Савдо корхоналарида фойдани бошқариш. - Iqtisodiyot - Referatlar

Савдо корхоналарида фойдани бошқариш.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

109.5 KB

Ko'chirib olish

Савдо корхоналарида фойдани бошқариш. Режа: 1. Савдо корхонасида фойданинг турлари ва уни шакллантириш механизми. 2. Фойдани режалаштириш. 3. Фойда режасининг бажарилиши таҳлил қилиш.

1. Савдо корхонасида фойданинг турлари ва уни шакллантириш механизми. Савдо менежментининг иқтисодий функциялари ичида энг асосий аҳамият фойдани бошқаришга қаратилган бўлади. Бу унда савдо корхонасининг барча хўжалик фаолиятларининг натижалари жамланиши билан изохланади. Бундан ташқари фойда ўз-ўзини молиялаш тамойиллари тизимида савдо корхонаси ривожини таъмин этувчи ички манба сифатида намоён бўлади. Фойда ўз иқтисодий мазмунига кўра савдо ходимлари томонидан яратилган ва улар манфаати учун фойдаланиладиган даромад бўлиб, ҳар бир корхонанинг хўжалик фаолиятини кенгайтириш ва ҳалқ фаровонлигининг яхшиланишига сарфланаётган мамлакат соф даромадига қўшаётган ҳиссасини ифодалайди. Савдо корхоналари фойдасининг маълум қисми умумдавлат эҳтиёжларини қондириш учун давлат бюджетига келиб тушса, қолган қисми хўжалик фаолиятини янада кенгайтириш, меҳнатга ҳақ тўлаш фондини кенгайтириш ва бошқа мақсадларда корхона ихтиёрида қолади. Ундан ташқари чакана товар айлалиши суръатларини янада жадаллаштириш ва савдо маданиятини ошириш, моддий-техника базасини ривожлантириш, ходимларни рағбатлантириш мақсадларида фойдаланишга қаратилгаи. Фойда миқдори ялпи даромад суммасидан муомала ҳаражатлари чегарилиб аниқланади. Фойда миқдорига таъсир этувчи энг асосий омиллар қуйидагилардир: 1. Товар айланиши ҳажмидаги ўзгаришлар. 2. Ўртача ялпи даромад даражасининг ўзгариши. 3. Ўртача муомала ҳаражатлари даражасининг ўзгариши. Товар айланиши ҳажмининг фойдага таъсирини ҳисоблаш учун товар айланиш ҳажмида бўлган фарқни режадаги рентабеллик даражасига кўпайтириб, юзга бўлинади ёки товар айланиши бўйича режани ортиш билан

ёки кам бажарилган фоизни режадаги фойда миқдорига кўпайтириб, юзга бўлинади. Ўртача даража ўзгаришининг фойдага таъсирини аниқлаш учун ўртача ялпи даромад даражасидаги фарқни ҳисобот йилидаги товар айланиши ҳажмига кўпайтириб, юзга бўлинади. Ўртача ялпи даромад ҳаражатлари даражаси ўзгаришининг фойдага таъсирини ҳисоблаш учун ўртача муомала ҳаражатлари даражасидаги фарқни ҳисобот йилидаги товар айланиши ҳажмига кўпайтириб, юзга бўлинади. Савдо корхонаси бутун хўжалик фаолиятининг умумий самарасини ифодаловчи фойданинг асосий тури баланс фойдасидир. У ўзида савдо корхонасининг барча хўжалик фаолиятидан келадиган фойдалар суммасини мужассамлаштиради ва ушбу фаолиятнинг қуйидаги натижаларини намоён этади: 1) Товар ва савдо хизматлари (савдо фаолияти)дан тушадиган фойда; 2) Носавдо фаолияти маҳсулотларини сотиш фойдаси; 3) Бошқа мулкларни сотишдан келадиган фойда; 4) Савдо операцияларидан бошқа операциялар фойдаси. Баланс фойдаси ва фойда ҳисобидан тўланадиган солиқ тўловлари орасидаги фарқ савдо корхонасининг соф фойдасини ёки унинг ихтиёрида қоладиган фойдани ифодалайди. Савдо корхонаси баланс фойдаси таркибида унинг вужудга келишининг асосий элементи савдо фаолияти фойдасидир. Шу боисдан ҳам савдо корхонаси фойдасини бошқаришнинг энг асосий қисми фойданинг айнан шу турини бошқариш билан боғлиқ. Савдо корхонаси савдо фаолиятининг баланс фойдасини шакллантириш тизими 15-расмдаги схемада тасвирланган.

