Tijorat banklari daromadlari va xarajatlari tahlili - Iqtisodiyot - Referatlar

Tijorat banklari daromadlari va xarajatlari tahlili

Yuklangan vaqt:

15.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

147.5 KB

Ko'chirib olish

Tijorat banklari daromadlari va xarajatlari tahlili Reja: 1. Bank daromadlari tarkibi va dinamikasi tahlili. 2. Bank xarajatlari tahlili.

Bank daromadlari tarkibi va dinamikasi tahlili Oxirgi yillarda rivojlangan davlatlarda katta ahamiyatga ega bo’lib borayotgan nokredit xarakterdagi mijozlarga bank xizmatini ko’rsatish daromad manbasining muhimligi bo’yicha ikkinchi hisoblanadi. Odatda bu daromadlarni komission daromad deyiladi. Xizmatlarga to’lov, komission mukofot ko’rinishida olinadi. Komission mukofot hamma qilinadigan operatsiya yoki shartnoma summasidan foiz ko’rinishida o’rnatiladi. Bank xizmatlari juda ham xilma xildir va doimo har xil yangiliklar bilan to’ldirib boriladi. Bankka komission daromad keltiruvchi asosiy xizmatlarga quyidagilarni kiritish mumkin: yuridik va jismoniy shaxslarning hisob-kitob kassa xizmatlari, plastik kartochkalar bilan operatsiyalar, bank kafolatlarini berish, mijozlarning valyuta shartnomalaridagi bank xizmatlari, qimmatli qog’ozlar bozoridagi brokerlik xizmatlar va boshqalar. Ko’pgina chet davlatlarida ko’pchilik banklar hisob-kitob, kassa va boshqa xizmatlarini mijozlarga tekinga ko’rsatishardi. Foiz marjasining pasayishi natijasida, ya’ni, resurslarni jalb qilish va joylashtirishning o’rtacha qiymatlari orasidagi farq tufayli banklar bunday amaliyotdan voz kechishlariga to’g’ri keldi. Hozirgi paytda banklar umumiy daromadlari hajmida komission daromadlarning o’sganligini ko’rishimiz mumkin. Bu faqatgina foiz marjasi darajasining qisqargani va moliya bozoridagi daromadlaridan tashqari, komission daromadlarining foizli daromadlarga nisbatan barqarorligi bilan bog’liq. Bundan tashqari bank chet el valyutasidagi vositalarni qayta baholash orqali ham daromad olishi mumkin. Agar chet el valyutasi kursining oshishi, shu valyutadagi nominallashtirilgan bank aktivlari oshiradi va aksincha, chet el valyutasi kursining pasayishi, shu valyutada nominallashgan aktivlarning tushishiga olib keladi. Valyuta kursining katta tebranishi va bankning valyuta bozoridagi yuqori aktivligi sharoitida, bu daromadlar bankning operatsion daromadlari tarkibida muhim hissaga ega bo’lishi mumkin. 6 – Bank faoliyati tahlili

Qo’shimcha faoliyatdan daromadlar bank daromadlari tarkibida unchalik katta ulushga ega emas. Ular o’z ichiga nobank xarakterdagi xizmatlar ko’rsatishdan, korxona va tashkilotlar faoliyatida ishtirok etishdan, ijaraga berish va binoni realizatsiya qilishdan va boshqalardan daromadlar oladi. Bank yordamchi bo’limlarning tijorat faoliyatidan qo’shimcha daromad olishi mumkin. Masalan, agar bank shaxsiy reklama xizmatiga ega bo’lsa, o’z mijozlariga reklama xizmatlarini ko’rsatishi mumkin. Shuningdek, boshqa xizmatlar ham faqatgina bank faoliyatini ta’minlashga emas, balki mijozlarga pullik xizmat ko’rsatishlari ham mumkin. Bular yuridik, xabarlar, telekommunikatsiya, marketing, auditor, transport va boshqa xizmatlar bo’lishi mumkin. Bank asosiy va qo’shimcha faoliyat daromadlaridan tashqari, boshqa daromadlar kategoriyasiga kiruvchi boshqa daromadlar ham oshishi mumkin. Ular: – jarima, penyalar, mijozlardan olinadigan jarimalar, – ortiqcha tushumlarning kassaga tushushi; – zaxira summasini qayta tiklash; – hisobot yilida tushgan yoki aniqlangan o’tgan yilgi daromadlar; – daromadga soliq ortiqcha to’laganligi uchun budjetdan mablag’ qaytarish va boshqalar. Bu daromadlar mohiyatan tasodifi y yoki bankning hisobot davrida «Ishlab topilmagan» daromadlari hisoblanadi. Ular odatda kelasi davrga daromad rejasi tuzilganda hisobga olinmaydi. Yuqorida ko’rib chiqilgan daromad turlarini jadval ko’rinishida quyidagicha ifodalash mumkin: 1-jadval Bank faoliyati turi bo’yicha daromadlar guruhi Bank faoliyati turlari Daromad turlari 1 2 Ssuda operatsiyasi • • • kredit berganlik uchun foiz veksellar bo’yicha foizli

