Ресторанларда хизмат кўрсатиш менежменти - Iqtisodiyot - Referatlar

Ресторанларда хизмат кўрсатиш менежменти

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

102 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Мижозларга хизмат қилиш учун тайёргарлик кўришда бош официантнинг вазифалари 2. Хизмат қилувчи ходимларнинг кийиниш усуллари 3. Официантлар меҳнатини ташкил қилиш менежменти

www.arxiv.uz Мижозларга хизмат қилиш учун тайёргарлик кўришда бош официантнинг вазифалари Бош официантнинг асосий вазифаси мижозларни очиқ чеҳра билан кутиб олиш, ҳамма имкониятларни ишга солиб, уларнииг лаззатли таомлардан баҳраманд бўлиб, дилрабо мусиқа, хушчақчақ кайфият билан ҳордиқ чиқаришлари учун яқиндан ёрдам беришдан иборат. Шундай шароит яратиш керакки, бу ердагилар ўзларини худди уйидагидек, эркин ҳис қилишсин. Бош официантнинг вазифаси рестораннинг асосий хизмат тармоғини бошқаришдир. Бош официант ресторанда меҳмондўстлик муҳитини яратиши керак. Бош официант эрталаб ишга келибоқ, савдо хоналарининг ҳолатини текширади, зал, вестибул, гардероб, бар, ҳожатхоналарни кўздан кечиради. Бино ичининг йиғиштирилиши, тозалигига эътибор беради. Мебеллар, жиҳозлар, ёритиш воситаларининг бутлиги ва созлигига назар ташлайди. Камчиликлар ва носозликлар бўлса, уларни тезда созлаш чораларини кўради. Бош официант савдо хоналарини кўриб чиққач, кечаги сменанинг қолдирган ёзувларини кўздан кечиради. Буюртмалар билан танишади, ўрганиб чиқади ва стол ясатиш учун тегишли топшириқ беради. Дастурхон ясатилишини, стол ва сервантлар тозалигини шахсан ўзи текширади. Унинг вазифасига таомномада ёзилган овқатлар ҳақиқатан бор-йўқлигини текшириш ҳам киради. Таом ва маҳсулотлар таомномада ёзилиб, ошхонада, буфетда бўлмаса, таомномага тузатиш киритади. Ҳар куни бўладиган «беш дақиқа»лик йиғилишда бош официант официантлар бригадирларининг ахбаротини эшитади, уларга залда бригаданинг неча аъзоси бор, қайси столлар қайси официантга тайинланганлиги ҳақида айтади. Бош официант ходимларнинг ташқи қиёфасини ҳам текширади, улар хизматга тайёр эканлигига ишонч ҳосил қилади. Сўнгра бош официант бир кун олдин ишлаган официантлар томонидан йўл қўйилган хатоларни муҳокама қилади, олинган танбеҳ ва раҳматномалар ҳақида гапиради, Бутунги кун вазифалари, таом ва маҳсулотларни реализация қилиш йўлларини кўрсатади. Бош официант ишдаги ўзгаришлар, ресторан, трест бўйича эълон қилинган буйруқ, фармойишлар

www.arxiv.uz ҳақида официант, буфетчи, швейсар, фаррош ва бошқаларни хабардор қилиши керак. «Беш дақиқа» лик йиғилишга бош официант рестораннинг цех, бўлим ва бошқа хизмат бошлиқларини чақиради. Бу йиғилишларда ресторан директори ёки унинг муовини қатнашиши шарт. Бош официант ҳамкасбларига нисбатан хушмуомала, ғамхўр, очиқ кўнгилли, ўртоқлик муносабатида бўлиши лозим. Бош официант бригадаларга тегишли жойларни бўлиб беради, тантанали қабуллар, банкетлар, тўйларда хизмат қилиш бўйича бригадир тайинлайди. Юқоридаги масалалар ҳал бўлгандан кейин бош официант ўзининг асосий вазифасини бажаришга киришади. Бу вазифа меҳмонларни кутиб олишдир. Бош официант кўп нарсаларни хотирасида сақлаши лозим, масалан, залда қанча бўш жой бор? Баъзи ресторанларда бўш ўринлар ҳақида вестибулда ёритиладиган табло бўлади. Кўп ҳолларда ресторанга келувчилар таблога назар ташлаб, бўш жой борлигини билиб, ичкарига кираверади. Бош официант мижозларни қарши олар экан, саломлашади, уларни официант иштирокида ўтиришга таклиф қилади, мижоз ўзига қулай жойга ўтиргач, таом турлари билан таништиради. Бутун иш куни давомида бош официант овқатлар қоидага биноан берилаяптими, идишлардан тўғри фойдаланилаяптими, ҳисоб-китоб тўғри амалга оширилаяптими - назорат қилади. Бундан ташқари, бош официант мижозларнинг таклиф ва эътирозларига қулоқ солади, биринчи талабдаёқ, «мулоҳаза ва таклифлар дафтари»ни мижозларга олиб чиқиб беради. Дафтарга ёзилган мулоҳаза, таклиф бўйича шу захотиёқ чора кўради ва ресторан директорини бу ҳақда хабардор қилади. Ресторан беркитилгач, бош официант кун бўйи тушган пулни официантлар кассага топширдими - йўқми, идиш-анжомларнинг топширилганини текширади. Хизмат қилган ходимлар ўз вақтида уйларига кетишларини таъминлайди. Ресторанда тантанали қабуллар, банкет, тўйлар ўтказилганда бош официант зиммасига катта масъулият юкланади. Бундай ҳолларда бериладиган буюртмаларни қабул қилиб олади, хизмат устидан раҳбарликни амалга оширади.

