Sug’urta faoliyatini amalga oshirishning huquqiy asoslari - Iqtisodiyot - Referatlar

Sug’urta faoliyatini amalga oshirishning huquqiy asoslari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

111.5 KB

Ko'chirib olish

Sug’urta faoliyatini amalga oshirishning huquqiy asoslari Reja: 1. Sug’urta munosabatlarini tartibga solishda huquqning ahamiyati, sug’urta huquqi va uning mazmuni. 2. Sug’urta qonunchiligi, sug’urta faoliyatini tartibga soluvchi qonunlar. 3. Sug’urta faoliyatini qonun osti hujjatlari bilan tartibga solish. 4. Sug’urta faoliyati klassifikatorining tasdiqlanishi. 5. Sug’urta faoliyati klassifikatorining tarkibi.

1. J amiyatda fuqarolar va ularning jamoasi o’z faoliyatlari jarayonida bir- birlari bilan tegishli ijtimoiy munosabatda bo’ladilar. Ushbu munosabatlarni bir qolipga solish uchun ularni tartibga keltirish zarur, ya’ni fuqarolar va tashkilotlarning hatti-harakat qilish doirasini belgilash zarur. Bayon etilganlar to’laligacha sug’urtaga ham taalluqlidir. Sug’urta ijtimoiy-iqtisodiy qonuniyat sifatida huquqiy tomondan mustahkamlanishni talab etadi. Sug’urta fondini tashkil etish va undan foydalanish jarayonida paydo bo’ladigan munosabatlar huquqiy tartibga solinadi. Sug’urta sohasida vujudga keladigan huquqiy munosabatlar fuqarolik- huquqiy munosabatlar tarkibiga kiradi. Bunday munosabatlar fuqarolik muomalasi ishtirokchilarining huquqiy holatini, mulk huquqi va boshqa ashyoviy huquqlarning, shartnoma majburiyatlarini, shuningdek mulkiy hamda shaxsiy nomulkiy munosabatlarni tartibga soladi. Sug’urta sohasidagi fuqarolik-huquqiy munosabatlar quyidagi yo’nalishlarda namoyon bo’ladi:  fuqarolar va sug’urta tashkilotlari o’rtasida shakllanadigan fuqarolik- huquqiy munosabatlar;  sug’urta tashkilotlari o’rtasida yuzaga keladigan o’zaro munosabatlar;  fuqarolar va maxsus davlat organlari o’rtasida paydo bo’ladigan fuqarolik- huquqiy munosabatlar;  sug’urta tashkilotlari va maxsus vakolatli davlat organi o’rtasida paydo bo’ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar. Fuqarolar va sug’urta tashkilotlari o’rtasida paydo bo’ladigan fuqarolik- huquqiy munosabatlar tegishli shartnoma qoidalariga asoslanadi. Bunda bir tomondan sug’urta tashkilotining fuqaro oldida, ikkinchi tomondan fuqaroning sug’urta tashkiloti oldidagi burch va majburiyatlari paydo bo’ladi. Ya’ni, tuzilgan shartnomaga ko’ra, fuqaro o’z vaqtida sug’urta mukofotini to’lashi shart. Sug’urta hodisasi ro’y berganda esa, sug’urta tashkiloti sug’urta shartnomasida qayd etilgan shart va muddatlarda sug’urta qoplamasi (summasini) fuqaroga to’lab berishi

