Стратегик режани амалга ошириш ва назорат қилиш. - Iqtisodiyot - Referatlar

Стратегик режани амалга ошириш ва назорат қилиш.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

137 KB

Ko'chirib olish

Стратегик режани амалга ошириш ва назорат қ илиш. Режа: 1.Корхонада иш юритиш сиёсати 2.Иш юритиш жараёнлари 3.Бюджетлар 4.Бошқарув самарадорлиги

1.Корхонада иш юритиш сиёсати Стратегик режани аниқ амалга оширишда ўзига яраша муҳимликка эга бўлиб менежмент назариясидаги қуйидаги тушунчалар билан узвий боғлангандир: тактика ва сиёсат мақсадли бошқарув мўлжали ва қоидалари. Тактика «Стратегия» сўзини ўзи иккинчи тушунча. «Тактика» сўзини борлигини талқин қилади. Агар биринчи узоқ муддатли режалаштириш қоясини акс эттира, иккинчиси узоқ муддатли режани амалга оширишни учун фаолият режа маъносини билдиради. +ис-ача қилиб тактикани қис-а муддатли стратегия деса ҳам бўлади. Бу умумий стратегия билан мувофиқлаштирилган аниқ бошқарув харакатидир. +оидага биноан тактикани ишлаб чиқариш ва кни амалга ошириши менежмент корпосини ўрта бўғин ва зиммасига юкланади. Тактика-режа қисқа вақт учун белгилансин, у аниқ ва тез натижада эришиш мўлжалланган бўлади. Масалан: Бюгар Кинги стратегия сўзининг ишлаб чиқарилган махсулотини тезроқ сотилиши учун қўллади. У телевизорда «Сиз оч эмассизми?» деган реклама билан бифштексларини рақобатчиликига қараганда каттароқ ва маззалироқ тайёрлашга эришди. Бу эса бифштекс сотувини 10,8 %га оширди. Ташкилий таркибий такомиллаштириш стратегияси, деярли барча замонавий компаниялар томонидан ишлаб чиқарилади у ўз ичига қўшимча эоимент сифатида янги, қонуқувчи ишлаб чиқариш ва бошқарув бўлинмаларини ташкил этишни тақазо этади. Масалан: «Женерал Моторс» катта капиталларини «Сатурн» лойиҳаси учун сарфлади. Бу янги, энг афзал дунё тажрибаси асосидаги Америка ишлаб чиқариш тизимини бунёд этиш учун қўйилган қадам эди. Унинг ўзига хос хусусияти шундан иборат эдики, у кўриниши, жаҳатидан пирамида шаклида эмас, балки айлана шаклида ташкил қилинган. Бу тизим

марказида 10-15 аъзога эга юригадалар мажмуаси, ташқи ҳалқа стратегия назорат қўмитаси (компания ва касаба бирлашмалар раҳбарияти) туради. «Сиёсат» - Стратегия ва тактика режаларини муваффақиятли амалга ошириш мумкин, қачонки ташкилотда уни яхши йўлга қўйган тажрибада синалган мўлжал тизими мавжуд бўлса. Бу каби мўлжал тизими ташкилот сиёсати номини олган. Стратегия каби фирма сиёсати ҳам рахбарияти томонидан ташкил этади ва амалга оширилади. Бу ерда сиёсатни харакат турини танлашда ва қарор қабул қилишдаги умумий рахбарлик деса бўлади. Сиёсат менежменти қуйилган мақсадларга эришиш учун қандай йўналишда харакат қилиниши аниқлайди. Мўлжални ва қўйилган масалалар ечимини аниқлашда усулларидан фойдаланади. Фирмадаги бошқарувнинг энг яхши усули – бу кадрлар сиёсатини ишлаб чиқаришдир. Кадрлар бошқарувидаги псеҳологик муҳитнинг ижобий ечимини йирик Америка фирмаларидан биттаси: постлик товарлар «Мери Кей Кисметик» раҳбариятини олиб бораётган сиёсатини кўриш ммкин. «Процедуралар» - Фирманинг сиёсати мақсадга қўшимча қилиб раҳбарият қўйилган масалаларни ечишда ёрдамлашувчи харакатлар мажмуасини ишлаб чиқади. Бу мажмуа процедура деб аталади. Моҳияти бўйича процедуранинг ўзини дачтур бўйичапроцедуранинг ўзини дастур бўйича бажарилган қарор дейиш мумкин. Процедуралар ўтмиш тажрибаси унинг мувоффақияти ва мағлубияти асосида ишлаб чиқарилади. Процедуралар шундай шароитларда, яъни аниқ вазият аввалгисига ўхшаш бўлганда ишлабитилади. Инсон олдиндан тайёрланган қоида, яъни процедуралар бўйича харакат қилаётган бўлса, унинг харакати албатта натижага эга бўлади. шундай қилиб процедуралар масалани ечиш кафолати

