Режани бажариш ва унинг натижаларини назорат қилиш жараёни - Iqtisodiyot - Referatlar

Режани бажариш ва унинг натижаларини назорат қилиш жараёни

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

73.5 KB

Ko'chirib olish

Р ежани бажариш ва унинг натижаларини назорат қ илиш жараёни Режа: 1. Режани бажариш жараёни босқичлари. 2. Режаларни бажариш бўйича тавсиялар ишлаб чиқиш . 3. Режанинг бажариб борилишини назорат қилиш усул лари . 4. Ахборот тизимининг туристик инфраструктурасини яратиш . 5. Туризмни бошқаришдаги узлуксизликни таъминлаш .

1. Режани бажариш жараёни босқичлари. Туризмни ривожлантириш соҳасидаги тадбирларни мунтазам бажариш мақсадида биринчи навбатда структуравий режага киритиладиган асосий босқичлар белгилаб олинади. Ҳар бир босқич бўйича аниқ лойиҳалар ишлаб чиқилади, кейин улар туризмни, унинг алоҳида қисмлари ва турларини комплекс ривожлантириш дастурига бириктирилади. Туризмни босқичма-босқич самарали ривожлантириш учун келгусида ҳар бирини алоҳида иқтисодий ривожлантириш мақсадида энг истиқболли туристик минтақалар танлаб олинади. Сўнгра уларни ўзлаштириш кетма- кетлиги белгиланади. Ҳар бир даврнинг давомийлиги уч йилдан беш йилгача бўлган муддатни ўз ичига олади. Босқичма-босқич ривожлантириш бир қатор асослашларга таянади. Улар жумласига қуйидагилар киради:  туристик туманга етишнинг осонлиги;  база инфраструктурасини яратиш муддатлари;  туристик маҳсулотга бўлган талаб;  туристик диққатга сазовор жойлар, объектлар ва хизматларни ривожлантиришнинг мақсадга мувофиқлиги;  тегишли туманларнинг иқтисодий ҳолати;  туристик зонларда яшаётган аҳоли томонидан туризмни ривожлантиришни ижтимоий қабул қилиш. Босқичма-босқич ривожлантириш дастури назарда тутилаётган туристик фаолиятнинг барча турлари ва шаклларини давлат, минтақавий ва маҳаллий даражаларда қамраб олади. Унда шунингдек режани бажариш учун зарур бўлган бошқа тадбирлар ҳам назарда тутилиши зарур. Масалан, тегишли туристик струтураларни яратиш, туризм соҳасидаги қўшимча меъёрий ҳужжатлар, иқтисодий, экологик ва ижтимоий-маданий дастурларни амалга ошириш ва ш.к. Ҳаракатлар дастурини ишлаб чиқишда биринчи навбатда батафсил режалаштириш, лойиҳалаш ва техник-иқтисодий асослаш бўйича кичик босқичлар назарда тутилади. Ривожлантириш лойиҳасининг умумий ҳисоб-

китоби чиқарилади, шунингдек тадбирларни бажарувчи ташкилотлар кўрсатилади. Туризмни ривожлантириш босқичлари транспорт, парк хўжалиги, маданият ва шу каби фаолиятлар билан шуғулланадиган ёндош соҳалардаги ташкилотлар ва муассасаларнинг дастурлари билан мувофиқлаштириб олиниши керак. Дастурнинг биринчи босқичи назарда тутилаётган режалаштиришни тадқиқ қилиш элементларини ўз ичига олади. Режа умуман қабул қилингандан кейин (бунда унга кичик тузатишлар киритиш мумкин) кейинги босқичларнинг дастури, шунингдек қўшимча тадбирлар ва лойиҳалар тайёрланади. Бошқача қилиб айтганда «сирғалувчан режа» олинади. У деярли ҳамма вақт ушбу даврда амал қилаётган шароитларга мос келади. Туризмни босқичма-босқич ривожлантириш жиҳатдан тасаввур қилганда фаолиятнинг энг мақбул траекториясини қуриш йўли билан намоён бўлади. Бу траектория доирачалар ва ёйлардан ташкил топган чизма (тўр) шаклида бўлади. Бунда доирачалар билан ривожлантириш объектлари, масалан қурилаётган меҳмонхона, бу дастурни амалга ошириш бўйича тадбирлар эса ёйлар билан тасвирланади. Барча доирачалар мунтазам равишда ёйлар билан бирлашади. Ҳар бир тадбир учун тугалланишининг вақтинчалик кўрсаткичи белгиланади (бажарилиш муддати). Энг қийин йўлдаги муддатлар йиғиндиси лойиҳани тугатишнинг энг қисқа вақтини белгилаб беради. Режалаштириш ва энг мақбул траекторияларни ишлаб чиқишни тезлаштириш учун компьютер технологияси қўлланилади. 2. Режаларни бажариш бўйича тавсиялар ишлаб чиқиш . Режалаштириш жараёнининг муҳим жиҳати режадаги тадбирларни бажариш бўйича ткалифлар ва услублар ишла чиқиш ҳисобланади. Ҳозирги вақтда махсус қўлланма тайёрлаш тобора кенг тарқалмоқда. Бу қўлланмадан режани амалга ошириш услубикасит ва кетма-кетлиги бўйича йўриқнома сифатида фойдаланишади.