daromad o’tgan yilgi kredit operatsiyalari bo’yicha daromad Diskont operatsiyasi • faktoring va forfeyting operatsiyalari bo’yicha diskont daromad Qimmatli qog’ozlar bilan operatsiya • • uzoq muddatli majburiyatlarga qo’yilmalardan daromad qimmatli qog’ozlarni qayta sotishdan daromad • qimmatli qog’ozlar bilan bo’ladigan operatsiyalardan olinadigan boshqa daromadlar Kafi llik faoliyati • berilgan kafolatlar bo’yicha olingan komissiyalar Depozit operatsiyalari va mijoz topshirig’i bo’yicha operatsiyalar • • • kassa operatsiyasi; inkassatsiya operatsiyasi; hisob-kitob operatsiyalaridan olinadigan komissiya Valyuta operatsiyasi • • chet el valyutasida bo’lgan operatsiya bo’yicha daromad forvard, fyuchers, svop, optsion operatsiyalarini o’tkazishdan daromadlar Bank faoliyatining boshqa yo’nalishi • • • mulkni ijaraga berishdan daromad lizing operatsiyalaridan daromad axborot xizmatlaridan daromad

• jarima, penyalar va boshqalar Tijorat banklari daromadlarini tahlil qilishda dastavval ularning tarkibi va dinamikasi o’rganiladi. Bu o’z navbatida bank daromadlariga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash imkoniyatini beradi. Ushbu holat o’z navbatida yuqori daromad keltiruvchi xizmatlarini yanada kengaytirish lozimligini aniqlash imkoniyatlarini ham beradi. 2-jadval «B» bankning daromadlari tarkibi va dinamikasi (yil boshiga) № Olingan daromadlar O’tgan yil Joriy yil O’zgarishi qoldig’i mln. so’m Salmog’i % qoldig’i mln. so’m Salmog’i % mln. so’m ulushi % 1 Kreditlardan olingan daromadlar 5372 45,0 5123 42,5 -249 -4,6 2 O’zRMB va boshqa banklardagi hisobvaraqlar bo’yicha daromadi 0 0,0 0 0,0 0 0,0 3 . Davlat obligatsiyalaridan olingan daromadlar 5,5 0,05 5,5 0,05 0 0,0 4 . Qimmatli qog’ozlarga qilingan investitsiyalardan olingan 20,7 0,2 26,5 0,2 5,8 28,0

daromadlar 5 . Sotib olingan debitorlik qarzlari-faktring operatsiyasidan olingan daromadlar 3,6 0,03 1,8 0,01 -1,8 -50,0 6 . Lizingdan olingan daromadlar 293,1 2,5 390,4 3,2 97,3 33,2 Jami foizli daromadlar: 5694,9 47,7 5547,2 46,1 - 147,7 -2,6 7 . Vositachilik va boshqa xizmatlardan olingan daromadlar 5680 47,6 5790 48,1 110 1,9 8 . Valyuta operatsiyalaridan ko’rilgan foyda 543 4,5 680 5,6 137 25,2 9 . Boshqa operatsiyalardan olingan daromadlar 21 0,2 23 0,2 2 9,5 Jami foizsiz daromadlar 6244 52,3 6493 53,9 249 3,9 Jami daromadlar: 11938,9 100 12040,2 100,0 101,3 0,8 «B» bank o’tgan yilda 11938,9 mln. so’m daromad olgan. Uning 6244,0 mln. so’mi, ya’ni 52,3 foizini foizsiz daromadlar va 5694,9 mln. so’mini, ya’ni 47,7 foizi foizli daromadlar tashkil etgan.