15-чизма. Савдо корхонасининг товарлар сотиш баланс фойдасини шакллаптириш схемаси Савдо корхонаси фойдасини бошқариш жараёнида икки асосий масала кўриб чиқилади: Фойдани шакллантириш жараёнида унинг умумий суммасини ошириш. 2) Олинган фойдани унинг сарфланиши бўйича алоҳида йўналишларда самарали тақсимлаш. Бу масалалар орасида биринчиси муҳимроқ ҳисобланади, чунки унинг ечилиши корхонада фойдани тақсимлашнинг шакллари ва мутаносибликлари билан кўп жиҳатдан боғлиқ. Товар сотиш баланс фойдаси суммасини шакллантиришнинг бошқариш мсханизми бу кўрсаткичнинг товар айланиши, фойда ва муомала ҳаражатлари ҳажми кўрсаткичлари билан узвий алоқада олиб борилади. "Ҳаражатлар. савдо ҳажми ва фойданинг ўзаро боғлиқлиги (Соst-volume- profit Relationships ёки CVR)" номини олган бундай алоқалар тизими алоҳида омилларнинг товар сотиш фойдасини шакллантиришдаги аҳамиятини аниқлаш ва бу жараённи самарали бошқаришни таъминлаш имконини беради. CVR тизими кўмагида товар сотиш фойдасини шакллантиришни бошқариш жараёнида савдо корхонаси қатор масалаларни ҳал қилади:

1. Безарар савдо фаолиятини таъминлайдиган товарлар сотилиши ҳажмини аниқлаш. 2. Товар айланиши ҳажми, даромадлар ва муомала ҳаражатларининг берилган режалаштирилган қийматларида товарларни сотиш баланс фойдаси режалаштирилган суммасини аниқлаш (бу масала товар савдоси баланс фойдасининг мақсадли суммаси берилганда зарур товар айланиши ҳажмини топиш деб тескари ҳам берилиши мумкин). 3. Доимий ва ўзгарувчан муомала ҳаражатлари муносабатини мувофиқлаштиришда товарлар сотилиши баланс фойдаси ўсишининг мумкин бўлган натижаларини аниқлаш. Корхонадаги доимий ва ўзгарувчан муомала ҳаражатлари нисбати операцион деверидж номини олган. Шу билан бирга товар сотиш ҳажмининг кейинги оширилиб боришида (зарарсизлик нуқтаси ошиб ўтилгандан кейин) А-корхона Б- корхонага нисбатан товар айланишининг бир бирлик ошишида кўпроқ фойда олади. Бу доимий ҳаражатлар ҳисобидан А-корхонада уларнинг товар айланиши ва соф фойдага нисбатан даражаси кўпроқ даражада тушиб боришига боғлиқ (шу билан бирга бошқа тенг шароитларда баланс фойдаси суммаси ошириб борилади). Бу боғлиқлик даражаси қуйидаги формула бўйича аниқланиши мумкии: ОЛС= АБф АСд бунда: ОЛС - операцион леверидж самарадорлиги АБ Ф - баланс фойда суммаси ўсиши, %да ДС Д ~ соф даромад ҳажми ўсиши, %да. Шундай қилиб савдо корхонасида "ҳаражатлар, сотиш ҳажми ва фойданинг ўзаро боғлиқлиги" тизимидан фойдаланилган ҳолда фойда суммаси шаклланишини бошқариш механизми унинг қуйидаги асосий кўрсаткичларга боғликлигига асосланган:

а) товарлар сотилиши ҳажмига; б) соф даромад суммаси ва даражасига; в) ўзгарувчан муомала ҳаражатлари суммаси ва даражасига; г) доимий муомала ҳаражатлари суммасига; д) доимий ва ўзгарувчан муомала ҳаражатлари нисбатига. Бу кўрсаткичлар уларга таъсир қилиб зарур натижаларни олиш мумкин бўлган товарлар сотилиши фойдаси суммасини шакллантиришнинг асосий омиллари сифатида қаралиши мумкин. 2. Фойдани режалаштириш. Савдо корхонасини бошқариш тизимида фойдани режалаштиришга асосий ўрин берилади. У қуйидаги босқичларда амалга оширилади: (16- чизма) 16-чизма. Корхонада фойдани шакллантиришнинг босқичлари. 1. Корхона фойдасининг ^исобот давридаги таулили. Таҳлилнинг асосий мақсади ҳисобот даврида фойданинг шаклланиши ва тақсимланишининг асосий суръатларини ва бу ҳаракатни келтириб чиқарган асосий омилларни аниқлаш. Таҳлилнинг биринчи босқичида корхона баланс фойдаси умумий суммаси ўзгариши ва ҳисобот даврида унинг товар айланишига нисбатан ўзгариши даражаси кўриб чиқилади, бу кўрсаткичларнинг эришилган амалий қийматларининг режадагисидан четланиши аниқланади.

Таҳлилнинг иккинчи босқичида корхона баланс фойдасининг унинг асосий турлари бўйича таркиби кўриб чиқилади. Бунда асосий эътибор корхонада товарлар сотилиши умумий суммаси, даражаси ва улуши ўзгаришига қаратилади. Таҳлилнинг учинчи босқичида корхонанинг алоҳида маъсулият марказлари бўйича фойда шакллантирилиши кўрсаткичлари кўриб чиқилади. Бу таҳлил жараёнида фойда турларининг (савдо ва носавдо фаолияти бўйича) амалда эришилгаи суммаси ва даражасининг режалаштирилган кўрсаткичлардан четланишлари даражаси ўрнатилади. Таҳлилнинг тўртинчи босқичида ҳисобот даврида товар сотишдан олинган фойда суммасига таъсир кўрсатган асосий омиллар ўрганиб чиқилади. Бундай таҳлил предмети биринчи навбатда олдин кўриб ўтилган "ҳаражатлар, сотув ҳажми ва фойда боғлиқлиги" тизимининг омиллари ҳисобланади. Улар кейинги даврда товар сотилиши фойдасининг мумкин бўлган ўсиши даражасини топиш имконини беради. Таҳлилнинг бешинчи босқичида корхонада фойда ишлатилишининг асосий йўналишлари кўриб чиқилади. Бу мақсадларда баланс фойдаси суммаси корхона ихтиёрида қолган фойда суммасини (соф фойда) аниқлаш учун бу манба ҳисобидан тўланадиган солиқ тўловларидан "тозаланади". Соф фойда таркибида режалаштирилган даврда фойда ишлатилиши алоҳида йўналишларининг асосий шакллари, суммалари ва улушлари кўриб чиқилади. Бу суммалар корхона ривожланишини молиявий таъминланиши баҳолайди. Таҳлил натижалари кейинги даврда фойданинг режа кўрсаткичлари аниқланишининг асосий шарти бўлиб ҳисобланади. 2. Фойда шаклланишини режалаштириш. Фойданинг режали суммасини ҳисоблаш уни режалаштиришнинг энг маъсулиятли босқичи ҳисобланади. Бу кўрсаткич режалаштирилиши фойданинг фақат товарлар сотилиши ва бошқа мулкни сотиш билан боғлиқ турлари бўйича амалга оширилади. Савдо операцияларидан бошқа