www.arxiv.uz Тантанали қабул, банкет, тўйларда, энг аввало, бош официант ташкилий масалаларни йиғилиш вакили билан келишиб олади. Расмий қабул бўлса, бош официант одамларни жой-жойига ўтқазиш режасини тузади. Қабул ёки банкет ўтказиш ҳақида келишув тузилганлигининг расмийлаштирилиша аванс берилиши (олдиндан пул тўлаш) ёки кафолат хати берилиши билан бошланади. Агар хорижий сайёҳлар ресторанда овқатланадиган бўлса, бош официант улар учун таомнома тузишда қатнашади. Бунда уларнинг умумий диди ва удумлари ҳисобга олинади. Хорижий туристлар ҳақида официантлар ҳам маълумотга эга бўлишлари керак. Бош официант вазифасига официантлар, томонидан ўз вақтида ҳисоб реестри тузишни назорат қилиш ҳам киради. У кун бўйи официантлар ва бошқа унга қарашли ходимлар ишини кузатади, бошқаради ва назорат қилади, хизмат жараёнида сезилган хато, камчиликларни бартараф қилишни талаб қилади. Бош официант мунтазам равишда, официантларнинг истеъмолчилар билан ҳисоб- китоблари қандай қилинганлигини назорат қилиши мумкин. Ошхона ва буфетдан берилган таомларнинг тўла ва тўғрилиги, идиш-товоқлар сақланаётган жойда уларнинг тозалиги бош официант назоратида бўлади. Аммо бош официант кўпроқ вақтини мижозлар кутишга сарфлайди. Залдаги тартиб кўпинча меҳмонларнинг қандай кутиб олиниши, тегишли ўринларга ўтқазилишига боғлиқ. Шунинг учун бу вазифа бош официантга юклатилган. Залга мижозларни таклиф қилганда, энг аввало, аёлларни олиб боради ва ўтқазади, улар қўлига таомнома тутади. Ресторанга эндигина одам киритила бошланган ёки бўш жойлар бемалол бўлган ҳолларда жой танлашда мижозлар хоҳишига қаралади: осойиштароқ, бурчакроқда ўтириш дурустми, мусиқачиларга яқинроқми ёки деразалар олдидами - бу меҳмонлар хоҳиши. Мижоз хоҳлаган қулай жой бўш бўлмаса, бошқа бўш жойга таклиф қилинади. Мижоз хоҳлаган жойни бошқа одамлар банд қилиб турган бўлса, улар розилиги билангина жой алмаштирилиши мумкин. Ҳали стол усти йиғиштирилиб, дастурхон тузалмаган жойни ҳам мижозга тавсия қилиш мумкин эмас. Борди -ю, мижозлар кутамиз, шу столга дастурхон солинсин, десалар - бошқа гап. Рестораннинг доимий мижозлари бўлса, ҳамма вақт