Joriy 2011-yilda oldingi yilga nisbatan olingan jami daromad 12040,2 mln. so’mga teng bo’lgan. Ushbu yilda bankning daromadlari 101,3 mln. so’m, ya’ni 0,8 foizga o’sgan. Foizli daromadlarning asosiy qismini berilgan kreditlar uchun olingan foiz daromadlari tashkil etgan bo’lsa foizsiz daromadlar asosan vositachilik va boshqa xizmatlardan kelib tushgan. Joriy yilda foizli daromadlarning 147,7 mln. so’m (2,6%)ga, kreditlardan olingan daromadlarning 249 mln.so’m (4,6%) ga kamayib ketganligi ushbu bankning kredit siyosatida jiddiy kamchiliklar mavjudligini bildiradi. Bundan tashqari, ushbu holatga bankning foiz siyosati ham ta’sir etishi mumkin. Markaziy va boshqa banklardagi, hisobvaraqlar bo’yicha daromadlarning yo’qligi, ushbu bank tomonidan boshqa banklarga daromad olish maqsadida depozit mablag’lari qo’yilmaganligini bildiradi. Davlat obligatsiyalari va boshqa qimmatbaho qog’ozlarga qilingan investitsiyalaridan olgan daromadlari juda kam ulushni tashkil etadi. Bu holat, bank aktivlarida qimmatbaho qog’ozlarga qilingan investitsiyalarning juda oz miqdorni tashkil etishi bilan izohlanadi. Keyingi davrda bankning liz ing operatsiyalari va ulardan olingan daromadlar miqdorining oshib borishi kuzatiladi. Ushbu operatsiyalardan bankning joriy yilda olgan daromadlari, o’tgan yilga nisbatan 33,2 foizga oshgan. Foizsiz daromadlarning asosiy qismi ko’rsatilgan xizmatlardan kelib tushgan bo’lib, uning asosiy qismini esa mijozlarga hisob- kitoblarda vositachilik evaziga hosil bo’lgan. Xulosa qilib aytganda, bank kelgusi davrda o’zining kredit va foiz siyosatini tubdan qayta ko’rib chiqishi, ko’proq daromad keltiradigan faktoring va lizing operatsiyalarini kengaytirishi va investitsion siyosatiga ham o’zgartirishlar kiritishi lozim bo’ladi. Shuni alohida qayd etib o’tishimiz lozimki, banklarining faoliyati nihoyatda keng qamrovli va xilma xildir. So’nggi vaqtlarda bank ishiga kiritilayotgan muhim yangiliklardan biri kredit kartochkalarini qo’llash, ishbilarmonlar fi rmalarga zamonaviy xalqaro andozalar

asosidagi buxgalteriya xizmatlarini ko’rsatish, faktoring operatsiyalari, ijarani moliyalashtirish, yevro-dollar bozoridagi operatsiyalarda ishtirok etish favqulotda holatlarda pul hujjatlarini inkassatsiyalash uchun abonent yashiklari tizimidan foydalanish va boshqalar. Dunyo miqyosda tan olinayotgan eng ilg’or va zamonaviy bank texnologiyalarini O’zbekiston bank tizimiga qo’llash, bu o’z-o’zidan bank daromadlarining ko’lamini kengaytirib bormoqda. Bank daromadining mohiyati va boshqa moliyaviy institutlaridan farqlanib turuvchi xususiyati – bank pul resurslarini tashkil etib va ularni yuqori daromadli bank portfellarini yaratish layoqati bilan xususiyatlanadi. Bank resurslarini tashkil qilish imkoniyatlari iqtisodiyot uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Ular moslashuvchan kredit tizimini amalga oshirmoqda, qaysiki iqtisodiyotni barqaror rivojlanishiga zarur shart-sharoitlarni yaratib bermoqda. Bank xarajatlari tahlili Bankning daromadliligi, birinchi navbatda, xarajatlarini kamaytirishga bog’liq. Bank ishi texnologiyasidagi muvaffaqiyatlar joriy xarajatlarni kamaytirishga imkon beradi. Xarajat – bu pul vositasini ishlab chiqarish (bank) va noishlab chiqarish (nobank) faoliyatlariga ishlatish (xarajat qilish) tushuniladi. Odatda, bank xarajatlarini quyidagicha tasnifl anadi: 1. Operatsion xarajatlar: 1.1. foizli xarajatlar 1.2. komission xarajatlar 1.3. moliya bozoridagi operatsiyalar bo’yicha xarajatlar 1.4. boshqa operatsion xarajatlar. 2. Bank faoliyatini funksionallashtirishni ta’minlashi bo’yicha xarajatlar. 3. Boshqa xarajatlar