ва бу қарорни ечимини аниқ ва тўғрилигини назорат қилувчи сифатида қўлланилади. Масалан: кўплаб савдо компаниялари ўз хизматчиларини командировкага жўнатади, бориб келгандан сўнг кетган харажатлар бўйича тўлдирилади, у ердаги процедуралар ҳам аниқ бажарилади. Яна шунга ўхшаш «Мак дональдс» компаниясини олсак техник процедуралар кўрсатиладиган 1500 бетли таом тайёрлаш процедуралари мавжуд бўлиб унга амалл қилади. «+оидалар»: Инсонни эркин ҳаракатини яна ҳам жиддий чеклови, унга ёзма равишда бериладиган аҳлоқ қоидасидир. Ташкилот раҳбарияти қоидани шундай ҳолатлар учун яатадики, уни бажарилиши масалаларни аниқ ҳал қилинишига боғлиқ бўлади. (режа бажарилиши, мақсадлар). Масалан: «Чекиш ман этилади» деб ёзиб қўйилади, кимёвий лабороторияларда хавф бўлади. харидорларга кўнгилчанлик билан хизмат кўрсатиш қоидаси савдо учун энг муҳим ҳисобланади, агар у бозорда ўз ўрнини топишини истаса, ишга аниқ вақтда келиш ва кетиш қоидасига ҳамма ишлаб чиқариш ва жамият йўналишидаги ташкилотлар бажарилиши шарт қоидалар ҳисобланади. +оида билан процедуранинг фарқи шундан иборатки, қоида битта аниқ масала учун ҳисобланган бўлади. Процедуралар эса бир неча ҳаракатлар мажмуини ўзида акс эттиради. 2. Иш юритиш жараёнлари

Биз кўриб чиққан тушунчалар - сиёсат, прцедуралар, қоидалар ўз моҳиятлари билан ўхшашдирлар. +одалар. +ачонки режаларнинг амалга оширилиши топшириқни аниқ бажарилишига боғлиқ бўлса, раҳбарият ҳар қандай танлов эканлиги бўлмаслиги керак деб ҳисоблаши мумкин. Масалан, ЦРУ ички хавфсизликни таъминлаш учун ишга фақат лояль шахсларни олиш керак. Шунинг учун у ҳар қандай кишини ишга ёллашдан олдин унинг таржимаи ҳолини билиши салбий натижаларга олиб келиши эхтимоил бўлса, танлов эркинлигини қўллаш лозим деб ҳисобланади. кўпгина ташкилотларда, масалан, хидимлар муайян вақтда ўзларнинг иш жойларида бўлишлари талаб қилинади. Майда, лекин муҳим муаммоларни ечишда ва мақсадларда эришишда бўйисунишнинг юксак даражада талаб қилинса. Раҳбарият қоидалардан фойдаланилади. +ачонкираҳбарият ҳодимлар харакатини чеклашни ҳоҳласа у қоидаларни ишлаб чиқади. +оидалар ўзига хос якка тартибда нима қилиш зарур эканлигини кўрсатади. +оидаларнинг прцедуралардан фарқи, улар аниқ ва чегараларган масалага мўлжалланган бўлади. процедуралар эса, бир нечта ўзаро боғлиқ кетма-кет бажариладиган харакатларнинг мавжудлигини тақазо этади. +оида ва процедуралар ташкилот мақсадларга эришишга қандай таъсир этиши кўрсатилган. +оида ва прцедураларнинг мақсадга эришишга таъсир этиши. 1. Ходимларга ҳаракатининг шундай йўналишини кўрсатадики, қачонки бу йўналиш юксак эҳтимоллик даражаси билан самарали бўлади ва мақсадга эришишни таъсинлайди. 2. Самаралик даражасини зарур бўлмаган такрорланишини истисно қилиш йўли билан оширади.