Умуман туризмни ривожлантириш дастурининг ўз вақтида ва етарлича бажарилишини таъминлаш мақсадида қуйидаги асосий кўрсаткичларни мунтазам равишда назорат қилиб бориш керак: ривожланиш суръатлари, маркетинг омиллари, иқтисодий, экологик ва ижтимоий-маданий таъсирлар, институцион омиллар. Режаларни амалга ошириш бўйича тавсиялар биринчи босқичда ердан фойдлаланиш ва туристик туманларни зоналаштиришга тааллуқли бўлиши керак. Ҳар бир шундай зона учун туризмнинг мақсадга мувофиқ турлари, шунингдек, энг жозибадор диққатга сазовр жойлар, тҳ объектлар ва хизматлар, тегишли инфраструктура асослаб берилади. Тавсияларда корхоналар ва хусусий секторга уларнинг туризмни ривожлантиришдаги иштирокни рағбатлантириш учун имтиёзлар ажратиш ҳам назарда тутилиши мумкин. Режалаштиришнинг маҳаллий босқичида (туристик туманлаштиришни ҳисобга олган ҳолда) фаолиятнинг ҳар хил турлари учун ҳудудлар белгиланади, уларнинг ҳар бири бўйича ердан фойдаланиш меъёрлари кўрсатилади. Минтақа ёки зонанинг ривожланганлигига қараб сертификация тизимини жорий қилиш лозим. Масалан, меҳмонхоналарга «юлдузчали» тоифа асосида сертификациялар бериш. Бу меҳмонхона сифатининг аражаси ҳақида ахборотолиша имкон беради. Бундан туристик опреаторлар таклиф қилиш, туристлар эса – жойлашиш учун энг қулай жойни танлашда фойдаланишлари мумкин. Бошқа томондан, сертификация меҳмонхоналарнин тоифасини юқорироқ даражага чиқариш учун ҳаракат қилишларга кўмаклашади. Шунга ўхшаш тавсияларни ресторанлар, гигиена, санитария, қулайликнинг зарур даражасини таъминлайдиган хизмат турлари учун ҳам қўллаш мумкин. Сейсмик жиҳатдан хатар каттароқ бўлган туманларда кучайтирилган қурилиш меъёрларини тавсия қилиш зарур.