lozim. Ko’rinib turibdiki, shartnoma –fuqarolik-huquqiy hujjat sifatida taraflarning o’zaro munosabatini huquqiy tartibga solyapti. Sug’urta tashkilotlarining bir-birlari o’rtasida paydo bo’ladigan fuqarolik- huquqiy munosabatlari sug’urta pulini va qayta sug’urta qilish bilan bog’liq tuzilgan shartnomalar doirasida shakllanadi. Amaldagi qonun hujjatlariga ko’ra, sug’urta tashkiloti moliyaviy barqarorlikni ta’minlash, binobarin, sug’urtalanuvchilar oldida o’z majburiyatini bajarishini ta’minlash maqsadida sug’urta pulida ishtirok etishi yoxud boshqa sug’urta tashkilotlari yoki ixtisoslashgan qayta sug’urta tashkilotlari bilan shartnomaviy munosabatlarga kirishi mumkin. o’zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 959-moddasida «sug’urta shartnomasi bo’yicha sug’urtalovchi o’z zimmasiga olgan sug’urta tovonini yoki sug’urta pulini to’lash xavfi uning tomonidan to’liq yoki qisman boshqa sug’urtalovchida (sug’urtalovchilarda) u bilan tuzilgan qayta sug’urta qilish shartnomasi bo’yicha sug’urtalanishi mumkin» deb alohida qayd etilgan. Qayta sug’urta qilish shartnomasiga nisbatan, agar qayta sug’urta qilish shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo’lsa, Fuqarolik kodeksining tadbirkorlik xavfini sug’urta qilish borasida qo’llanishi lozim bo’lgan qoidalari tatbiq etiladi. Qayta sug’urta qilish shartnomasini tuzgan sug’urta shartnomasi (asosiy shartnoma) bo’yicha sug’urtalovchi keyingi shartnomada sug’urta qildiruvchi hisoblanadi. Fuqarolar va maxsus davlat organlari o’rtasida paydo bo’ladigan fuqarolik- huquqiy munosabatlar maxsus vakolatli davlat organining sug’urtalanuvchilar bo’lgan – fuqarolarning qonuniy manfaatlarini himoya etish bilan bog’liqdir. Amaliyotda shunday holatlar bo’ladiki, sug’urta tashkiloti sug’urtalanuvchiga sug’urta hodisasi tufayli ko’rilgan zararni qoplashdan asossiz voz kechishi mumkin. Bunday paytda o’z manfaatlarini huquqiy himoya etish maqsadida sug’urtalanuvchi maxsus vakolatli davlat organiga murojaat etishi mumkin. Sug’urta tashkilotlari va maxsus vakolatli davlat organi o’rtasida paydo bo’ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar qonun hujjatlari asosida tartibga solinadi. Maxsus vakolatli organning sug’urta tashkilotlariga nisbatan paydo

bo’ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlari o’zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi va «Sug’urta faoliyati» to’g’risidagi Qonunda o’z aksini topgan. Maxsus vakolatli davlat organi qonunda belgilangan tartibda sug’urta tashkilotlarining faoliyatini nazorat etib boradi. Zaruriyat bo’lganda esa, sug’urtalanuvchilarning manfaatini himoya etish maqsadida undan sug’urta faoliyatini amalga oshirish huquqini beruvchi litsenziyani chaqirib olish huquqiga ega. Sug’urtani huquqiy tartibga solish davlat tomonidan sug’urta munosabati qatnashchilarining hatti-harakatini huquqiy normalar vositasida amalga oshiriladi. Jismoniy va yuridik shaxslarning mulkiy huquqlarini har xil oldindan ko’rib bo’lmaydigan sug’urtaviy himoya qilish uchun ko’pchilik shaxslar tomonidan tashkil etiladigan maxsus fond hisobidan amalga oshiriladigan sug’urta faoliyati jarayonida paydo bo’ladigan ijtimoiy munosabatlar mavjud. Ushbu munosabatlarni tartibga soladigan normalar yig’indisiga sug’urta huquqi deyiladi. 2. Sug’urta faoliyatini tartibga soluvchi qonun hujjatlarini ikki turga bo’lish mumkin:  sug’urta faoliyatini tartibga soluvchi maxsus qonunlar;  sug’urta faoliyatini tartibga soluvchi umumiy qonunlar Sug’urta faoliyatini tartibga soluvchi maxsus qonunlarga O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan 2002 yilning 5 aprelida qabul qilingan va shu yilning 28 mayida amaliyotga joriy etilgan «Sug’urta faoliyati to’g’risida»gi Qonuni hamda 2008 yil 21 aprelda qabul qilingan “Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash to’g’risida”gi Qonuni sug’urta faoliyatini tartibga soluvchi maxsus qonunlar hisoblanadi. Shuni alohida ta’kidlash zarurki, sug’urta munosabatlarida ishtirok etuvchi tomonlarning qonuniy manfaatlarini himoya etish maqsadida 1993 yili Oliy Majlis “Sug’urta to’g’risida” Qonun qabul qilgan edi. O’tgan yillar mobaynida mazkur qonunga ikki marta qo’shimcha va o’zgartirishlar kiritildi. Tabiiyki, bu qonun o’sha paytda mavjud bo’lgan iqtisodiy jarayonlarni hisobga olgan holda ishlab

chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan. Boshqacha so’z bilan aytganda, ushbu qonun sug’urta munosabatlari qatnashchilari uchun biroz yumshatilgan holatda amal qildi. Jumladan, unda sug’urta tashkilotlari tugatilgan taqdirda ularning sug’urtalanuvchilar oldidagi majburiyatini bajarish tartibi to’liq yoritilmagan. Shuningdek, bu qonunda qonunchilik talablarini buzganlik uchun tomonlarning javobgarligi o’z aksini topmagan hamda davlat sug’urta nazorati organining sug’urta tashkilotlariga nisbatan ta’sir qilish imkoniyati keskin chegaralangan edi. Bayon etilgan holatlar mamlakatimiz iqtisodiy taraqqiyotining hozirgi bosqichi talablarini hisobga olgan holda, amaldagi “Sug’urta to’g’risida”gi Qonunni yangilash va takomillashtirish zaruriyatini keltirib chiqardi. Shuni e’tiborga olib, 2002 yilning 4-5 aprel kunlari bo’lib o’tgan ikkinchi chaqiriq Oliy Majlisning sakkizinchi sessiyasida “Sug’urta faoliyati to’g’risida” gi yangidan ishlab chiqilgan qonun loyihasi deputatlar tomonidan atroflicha muhokama qilindi va qabul qilindi. Ma’lumki, sug’urta sohasini huquqiy tartibga soluvchi 2002 yil aprel oyigacha amalda bo’lgan qonun “Sug’urta to’g’risida” deb ataladi. holbuki, biz fikr-mulohaza yuritmoqchi bo’lgan qonunning nomi esa “Sug’urta faoliyati to’g’risida” deyiladi va shubhasiz, bu holat diqqatimizni o’ziga jalb etdi. Ko’pchilik muhtaram talabalarimizda haqli savol tug’ilishi mumkin: sug’urta va sug’urta faoliyati tushunchalari o’rtasida farq bormi? Savolga javoban biz mutaxassislar aytamizki: farq bor. Sug’urtaning mohiyatini oddiy til bilan ifodalaydigan bo’lsak, oldindan ko’rib bo’lmaydigan har xil hodisalar ro’y berishi oqibatida yuridik va jismoniy shaxslar ko’radigan zararlarni sug’urta tashkiloti tomonidan qoplash bilan bog’liq munosabat. Shuni esdan chiqarmaslik lozimki, sug’urta tashkiloti o’z xizmatini mijozlarga tegishli haq - sug’urta mukofoti to’lash evaziga ko’rsatadi. Sug’urtalovchi mijozlardan kelib tushgan sug’urta mukofotlari hisobidan maqsadli pul jamg’armalarini tashkil etadi va bu jamg’arma mablag’lari faqat sug’urta hodisalari tufayli ko’rilgan zararlarni qoplaydi. E’tibor bergan bo’lsangiz, sug’urta munosabatlarida ikkita tomon ishtirok etyapdi: sug’urta tashkiloti (sug’urtalovchi) va yuridik hamda jismoniy shaxslar