3. Аниқ вазиятда ходимлар нима қилишини олдиндан билишга имкон яратади. 4. Олдинги натижалар ёки гурух натижалари билан аниқ таққослашга имкон беради (бир ҳил топшириқлар,бир хил усуллар билан бажарилади ва улар доимий ёки юксалиб бораётган самара билан бажарилиши шарт). Айрим пайтда ишчилар қоида ва процедураларни ўзларининг харакатида тўсқинлик қилаётган ёки мазмунга эга эмас нарсалар деб ҳисобланади. Ишчилар қоидаларга қарши чиқишлари мумкин, ташкилот ва унинг раҳбарига норозилик кўрсатиши мумкин, қоидаларга бўйсунмаслиги мумкин. Унда қоидалар асосланган асосланмаганлигидан қатъий назар, зарар келтиради. +оидаларни бу шароитда йўқ қилиш энг оддий қарордир. Лекин уларни йўқ қилиниши улар ечиш лозим бўлган муаммоларни янада кескинлаштиради. +оидалар фойдадан зарар кўпроқ келтирилгандаги шароитлни таҳлили шуни кўрсатадики, муаммоларнинг манбаи қоида ва прцедураларнинг ўзлари эмас, балки раҳбар ходимларнинг ишчиларга етказишда билим ва савясининг пастлигидир. Замонавий ишчилар, ҳатто ташкилотларнинг пастки поғоналаридаги раҳбар ҳодимларга нисбатан яхшироғ билимга эгадир. Бундан ташқари, А+Ш мадаинятида шахсий эркинлик ғояси жуда ҳам кучли. Ишчилар буйруқ директор шакилида берилган қоидаларга бўйсунишини ҳоҳламади. Улар нима учун ишни қоидалар ва процедуралар талаб қилингандек бажарилиши шартлигини тушунтириб беришни талаб қилади. Шунинг учун фақат асосланган яхши қоидаларни яратмасак ишчиларга бу қоидалар мақсади ҳақида маълумот бериш керакдир. Ҳодим нима учун

қоидалар ташкилот фаоллигини самаралироқ қилишга ёрдам беришини тушунса, у қўшимча ўзи ҳамкорликка интилади. Раҳбарлар тушунтиришга харакат қилса нафақат мажбуран бўйсундиришга, фаолияти самаралироқ бўлишни яққол кўрадилар. Сўз (ҳалқаро) кўп миллати ташкилотлар ҳақида борганда тактика, стратегия, прцедура ва қоидаларни мазмуни ва амалига оширилиши янада мураккалашади. Табиийки, ташкилот тизимида ҳар ҳил маданиятли вакиллар бўлганда қоидалар ва процедураларни амал қилишда катта қийинчиликлар вужудга келиши мумкин. Япон ва А+Ш фирмаларини бошқариш усуллари бир-бири билан таққосланади. Япония ва А+Ш бошқариш тизимларининг тавсифномаси Япония А+Ш 1. Умурбот ёлланиш тизими +исқа муддатли ёлланиш меҳнат 2. Ҳақ тўлаш ва тайинланда катта лик тамойили Якка (индивидуал) иш натижалари бўйича ҳақ тўлаш 3. Расмийлаштирилмаган, шакилланмаган назорат Расмийлантирилган назорат 4. Иш топширишни ноаниқ ёритилиши Иш топширишни аниқ ёритилиши 5. Жамоатчилик масъулияти Индивидуал (якка) масъулият 6. Лавозим ватопшириқ йўқлиги Топшириқ лавозимга боғлиқ 7. Координация ва ҳамкорликка асосий эътибор бериш Самарадорлик ва натижаларга асосий эътибор бериш 8. Келишилган қарорлар (бирликда қабул қилинган) Индивидул қарорлар 9. «Пастдан юқорига» бошқариш «Юқоридан пастга» бошқариш 10. Ишлаб чиқаришда узлуксиз малака ошириш ва ўрганиш Махсус малака ошириш ва ўргатиш дастурлари мавжудлиги

11. Янги ўқув юртларини битирувчиларни ўзига жалб қилиш Битирувчиларни ва тайёр мутахасисларини ўзига жалб қилиш 12. Узоқ муддатга мўлжалланиши Жорий натижаларга эътибор бериш Олдин биз стратегик режалаштириш ва режани амалга ошириш жараёнларини ўрганган эдик. Энди эса режани мослаштириб, келтириш ва назорат қилишни ўрганамиз. Биз жараёнларнинг энг муҳим инструментлари (қуроли) – бу бюджетлар ва мақсадлар бўйича бошқариш. 3.Бюджетлар Режалаштиришнинг асосий вазифаларининг бири - бу ресурсларни мумкин қадар самарали тақсимлашдир. Режалар ресурсларни фойдаланишга тегишли харакатларни мақсадларга эришиш учун йўналтиришга ёрдам беради. Лекин режаларда айрим ҳолларда жуда муҳим масалалар ечимай қолиши мумкин: - қандай ресурслар мавжуд ва улардан қандай фойдаланиш керак, мавжуд бўлган ресурсларда фойдаланиганда қандай мақсадларга эришиш мумкин ва эришиш мумкин эмас? +андай ресруслар мавжуд эканлигини билиш учун раҳбарлар бюджетлардан фойдаланади. Бу бюджетт инструменти «мақсадлар, стратегия, қоидалар» тизимига бевосита кирмаса ҳам у билан яқин боғланган. БЮДЖЕТ: бу сон жиҳатдан аниқланган мақсадларга эришиш учун, сон жиҳатидан тавсия этилган ресурсларни тақсимлаш усулидир. Бюджетлар режалаштиришнинг энг кенг фойдаланадиган қуролларининг биридир. Кўп ташкилотлар ўзининг мақсадлари ва стратегиясини ёзма равишда расмийлаштирмаса ҳам улар кўпгина