Bank operatsiyalarni bajarish bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar operatsion xarajatlar deyiladi. Ularni to’g’ri yoki o’zgaruvchan xarajatlar deyish mumkin. Chunki, xarajatning kattaligi bank amalga oshirgan operatsiya hajmiga to’g’ridan to’g’ri bog’liq bo’ladi. Bankning xarajatlari strukturasi ishlab chiqarish korxonasinikiga nisbatan boshqacha bo’ladi. Bankda xomashyo va materiallarga katta xarajatlar yo’q, ekspluatatsiya va asosiy vositalarning xizmatlariga xarajatlar qiyosan unchalik katta emas, hattoki ish haqiga to’lov ham bank xarajatlarining umumiy summasida katta ulushga ega emas. Bank xarajatlari strukturasi ko’proq savdo-vositachilik korxonalari xarajatlari strukturasini eslatadi. Mablag’larni joylashtirishdan daromad olish uchun, avvalo, bu mablag’larni jalb qilish kerak. Kredit va qo’yilmalarning bir qismi bankning o’z mablag’lari hisobidan amalga oshiriladi, kredit resurslarining asosiy qismini jalb qilingan mablag’lar tashkil qiladi. Jalb qilingan mablag’larga esa bank foiz to’lashi kerak. Odatda, bank xarajatlarining katta qismini jalb qilingan mablag’lar xarajatlari tashkil qiladi. Bu to’lovlar foiz shaklida amalga oshirilganligi uchun, bu xarajatlar foizli deyiladi. Kredit faoliyati bilan aktiv ishlaydigan universal bankda foizli xarajatlarining ulushi hamma xarajatlarining deyarli 70%ini tashkil etishi mumkin. Foizli xarajatlarning kattaligi va ularning xarajatlar umumiy hajmidagi ulushi bank passivlari tuzilishiga bog’liq. Aholi omonatlari va banklararo kreditlar bank uchun qimmatli hisoblanadi. Shuningdek, banklar yuridik shaxslar depozitlari va chiqarilgan qarz majburiyatlariga (obligatsiya, foizli veksellar va depozit sertifi katlari) nisbatan katta foizlar to’laydi. Bank majburiyatlari strukturasida bu mablag’lar ulushi qancha ko’p bo’lsa, foizli xarajatlar shuncha kam bo’ladi va natijada bank foydasi ko’payadi. Bank foizli xarajatlarini uning umumiy hajmiga nisbatan o’sishi, bankning kredit resurslarini oladigan bozor kon’yukturasining yaxshimasligidan yoki bankning bu bozorlardagi raqobat mavqeini yomonlashganligidan dalolat beradi. Foizli xarajatlarning o’sishi, foizli daromadlarning adekvat o’sishi bilan yonma-