(sug’urtalanuvchilar). Endi, sug’urta faoliyati tushunchasiga kelsak, qonunda ta’kidlanishicha, u sug’urta bozori professional ishtirokchilarining sug’urtani amalga oshirish bilan bog’liq faoliyati. Sug’urta bozorining professional ishtirokchilari faqatgina sug’urtalovchi va sug’urtalanuvchidan iborat emas. Unda qayta sug’urtalovchilar, qayta sug’urtalanuvchilar, sug’urta brokerlari va agentlari ham ishtirok etadi. Yangi qonunning e’tiborga molik tomonlaridan biri, unda, aniqroq aytadigan bo’lsak, uning 4-moddasida sug’urtalovchilarning sug’urtani amalga oshirish bilan bevosita bog’liq bo’lmagan tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanishlari mumkin emasligi qayd etilgan. Qayd etish joizki, sug’urta faoliyati ham tadbirkorlikning bir ko’rinishi. Mamlakatimizda iqtisodiyotni erkinlashtirish jarayonlari kechayotgan va tadbirkorlik harakatlariga keng yo’l ochilayotgan bir paytda, tadbirkorlik tizimining muhim bo’g’inlaridan bo’lgan-sug’urtalovchilar uchun bunday cheklovning qonun yo’li bilan belgilanishiga sabab nima? o’tgan yillar tajribasi shundan dalolat beradiki, ko’pgina sug’urta tashkilotlari “sug’urtalovchi” niqobi ostida turli tijorat operatsiyalarini, xususan, savdo-vositachilik ishlarini amalga oshirdilar. Yuridik va jismoniy shaxslarni sug’urta qilish hisobiga kelib tushgan sug’urta mukofotlari, qoidaga ko’ra, sug’urta qoplamalarini to’lashga mo’ljallangan zahira jamg’armalarini tashkil etishga sarflanmasdan, balki sug’urta faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishga sarflangan holatlar ham bo’lgan. Sug’urtaning eng asosiy printsiplaridan biri- sug’urtalovchilarning o’z zimmalariga olgan majburiyatlarini bajarishni ta’minlaydigan sug’urta zahiralariga ega bo’lishidir. Taassufki, ba’zi sug’urtalovchilarimiz, bunday zahiralarni shakllantirmaganliklari oqibatida murakkab moliyaviy holatni boshidan kechirganligi sir emas. Ayniqsa, bu ko’p ming sonli sug’urtalanuvchilar uchun noqulay vaziyatni vujudga keltirishi mumkin. «Sug’urta faoliyati to’g’risida» Qonunning diqqatga sazovor joylaridan yana biri, uning 10-moddasida sug’urta tashkilotlarini davlat ro’yxatidan o’tkazish tartibini aniq ko’rsatib qo’yilganligidir. Ma’lumki, qonun hujjatlariga muvofiq,