бюджетларнинг мақсади ўзларининг чегараланган йўлларини зарур буюмларини харид қилиш учун энг яхши тақсимлаш усулини топишади. Ресурсларни, мақсадларни сон жиҳатдан аниқлаш. Бюджетни тузишда биринчи қадам бу ресурсларни ва мақсадларни сон жиҳатда кўрсатиш. Ўлчам бирлиги сифатида вақт бирлиги, меҳнат сарфлаш ёки натурал кўрсаткичлар (тонна, метр, барли) лекин энг кўп фойдаланиладиган ўлчам бирлиги – пулдир. Сонли кўрсаткичлардан фойдаланиш раҳбарларга ташкилот фаолиятида ишлаётган ҳилма-ҳил элементларни билиш, таққослаш бирлаштириш имконини беради. масалан: сизда оддий мақсад мавжуд: стипендия фондига «Пикник» ўтказиш йўли билан 3 минг доллар йиғиш – бу учун озиқ-авқат, столлар, реклама чипталари ҳарид қилиш ва билетлар зарур. Сиз қанча билетни қандай баҳода сотишингизни аниқлашингиз керак: Столларни ижарага олиш учун 200$ Реклама ва билетлар учун 10$ Озиқ--овқат ва одам учун 2$ Кўриниб турибдики билет баҳоси 2$ кам бўлмаслиги керак. Сиз билетни баҳосини 5$ бўлишини маъқул топсангиз қанча билет сотиб олиш зарур эканлигини ҳисоблашингиз мумкин. 300$ қ ( Nx 3$) - 300$ N одамларни сони, 3$ бор, бир билетдан озиқ-овқатни айиргандаги қолган фойда. Демак, 1100$ билет сотишингиз керак. Энди сизда 1500$ бор деб ҳисоблайлик. Бу маблақга сиз 600 одамни таклиф қилишингиз мумкин. Оладиган фойдангиз - 1500$, 3000$ олишингиз учун сиз 2500$ сарфлашингиз зарур. 2х600+300қ1500$ харажат 5х600-1500қ1500$ фойда 2х1100+300қ2500$ харажат

5х1100-2500қ3000$ фойда 4.Бошқарув самарадорлиги 1. Бош раҳбарият фирманинг умумий мақсадларини эълон қилиш. Бу босқичда кўпинча олдиндан билиш мумкин бўлган кўрсаткич – бу сотиш хажми. 2. Бўлимлар оператив смета ёки бюджетларни тузади. Улар маълум вақтга мўлжалланган бўлиши керак (6 ой, 1 йил). 3. Бош рахбарият таклиф қилинган бюджет ёки сметаларни тахлил қилади, текширади. Бўлимлар эса уларни қайта ишлаб чиқади. Бу босқичда бош рахбарият ресурсларни фирма ичида қайта тақсимлаш билан шуғулланади. 4.Пировард бюджетлар тайёрланади, унда ресурс ва маблағлар статьялар бўйича хисоб-китоб қилинади. Бу ҳисоб-китоблар аниқ иши ёки бўлим унумдорлиги билан таққосланади, назорат кўрсаткичларига эришиш мумкинлиги аниқланади. БЮДЖЕТЛАРНИНГ СТРАТЕГИЯГА МОСЛАШТИРИШ Стртагеияни амалга оширувчилар нафақат ким қанча фойда олишини, балки ҳар бир пул бирлигида максимум фойда олишни, билиши ва бюджетни тўлдириш керак. Маълумки ташкилот бўлинмалари стратегик режаларни ўзига тегишли қисмини бажариш учун муаян ресурсларга эга бўлиши лозим. Аниқроғи уларда ишни самарали бажариш учун етарли даражада жорий маблағлар ва малакали ҳодимлар бўлиши шарт. Бўлинмалар деталлашган босқичма – босқишлаб чиқариш ҳаражат дастурларини

