Савдо корхонасининг молиявий ҳолатини бошқариш - Iqtisodiyot - Referatlar

Савдо корхонасининг молиявий ҳолатини бошқариш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

136 KB

Ko'chirib olish

Савдо корхонасининг молиявий ҳолатини бошқариш Режа: 1. Савдо корхонаси молиявий ҳолатшш баҳолаш. 2. Молиявий режалаштириш. 3. Жорий молиявий фаолиятининг мониторинги.

1. Савдо корхонаси молиявий ҳолатшш баҳолаш. Савдо корхонасининг активларини капиталини инвестицияларини, таваккалчиликларини ва молиявий фаолиятининг бошқа соҳаларипи бошқариш ўзаро чамбарчас боғлиқ аҳамият касб этиши лозим. бундай боғлиқлик савдо корхонасининг молиявий ҳолатини комплекс бошқаршп ва уни мақбуллаштириш жараёнида таъминланади. Савдо корхонасининг энг қулай молиявий ҳолати деганда унинг активлари ва капиталининг алоҳида таркибий тизилмавий унсурининг мувозанатлаш тирилганлиги... шу билан бирга улардан фойдаланишнинг юқори самарадорлик даражасини таъминлаш қобилиятиии тушунилади. Савдо корхонасининг молиявий аҳволини эиг қулай натижаси келгуси истиқболда унинг муваффақиятли иқтисодий ривожланипшдан асосий шарт- шароитлардан бири бўлиб ҳисобланади. Айни шу вақтда савдо корхонаси банкротлиги борасидаги жиддий тахдидни юзага келтиради. Савдо корхонаси молиявий ҳолатининг даражаси бир қатор унсурлар билан тавсифланади ва улардан асосийларига қуйидагалар киради. 1. Тўловга қобилятининг даражаси. У савдо корхопасининг активлари қувватлилик ҳолатидан келиб чиққан ҳолда, ўз молиявий мажбуриятлари бўйича ўз вақтида ҳисоб-китоб қила олиш имкониятларини тавсифлашга имкон беради. буидай баҳолашнинг ўтказилиши савдо корхонаси активларини қувватлилик даражаси бўйича унинг мажбуриятларини эса тўлов тизими бўйича олдиндан гуруҳлашни талаб этади. Савдо корхоиасшшпг тўловга қобилятлилик даражасини аниқлаш учун қуйидаги асосий молиявий коэффицентлар қўлланилади: а) абсолют тўловга қобилятлилигк коэффиценти («ишқорлик

тест»). У савдо корхонасининг кечиқтириб бўлмайдиган молиявий мажбуриятларни унда мавжуд бўлган тайёр тўлов воситалари билан қай даражада таъмииланганлигини кўрсатади. Юқоридаги расмда савдо корхонасининг молиявий ҳолати даража-сини боҳолашнинг асосий унсурлари таркиби тавсифланган. б) оралиқдаги тўловга қобилятлилик коэффиценти. У савдо корхопасининг барча қисқа муддатли молиявий мажбуриятларини унинг юқори қувватлилиги активлари ва тайср тўлов воситалари ҳисобидан қанчалик даражада қондиршшши мумкинлишни кўрсатади. в) жорий тўловга қобшшятлилик коэффиценти. У савдо корхонасииипг бутун жорий қарзларини (қисқа муддатга олинган воситалар суммаси) унинг барча жорий (айланма) активлари ҳисобидан қанчалик даражада қондирилиши мумкинлигини кўрсатади. 2. Молиявий мустаҳкамлик даражаси. У савдо корхонасида капитал манбалари таркибий тўзшшасининг шаклапиши билан бошиқ бўлган хўжалик таваккалчилиги даражасини ва шунга мос равишда корхоиаиинг кедгуси даврдаги мўътадил ривожланишини молиявий таъминлаш даражасини аниқлашга имкон беради. Савдо корхонасшшпг молиявий мустаҳкамлик даражасшш баҳолашни ўтказиши учун қуйидаги асосий