aktsiyadorlik jamiyati shaklida tashkil etilgan sug’urta tashkilotlari o’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro’yxatiga olinganlar. Ammo, uzoq vaqt, aniqrog’i, 1998 yilning birinchi yarmigacha sug’urta faoliyatini tartibga solish vakolati berilgan davlat sug’urta nazorati organining tashkil etilmaganligi va ilgari Adliya vazirligida davlat ro’yxatiga olingan tashkilotlarning faoliyati hech kim tomonidan nazorat qilinmaganligi oqibatida yangi tashkil etilgan sug’urta tashkilotlarini davlat ro’yxatiga olishda muammolar paydo bo’lgan. «Sug’urta faoliyati to’g’risida»gi Qonun 29 ta moddadan iborat. O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 52-bobi sug’urtaviy huquqiy munosabatlarga bag’ishlangan. Unda jami 47 ta modda mavjud. Kodeks sug’urta tashilotlari bilan sug’urtalanuvchilar o’rtasidagi munosabatlarni tartibga solsa, «Sug’urta faoliyati to’g’risida»gi Qonun sug’urta tashkilotlari va davlat o’rtasidagi munosabatlarni tartibga soladi. 3. Qonun osti hujjatlariga O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari va farmoyishlari, Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlari, vazirliklar va idoralarning normativ hujjatlari kiradi. Mustaqillik davrida sug’urta faoliyati bilan bog’liq bir qancha Prezident farmonlari qabul qilingan. Ulardan biri 1995 yilning 26 iyulida tashkil etilgan «Madad» sug’urta agentligi faoliyati bilan bog’liq Prezident farmonidir. Ushbu farmonga ko’ra, agentlikning faoliyat yo’nalishlari ko’rsatilgan hamda uni 3 yil muddatga daromad (foyda) solig’i to’lashdan ozod etilganligi ta’kidlangan. Shu erda qayd etish kerakki, «Madad» sug’urta agentiligini tashkil etish bilan bog’liq Prezident Farmonini ijrosini ta’minlash uchun Vazirlar Mahkamasi qaror qabul qilgan. Shu bilan bir qatorda 1997 yil 18 fevralda «O’zbekinvest» eksport-import milliy sug’urta kompaniyasini, 1997 yilning 25 fevralida esa «O’zagrosug’urta» davlat-aktsiyadorlik sug’urta kompaniyasini tashkil etish bo’yicha Prezident farmonlari qabul qilingan. Bu farmonlarda qayd etilgan kompaniyalar 5 yil muddatga daromad (foyda) solig’i to’lashdan ozod etilgan.

o’zbekiston Respublikasi Prezidenti 2002 yil 31 yanvarida «Sug’urta bozorini yanada erkinlashtirish va rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida» Farmon qabul qildi. Bu farmon sug’urta xizmatlari sohasidagi erkinlashtirish jarayonini yanada rivojlantirish va iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish, respublikada sug’urta bozorini taraqqiy ettirishning iqtisodiy omillarini kuchaytirish, sug’urta tashkilotlarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash hamda ularning moliyaviy barqarorligini ta’minlash maqsadida qabul qilinganligini alohida ta’kidlash joiz. Shuningdek, farmonda 2002 yilning 1 fevralidan boshlab, mulkchilik shakllaridan qat’iy nazar, sug’urta tashkilotlari 3 yil muddatga daromad (foyda) solig’i to’lashdan ozod qilinishi va buning natijasida bo’shaydigan mablag’lar aniq maqsadni ko’zlagan holda mazkur tashkilotlarning moddiy-texnika bazasini rivojlantirishga, mintaqalarda keng tarmoqli agentlik shaxobchalarini tashkil etishga, kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlashga, shu jumladan, chet ellarda tayyorlash va qayta tayyorlashga yo’naltirilishi aniq belgilab qo’yilgan. Shunisi e’tiborliki, soliq olishdan bo’shaydigan mablag’larni tarkibida davlat ulushi bo’lgan sug’urta tashkilotlari ustav jamg’armalarini ko’paytirishga yo’naltirish chog’ida mazkur mablag’lar davlatga tegishli ulush miqdoriga qo’shib hisoblaydi. 2002 yilning 1 fevralidan boshlab to’rt yil mobaynida sug’urta tashkiloti tugatilgan yoki u sug’urta faoliyatini to’xtatgan hollarda daromad (foyda) solig’ining summasi ushbu Farmonga muvofiq berilgan butun imtiyozli davr uchun to’liq miqdorda undirib olinadi. Farmonda belgilab qo’yildiki, yuridik shaxslarning ixtiyoriy sug’urta turlari bo’yicha sarf-xarajatlari daromad (foyda) solig’ini hisob-kitob qilish chog’ida qonunchilikda belgilangan me’yorlar doirasida soliqqa tortiladigan baza hisobidan chegirib tashlanadi. 2002 yilning 1 fevralidan boshlab xo’jalik yurituvchi sub’ektlar xaridorlarga xizmat qiladigan banklarning kafolatlari yoki eksport shartnomalarining siyosiy va tijorat tavakkalchiliklaridan sug’urta polisi mavjud bo’lgan taqdirda oldindan haq olmasdan va akkreditiv ochmasdan erkin