тайёрлаши, маълум топшириқларни бажаришнинг муддатларини белгилаши ва ким нима учун жавоб бериши кераклигини аниқлаши лозим. Стратегия режасини амалга оширувчилар стратегик маблағларга мос бюджетларни тақсимласа, унда режа муваффақиятли амалга ошади. Бўлинмалар ресурсларга етарли даражада эга бўлмаса, стратегик режаларни ўзларига тегишли қисмини бажара олмайди. Агарда ресусрлар реёридан ошиб кетса, компания ресурслардан фойдаланишда исрофгарчиликка йўл қўйиши мумкин. Янги стратегия кўпинча бюджетларни қайта тақсимлашни талаб қилади. Стратегик ижро этувчилар янги стратгеик ташаббускорларни ва устивор йўналишларни қўллаб-қувватлаш учун ресурсларни бир бўлимдан бошқа бўлимга ўтказишга тайёр бўлиши керак. Эски стратегиядаги муҳим бўлимлар янги стратегияда ҳаддан ташқари катта бўлиб кетиши ва катта маблағ ажратишни талаб қилиши мумкин айрим бўлимлар янги стртагияда муҳимроқ рол ўйнайди ва уларда ҳодимларга янги техникага бошқа ресусрларга муҳтожлик кўпроқ бўлиши мумкин. Сметеларда уларнинг ҳараджатлари ўртача даражадан юқолрироқ бўлиши керак. Стратегик ижро этувчилар айрим бўлимларнинг улушни камайтириш учун ресурсларни қайта тақсимлаши керак. Малакали раҳбарлар ресурсларни қайта тақсимлаш муаммоларини ечадилар. Масалан: корпорация раҳбарияти инженер Каррис гурухларни давлат лойиҳалардан олиб фирманинг венчур бўлимларга йўналтиради. Ҳудди шундай ғояларни «Бойинг» компанияси ҳам ишлатади. Фирма мавжуд бюджетлардан фойдаланиб янги товарларни ишлаб чиқиш стратегиясини танлаб олса ресурсларни тақсимлаш зарурияти унча сезилмайди. Бу ҳолда бизнес режа пастдан келаётган ғояларга асосланиб тузилади.

БОШ+АРУВ САМАРАДОРЛИГИ 1. Мақсадли менежмент ёки мақсадлар бўйича бошқаришда иккита ўзаро боғлиқ элимент мавжуд: мақсад (натижалар) ва назорат. Бу тизим ўз номини ингилизча « Management by ojektives » сўзидан олинган бўлиб, мақсадлар бўйича бошқариш маъносини билдиради. /арб менежментининг назарий амалиётида барча у учта сўзнинг бош харфларидан юзага келган МББ усули билан маълумдир. Юқорида кўриб чиқилган стратегик режалаштириш нуқтаи-назардан айтиш мумкинки, МББ усули ўзининг ички моҳияти билан фирманинг амалга ошириладиган стратегик таркибига тўла жойлашади. Шундай қилиб, ушбу масала аввалги стратегик режалаштиришнинг амалга ошириш мавзусини тўғридан-тўғри давоми ва кенгайтирилган кўринишидир. Мақсадлар бўйича бошқарув ўзининг моҳияти билан фирма менежментининг маълум фалсафасини билдиради. У жамоалар ва алоҳида шахслар режасини қисқа муддат ичида мақсадга ошириш ниятида аниқ ишлаб чиқаришни кўзлайди. Ушбу барча максадлар мажмуаси ўз навбатида ташкилотни режалаштирилган тактик ва стратегик мақсадларга эришишдаги олдинга сурилишидир. МББ моҳияти бу нуқтаи-назарга асос солган Питер Дрекернинг фикрича шундан иборатки, ҳар бир раҳбар энг юқори поғонадан бошлаб, то энг қуйи бошқарувчигача ўз фаолиятида аниқ мақсадлари бўлиши ва унга эришиш режасига эга бўлмоғи керак. Бу мақсадлар юқорироқ савядаги бошқарув томонидан қўйиладиган мақсадни бажариш учун ишлаб чиқарилади. Шундай қилиб, МББ усули корхонада мақсадларни мажмуали ташкил этишни аниқлайди ва уни жайлаб кетган дарахт билан таққослаб мумкин бўлади. +уйидаги чизмада бу бўйсиниш