молиявий коэффицентлардаи фойдаланилади: а) автономлик коэффиценти (АК). У савдо корхонаси томонидап қўллапилаётган активлар ҳажмини қанчалик даражада хусусий капитал ҳисобидан шакллантирилгашшгини ва уларнинг ташқи молиялаштириш мапбаларидан қанчалик мустақил эканлигини кўрсатади. Ушбу кўрсаткич ҳисобининг алгаритми илгари кўриб ўтилган. б) молиялаштириш коэффиценти (МК). У ҳар бирлик хусусий капиталга қанча миқдордаги қарзга олинган воситалар (қисқа ва узоқ муддатли) тўғри келишини кўрсатади, яхши савдо корхонасипи молиялаштиришнинг ташқи манбаларига тобеълик даражасини тавсиф- лайди. Ушбу кўрсаткич ҳисобининг алгаритми илгари кўриб ўтилган. в) узоқ муддатли молиявий мустақиллик коэффиценти У қўлланилаётган активларининг умумий ҳажмини қай даражада савдо корхонасининг хусусий ва узоқ муддатли қарз олинган капитали ҳисобидан шакллантирилишини кўрсатади. Яъии унинг молиялаштириш маибала- рининг қисқа муддатга олинган воситаларга тобеъ эмаслигини тавсиф- ланади. 2) хусусий капиталнинг чаққонлик коэффиценти: У айланма активларга сармояланган хусусий капитални, хусусий капиталиинг умумий суммасида (яъни хусусий капиталнинг қандай қисми унинг юқори даражадаги айланиш шаклида эканлиги) қандай улушга эгалигини кўрсатади. 3. Активларнинг айланиш даражаси. У савдо корхонасипинг тижорат активлиги даражасини активларга сармоялангап молиявий воситаларнинг унинг савдо фаолияти жараёнида қанчалик тез айланиишни кўрсатган ҳолда аниқдашга имкон беради. Савдо корхонасипинг айланма активларини айланишда даражасини умумлаштирилган ҳолда баҳолашпи ўтказиш учуп қуйидаги молиявий коэффицентлар қўлланилади:

а) барча қўлланилаётган активларнинг айланиш коэффиценти. У савдо корхонаси активларнииг кўриб чиқилаётган вақт оралишдаги айланиш сонини тавсифлайди. б) барча қўлланилаётган активларнинг айланиш даври. У савдо корхонасининг барча активларини тўла хўжалик айланишипи амалга оширувчи ўртача вақт оралиғини тавсифлайди. 4. Рентабеллик даражаси. У ўз хўжалик фаолияти жараспида савдо корхонасшшнг зарурий фойдани ривожлантириш қобилятини баҳолашга ва қўлланилаётган активлар ва қўйилган капиталнинг умумий самара- дорлигани тавсифлашга имкон беради. Савдо корхонасининг молиявий ҳолатини тавсифлаш жараёнида рентабеллик даражасшш умумий баҳолашии ўтказиш учун қуйидаш асосий кўрсаткичлар қўлланилади: а) барча қўлланилаётган активларнинг рентабеллик коэффицснти (ёки иқтисодий рентабеллик коэффиценти). У савдо корхонасипинг фойдаланишда бўлган барча активлар ёрдамида шакллантирилган соф фойда даражасини кўрсатади. б) хусусий капиталнинг рентабеллик коэффиценти (ёки молиявий рентабеллик коэффицспти) у савдо корхонасига сармоялапган хусусий капиталнинг фойдалилик даражасини тавсифлайди. в) товарлар сотилишининг рентабеллик коэфиценти (ёки тижорат рентабеллилига коэффиценти). У корхона савдо фаолиятинипг фойдалилик даражасини тавсифлайди. Юқорида савдо корхонасининг молиявий ҳолатининг алоҳида соҳалариии баҳолаш жараёнида қўлланилаётган муҳим молиявий коэффицентлар кўриб чиқилди. Бундай баҳолашпи чуқурлагтттириш учуи асосийлари олдинги бўлимда кўриб чиқилгаи янада кентроқ молиявий кўрсаткичлар тизими қўлланилади.