yon borsa, bu hol o’rtacha hisoblanadi. Foizli daromadlarning o’sish sur’ati foizli xarajatlarning o’sishidan o’zib ketsa, bu hol bank uchun yetuk hisoblanadi. Odatda, moliya bozoridagi operatsiyalar bo’yicha xarajatlarni alohida guruhga ajratishadi. Bank bu bozorlardan qimmatliklarni realizatsiya qilish bo’yicha daromadlar oladi (qimmatli qog’ozlar, chet el valyutalari, qimmatli metallar va boshqalar) xarajatlarga esa, qimmatliklarni olish uchun ketgan sarfl ar kiradi. Bank kuponli obligatsiya sotib olayotganida yig’ilgan kuponli daromadlarni to’lashiga to’g’ri keladi. Kuponsiz qimmatli qog’ozlar odatda, diskont bilan sotib olinadi. Moliya bozori kon’yukturasi yomonlashganda, qimmatbaho qog’ozlar, chet el valyutasi va boshqa mulklarni qayta baholash natijasida, bank anchagina xarajatlar ko’rishiga to’g’ri keladi. Bevosita aniq bank operatsiyalari bilan bog’liq bo’lgan boshqa xarajatlar: oborotdan har xil soliqlar (Masalan: chet el valyutasini sotib olishga soliqlar), mijozlar to’lovlari bo’yicha pochta va telegraf xarajatlar va boshqalar. Bu xarajatlari boshqa operatsion xarajatlar deyishadi. Bank faoliyatini ta’minlash bo’yicha xarajatlar . Bankni funksionallashtirishni ta’minlash bilan bog’liq, ammo aniq operatsiyalarga to’g’ridan-to’g’ri bormaydigan xarajatlar bu guruhga kiradi. Iqtisodiy nazariyada ularni egri yoki shartli-doimiy xarajatlar deyiladi. Aktivlari hajmi kichik va o’rta bo’lgan banklarda bu xarajatlar summasi unchalik bilinmaydi. Jalb qilingan va joylashtirilgan resurslari hajmi katta bo’lgan yirik banklarda, bank faoliyatini ta’minlash bo’yicha xarajatlar umumiy xarajatlarning 10-12% ini tashkil etadi. Bank faoliyatini ta’minlash bo’yicha xarajatlar tarkibiga quyidagilarni kiritish mumkin: 1. Personalga xarajatlar (ish haqi, premiya, moddiy yordam, xodimlarga har xil imtiyozlar berish, komandirovka xarajatlari, personalni izlash va o’qitish bo’yicha xarajatlar, mehnatni muhofazalash xarajatlari va boshqalar);

2. Bino va inshootlarga xarajatlar (ijara, amortizatsiya, binolar remonti va ekspluatatsiyasi, kommunal to’lovlar, yer solig’i, mol-mulk solig’i, binoni qo’riqlashga xarajatlar va boshqalar); 3. Ish joyini asbob-anjomlar bilan ta’minlashga xarajatlar (sotib olish, remont, bank uskunalarini xizmati va asranganligi: kompyuter, mebel, qo’riq signalizatsiya, seyf, hisob mashinalari, valyuta detektorlari va boshqalar); 4. Reklamaga xarajatlar; 5. Bank faoliyatini informatsion ta’minlashga xarajatlar (vaqti-vaqti bilan bo’lib turadigan nashrlar, maxsus adabiyotlarni sotib olish va yozilish, informatsion mahsulotlar va tashqi agentlar xizmatiga to’lovlar, marketing izlanishlariga xarajatlar); 6. Aloqa va telekommunikatsiyaga xarajatlar (aloqa kanallarini o’tkazish va ijarasi, telefon va Internet xizmatiga to’lovlar va boshqalar); 7. Transport xarajatlari; 8. Bank faoliyatini ta’minlash bo’yicha boshqa xarajatlar (auditorlik tekshiruvlariga xarajatlar, aksionerlar yig’ilishini tashkil etishga, notarial va yuridik xizmatlarga to’lovlar). Bank faoliyatini ta’minlash bo’yicha xarajatlarni har xil mezonlar bo’yicha quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: • joriy xarajatlar va kapital xarakterdagi xarajatlar (asosiy vositalarni sotib olish); • ishlab chiqarish va noishlab chiqarish xarajatlar; • chiqimlarga tegishli xarajatlar va sof foydadan amalga oshirilgan xara-jatlar; • me’yoriy va nome’yoriy xarajatlar. Me’yoriy xarajatlarga komandirovka, reklama, kadrlarni tayyorlash va boshqa ayrim xarajatlar kiradi. Bu yerda qonunda ko’rsatilgan me’yorlar doirasidagi xarajatlar summasi ko’zda tutiladi. Bank O’zbekiston Respublikasi Pensiya fondiga, O’zbekiston Respublikasi Aholini ish bilan ta’minlash davlat fondiga, O’zbekiston Respublikasi ijtimoiy sug’urta fondiga qonunlarga muvofiq o’tkaziladigan majburiy ajratmalar,