тартибга мисол келтирилган алоҳида хизматчиларнинг шахсий мағсадлардан бошлаб бош директор (президент) мақсадларигача. Шуни эслатиш керакки, бўлинма раҳбарининг мақсади (шахсий ёки унинг жамоасининг) иштирок доирасидаги мақсад учун режалаштирилади, масалан, бўлим учун, уни амалга ошириш эса бўлим натижалари аҳамиятига қараб режалаштирилади. Бу ташкилотда МВОни биринчи хусусиятидир. Мақсадлар бўйлаб бошқарувни яна иккита тавсифли белгисини келтириш мумкин: 1. Натижалар ва назоратни яқин алоқаси. 2. Усулни сабабли томони. МББ тарафдори Мак Грегор, мақсадлар бўйича бошқарув назоратини бартарафлигини таъминлайди, деб ҳисобланган, чунки бу усул бошқарув раҳбарларининг барчасини уларнинг шахсий сифатига қараб эмас, балки иш натижасига қараб имкон яратади. +уйи звено раҳбарининг фаолият натижаларини ҳалол баҳолаш мумкин, агар у режа билан иш тутаётган бўлса, унга унинг шахсий мақсадлари (ёки унинг бўлинмаслигининг мақсадлари) ва усуллари, услублари белигланган бўлса, улар ҳисобига у керакли натижага эришишга ҳеч қандай шубҳа бўлмайди. Шундай қилиб, МББ усули шундай бошқарувчи кўзда тутадики унда ҳар бир қуйи бўғин рахбари ўзининг ишига ўзига бевосита бошлиғи билан биргаликда аниқ мақсадлар қўяди. Бу каби ёндошувлар ҳар иккаласи учун – иш бажарувчининг ўзига ва унинг бошлиғига – бироз вақт оралиғида режани, ҳақиқий бажарилиши кўрсаткичларни баҳолашга имкон яратади. Мақсадли менежментни ишлатиш тарафдорлари бу усул сабабли унинг омилининг аҳамиятини яна бир бор таъкидлаб ўтадилар. Хизматчилар взларининг мақсадларини ишлаб чиқиши ижобий нуқтаи-назар ҳисобланади. Уларнинг яхши меҳнат қилишга, хизмат зиммасидан юқори кўтарилишига

имкон беради. Хизматчиларнинг бу каби фаолияти, табиийлиги, фирманинг фойдаси хисобланади. Ҳамма меҳнат жараёниннг самарасини оширади ва ишлаб чиқаришга кўплаб даромад келтиради. МББни кўриб чиқилган учта тавсифларига қўшимча хизмат унинг бир неча сифатларини эсга олиш мумкин. Маҳсадлар бўйича бошқариш ўзининг бир бутун тизимли ташкилий ёндошувига эга. Бу белги сезгиларли даражада фирма менежментини энг юқори натижада имкониятларнинг ўзидаги ресурслардан фойдаланиш ҳисобга аниқлаб беради. Бу каби тизимли- ташкилий ёндошувининг энг муҳим элименти ташкилот менедментининг диққат эътиборни имконли мақсадларга тўплаштириди. Бу ўз навбатида фирманинг стратегик ва тактик режаларини самарали амалга оширишга, бошқарувнинг фойдали тизимини бунёд этишга кўмаклашади. МББ тарафдорларининг фикри бўйича бу тизим фирмада якка ва жамоа фаолиятини келтиради: 1.Мақсадлар ифодаланишини аниқ ва қисқа ишлаб чиқиш (раҳбар ва тоъбелар биргалигида). 2.Мақсадларга эришиш режаларини ишлаб чиқиш. Бу мақсадга эришиш учун нима, ким, қачон, қаерда ва қандай сонда кераклигини аниқлашдир. 3.Натижаларни ўлчаш, баҳолаш ва тизимли назорат қилиш. 4.Режалаштирилган мақсадларга эришиш учун чора - тадбирларни кўриш. +ўшимча қилиб шуни айтишимиз мумкинки, Мак Грегорнинг МББ ҳақидаги фикрининг асосан «У» назариясига асослнган. Маълумки, ушбу назариянинг аввалги ҳолати бўлиб, айрим шахс орқали ўзини – ўзи ташкил қила олиши, бошқариш қобилиятига эга бўлиши ва ташкилотнинг умумий мақсадларига эриша олишдир.