Активлар айланиши коэффицентининг ўсиши. Сотиш рентабеллига коэффицентининг ўсиши. Активлар рентабеллиги коэффицентининг паст қиймати. (Рс нипг ва АКа нинг паст қиймати ҳолатида) Активлар рснтабеллиги коэффицентининг ўртача қиймати (РС нинг паст ва АКа нинг юқори қиймати ҳолатида) Активлар рентабеллиги коэффицентининг ўртача қиймати (Рснинг юқори ва АКа нинг паст қиймати ҳолатида). (РС нипг ва А Ка нинг юқори қиймати ҳолатида) Юқоридаги расмда савдо корхонасининг молиявий ҳолати интеграл натижасипи баҳолаш матрицаси тасвирланган Тасвирланган матрица ёрдамида келгуси даврда алоҳида иқтисодий ва молиявий кўрсаткичларни қулай натижаси ҳисобидан савдо корхо-насининг хўжалик фаолиятининг самарадорлигини келгусидаги ўсишнинг асосий заҳираларини намоён этиш мумкин (унинг активларипи қўлланиш рентабеллига коэффицентининг ўсишини). 2. Молиявий режалаштириш. Савдо корхонасининг молиявий ҳолатини энг қулай иатижасининг молиявий режалаштириш жараёнида таъминланади. Молиявий режалаштириш савдо корхонасининг риеожланишини зарурий молияеий ресурслар билан таъминланиши, унинг манбаларининг мувозанатлилигини ва келгуси даврдаги молиявий фаолият самарадорлигини ошириш бўйича чора-тадбирлар тизимини ишлаб чицишни ўзида ифода этади.

Савдо корхонаси баланс режасининг таҳминий шакли алоҳида сифатида тасвирланган. Корхонанинг савдо фаолияти бўйича даромадлари ва ҳаражатлари режасининг таҳлилий шакли Кўрсаткичлар I чора II клар III IV йил якуии 1. Товарлар сотилишидан олинган ялпи даромад. -суммаси; -товарлар сотилишининг ҳажмига кўра % ҳисобидаги даражаси. 2. Даромадлар ҳисобидан тўланадиган солиқ тўловлари. -даромадга кўра % ҳисобидаги ўртача ставка; -суммаси; 3. Товарлар сотилишидан олинган соф даромад -суммаси; -товарлар сотилишининг ҳажмига кўра % ҳисобидаги даражаси 4. Айланиш чегиртмалари-жами -суммаси; -товарлар сотилишининг ҳажмига кўра % ҳисобидаги даражаси. Шу билан бирга: доимий-суммаси ўзгарувчан-суммаси-% ҳисобидаги даражаси 5. Товарлар сотилишдан олинган баланс фойда -суммаси; -товарлар сотилишининг ҳажмига кўра% ҳисобидаги даражаси

6. Фойда ҳисобидан тўланадиган солиқ тўловлари. -баланс фойдага кўра% ҳисобидаги ўртача ставка; -суммаси. 7. Товарлар сотилишидан олинган соф фойда -суммаси; -товарлар сотилишининг ҳажмига кўра % ҳисобидаги даражаси Пул маблағларининг тушими ва сарфланиши режасининг таҳлилий шакли Кўрсаткичлар I чора* П ^лар III IV йил якуни 1. Давр бошидаги пул маблағлари- нинг қолидиғи 2. Пул маблағларининг тушими - таъминлаш жумладан: а) товарларпи сотиш ҳисобидан; б) ўтган давр дебиторлик қарзини инкоссация қилиш ҳисобидан. 3. Пул сарфланишини таъминлаш шу жумладан: а) товарлар, моллар, арзон ва тез эскирувчи буюмларни сотиб олишга; б) айланма чегартмалари (амморти- зация ажратмаларидан ташқари) таркибига кирувчи жорий

ҳаражатларга; в) даромад ва фойдадан солиқлар тўлашга; г) илгари олингап кредитлар бўйича қарзнинг асосий суммасини қайтаришга; д) фойда ҳисобидан дебиторлар, фоизлар ва мукофотлар тўлашга; е) бошқа мақсадларга. 4. Давр охиридаги пул маблағла- рининг қолдиғи. Савдо корхоналарида молиявий режалаштиришнинг дастлабки пастулотлари қуйидагилар: 1. Савдо менежмепти стратегияси билан мос равишда корхона ривожланишшшпг асосий йўпалишлари. 2. Иқтисодий ривожлапишнинг режалаштирилган кўрсаткичлари биринчи иавбатда, савдо ва инвестицион фаолиятнинг ҳажми; даромадлар, айланма чегиртмалари ва фойда суммаси. 3. Савдо корхонаси томонидан танланган унинг активларини молиялаштириш сиёсати. 4. Савдо корхопасида ўрпатилган мақсадли молиявий меъёрлар. 5. Келгуси даврдаги молиявий бозор шаклланишини башорат қилиш. 6. Режадан олдинги даврда савдо корхонасининг молиявий ҳолатини баҳолаш натижалари. Савдо корхоналарида молиявий режалаштириш иккита таркибий қисмдан ташкил топган - молиявий фаолиятини жорий ва онератив режалаштириш. Молиявий ресурсларнинг шаклланиш ва қўлланилиш режаси