jumladan, bank to’lovlarini amalga oshiradilar. Bank nodavlat pensiya fondlariga, ixtiyoriy tibbiy sug’urta va ixtiyoriy sug’urtaning boshqa turlari uchun o’tkazgan ajratmalari, qonunlarga muvofiq bank mulkini va bank xodimlarini davlat sug’urtasidan o’tkazish bo’yicha to’lovlar ham bankning foizsiz xarajatlariga kiradi. Bank asosiy fondlarni, jumladan, ularning bank faoliyatini amalga oshirishda foydalanadigan alohida qismlarini, xususan, tushumni inkassatsiya qilish uchun avtomobil transportini ijaraga olish bo’yicha xarajatlar qiladi. Bank xodimlari va bank xodimlari bo’lmagan, ya’ni huquqiy tusda tuzilgan shartnomalar bo’yicha bajarilgan ishlar uchun ish haqi to’lash xarajatlari, amaldagi qonunlarga muvofiq, navbatdagi va qo’shimcha ta’tillar pulini, shuningdek, tibbiy ko’riklardan o’tish davlat majburiyatlarini bajarishlar uchun sarfl angan vaqt evaziga haq to’lash kabi xarajatlar qiladi. Bundan tashqari bankning foizga dahli yo’q xarajatlariga bank sohasida malakali kadrlar tayyorlashda qiladigan xarajatlari kiradi. Bank oliy o’quv yurtlari bilan kelishilgan shartnomadagi mablag’larni to’lab bank sohasiga malakali kadrlar tayyorlash, bank xodimlari malakasini oshirish va qayta tayyorlash xizmatlari uchun haq to’laydi. Bunda bank nomoddiy aktiv shakllantiradi va bu kelajakda o’z samarasini beradi. Yuqoridagilarni umumlashtirgan holda, bank xarajatlarini quyidagicha tarkibiy qismlarga bo’lib keltirish mumkin: Boshqa xarajatlar kategoriyasiga ko’zda tutilmagan hollarda bo’ladigan tasodifi y xarajatlar kiradi. Boshqacha qilib aytganda, bank faoliyatidagi risklarni qoplashga ketgan xarajatlar deyish mumkin. Bu xarajatlar bank tizimi smetasiga qo’shiladi yoki oldingi davrdagi ko’zda tutilmagan xarajatlar darajasidan kelib chiqqan holda, smetada aniq bir summa nazarda tutiladi. Boshqa xarajatlarga quyidagilar kiradi: •shtrafl ar, penyalar, jarimalar; •hisobot davrida chiqqan o’tgan yilgi xarajatlar; •bank mulkini realizatsiyasi bo’yicha xarajatlar;

•debitorlik qarzlarini yopish bo’yicha xarajatlar; •mijoz noroziligi bo’yicha to’langan to’lovlar; •boshqa xarajatlar. Bank xarajatlarini tahlil etishda xarajatlar tarkibi, dinamikasi, daromadlarga mosligi va samaradorligi masalalariga e’tibor qaratiladi. «B» bank xarajatlari tahlilini quyidagi misolda ko’rib o’tamiz. 3-jadval «B» bankning xarajatlari tarkibi va dinamikasi (yil boshiga) № Joriy likvid aktivlar O’tgan yil Joriy yil O’zg arishi 1 . Talab qilib olinadigan depozitlar uchun to’langan foiz xarajatlar 45,2 0,4 46,4 0,4 1,2 2 ,7 2 . Jamg’arma depozitlar bo’yicha, foiz xarajatlar 148,5 1,4 151,6 1,4 3,1 2 ,1 3 . Muddatli depozitlar bo’yicha foiz xarajatlar 1260 12,1 1271 12,1 11 0 ,9 4 . Depozit sertifi katlari bo’yicha foiz 0 0,0 0,0 0 0 ,0qoldig‘i mln. so‘m salmog‘i % qoldig‘i mln. so‘m salmog‘i % mln. so‘m salmog‘i %

xarajatlar 5 . Banklarga to’langan foiz xarajatlari 520 5,0 515,6 4,9 -4,4 - 0,8 6 . Kreditlar bo’yicha ehtimoliy zaxiralar operatsion xarajatlari 730 6,99 740 7,1 10 1 ,4 7 . Xodimlarga to’langan ish haqi va boshqa xarajatlar 4120 39,4 4125 39,4 5 0 ,1 8 . Ijara xarajatlari 210 2,0 218 2,1 8 3 ,8 9 . Transport va xizmat safari xarajatlari 51 0,5 55 0,5 4 7 ,8 1 0. Ma’muriy xarajatlar 580 5,6 585 5,6 5 0 ,9 1 1. Asosiy vosita eskirishi– amortizatsiya 510,9 4,9 529,9 5,1 19 3 ,7 1 2. Sug’urta, soliq va boshqa to’lovlar 820,5 7,9 830,8 7,9 10,3 1 ,3