операциялар фойдаси суммаси савдо корхоналарида режалаштирилмайди. Режалаштириш жараёнида асосий эътибор товарлар сотилиши фойдаси суммасига қаратилади. Бу кўрсаткич ҳисоби қуйидаги асосий усуллар қўлланилишига аосланади: а) даромадлар ва муомала ҳаражатлари суммаларининг олдин аниқданган режа кўрсаткичлари; б) товарлар сотилишининг олдинги аниқланган режа кўрсаткичи; в) товар айланиши рентабеллигининг ўртача даражаси; г) фойда мақсадли суммасининг шакллантирилиши. а) даромадлар ва муомала ҳаражатлари суммаларининг олдин аниқланган режа кўрсаткичларига асосланган товарлар сотилишидан келадиган фойда суммасини режалаштириш усули савдо фаолияти фойдаси суммасиии ҳисоблашда фойданинг мақсадли суммаси кўрсаткичи ишлатилмаган ҳолларда қўллапилади. Бу ҳолда фойда ҳисоби модели қуйидагича бўлади: бунда: БФр - товар сотишдан олинган баланс фойданинг режалаштирилган суммаси ДС Р - савдо фаолияти даромадларининг режалаштирилган суммаси МХ Р - муомала ҳаражатларининг режалаштирилган суммаси Дққс- қўшилган қиймат солиғи даражаси (савдо корхонаси даромадлари ҳисобидан тўланадигаи бошқа соликлар ҳам), %да. б) Товарлар сотилишининг олдин аниқланган режа кўрсаткичига асосланган ҳолда товарлар сотилиши фойдаси суммасини режалаштириш усули "ҳаражатлар, савдо ҳажми ва фойда боғлиқлиги" тизимига асосланган. Бу ҳолда фойдани ҳисоблаш модели қуйидагача бўлади:

бунда: БФр - товарлар сотилиши баланс фойдасининг режалаштирилган суммаси; С Р - товарлар сотилишииииг режали ҳажми; С зн - зарарсизлик нуқтасига эришишни таъминловчи товарлар сотилиши ҳажми; Дсд — товар айлапишига нисбатан товарлар сотилиши соф даромадлари даражаси, %да; Д УЗГ . Х . - товар айланишига нисбатан ўзгарувчан муомала ҳаражатлари даражаси, %да. Бу ҳисоб жараёнида зарарсизлик нуқтасига эришишни таъминлайдиган товарлар сотилиши ҳажми аниқланганлиги сабабли, параллел равишда хавфсизлик (молиявий мустаҳкамлик) чегараси ва коэффициентлари кўрсаткичлари ҳам аниқланиши мумкин. в) Товар айланиши рентабеллигининг ўртача даражасига асосланган ҳолда товарлар сотилиши фойдаси суммасини режалаштириш усули савдо корхоналарида ишлатиладиган энг содда ва энг кенг қўлланиладиган усул ҳисобланади. Унда бор йўғи икки кўрсаткич ишлатилади: товарлар сотилишининг режалаштирилган ҳажми (С Р ) ва режа даврида товар айланишининг ўртача рентабеллиги даражаси (Д ТР , % да). Буларнинг охиргиси унинг ҳисобот давридаги даромадлилик ва ҳаражатлиликнинг кутилаётган ўзгаришларини ҳисобга олган ҳолда тўғриланган қийматлари асосида аниқланади. Бу ҳолда ҳисоб модели қуйидагича: бунда: БФ Р - товарлар сотилишидан олинган баланс фойданинг режалаштирилган суммаси;

С Р ва Д ТР - юқорида айтиб ўтилган кўрсаткичлар г) Фойданинг мақсадли суммаси шакллантирилишига асосланган товарлар сотилиши фойдаси режалаштирилган суммасини режалаштириш усули савдо корхонасининг кейинги даврдаги стратегик ривожланиш мақсадлари билан энг юқори боғликликни таъминлайди. Бу ҳисобнинг асоси корхона ихтиёрида қоладиган фойда (соф фойда) ҳисобидан шакллантириладиган ўз молиявий заҳираларига бўлган талабни олдиндан аниқлаш ҳисобланади. Ҳисоб бу талабнинг ҳар бир элементи бўйича олиб борилади (ишлаб чиқариш ривожланиши; мулк эгаларига даромад тўланиши; ходимларни қўшимча моддий рағбатлантириш ва б.). Корхона ихтиёрида қоладиган фойда ҳисобидан шакллантириладиган маблағларга бўлган умумий талаб ўзида корхонанинг режалаштирилган давридаги соф фойдасининг мақсадли миқдорини ифодалайди. Бу ҳолда товар сотилишидан олинган баланс фойданинг мақсадли суммасини ҳисоблаш модели қуйидагача бўлади: бу ерда : БФ М - режалаштирилган давр учун товар сотилишидан олинган баланс фойданинг мақсадли суммаси; СФ М - режалаштирилган даврда корхона соф фойдасининг мақсадли суммаси; ДФС ~ Фойда солиғи даражаси (фойда ҳисобидан тўланадиган бошқа солиқ тўловларининг ҳам), %да Бу ҳисоб усулининг асосий вазифаси шундаки, унинг асосида олинган фойда кўрсаткичи савдо корхонасини ривожлантиришнинг муҳим мақсадли йўналишларидан бири сифатида қаралади ва бошқа муҳим иқтисодий кўрсаткичларни ривожлантиришнинг асосий элементи бўлиб хизмат қилади.