www.arxiv.uz ўтирадиган ўринларига ўтқазилади. Истеъмолчилар биладиган одамларгина официант бўлиб ишлаши мумкин. Юзаки билимга ишонган, ресторан ишини енгил-елпи ёдлаб олиб, ходимлар бўлимида ўзини билимдон қилиб кўрсатадиган одамлар бу ишни эплай олмайди. Ресторан ишини санъат деб қараб, жон-дили билан ишлайдиган одамгина официант бўлиши мумкин. Дастлабки даврда у унча тушунмаслиги, лекин зеҳни, иродаси, меҳнатсеварлиги билангина официант вазифасини эплай олиши мумкин. Официант билимдонлик билан тегишли таом ва ичимликларнинг сифати, уларнинг нафи ҳақида мижозларга тушунтира билиши керак. Официант таърифлаган таомлар, ичимликлар ҳақиқатга мос келгандагина мижоз шу ресторанга яна ташриф буюради. Официант бош официант билан биргаликда залнинг тўлақонли сардори ҳисобланади. Унинг кундалик хизмати одамлар билан муносабатда бўлиш, шунинг учун у фақат хизмат қилиш техникаси билимдони бўлиб қолмай, ахлоқ-одоб, руҳият талабларини ҳам билиши лозим. Ҳозирги замон официанти қиёфаси саранжом-саришта, чиройли кийинган, равон қадам ташлайдиган, ортиқча гапирмайдиган, эпчил, ҳар қандай келишмовчилик вазиятидан чиқиб кетадиган бўлиши керак. Залда ахлоқ-одоб муҳитини яратган официант меҳр, хушмуомалаликни ҳамма нарсадан юқори қўйиши шарт. Официант ўз қадр-қиматини, инсонлар учун қилаётган меҳнати енгил эмаслигини, касб ғурурини ҳамма вақт ҳис қилиши керак. Официант билан истеъмолчилар орасидаги муносабатда ҳар икки томоннинг самимийлиги талаб қилинади. Айниқса, официантдан ресторанда хушчақчақлик, меҳмондўстлик кайфияти талаб қилинади. Официантга бўлган асосий талаблардан яна бири хизмат қилиш усулининг қоида ва техникасини билиш, амалий ишда уларни қўллай олишдир. Булардан ташқари, официант озиқ-овқат маҳсулотлари, товаршунослик асослари билан таниш бўлиши, зал жиҳозланишини яхши билиши, ишлатиладиган идиш-товоқлар, анжомларнинг қаерда фойдаланишини амалда қўллаши лозим.

www.arxiv.uz Официантнинг хизмати иш жараёнида зарур бўладиган нарсаларни олишдан бошланади. Улардан бири официант билак учига солиб юрадиган сочиқчадир. Бу сочиқ официантнинг қўли куйишига ва кийим енги ифлосланишига йўл қўймайди. Официант ҳисоб бланкасини тайёрлайди, у рақамланган дафтарча шаклида бўлади ва ҳисобот учун ҳужжат ҳисобланади. Касса машинаси калитини тилхат орқали кассирдан олади. Бутилка очқич, авторучка, дастрўмол, агар залда чекишга рухсат бўлса, гугурт ёки зажигалка олади - булар официант хизматида фойдаланилади. Ўз иш фаолиятида официант қуйидаги тамойилларга амал қилиши керак: касбий бурчни юқори даражада англаш, меҳнатга ижодий муносабатда бўлиш, ўртоқларча ўзаро ёрдам муҳити. Бу тамойилларни амалга ошира боришда ҳозирги ресторан официантларининг ҳуқуқ ва бурчлари бор. Официантнинг бурч ва вазифалари: - графикда белгиланган вақтда албатта ишга етиб келиш; - мижозларга хизмат қилиш тартиби бўйича бош официант кўрсатмаларини бажариш; - мижозларга хизмат қилиш ва ўзини тута билиш қоидаларига риоя қилиш, мулоҳазали, меҳрли, эътиборли бўлиш; - таомномада кўрсатилган таом ва ичимликлар мавжудлигини, баҳосини, уларни бериш тартиби ва уларни тайёрлаш технологияси асосларини билиш; - мижозларга таом ва ичимликлар тавсия этиш; - ишда белгиланган шаклдаги кийимда юриш, у доимо озода, кўркам бўлиши, пойабзали тоза тутилиши лозим; - шахсий гигиена қоидаларига риоя қилиш; - столларни истеъмолчилар келишига жиддий тайёрлаш, бутун иш куни давомида иш жойи, столларни тоза ва тартибли тутиш, дастурхонни ўз вақтида тузаш, фойдаланилган идишлар, анжомларни техника қоидаларига биноан йиғиштириб олиш; - ёрдамчи стол ва сервантларни озода сақлаш;