1 3. Boshqa operatsion xarajatlar 218,5 2,1 220,9 2,1 2,4 1 ,1 1 4. Olingan kreditlar uchun to’lovlar 1230 11,8 1180 11,3 -50 - 4,1 JAMI: 10444,6 100 10469,2 100 24,6 0 ,2 «B» bankning joriy yil xarajatlari o’tgan yilga nisbatan 24,6 mln. so’m yoki 0,2 foizga o’sgan. Xarajatlar tarkibida asosiy o’rinni xodimlarga to’langan ish haqi va boshqa xarajatlar tashkil etgan. Ular hisobiga umumiy xarajatlarning 39,4 foizi to’g’ri keladi. Jamg’arma va muddatli depozitlar uchun to’langan foiz to’lovlarining umumiy xarajatlardagi ulushilari pastligi bank majburiyatlari tarkibida ularning salmog’i kamligi bilan izohlanadi. Foizli daromadlar miqdorini oshir ish uchun, bank tomonidan barqaror majburiyatlar jalb etishga va ularni yuqori foizli daromad keltiruvchi kredit, lizing va faktoring operatsiyalariga yo’naltirishni tashkil etmog’i lozim. Odatda, bank daromadlarining 2/3 qismi foizli xarajatlarga, berilgan ssudalar bo’yicha yo’qotishlarni qoplashda, soliqlarni to’lashga, kutilayotgan foydaga va sarmoyaning o’sishiga sarfl anadi. Xarajatlarga likvidlilik singari har qanday ustama foiz o’zgarishlari passivlar tarkibi va xususiy kapital hajmi ta’sir qiladi. O’z navbatida, bank xarajatlari tarkiibidagi o’zgarishlar aktivlar daromadligiga ham o’zgarishlar kiritishni talab qiladi. Xarajatlarni to’g’ri hisoblash banklarga muqobil konservativ resurslar narxalarini taqsimlash va bank aktivlarini aniq baholash hamda xarajatlarni qoplab, aksiyadorlar uchun daromadlarni to’g’ri taqsimlash imkonini beradi. Xarajatlarni

baholashga kreditlar ustama foizlarini belgilashning asosiy omili sifatida qarash kerak.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari – Т : O’zbekiston, 2009. – 56. 2. O’zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to’g’risida” gi Qonuni. Toshkent, 1995 y. 3. O’zbekiston Respublikasining “Valyutani tartibga solish to’g’risida” gi Qonuni. 2003 y 11 dekabr. 4. O’zbekiston Respublikasining “Markaziy banki to’g’risida” gi Qonuni. Toshkent, 1996 y. 5. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. "Bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish sohasidagi ustuvor yo’nalishlar amalga oshirilishini jadallashtirish chora-tadbirlari to’g’risida" Toshkent. 14.06.2005 yil.. 6. Bekmurodov A.Sh.va b. O’zbekiston iqtisodiyotni liberallashtirish yillarida, 5 qism. 4-qism. Moliya va bank tizimidagi islohotlar samarasi, TDIU, 2005 y. 7. Международные валютно-кредитные и финансовые отношения: учебник / под ред. Красавиной Л.Н. - 3-е изд., перераб. и доп. – М.: Финансы и статистика, 2006. – 576 с. 8. О’Нил У. Как делать деньги на финансовом рынке: Стратегия торговли на росте и падении / Уильям О’Нил; Пер. с англ. – 3-е изд. – М.: Альпина Бизнес Букс, 2006. – 329 с.

O'xshashlar

Tijorat banklarining daromadlari, xarajatlari va foydasi

Tijorat banklari majburiyatlari tahlili

Tijorat banklari likvidliligi va to’lovga layoqatliligi tahlili

Tijorat banklari tomonidan imtiyozli kreditlash tartibi va tahlili

Tijorat banklari resurslarining samaradorlik ko’rsatkichlari