Хар иккала назорат ва рағбатлантириш таомнларини биргаликда ўз ичига оладиган мақсадли бошқарув ўзининг жадал тараққиётини 60 йиллар охирида бошлаган. Бу тиимнинг кўплаб тарафдорларини МББ ўзининг замонавий вариантиан стратегик мақсадларини ва ташкилот режаларини, масалалар ечимини ва қарор қабул қилишини, натиаларини баҳолаш ва назорат қилиш, модий ва руҳий рағбатлантириш чораларини, инсон ресурсларини режалаштириш, бошқарув кадрларини тайёрлашни такомиллашувини оширишни ва бошқаларни ўз ичига камраб олади. Мақсадли бошқарув изланувчилари самарадорликни аниқловчи тавсиялар сонига қўйидагиларни киритадилар: -бошқарув жараёнига барча савиядаги менежерлар жалб қилинган ва улар унда фаол ҳаракат қилишмоқда. Олий менежерлик корпуси эса бу фаолиятни йўлга солиб туради, бўлинма раҳбарлари тузган режалар умумий ташкилотнинг стратегик режасини амалга оширилиши жараёнида ахлит ҳолда келтирилади. -замонавий анъанавий гуруҳ шаклидаги фаолият турлари кўплаб хизматчиларни ўз мақсадларини режалаштиришга жалб қилиш, ҳамда уларга эришиш усулларини қўлга киритишга имкон яратади. -МББ тизимида аниқловчи мақсадлар камроқ қаттиқликка эга бўлиб қолмоқда ва узоқроқ лдавлатларга тайинламоқда. -Таҳлилга фақат натижаларгина эмас, балки уларни эришиш жараёнини ҳам жалб қилинади. -Шахснинг ижобий ўсиш имкониятига диққат эътибор берилади. БОШ+АРУВ ЖАРАЁНИНИНГ ТАРКИБИ

Мазкур бўлим бошида мақсадлар бошарувининг тушунчаси стратегик менежментнинг бир қисми сифатида берилган, бўлиб у стратегик режалаштириш жараёнини амалга оширишга киритилгандир. Шу билан алоҳида таъқидлаш жоизки, бундан олдинги мавзуда МББ каттароқ тушунчаси билан тавсифланадиган ўзига стратегик менежментининг биринчи қисмини стратегик режалаштиришни камраб олади бу ҳар иккала тушунча бир –бирини инкор қилмайди. Улар иккита фирмада мақсадли бошқарувнинг амалиётида ҳукм сурувчи торроқ ва кенгроқ ёндашувларидир. Кўриш мумкинки, мақсадли бошқарув жараёни босқични ўз ичига олади. Биринчи иккинчиси узоқ муддатли мақсадлар ва ташкилот стратегиясини ва тармоқларда ҳамда бўлимлар бўйича умумий мақсадлар орқали амалга оширилади. Ўлчов усули сифатида олдиндан ишланган махсус кўрсаткичлар стандартлардан фойдаланиладилар. Раҳбар қоида бўйича назоратчи ва баҳоловчи вазифасини бажаради. Кўпчилик раҳбарлар бўйисинувчилар билан уларниннг иш натижаларини мулоҳаза қилишни мақсадга лойиқ натижаларини мулоҳаза қилишни мақсадга лойиқ ҳисолайдилар. Кўникиш таркибли ташкилотларда раҳбар томонидан амалга оширилидиган натижалар назорати ўз ўрнини ўзини – ўзи назорат қилиш ва баҳолашга бўшатиб беради. Агар қўл оситидагининг натижалари режадагига тўғри келмаганлиги маълум бўлса унда раҳбар тузатишлар кирииш керак. Бу каби кузатишларни шаклий турли хил тўлиши мумкин. Энг оддий йўл меёрларни пасайтиришдир. Аммо хатолар кўпроқ хизматчи фаолиятидаги у ёки бу ишлаётган бўлим ҳисобиги бўлаётганлиги аниқланиб қолади. Уна раҳбар ходимлар тартибда ёки қўйилган маълум ўзгаришлар ўтказиши керак бўлади.