www.arxiv.uz - хушмуомалалик билан келувчиларни кутиб олиш, залга бошлаб кириб ўтқазиш, таомнома тавсия қилиш, хизмат қилиш техникаси қоидаларига мувофиқ тезлик билан буюртмаларни бажаришга киришиш; - синган, ёрилган, дарз кетган ёки доғи бор идиш-товоқ ва бошқа анжомлардан фойдаланишга йўл қўймаслик; - қабулларда, банкетларда хизмат қилиш тартиби ва техникасини билиш, мижозларнинг мулоҳаза ва таклифларини бош официантга етказиш. Хорижий мамлакат туристларига хизмат қилаётган официантлар чет тиллардан бирини билишлари шарт. О фициант аниқ ва тўғри ишлаши учун касса хужжатларини, варақасини, реестрларни тўлдириш қоидаларига тўла риоя қилиши керак. Иш жараёнида официант қуйидагиларга йўл қўймаслиги лозим: - қайд қилинмаган ҳисоб-китоб варақалари бланкаларидан фойдаланиш, шунингдек, ўз бланкасини бошқа официантга бериш; - таомлар ва буфет маҳсулотлари номини кўрсатмасдан бланкалар тўлдириш; - ҳисоб-китоб варақасида, нусхасида, квитанция дафтарчасининг йиртиб олингандан кейин қолган қисмида тузатиш, ўзгартириш қилиш. Официантга мутлақо таъқиқланади: - бош официант руҳсатисиз мижозларни столга таклиф қилиш ва ўзича бошқа столга ўтқазиш; - тайёрланмаган столга мижозларни ўтқазиш; - мижозлар шикояти ва эътирозларини бош официантсиз ёки маъмурият ходимисиз муҳокама қилиш; - залда чекиш, ўтириш, овқат ейиш, қаттиқ гапириш, шунингдек сервант, деворлар ва бошқаларга суяниш; - ресторан раҳбариятисиз, бош официантсиз ўзича «стол банд» ёзувини столга қўйиш; - ошпаздан сифати ёмон, яхши шаклланмаган таом олиш; - белгиланган меъёрдан ортиқ спиртли ичимликлар бериш;

www.arxiv.uz - банкет, тўй ва бошқа тадбирлар учун бош официантсиз буюртмалар қабул қилиш; - хизмат қилиш жараёнида бригадир ёки бош официант руҳсатисиз узоқ муддатга кетиб қолиш; - мижозлардан ҳисоб-китоб варақасида кўрсатилгандан ташқари пул олиш. Официантнинг иш техникаси тизимига хизмат қилишни ташкил қилиш соҳаси, стол ясатиш, таом, ичимликлар келтириб бериш ва бошқалар киради. - мижозлар билан зарурий муносабатда бўлиш; - фойдаланилган идиш-товоқ, анжомларни йиғиштириб олиш; - назорат - касса машинасида ишлаш. - идиш-товоқлар, анжомлар, ошхона буюмларининг ҳамма хилларини ҳисобга олиш ва сақлаш тартиби; - стол ясатишнинг қоида ва тартиблари, гуллар қўйиш; - таомнома тузиш тартиби, таом ва ичимликларнинг ёзилиши; - официант иш жойининг ташкил қилинишига талаблар; - озиқ-овқат маҳсулотлари ва ичимликлар ҳақида қисқа маълумот; - овқат характеристикаси ва таом, ичимликлар бериш тартиби; - профессионал этика қоидалари; - банкет турлари, хизмат қилишнинг илғор шакли; - официантнинг ташқи қиёфасига талаблар; - мижозларнинг ресторанда ўтириш одоби. Официант қобилиятли касб эгаси, юқори даражали мутахассис бўлиши керак. Мутахассис шахс, қобилиятли официант қуйидаги психологик сифатларга эга бўлиши лозим: - хушмуомалалик; - кишилар билан тил топишиб кетадиган; . - чидамли, тоқатли, руҳан бардам, сипо, ўзини қўлга оладиган; - зийрак, яхши хотира эгаси; - бошқа одамлар кайфиятини сезадиган; - дидли, аниқ нутқли, сўзларни тушунарли айтадиган;