жорий молиявий режалаштиришнинг якунловчи даврида ишлаб чиқилади. Савдо корхонасининг келгусиси даврдаги иқтисодий ривожланишини таъминловчи молиявий ресурсларнинг мақсадга мувофиқ сарфи ва аккумуляцияси ушбу режани ишлаб чиқишнинг мақсади бўлиб ҳисобланади. Савдо корхонаси молиявий ресурсларининг шаклланишини ва қўлланилиши режасинииг таҳлилий шакли алоҳида жадвал сифатида тасвирланган. Жорий молиявий режалаштириш жараёнида савдо корхонаси молиявий режаларининг тўртала кўринишлари кўрсаткичларининг ўзаро бокпикдиги таъминланган бўлиши керак. 2. Тезкор молиявий режалаштириш савдо корхонасининг хўжалик фаолияти йўиалишлари, алоҳида хўжалик операциялари, алоҳида инвестицион лойиҳалар ва шу кабилар бўйича ишлаб чиқилган жорий режаларни қисмларга ажратишдан (детеллаштириптдан) иборатдир. У (ушбу) шу билап бирга янада қисқароқ вақт ораликлари бўлимларида (куилар, ҳафталар, декадалр, ойда) режали молиявий кўрсаткичларни ишлаб чиқишни ҳам кўзда тутади. Савдо корхопаси оператив моли.явий режал арнинг асосий кўринишл арига қуйидагил ар киради: 1) капитал хажатлар ва воситалар тушумининг бюджети (капитал бгоджет); 2) жорий пул чиқимлари ва киримлари бюджети (жорий бюджст); 3) тўловларни амалга ошириш графиги (тўлов калсндари). Капитал бюджет алоҳида инвестицион лойиҳалар ва шу кабиларнинг бўлимида асосий воситаларнинг янги қурилиши, таъмирланиши ва замонавийлаштирилиши билан боғлиқ бўлган ҳақиқий инвестицияларни амалга ошириш босқичида ишлаб чиқилади. У қуйидага икки бўлимдан иборат: 1) капитал ҳаражатлари; 2) воситаларнинг тушими капитал ҳаражатлар ўзида айлапишдан ташқаридаги мос моддий ва номоддий

активларни ҳосил қилипт ёки сотиб олиш бўйича қилинадиган сарф- ҳаражатларии ифодалайди. Уларнинг таркибига одатда қурилшп бошланшч бино ва иншоатларнипг (ёки уларпи жихозлаш бўйича босқичли са рф ҳаражатларни) бошланғич қиймати; янги турдага машина ва ускуналарнинг қиймати; сотиб олингап помоддий активларнинг (патептларнинг, «нау-хау» ларнинг ва бошқаларнинг) қиймати ва шу кабилар киритилади. Апитал бюджетни ишлаб чиқиш шароитидаги воситаларнинг тушими алоҳида манбалар бўлимидаги молиявий воситаларнипг (инвестицион ресурслар- нинг) режалаштирилгап оқимини ўз ичига олади. Савдо корхонаси молиявий ресурсларни шаклланиш ва қўлла- нилиши йиллик (чораклик) режасининг таҳминий шакли I. Шаклланиш манбалари сум- маси II. Қўлланилиш йўналишлари сум- мас и 1. Давр бошидан бўш тўрган молиявий воситаларнипг қолдиғи 1. Фойдани истсъмол мақсад- ларига (дивидентлар, фоизлар, мукофотлар тўлашга) қўлла- нилиши 2. Соф фойда ҳисобидан воситаларнинг туттшши 2. Заҳира фондининг ўсиши 3. Аммортизация ажратмалари ҳисобидап воситаларнинг тушуши 3. Айланма активларнинг ўсиши 4. Бошқа ички манбалардан хусусий молиявий ресурслар 4. Ҳақиқий инвестицион ло- йиҳалар ва дастурларни мо- лшшаштириш 5. Ташқи манбалардан хусусий молиявий ресурсларни тушиши 5. Узоқ муддатли молиявий қўйилмаларнинг ўсипгани молиялаштириш