Бошқа йўл турли шаклдаги қўшимча ўқувларни хизматчиларни касб савиясини ошириш ниятида мураккаб мақсадларга эришиш зарурати сифатида олиб боришдир. Максадлар ошқарувининг оҳирги босқчида энг муҳим кисм раҳбарларни жазолаш чора – тадбирлардан воз кечиб, бўйсинувчи учун асолснган тушунтиришлар орқали у томонидан ўтказилатган ўзгаришлар ва тузатишлар ётиғи билан тушунтиришдир. Агар МББ фирманинг олий менежменти томонидан қўллаб- қувватланмаса ёки айнан муҳимроғи унинг бошқарув фалсафий айланса, унда фирмада мақсадли менежмент бошқарув тизимининг мақомига айланган деса бўлади. +исқача ҳулосалар Стратегик режалаштирмшни аниқ амалга оширишда ўзига яраша муҳимликка эга бўлган бошқарув назариясидаги қуйидаги тушунчалар билан ўзвий боғлангандир: тактика ва сиёсат мақсадли бошқарув қоидалари. Стратегия каби фирма сиёсати ҳам рахбарияти томонидан ташкил этади ва амалга оширилади. Бу ерда сиёсатни харакат турини танлашда ва қарор қабул қилишдаги умумий рахбарлик деса бўлади. Сиёсат менежменти қуйилган мақсадларга эришиш учун қандай йўналишда харакат қилиниши аниқлайди. Мўлжални ва қўйилган масалалар ечимини аниқлашда усулларидан фойдаланади. Фирмадаги бошқарувнинг энг яхши усули – бу кадрлар сиёсатини ишлаб чиқаришдир. Кадрлар бошқарувидаги псеҳологик муҳитнинг ижобий ечимини йирик Америка фирмаларидан биттаси: постлик товарлар «Мери Кей Кисметик» раҳбариятини олиб бораётган сиёсатини кўриш ммкин.

Стратегик режани амалга оширишда қуйидаги муҳим тушунчалар билан узвий боғлиқ. Тактико, сиёсат, мақсадли бошқарув. Стратегия корхона рахбарияти томонидан ишлаб чиқариш билан унга эришиш учун фирма ўз сиёсатни маълум корпоратив корхоналар асосида амалга оширилади. Праграмма – фирма сиёсат мақсадга қўшимча қилиб рахбарият қўйилган масалаларни ечишда ёрдамлашиш корхоналар муаммоси хисобланади. Бошқариш тизимлари турли хил шакимлида ташкил этилиб Японияда умирбод ёлланиш тизими хусусиятлари билан ошириб туради. А+Шда эса қисқа муддатли олланиш меҳнати ташкил этилади. Режалаштиришнинг асосий вазифалари бири бу ресурсларни мумкин қадар самарали такомиллаштир. Таянч иборалар Стратегик режа, мақсадли бошқарув, тактика, қисқа муддатли стратегия, кадрлар сиёсати, процедура аҳамияти, умурбот ёлланиш тизими, жамоатчилик масъулити, пастдан юорига бошқариш тизими, расмийлаштирилган назорат, индивидуал масъулият, юқоридан пасга бошқариш тизими, бюджет, бюджет тузиш босқичлари, бюджетларнинг стратегияга мослаштирилиши, бошқарув самарадорлиги, мақсадли менежмент, мақсадли бошқарувнинг белгилари, бошқарув жараёнининг таркиби.

Асосий адабиётлар 1. И.А.Каримов. «Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир». Ўзбекистон овози. 2005 й. 29 январ. 2. И.А.Каримов «Хавфсизлик ва тинчлик учун курашиш даркор» Т.: «Ўзбекистон», 2002. 3. И.А.Каримов «Тадбиркорлик – юксалиш гарови» Т.: «Ўзбекистон», 2000. 4. И.А.Каримов «Иқтисодиётни эркинлаштириш – фаровонлик пойдевори» Т.: «Ўзбекистон», 2001. 5. И.А.Каримов «Изланиш, ташаббускорлик ва тадбиркорлик – давр талаби» Т.: «Ўзбекистон», 2000. 6. Каримов И.А. «Эришилган марраларимизни мустаҳкамлаб, ислоҳотлар йўлларини излаб бориш асосий вазифа» Халқ сўзи 2004й. 10 феврал. 7. Кравченно Р.С. Кориоративное управление: обеспечение и и заҳита права акциинеров на информацию – М.: Спарк, 2002. 8. Гурков И.Б. Стратегический менеджмент организации. Учеб.прособ. 2-е изд., испр и дополи, М.: ТЕИС, 2004. 9. Ишмуҳамедов А.Э., Шибаршова Л.И. Экономическая интеграция в мировое хозяйство. Текст лекций. Тошкент 2000г. ТГЭУ Факультет «Экономика и статистика» 10. Якубов И.О., Абдусаттарова Х.М., Очилов К.Т. Ситдикова Л.А. Стратегик режалаштириш. Ўқув қўлланма. Т.: ЎзР Ёзувчилар уюшмаси адабиёт жамғармаси нашриёти., 2004.

O'xshashlar

Режани бажариш ва унинг натижаларини назорат қилиш жараёни

Божхона назорати ва уни амалга ошириш тартиби

Сертификациялаш ишларини амалга ошириш тартиби

Меҳмонхона бизнесида нархлаштириш сиёсатини амалга ошириш

Смета тузиш (бюджетлаштириш ва харажатларни назорат қилиш)