www.arxiv.uz - шакл, ранг, ҳажмни сезадиган; - диққатни ўзига ва бошқаларга жалб қила оладиган; - ҳисоб- китобни тез ва аниқ бажарадиган; - одамлар хусусияти фарқига борадиган. Официант яхши руҳшунос ҳам бўлиши керак, чунки, у ресторанга келувчиларнинг кайфиятини тез тушуниши, уларга муносиб муомалада бўлиши, тегишли хизматни бошлаши керак; ўзини тўғри англаши, ўз ҳиссиётини онгли бошқариши лозим; иш бўйича ўз ҳамкасбларини яхши билиши, бир-бирини тушунган ҳолда ўртоқларча муносабатда бўлиши керак. Ҳар бир мижозга нисбатан официант меҳмондўстлик, зийраклик, сипо, боодобликни ўзида мужассам қилган бўлиши шарт. Агар мижозлар бирор масала бўйича нариги столдаги официантга мурожаат қилиб қолсалар, официант сўзсиз қулоқ солиши, имконияти бўлса бажариши, агар имконияти бўлмаса, ўша мижозга хизмат қилаётган официантни чақириб, масалани ҳал қилиши зарур. Борди-ю, мижоз бирон-бир нарсадан норози бўлиб, шовқин-сурон кўтарса, официант мулойимлик билан, гуноҳкор бўлмаса ҳам, кечирим сўраб тинчитсин. Официант шундай ишлаши керакки, залдагиларнинг диққатини ўзига жалб қилмасин, мижозлар суҳбатига ҳалақит бермасин: идиш-товоқларни тақир-туқур қилмасин, ҳамкасбларини бақириб чақирмасин, мижозларга секин, ёқимли овозда жавоб қилсин. Официантнинг шериги керак бўлган идишни ишлатиб қўйган| бўлса, официант нима қилиши керак, залда идишимни топиб бер, деб жанжаллашиши керак эмас, бошқа идиш олиб келиб, хизматни давом эттиравериш зарур. Официант мижозлар билан муносабатда жуда хушмуомала бўлиши талаб қилинади: бирон нарса олиб келиб қўйганда «марҳамат» дейиши, «кечирасиз, таом берсам бўладими» каби муомала қилиши, агар мижоз қошиқ, санчқи, салфетка ва бошқалардан биронтасини тушириб юборса, официант олдин ўрнига тозасини олиб келиб қўяди ва сўнгра пастга тушган буюмни олади. Полга тушган нарсани зинҳор мижоз олмасин. Тоза нарсаларни официант патнис ёки тарелкада олиб келиб бериши лозим. Официант нарсаларни мижозга яқин турган қўли билан узатади.

www.arxiv.uz Ўзбек одати бўйича ҳамма вақт ўнг қўл билан узатиш лозим ва бу миллий анъанамиз талабларига мос. Официантнинг шахсий гигиенаси. Официантнинг касби артист фаолиятига ўхшаб кетади. Артистлар томошабинлар билан боғланганидек, официант ҳам залдаги мижозлар билан узлуксиз алоқада бўлади. Официант залда психологик муҳит яратади, уларнинг ҳаракатини, муомаласини кузатаётган хўрандаларда бу ташкилот ҳақида ижобий фикр туғилади. Официантнинг ташқи кўринишига юриш-туришига, ўзини тута билишига жуда кўп нарса боғлиқ. Хушмуомалалик официантнинг юзидан, чеҳрасидан кўриниб туриши керак, бўйи басти ўртача, сочи яхши таралган, чиройли қад-қомат ресторан залининг ҳуснига ҳусн қўшади. Бу табиат инъом этган гўзаллик, яхши эшитиш қобилияти, дона-дона сўз ифодаси - буларнинг ҳаммаси ресторанга ташриф буюрувчиларда официантга нисбатан ижобий муносабат уйғотади. Официант хизматининг ўзига хос хусусияти шундан иборатки, у мижозларга таом ташийди, керак бўлса стол атрофида айланиб, хўрандаларга парвона бўлади. Бу ерда ҳам албатта у санитария-гигиена қоидаларига риоя қилиши лозим: 1. Официантнинг сочи ажиб, ғайриодатий бўлмаслиги, сочлар кўз устига тушмаслиги, иш жараёнида сочларни тартибга солиш, тараш тавсия этилмайди, чунки соч таомга тушиши мумкин. 2. Оғиздан нохуш ҳид тарқалмаслиги учун махсус паста билан оғизни ювиш, чайиш лозим. Ҳар куни кечки овқатдан сўнг ва эрталаб иш бошлашдан олдин тишни ювиб тозалаш керак. 3. Ишга тушишдан олдин душ қабул қилиш, эркаклар ҳар куни соқолларини олишлари зарур. 4. Аёл официантларга ишга чиқиш олдидан косметик воситаларидан ҳаддан ортиқ фойдаланиш, кучли ҳидли атир сепиш, йирик тақинчоқлар тақиш тавсия этилмайди. 5. Ишга тоза кийимда келиш керак, хизматга киришиш олдидан душга тушиш, қўлларни совун билан тозалаб ювиш зарур.