Режаларга бериладиган тавсиялар уларнинг кўриб чиқилиши ва амалга оширилиши, режалаштирилаётган тадбирларни амалга оширадиган корхоналарга нисбатан лицензиялаш ва назорт қилишнинг расмийлиги тартибига эга бўлиши керак. Туризмни экологик ривожлантириш, унга маҳаллий аҳоли ва туристларнинг муносабати бўйича тавсиялар тегишли қурилиш стандартлари ва туристик объектларни лойиҳалаштириш бўйича директив ҳужжатларга асосланиши зарур. Масалан, қурилиш меъёрлари ва директивалари қуйидаги талабларни назарда тутиши керак: қурилиш зичлиги, биноларнинг баландлиги, биноларнинг қирғоқбўйидан узоқлиги, участкалар ва бошқа биноларнинг чегаралири, ер ости коммуникацияларини жойлаштириш меъёрлари ва ҳ.к. Маҳаллий даражада стандартларга амал қилишни таъминлаш марказий ва минтақавий органларнинг бевосита мажбурияти ҳисобланади. Тавсиялар шунингдек қурилиш майдончалари, меъморчилик лойиҳалари, ландшафтни ободонлаштириш бўйича таклифларни ўз ичига олган бўлиши лозим. Улар шунингдек қуйидаги омилларни ҳам ҳисобга олиши керак: эрозия, кўчиб тушишлар, сув босиши билан боғлиқ экологик таваккаларни бартараф этиш; турли иншоотларнинг уйғун бўлишини таъминлаш; бинолар ва очиқ майдонлардан кўринадиган хушманзара кўринишларни сақлаб қолиш, қурилиш участкаларини режалаштириш бўйича услубий тавсиялар ҳали лойиҳалар ишлаб чиқилгунича бўлган босқичда лойиҳачиларнинг эътиборига ҳавола қилиниш керак. Бу лойиҳа ўлчамларини олдиндан билиш ва ҳисобга олишга хизмат қилади. Туризмни ривожлантириш учун қуйидаги бошқа табирлар ва тавсиялар ҳам ишлаб чиқилади: туризм соҳаси учун ходимларни касбий тайёрлаш бўйича; туристларнинг овқатланиши учун асосан маҳаллий озиқ-овқат маҳсулотларидан фойдаланишни назарда тутувчи иқтисодий дастурлар бўйича; экологик, атроф-муҳитни ва тарихий обидаларни сақлаш борасидаги билимларни ошириш бўйича ва бошқалар.

Шунингдек тавсиялар хавфсиз фаолият кўрсатиш ва туристларнинг соғлиғини сақлаш, йўлдаги расмиятчиликлардан ўтиш тартиби (мамлакатга кириш ва божхона расмийлаштиришлари) тўғрисидаги ҳолатларни ҳам ўз ичига олган бўлиши керак. 3. Режанинг бажариб борилишини назорат қилиш усул лари . Режанинг бажарилишини назорат қилиш у амалга оширилишининг ажралмас қисмидир. Бундай назорат қуйидагиларга имкон беради: анча олдинги босқичларда баъзи тадбирларнинг белгиланган муддатларда етарлича бажарилмаганлик фактини аниқлаш; туристик келишлирнинг сифати ва соиннин кузатиб бориш; юзага келган қийинчиликларни бартараф этиш бўйича тезкор чоарлар кўриш; туристик бозор қамровининг ҳажми ва самарасини аниқлаш. Тегишли туристик зоналарда режалар ва дастурларнинг зарур даражада ва ўз вақтида бажарилишини таъминлаш мақсадида қуйидаги бўлимлар назорат қилиниши керак 1 . 1. Ривожлантириш режалари:  мавжуд диққатга сазовор жойлар ва туристик фаолият турларини яхшилаш ва янгиларини ривожлантириш;  мавжуд жойлаштириш воситаларининг сифатини яхшилаш, уларнинг сони ва турини кўрсатган ҳолда янгиларини қуриш;  жойлаштириш воситаларининг турлари ва ойлар бўйича юкланиши;  бошқа туристик объектлар (туристик агетликлар, ресторанлар, магазинлар, пул алмаштириш пунктлари ва ҳ.к.)ни такомиллаштириш ва кенгайтириш;  мавжуд инфраструктурани яхшилаш ва янгисини вужудга келтириш;  режалаштирилган ва тасдиқланган лекни ҳали амалга оширилмаган туристик лойиҳалар. 1 Планирование туризма. Учебное пособие. Юреев А.П. Донецк 2003 г.

2.Маркетинг режалари: ойлар бўйича туристик келишларнинг миқдори ва хусусияти (келиш жойи, ижтимоий-иқтисодий мансублик, ёш, жинс бўйича тақсимланиш ва ҳ.к.);  турнинг типи ва шаклига қараб туристларнинг бирор жойда бўлишининг ўртача давомийлиги;  туризмни илгари суриш бўйича тадбирлар;  реклама-ахборот тадбирларининг самарадорлиги;  туристларга ахборот бериш хизматларининг фаолиятини яхшилаш;  турли диққатга сазовор объектларда келувчиларнинг сони. 3. Иқтисодий режалар:  туристик харажатларнинг турлари;  туризмнинг мамлакат, минтақа, маҳаллий жой иқтисодиётига, аҳолининг бевосита ва юилвосита бандлигига таъсири;  туризм соҳасидаги иқтисодий йўқотишларнинг турлари ва миқёси ва уларни камайтириш йўллари;  туризмдан олинадиган умумий иқтисодий фойдалар катталиги. 4. Иқтисодий ва ижтимоий-маданий режалар:  туристик зоналарда мавжуд бўлган экологик муаммоларни ҳал қилиш;  атроф-муҳитни муҳофаза қилиш дастурларини амалга ошириш, экологик таъсирларни баҳолаш қоидаларини қўллаш;  махсус экологик муаммоларни аниқлаш (туристик диққатга сазовор жойларнинг ҳаддан ортиқ инсонлар билан тўлиб кетиши);  анъанавий санъат, ҳунарлар, рақслар, мусиқанинг ўзига хослигини сақлаб қолиш;  маҳаллий аҳолини туризм соҳасига жалб қилиш;  жиноятчилик, гиёҳвандлик ва туризм ривожланиши туфайли келиб чиққан бошқа ижтимоий муаммолар кўлами; 5. Институцион режалар:

 туризм соҳасидаги қонунчилик ва меъёрий ҳужатларнинг ривожланиш даражаси ва уларнинг исталаётган натижаларга эришиш борасидаги самарадорлиги;  таълим ва касбий тайёргарлик дастурларини амалга ошириш даражаси, тайёрланган ходимларни фактик чиқариш кўрсаткичлари (мутахассисликлар бўйича сони);  туристик хизмат кўрсатиш расмиятчиликларини осонлаштириш бўйича чораларни амалга ошириш (божхона, виза, суғурта ва бошқа расмиятчиликлар);  давлат секторида, давлат, фирмалар ва хусусий сектор ўртасида идоралараро мувофиқлаштириш. Юқорида кўрсатилган йўнаишларниннг барчаси бўйича назорат натижалари туризмни ривожлантиришнинг режадаги кўрсаткичлари билан, умуман ҳаракат дастури ва режаси билан таққосланади. Кейин режани минимал харажатлар в йўқотишлар билан бажариш самарадорлиги баҳоланади, аниқланган камчиликлар бартараф қилинади, ҳаракат дастури в режасига зарур тузатишлар киритилади. 4. Ахборот тизимининг туристик инфраструктурасини яратиш . Туризм соҳасидаги режаларни амалга оширишни назорат қилиш ва умумий бошқариш борасидаги асосий йўналишлар ва талаблардан бири – компьютер техникаси ва технологиясидан кенг фойдаланган ҳолда комплекс хусусиятга эга бўлган ахборот òèçèìèíè ÿðàòèø ҳèñîáëàíàäè. Бундай тизим туристик бизнеснинг барча кўрсаткичларини қамраб олиши шарт. Бу кўрсаткичлар туристик фаолиятниг самарадорлигини комплекс баҳолашга хизмат қилади. Автоматлаштирилган тизимда тегишли ахборотни тўплаб бора туриб, таҳлил қилинаётган вақт ичидаги кўрсаткичларни умумлаштириш ва таққослаш, шу асосда юзага келадиган муаммолар ва тенденцияларни аниқлаш, зарур бошқарув таъсири чорасини қабул қилиш мумкин. Ахборот

тизимига фақат ишончли ва аниқ маълумотлар киритилиши керак. Бу асосланган хулосалар олиш учун зарур. Акс ҳолда ахборотни қайта ишлаш нотўғри бўлади ва бу маълумотлардан амалий мақсадларда фойдаланишнинг иложи бўлмайди. Туристик ахборот тизимидан фойдалана туриб, мунтазам равишда қабул қилинган бош стратегиянинг, туризмни ривожлантириш режалари ва дастурларинининг самарадорлигини назорат қилиб бориш керак. Назорат жараёнида бирор камчиликлар ёки оғишлар аниқланса, дарҳол уларни бартараф этиш бўйича тезкор чоралар қабул қилиш зарур. Назорат тизимнинг таркибий қисмларидан бири қабул қилинаётган бошқарув қарорларининг самарадорлигини асослаш мақсадида доимий равишда ахборот йиғиш ва уни қайта ишлаш ҳисобланади. Туризм соҳасидаги узлуксиз бошқарув кўплаб жиҳатларни қамраб олади. Ўзгараётган бозор шаиотлари ва туристик маҳулотларга мослашиш; сервис хизмати кўрсатиш даражасини яхшилаш; ижтимоий ва географик жиҳатдан туризмнинг фойдасини доимий ошириб бориш; муаммолар пайдо бўлиши биланоқ уларни тезкор ҳал қилиш шуар жумлаидандир. 5. Туризмни бошқаришдаги узлуксизликни таъминлаш . Туризм соҳасидаги бошқарувнинг узлуксизлигини таъминлаш мақсадида фаолиятнинг қуйидаги турлари бажарилади. Мавжуд ҳужжатларни йиғиш – счётлар, туристлар ва ходимлар билан ҳисоб китоблар, маҳсулотни ўтказиш бўйича ҳисоботлар ва ш.к.ларни. Ҳужжатларни навларга ажратиш ва текшириш – уларни вазифасига кўра комплектлаштириш, расмийлаштиришнинг тўғрилигини, бошқа ҳужжатларга мос келишини, долзарблигини, аҳамиятини ва ш.к.ларни текшириш. Ахборот келиб тушишининг узлуксизлигини таъминлаш – харажатларнинг улар шаклланган жой ва вақтга мос келишига риоя қилинишини текшириш, корхона маблағларининг ҳаракатини назорат қилиш, маҳсулот ўтказиш даражаси ва ва унга таъсир қилувчи омилларни, айниқса, мавсумийликни таҳлил қилиш.