6. Узоқ муддатли молиявий кредитларни жалб қилиш 6. Молиявий кредитлар бўйи-ча қарзнинг асосий суммасипи тўлаш 7. Қисқа муддали молиявий кредитларни жалб қилиш 7. Товар крсдитлари бўйича қарзнинг асосий суммасини тўлаш 8. Товар кредитларини жалб қилиш 8. Молиявий ресурсларни қўлланилипшнинг бошқа йўналишлари 9. Мустаҳкам пасивларнинг ўсиши 9. Давр охиридаги бўш тўрган молиявий воситаларнинг қол- диш 10. Бошқа манбалардан қарз-га олинган воситаларнинг тушиши Жами Жами Жорий бюджет бир чораклик муддат миқёсларидан чиқмаган ҳолда (савдо фаолияти бўйича жорий даромадлар ва сарф-ҳаражатлар режасини аниқдаштириш таркибида) савдо корхонаси фаолиятининг кўринипглари ёки алоҳида хўжалик операциялари бўйича ишлаб чиқилади. У қуйидаги икки бўлимдан иборат: 1) жорий сарф - ҳаражатлар; 2) хўжалик операцияларидап олинган даромадлар (савдо фаолиятининг кўринларидан); Жорий ҳаражатлар ўзида берилган хўжалик операциясининг амалга оширилиши билан бошиқ бўлган (у ўйича жорий ҳаражатлар сметасини) айлапиш чигартмаларини ифодалайди. Хўжалик операци яларидан олинган даромадлар асосан, савдо корхонасининг товарларни сотиш, пуллик савдо хизматлари ёки хўжалик фаолиятининг бошқа кўринишлари ҳисобидан шаклланади.

Тўлов календари пул воситалари ҳаражатипинг алоҳида кўрипишлари (соликларни тўлаш календари, товар етказиб берувчилар билан ҳисоб- китоблар бўйича тўлов калеидари ва шу кабилар) ва бутун савдо корхонаси бўйича ишлаб чиқилади. Одатда, у келгуси ой учун тузилади (кунлар, хафталар ёки декадалар бўйича бўлакланган ҳолда). У қуйидага икки бўлимдаи иборат: 1) пул воситапари сарфининг фафиги; 2) пул воситалари тушимининг графиги. Пул воситалари сарфининг гарфиги ўзида савдо корхонасининг унинг барча кўршшшдаги (ёки аниқ) молиявий мажбуриятлари бўйича тўлов муддатлари ва суммаларининг аксини ифода этади. Пул маблағлари тушимининг графиги савдо корхонасининг фойдасига келтуси давр тўловлари мудцатлари ва суммаларини қатъий белгалайди. Тўлов календари савдо корхонасининг доимий тўловга қобиллигини таъминланган ҳолда, пул маблағлари тушими ва сарфининг жорий режасини аниқлаштиради. Савдо корхонасининг молиявий ҳолатини оптималлаштирига нафа-қат унинг молиявий фаолиятипи муҳим кўрсаткичларини режалаштириш йўли билан балки ишлаб чиқилган режаларни амалга оширилишининг боришни доимий назорат қилиш жараёнида ҳам таъминланади. Савдо корхонасидаги ушбу ички молиявий назорат жорий молиявий фаолият мониторинга тизимипи қуришга асосланади. Молиявий фаолиятнинг мониторинги тизими ўзида истеъмол- чилик ва молия бозорларининг доимий ўзгарувчан шаклланиши шароитларида ушбу фаолиятнинг мууим жорий натижаларини доимий равишда назорат цилишни амалга оширишнинг савдо корхонасида ишлаб чицилган мехапизмини ифода этади. Корхона молиявий ҳолатини ёмонлашувига олиб келувчи кўзда