www.arxiv.uz 6. Иш жараёнида ора-орада қўлини ювиб туриш, электр қуритгич билан қуритиш, агар у бўлмаса бир марта фойдаланиладиган сочиққа артиш лозим. 7. Ресторан кийимида официант ташқарига чиқиши, бошқа бирон иш билан банд бўлиши мумкин эмас. 8. Официант кўп ҳаракатларни мижозлар олдида, улар кўз ўнгида бажаради, шунинг учун қўлларида ҳам ҳеч қандай нуқсон бўлмаслиги лозим, масалан, тирноқлар олинган бўлиши, қўлда яра аломатлари бўлмаслиги, бирор бармоқ бинт билан боғланмаган бўлиши керак. Умумий овқатланиш ходимларининг ҳаммаси тиббий кўрикдан ўтган бўлиши шарт. Бундан мақсад касаллик таом орқали бошқаларга юқмасин, ҳам ресторан ходимлари, ҳам ресторанга келувчилар соғлом бўлсин. Хизмат қилувчи ходимларнинг кийиниш усуллари Одамлар меҳмондорчиликка борганларида мезбон яхши кийинган ҳолда, хушчақчақлик билан кутиб олса, қандай яхши, меҳмонлар беҳад хурсанд бўлади. Официант ресторан залининг мезбони, унинг яхши кийиниши ресторандаги кайфиятни кўтаради. Ҳамма ҳам яхши кийинишни яхши кўради. Уйда, кўчада ва ишда ҳамма вақт тоза, ярашадиган кийим кийиш керак. Официант ресторан залининг соҳиби, унга ҳам чиройли, ҳам қулай кўринишдаги кийим керак. У куни билан ишлайди, унинг ҳаракати кийимига мос тушиши керак. Фақат бугина эмас, официантнинг бутун борлиғи ресторанни безаб туриши даркор. Ҳар бир рестораннинг ўзига хос кийими бўлиши лозим. Улар ҳамма учун бир тусда, бир хил бичимда бўлади. Аммо бош официант кийими бошқа официантларникидан нимаси биландир ажралиб туриши керак. Баъзи бош официантларнинг кўкрагида визит карточкаси бўлади. Официант кийимлари мавсумга қараб янгиланиб турилиши мумкин.

www.arxiv.uz Ресторан ходимлари кийимлари корхонанинг тоифасига боғлиқ. Лукс ва олий тоифадаги ресторан ходимлари учун кийим сифати юқори навли матолардан тикилади. Бошқа ресторанлар учун арзон материаллардан тайёрланади. Лукс ва олий тоифадаги ресторанлар ходимлари учун тасдиқланган меъёрий ҳужжатлар асосида қуйидагилар берилади: - эркак бош официантларга: жун кастум, кўйлак, галстук; аёлларга жун кастум, блузка, галстук. - эркакларга жун кастум, кўйлак, галстук; аёлларга яримжун кўйлак, ёзги кўйлак. Ресторанларнинг бошқа тоифадаги ходимларига: - бош официант, эркакларга ярим жун-кастум, кўйлак, галстук; аёлларга яримжун кастум, оқ блузка, галстук. - эркакларга ярим жун кастум, оқ кўйлак, галстук; аёлларга яримжун кўйлак, ёзги кўйлак. Булардан ташқари, ёз пайтлари эркак бош официантга битта ёзлик кастум, официантларга иккитадан. Бош официант аёлга ва официант аёлларга қўшимча биттадан ёзги кўйлак берилади. Олий тоифа ва хорижий сайёҳларга хизмат қиладиган ресторанлар бош официантлари ва официантларига бир кўринишдаги пойабзал берилади. Бир хил кўринишдаги кийимларни бош официантларга, официантларга, залда ишлайдиган буфетчиларга, швейцар, гардеробчи, фаррош, зал навбатчиси, ресторан ва қаҳвахона ҳожатхоналарида хизмат қилаётганларга берилади. Ресторан ва қаҳвахоналарда кийим ва пойабзаллар берилиш меъри: Кийим ва пойабзаллар номи, Сони, дона Кийилиш муддати, ой Эркаклар учун жун кастум кўйлак, оқ Официант меҳнат интизомини бузганлиги учун ёки ўз хоҳиши билан ишдан бўшаса, бошқа соҳага ишга ўтиб кетадиган бўлса, кийимлар ва пойабзаллар