almashtiriladigan valyutaga tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni eksport qilishlari mumkin. 4. Sug’urta faoliyati klassifikatori - sug’urtalovchilar hamda sug’urta brokerlari sug’urta faoliyatini litsenziyalash jarayonida ularning faoliyat yo’nalishlarini belgilashda huquqiy asos bo’lib xizmat qiladigan me’yoriy hujjatdir. Sug’urta faoliyati klassifikatorida keltirilgan klasslar yordamida sug’urtalovchilarning sug’urta xizmat turlari bo’yicha sug’urta shartnomalari tuziladi. Sug’urta xizmatlarini ko’rsatish ikki xil yo’l bilan amalga oshiriladi: 1.1. ixtiyoriy; 1.2. majburiy. Cug’urta faoliyati klassifikatorida ikkala turda amalga oshiriladigan sug’urta turlari ham mavjud bo’lib, ular: javobgarlik sug’urtasi, mulkiy sug’urta va hayot sug’urtasiga bo’linadi. Mamlakatimiz sug’urta kompaniyalari tomonidan amalga oshiriladigan sug’urta turlari bo’yicha klassifikator ham 2002 yil 27 noyabrda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Sug’urta xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 413-sonli Qarorining 1-ilovasi - “Sug’urtalovchilar va sug’urta brokerlarining sug’urta faoliyatini litsenziyalash to’g’risida”gi Nizomga 1-ilova sifatida sug’urta faoliyati klassifikatori tasdiqlangan. Mazkur sug’urta faoliyati klassifikatorining qabul qilinishi sug’urta kompaniyalari uchun sug’urta faoliyatini amalga oshirishda asos hisoblanadi. Sug’urta kompaniyalari sug’urta faoliyati uchun litsenziya olishda Moliya vazirligi tomonidan qo’yiladigan talablarda ham faoliyat yuritmoqchi bo’lgan sug’urta xizmatlari bo’yicha sug’urta shartomlaridan nusxa taqdim etildishi shart hamda arizada sug’urta klasslari nomlari ham keltiriladi. Keltirilgan sug’urta turlari bo’yicha boshqa talablar ham o’rnatilgan. 5. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 27 noyabrdagi “Sug’urta xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 413-sonli Qarorining 1-ilovasi - Sug’urtalovchilar va sug’urta

brokerlarining sug’urta faoliyatini litsenziyalash to’g’risidagi Nizom haqida bo’lib, uning 1-ilovasida sug’urta faoliyati klassifikatorining tarkibi hamda tarmog’i kelirilgan. Sug’urta faoliyati KLASSIFIKATORI 1. Hayotni sug’urta qilish tarmog’i Klass tartib raqami Klassning nomi Mazmuni va sug’urta qilish shartlari bo’yicha talablar I klass Hayot va annuitetlar Quyidagi hollarda sug’urta summalari to’lash bo’yicha sug’urtalovchining majburiyatlarini nazarda tutuvchi, bir yildan ortiq muddatga amal qiluvchi hayotni sug’urta qilish turlari jami: - sug’urta qilinuvchining sug’urta muddati tamom bo’lgungacha yoki sug’urta shartnomasida belgilangan yoshgacha yashashi; - sug’urta qilinuvchining vafot etishi; shuningdek sug’urta shartnomasi amal qilishi davridagi joriy to’lovlar (annuitetlar), III klass bundan mustasno II klass Nikoh va tug’ilish Nikohga kirishda yoki bola tug’ilganda sug’urta summasi to’lanishini ta’minlovchi, bir yildan ortiq muddatga amal qiluvchi hayotni sug’urta qilish turlari jami III klass Hayotni uzoq muddatli sug’urta qilish Umrbod renta to’lanishi bilan birgalikda hayotni sug’urta qilish turlari jami IV klass Sog’liqni sug’urta qilish Ko’rsatib o’tilgan sug’urta davri kamida besh yildan kam bo’lmagan muddatga yoki sug’urta qilinuvchining pensiya yoshiga etguniga qadar