Мақсадларни белгилаб олиш – корхонанинг вақт бўйича ҳаракатларини реал тақсимлаш, яъни ишларнинг аниқ кўрсаткичлари ва уларни бажариш муддатларини, фаолият натижаларидан фойдаланиш йўналишларини, реализация қилишга кетадиган сарфлар миқдорини ўрнатиш, шунингдек якуний кўрсаткичларни башорат қилиш. Режаларни мувофиқлаштириш – илгари олинган барча кўрсаткичларни бир тизимга бирлаштириш, уларнинг қўйилган мақсад ва вазифаларга мос келишини текшириш, зарур ўзгартиришлар киритиш. Бажарилган ишлар натижалари – туристик фаолиятни ривожлантириш ёки такомиллаштиришга бўлган мавжуд молиявий эҳтиёжларни таҳлил қилиш ва келгусидаиларини аниқлашдир.

Хулоса Туризмни экологик ривожлантириш, унга маҳаллий аҳоли ва туристларнинг муносабати бўйича тавсиялар тегишли қурилиш стандартлари ва туристик объектларни лойиҳалаштириш бўйича директив ҳужжатларга асосланиши зарур. Масалан, қурилиш меъёрлари ва директивалари қуйидаги талабларни назарда тутиши керак: қурилиш зичлиги, биноларнинг баландлиги, биноларнинг қирғоқбўйидан узоқлиги, участкалар ва бошқа биноларнинг чегаралири, ер ости коммуникацияларини жойлаштириш меъёрлари ва ҳ.к. Маҳаллий даражада стандартларга амал қилишни таъминлаш марказий ва минтақавий органларнинг бевосита мажбурияти ҳисобланади.

Адаби ё тлар: 1. Шматько Л.П. Туризм и гостиничное хозяйство. Учебное пособие, (ГРИФ) 352стр. 2004г. 2. Зайцева Н.А Менеджмент в социально-культурном сервисе и туризме. Учебник., 224 стр, 2003 г. 3. Гулаяев В.Г Туризм экономика и сациальное развитие: - М ФиС 2003 4. Жукова М.А. Менеджмент в туристическом бизнесе: учеб. пособ. – М:2005 5. Запесоцкий А.С. Стратеческий маркетинг в туризме: Теория и практика. – Спб.: СПбГУП, 2003. -352с. 6. Котлер Ф., Боуэн Дж., Мейкенз Дж. Маркетинг. Гостеприимство. Туризм: учебник. 2-е изд., перараб. и доп. – М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2002. 7. Сенин В.С. Организация международного туризма: Учебник. 2-е изд., перераб. и доп. –М.: ФиС, 2004. 8. Управление индустрией туризма: Учебное пособ. / Чудновский А.Д., Жукова М.А., Сенин В.С. –М.: КНОРУС, 2004. -448с.

O'xshashlar

Стратегик режани амалга ошириш ва назорат қилиш.

Ишлаб чикариш жараёни ва унинг натижалари

Ишлаб чикариш жараёни ва унинг натижалари

Смета тузиш (бюджетлаштириш ва харажатларни назорат қилиш)

Индикатив режалаштиришнинг ташкилий асослари