samalyotdagi jo’natishlar soni va o’rinlar sonini hisoblash orqali aniqlandi. Ular kirishlar soniga bo’linadi va bu turpaket narxiga kirituvchi bitta uchishning narxidir. Ammo turoperatorlar narxlarni hisoblashning harajatlar usulini qo’llashda marketing ma’lumotlarini qo’llash bilan birga o’rta bozor narxlarini ham inobatga olishadi. Turizmda narxlar harajatlar va daromadlar notekis taqsimlangan vaqtda bozordagi talabning tebranishini ifodalaydi. “O’lik mavsum”da narxlar pasayadi va mavsumda ular qayta tiklanadi (daromad evaziga). Narxlashtirish strategiyasi rivojlanish bosqichida bu aynan turpaketlar uchun xosdir. Turpaketlar narxi nafaqat turistik bozorning holati, raqobatchilarning narxiga balki boshqa turlar narxiga ham bog’liq bo’ladi.

Xizmat ko’rsatish dasturi. Xizmat ko’rsatish dasturi-turistlar ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda ularga taqdim etiladigan xizmatlar to’plamidir. Bu xizmatlar puli oldindan to’langan va turni o’tkazish vaqti bo’yicha taqsimlangan bo’ladi. Xizmat ko’rsatish dasturini tuzishda odatda qo’yidagi yondashuvdan foydalaniladi: 1.Turoperator va turagent o’rtasida shartnoma tuzishda xizmat ko’rsatish dasturi konkret xizmat ko’rsatish kunlariga taqsimlanmasdan tuziladi, kelishiladi va tasdiqlanadi. Xizmat ko’rsatishning konkret kunlariga taqsimlanmasligiga sabab muzeylar, ekskursion maskanlar, turistlarni qiziqtiruvchi spektakl va konsertlarning vaqtini oldindan bilishning iloji yo’q. Masalan: tomonlar 6 kunlik inklyuziv turning dasturini kelishib olishda qo’yidagi dastur tasdiqlandi:  turistik klassidagi mehmonxonalarning 2-3 o’rinli xonalarida joylashtirish ;  restornda ovqatlanish – to’liq pansion ;  ekskursiyalar: Samarqandni ko’zdan kechirish (avto), Registon ansambli (piyoda)-tarixiy obidalar bo’ylab (piyoda)-shahar muzeylari (piyoda);  qo’shimcha tadbirlar: teatrga tashrif (31 kishi);  Turistlar transferti – aeroportda ko’tib olish va kuzatish. Ushbu dastur hamkor firmalar o’rtasidagi shartnomaga qo’shiladi yoki turni individual sotishda buyurtma (band qilish varaqasi) shaklida rasmiylashtiriladi. 2. Tashrifdan taxminan 3 kun oldin tomonlar qo’shimcha ravishda faks orqali konkret tayyor xizmat ko’rsatish dasturini kelishib olishadi. Individual turist bunday dasturni yo’llanma yoki vaucherni agentlikdan olishda qo’lga kiritadi. Xizmat ko’rsatish darajasi turistik xizmatlar tashkil etuvchilariga bog’liq: joylashtirish, ovqatlanish, ekskursion va transport xizmatlariga dam olish tadbirlari, tur tarkibi va ularning sayohat maqsadiga to’liq mos kelishiga bog’liq. Maqsadga muvofiq keluvchi xizmat ko’rsatish dasturlariga misollar:

Tashrif buyurish va qaytib ketish kunlari hisobga olinmagan 3 va 5 kunlik dasturlar. Tashrif kunida – mehmonxonada joylashtirish dasturi bilan tanishish, tadbirlar grafigini aniqlashtirish, kechqurun-tashrif yuzasidan (bayramona) tantanali kechki ovqat. 3 Xizmat yetkazib beruvchilar. Turistlarga xizmat ko’rsatishda sayohat vaqtida ko’pgina turli tuman tashkilotlar va korxonalar qatnashadi. Ularga joylashtirish vositalarini taqdim etuvchi tashkilotlar (mehmonxona, turbaza, motellar va h.k.). Umumiy ovqatlanish korxonalari (restoran, kafe, oshxona va h.k.). Ekskursion tashkilotlar, transport kompaniyalari, shou, kino va video va h.k. Shunga o’xshash tashkilotlar, sport tashkilotlari, rekreatsion tashkilotlar. Maishiy xizmat firmalar, savdo va h.k. turli tashkilotlar. Tur davomida turistlarga kompleks xizmat ko’rsatishda ishtirok etuvchi barcha korxona va tashkilotlarni turizm amaliyotida xizmatlar yetkazib beruvchilar deb nomlash qabul qilingan. Turistik mahsulotni yaratish va sotishdagi turoperatorning roli haqida so’z ketganda xizmatlar yetkazib beruvchilarining asosiy ekanligini ham unutmaslik lozim. Chunki, turist tomonidan mahsulotni sifatli deb tan olinishi har bir alohida xizmatning hususiyatlariga bog’liq. Shuning uchun turdasturlarini tuzishida xizmatlar yetkazib beruvchilariga alohida e’tibor beriladi va xizmatlar yetkzib beruvchilar bilan ishlashda:  hamkor tomonidan taqdim etilayotgan xizmatlarning sifatiga jiddiy yondashuv. Shuningdek ushbu firmaning bozordagi obro’yini inobatga olish;  mehmonxonalar, umumiy ovqatlanish korxonalari, transport xizmatlari turi va darajasining konkret tur mo’ljallangan turizm turi va iste’molchilarning ijtimoiy bo’g’iniga muofiqligi;  hamkorlik bo’yicha shartnomaviy hujjatlashtirishga jiddiy va e’tiborli yondashuv chunki bu kelajakda firma obro’ysiga ta’sir ko’rsatish

mumkin. Istqbolli hamkorni topish uchun u yoki bu mamlakatda ro’yxatdan o’tgan ko’p sonli firmalar ichidan siz bilan hamkorlik qilishga qiziqayotgan va sizning bu boradagi talablaringizga javob bera oladigan firmani tanlashingiz lozim. Qidiruvda siz turli ma’lumotnomalar, internet va h.k. kommunikatsiya vositalaridan foydalanishingiz mumkin. Xizmatlar yetkazib beruvchilari bilan maxsus ko’rgazma, yarmarka va h.k. aloqa o’rnatish odatiy usullardan biridir. Xizmatlar yetkazib beruvchilar hududiy qiziqish, turizm turi, dasturning tarkibi, shuningdek iste’molchilarning yoshi ijtimoiy va iqtisodiy segmentlari bo’yicha tanlanadi. Undan tashqari firmaning obro’yi va kasbiy sifatlari ham muhim ahamiyatga ega. Taklif etilayotgan xizmatlar paketining joriysi uchun qo’yidagi xizmatlar yetkazib beruvchilar zarur: - Yuqori darajali mehmonxona, qo’lay avtobuslar va turistlarga ijaraga berish uchun mashinalarga ega transport kompaniyalari. Yuqori darajali, taomni xonaga yetkazib berish va menyuni turistlar bilan kelishish imkoniyatini beruvchi restoran ; - guruhli va individual ekskursiyalarni tashkil etuvchi va yuqori darajadi gidlarni taqdim eta oladigan ekskursion tashkilotlar; - teatr-manzarali tashkilotlar, tungi klublar, akvapark, tabiiy va tematik parklar, baliq ovlash xo’jaliklari.

Foydalaniladigan adabiyotlar: 1. M.N. Muminova, M.A. Maksumova «Kasbiy etika va etiket», uslubiy qo’llanma, T.,2006. 2. I. A. Karimov «Istiqlol va ma’naviyat» T.,1994. 3. I. A. Karimov «O’zbekiston buyuk kelajak sari» T.,1998. 4. N. E. Muhammadiyev «Kasb etikasi va estetik madaniyati»- Toshkent,1998 y. 5. M. Abdullayev, E. Xakimov «Vvedeniye v etiku»-Namangan, 1998. 6. Abdulla SHer «Axloqshunoslik» Ma’ruzalar matni, Toshkent, 2000 7. V.G. Fedsov «Kultura servisa» Uchebno-prakticheskoye posobiye - M., «PRIOR», 2001. 8. A.A. Avloniy «Turkiy guliston yohud ahloq», T. 1992. 9. Y. Y. Petrunin, V.K. Borisov «Etika biznesa» M., «Delo»,2000. 10. S. S. Gulomov «Tadbirkorlik va kichik biznes» - T., «Shark», 2002.

O'xshashlar

Mehmonxonadagi xizmatlar

Xizmatlar marketingi

Turizmda joylashtirish va ovqatlantirish xizmatlari

Turizm sohasidagi xizmatlar va mahsulotlar

Savdo va xizmatlar sohasi marketingi