belgilanishi sharti bilan baxtsiz hodisa yoki muayyan turdagi baxtsiz hodisa yoki kasallik yoki kasallanish tufayli qattiq shikastlanish natijasida mehnatga layoqatlilikni yo’qotganda sug’urta summalari to’lanishini ta’minlovchi hayotni sug’urta qilish turlari jami. Bunda shartnomada ko’rsatilgan sug’urta davri sug’urtalovchi tomonidan bir tomonlama tartibda bekor qilinishi yoki o’zgartirilishi mumkin emas 2. Umumiy sug’urta tarmog’i Klass tartib raqami Klassning nomi Mazmuni va sug’urta qilish shartlari bo’yicha talablar 1-klass Baxtsiz hodisalardan ehtiyot shart sug’urta qilish Quyidagi hollarda: a) baxtsiz hodisa yoki muayyan turdagi baxtsiz hodisa natijasida sog’liqning qattiq shikastlanishi, yoxud; b) baxtsiz hodisa yoki muayyan turdagi baxtsiz hodisa natijasida vafot etgan taqdirda, yoxud; v) kasallik yoki muayyan turdagi kasallik natijasida mehnat qobiliyatini yo’qotish, shu jumladan ishlab chiqarishda jarohatlanish va kasb kasalliklari, biroq 2-klass va IV klass bo’yicha sug’urta shartnomalarini istisno qilgan holda, sug’urta qilingan shaxsga sug’urta ta’minotining belgilab qo’yilgan pul summasi yoki pul kompensatsiyasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urta turlari jami 2-klass Kasallikdan Sug’urta ta’minotining belgilab qo’yilgan pul

ehtiyot shart sug’urta qilish summasi to’lanishini yoki kasallik yoki sog’liqning izdan chiqishi munosabati bilan sug’urta qildiruvchining pul kompensatsiyasi (yoki uning ham, buning ham kombinatsiyasi)ni ta’minlovchi sug’urta turlari jami, biroq hayotni sug’urta qilish tarmoqlarining IV klassi bo’yicha shartnomalarni istisno qilgan holda 3-klass Er usti transport vositalarini sug’urta qilish Transport vositalari, o’zi yurar mashina va mexanizmlar, harakatlanadigan temir yo’l tarkibi bundan mustasno, yo’qotilganda yoki shikastlanganda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urta turlari jami 4-klass Harakatlanadig an temir yo’l tarkibini sug’urta qilish Harakatlanadigan temir yo’l tarkibi yo’qotilganda yoki shikastlanganda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urtaning turlari jami 5-klass Aviatsiya sug’urtasi Havo kemasi, havo kemasining mashina asbob- uskunalari, jihozlari, inventari, ehtiyot qismlari yo’qotilganda yoki shikastlanganda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urtaning turlari jami 6-klass Dengiz sug’urtasi Dengiz va ichki daryo kemalari, kemalarning mashina asbob-uskunalari, asbob-uskunalari, inventari, ehtiyot qismlari yo’qotilganda yoki shikastlanganda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urtaning turlari jami 7-klass Yo’ldagi mol- mulkni sug’urta qilish Transportning har xil turlari bilan tashishda yuklar, bagaj va boshqa mol-mulk yo’qotilganda yoki shikastlanganda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urtaning turlari jami 8-klass Mol-mulkni Yong’in, portlash, bo’ron, dovul, jala, ko’chki,