Бошқача қилиб айтганда кейинги даврда корхонанинг стратегик ривожланишини фойданинг мақсадли суммасини режалаштириш бутун асосий кўрсаткичлар тизимида ўз аксини топади. Шундай қилиб ҳисобларнинг танланган усулидан келиб чиқиб товарлар сотилишидан олинадиган фойда суммасини шакллантиришни режалаштириш корхонанинг бутун иқтисодий режалаштиришнинг якунловчи ёки бошланғич босқичи сифатида қаралиши мумкин. Таянч иборалар: Фойдани бошқариш, фойда миқдори, соф фойда, баланс фойда, умумий даромад, муомала ҳаражатлари, зарарсизлик нуқтаси, соф даромад, мақсадли фойда, товар айланиш ҳажми, молиявий мустаҳкамлик, фойдани рсжалаштириш, фойдани шакллантириш, фойдани тақсимлаш, рентабеллик даражаси, солиқ тўловлари, фойда солиғи, солиққа тортиш, солиқни ўзгаришлари, солиқ календари, солиқ сиёсати, тижорат битимлари, товарлар партияси, қўшилган қиймат солиғи.

Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Ўзбекистон иқтисодиётида хусусий секторнинг улуши ва аҳамиятини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида. «Халқ сўзи», 2003 йил 28 январь. №23, (3135). 2. И.А.Каримов «Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон хаёт приовард максадимиз» Т.: «Узбекистон» 2000. 3. Бланк И.А. «Торговый менеджмент», «Украинско-финский институт менеджмента и бизнеса». Киев 1997 г. 4 Лукашевич В.В. «Основы менеджмента в торговле», Москва, «Экономика» 1998 г. 5. Хисрик Р., Джексон Р. «Торговля и менеджмент», Москва, «Филин» 1995 г. 6. Гревнов А.И. и др. «Совершенствование управления торговлей», Москва, «Экономика» 1990 г. 7. Торговое дело: Экономика, маркетинг, организация. М.: Инфра-М, 2002, С.560 8. Том Хопкинс. Исскуство торговать. М.:2002, С.416 9. Петров П.В., Соломатин А.Н.Экономика товарного обращения. М.: Инфа-М, 2001, С.220 10. Поведение потребителя. Практикум. Минск. Новое знание, 2002, С.123 11. Коммерческо-посредническая деятельность на товарном рынке. Учебник под ред. Проф. А.В.Зверьянова. Екатеринбург,2002, С.560 12. Юлдашев Н.К., Козоков О.С. Менежмент. Т.: Фан, 2004, С.213 13. Вергилес Э.В. Менеджмент (практические навыки): Учеб. пособие – М. 2004.-80с. 14. Воронина Э.М. Менеджмент предприятия и организации: Учебно- практ. пособ. - М.: 2004.-256 с. 1 5 .Босчаева З. Н. Управление экономическим ростом. М.: ЗАО « Экономикс», 2004

1 6 .Развитие организации и Н R -менеджмент. М.: Независимая фирма «Класс», 2004 1 7 .Майкл У. 50 Методик менеджмента. 2004 18 .Волгин В.В. Тор говые операции. М.: 2004 19 .Ласкина Н.В. Международное торговое дело. М.: Экономика, 2004 20. www . edu . ru 21. www . economics . ru 22. www.torg.uz 23. www.uzbussines.unitech.uz 24. www.cer.uz

O'xshashlar

Савдо корхоналарида фойдани бошқариш.

Савдо корхоналарида чакана савдо айланмаси

Савдо корхоналарини даромадпарини бошқариш

Савдо корхоналарини даромадпарини бошқариш

Савдо корхоналарида иқтисодий ишни ташкил қилиш