тутилган ушбу фаолиятнинг асосланган натижалардан олишни ўз вақтида топиш; утпбу огишни келтириб чиқарувчи сабабларни аниқлаш ва уни меъёрлаштириш ва самарадорлигини ошириш мақсадида алоҳида молиявий фаолият йўналишларини мос равипгда аниқдаштириш бўйича таюшфларии ишлаб чиқиш савдо корхонаси фаолиятининг жорий молиявий мопито-рииги тизимини ишлаб чиқишнинг асосий мақсади бўлиб ҳисобланади. Савдо корхонаси фаолиятининг жорий молияний мопиторинги тизимини қуриш қуйидаги асосий босқичларни қамраб олади:

Юқоридаги расмда савдо корхонасидаги жорий молиявий фаолият мониторинги тизимини қуришнинг асосий босқичлари таркиби тасвир- ланган. Ишлаб чиқилган жорий молиявий фаолият мониторииги тизими савдо мсиежментининг стратегик мақсадларини, савдо корхонаси тижорат ва молиявий фаолиятнинг кўрипишини ва жорий ва опсратив молиявий режалар кўрсаткичлари тизимшш ўзгарипги гпароитида ўзиии йўналтириши лозим.

Таянч иборалар: Молиявий ҳолат, актишшр, капитал, тўловга қобиллик, молиявий коэффициентлар, рентабеллик даражаси, активлар айланиши, интсграл баҳолатп, соф фойда, дебиторлик қарз, пул активлари, ялпи даромад, солиқлар суммаси, активлар рентабеллиги, молиявий рсжалаштириш, баланс режа, капитал бюджет, жорий бгоджет, сарф-ҳаражатлар, товар кредитлари, молиявий кредитлар, молиявий мажбуриятлар, молиявий қуйилмалар.

Адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Ўзбекистон иқтисодиётида хусусий секторнинг улуши ва аҳамиятини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида. «Халқ сўзи», 2003 йил 28 январь. №23, (3135). 2.И.А.Каримов «Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон хаёт приовард максадимиз» Т.: «Узбекистон» 2000. 3. Бланк И.А. «Торговый менеджмент», «Украинско-финский институт менеджмента и бизнеса». Киев 1997 г. 4 Лукашевич В.В. «Основы менеджмента в торговле», Москва, «Экономика» 1998 г. 5. Хисрик Р., Джексон Р. «Торговля и менеджмент», Москва, «Филин» 1995 г. 6. Гревнов А.И. и др. «Совершенствование управления торговлей», Москва, «Экономика» 1990 г. 7. Торговое дело: Экономика, маркетинг, организация. М.: Инфра-М, 2002, С.560 8. Том Хопкинс. Исскуство торговать. М.:2002, С.416 9. Петров П.В., Соломатин А.Н.Экономика товарного обращения. М.: Инфа-М, 2001, С.220 10. Поведение потребителя. Практикум. Минск. Новое знание, 2002, С.123 11. Коммерческо-посредническая деятельность на товарном рынке. Учебник под ред. Проф. А.В.Зверьянова. Екатеринбург,2002, С.560 12. Юлдашев Н.К., Козоков О.С. Менежмент. Т.: Фан, 2004, С.213 13. Вергилес Э.В. Менеджмент (практические навыки): Учеб. пособие – М. 2004.-80с.

14. Воронина Э.М. Менеджмент предприятия и организации: Учебно- практ. пособ. - М.: 2004.-256 с. 1 5 .Босчаева З. Н. Управление экономическим ростом. М.: ЗАО « Экономикс», 2004 1 6 .Развитие организации и Н R -менеджмент. М.: Независимая фирма «Класс», 2004 1 7 .Майкл У. 50 Методик менеджмента. 2004 18 .Волгин В.В. Тор говые операции. М.: 2004 19 .Ласкина Н.В. Международное торговое дело. М.: Экономика, 2004 20. www . edu . ru 21. www . economics . ru 22. www.torg.uz

O'xshashlar

Корхона молиявий ҳолатини таҳлили

Савдо корхоналарининг молиявий ресурслари

Савдо корхоналарида фойдани бошқариш.

Савдо корхоналарини даромадпарини бошқариш

Савдо корхоналарида фойдани бошқариш.