olovdan va tabiiy ofatlardan sug’urta qilish tuproqning cho’kishi, emirilish, er osti suvlari, sel, yashin urishi, zilzila, yadro energiyasi ta’siri natijasida mol-mulk (3 va 7- klasslarda ko’rsatilganlar bundan mustasno) yo’qotilganda yoki shikastlanganda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urtaning turlari jami 9-klass Mol-mulkni zarardan sug’urta qilish 8-klassda ko’rsatilmagan do’l, qalin qor yog’ishi yoki qattiq sovuq tushishi, buzib kirib o’g’irlik qilish va boshqa voqealar natijasida mol-mulk (3 va 7-klasslarda ko’rsatilgandan boshqa) yo’qotilganda yoki shikastlanganda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urtaning turlari jami 10-klass Avtofuqarolik javobgarligini sug’urta qilish Er usti transport vositalari va boshqa o’ziyurar mashinalar va mexanizmlardan foydalanish oqibatida, tashuvchilarning javobgarligi ham shu jumlaga kiradi, uchinchi shaxslarga (jismoniy va yuridik shaxslarga) zarar etkazilgan taqdirda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urta turlari jami 11-klass Aviatsiya sug’urtasi doirasidagi javobgarlikni sug’urta qilish Havo kemasidan foydalanish oqibatida, aviatashuvchilarning javobgarligi ham shu jumlaga kiradi, uchinchi shaxslarga (jismoniy va yuridik shaxslarga) zarar etkazilgan taqdirda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urta turlari jami 12-klass Dengiz sug’urtasi doirasida javobgarlikni sug’urta qilish Dengiz va ichki kemalardan foydalanish oqibatida, dengiz tashuvchisining javobgarligi ham shu jumlaga kiradi, uchinchi shaxslarga (jismoniy va yuridik shaxslarga) zarar etkazilgan taqdirda sug’urta qoplamasi to’lanishini

ta’minlovchi sug’urta turlari jami 13-klass Umumiy fuqarolik javobgarligini sug’urta qilish 10, 11 va 12-klasslarda ko’rsatilmagan tavakkalchiliklar oqibatida uchinchi shaxslar (jismoniy va yuridik shaxslar) oldida fuqarolik javobgarligi paydo bo’lgan taqdirda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urta turlari jami 14-klass Kreditlarni sug’urta qilish Sug’urta qildiruvchining debitori nochorligi (bankrotlik) yoki debitorning sug’urta qildiruvchi oldidagi qarzlarni qaytarish majburiyati bajarilmasligi (nochorlikdan tashqari) natijasida sug’urta qildiruvchi zarar ko’rganda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urta turlari jami 15-klass Kafillikni (kafolatlarni) sug’urta qilish Sug’urta qildiruvchining o’ziga berilgan kafolatni bajarishi majburiyati natijasida sug’urta qildiruvchi zarar ko’rganda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urta turlari jami 16-klass Boshqa moliyaviy tavakkalchilikl ardan sug’urta qilish Quyidagi hollarda: a) sug’urta qildiruvchining biznesi (xo’jalik faoliyati) uzilib qolishi yoki sug’urta qildiruvchi tomonidan amalga oshirilayotgan biznes (xo’jalik faoliyati) ko’lami kamayishi natijasida sug’urta qildiruvchi zarar ko’rganda; b) oldindan nazarda tutilmagan xarajatlar natijasida sug’urta qildiruvchi zarar ko’rganda (17-klassda ko’rsatilgandan tashqari); v) shartnomalar tuzilishi va bajarilishi bilan bog’liq faoliyatni amalga oshirish natijasida mazkur darajaning a) va b) bandlarida ko’rsatilgandan boshqa nobudgarchiliklarga

uchraganda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urta turlari jami 17-klass Huquqiy himoya qilish bilan bog’liq xarajatlarni sug’urta qilish Sud muhokamasi bilan bog’liq ko’rilgan xarajatlar natijasida sug’urta qildiruvchi zarar ko’rganda sug’urta qoplamasi to’lanishini ta’minlovchi sug’urta turlari jami

O'xshashlar

O’zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatini tashkil qilishning huquqiy asoslari

Sug’urta faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish

Muhandislik faoliyatini avtomatlashtirish asoslari

Qayta sug’urta

G'aznachilik faoliyatining tashkiliy-huquqiy asoslari