www.arxiv.uz кийилган муддати чиқариб ташланиб, қолган баҳоси ундириб олинади. Кийимлар муддати тугагач, официантнинг мулкига айланади. Кўпгина ресторанларда миллий анъаналар эътиборга олиниб, официантлар миллий кийимларда хизмат қиладилар. Официантлар меҳнатини ташкил қилиш менежменти Ресторанларда официантлар меҳнатини ташкил қилишнинг икки усули бор: якка ҳолда ва звено бўйича. Якка ҳолдаги усул. Бу усулнинг моҳияти шундан иборатки, ҳар бир официантга рестораннинг тегишли қисмидан 2-3 та тўрт ўринли стол ажратиб берилади. Бу белгиланган жойда ҳамма ишларни битта официантнинг ўзи бажаради. Официант мижозларни тузалган стол атрофига ўтқазади, таомнома тақдим этади, таомлар, ичимликлар танлашда ёрдамлашади, буюртма қабул қилади, уни ишлаб чиқаришга ва буфетга топширади, дастурхонда камчилик бўлса, яна ясатади, ошхона ва буфетдан маҳсулотлар олиб келади, фойдаланилган идиш-товоқ ва анжомларни ўз вақтида йиғиштириб олади, мижозларга чек ёзиб беради, улар билан ҳисоб-китоб қилади, меҳмонлар туриб кетгач, идиш-товоқ ва бошқа нарсаларнинг ҳаммасини йиғиштириб олади, янги тоза дастурхон солиб, навбатдаги мижозларни кутади. Бироқ, хизмат қилишнинг бу усули қатор камчиликлардан холи эмас. Официант мунтазам равишда зални ташлаб чиқиб туради, чек ёздиради, буюртма беради, таом ва ичимликлар олишга чиқиб кетади, идиш-товоқлар олишга боради ва ҳоказо. Мижозларда официант гўё зални ташлаб, ўз иши билан юрибди, уларга эътибори кам, деган фикр тутилади. Официант мижозларга тез-тез кўриниб туриши керак, чунки улар бирор нарса буюриши, ахборот олиши, тезроқ ҳисоб-китоб қилишни талаб қилиб қолиши мумкин. Мижозлар официантни чақиртириб ёки ўзлари орқасидан излаб бориб юрмасин. Шунинг учун официант ҳар доим залда бўлиши лозим.

www.arxiv.uz Звено ёки бригада усули. Бу усул анча қулай, чунки хизмат жараёнини анча тезлаштиради, мижозлар томонидан официантларга эътирозлар билдирилмайди, официант бригада ёки звено таркибига киради. Бу гуруҳни бош официант ёки официантлар бригадири бошқаради. Энг мураккаб ишларни юқори малакали официантлар бажаради. Бригадир буюртма қабул қилади, ҳисоб-китобни амалга оширади, доимо залда бўлади. Бригаданинг қолган аъзолари залга таом, ичимликлар, буфет маҳсулотлари олиб келади, ишлатилган идиш-товоқларни, анжомларни йиғиштиради ва ҳоказо. Одатда, звено ҳар хил тоифадаги 3-4 официантдан иборат бўлади. Бригадирликка энг тажрибали бешинчи разрядли малакали официант танланади, иккита тўртинчи разрядли, битта учинчи разрядли официант киради. Тўртинчи разрядли официантдан биттаси, агар зарурият туғилиб қолса, бригадирлик вазифасини бажаради. Ресторандаги хизмат жараёнини шартли равишда икки қисмга бўлиш мумкин. Биринчи қисм – тўғридан-тўғри истеъмолчилар билан муносабатдан иборат бўлиб, бу вазифани энг юқори малакали официантлар бажаради. Иккинчи қисм - хизмат қилишни бошлашга тайёргарлик кўриш. Бунда айрим ишлар олдиндан белгилаб олинади, мижозлар оқимига қараб бригада тизими режалаштирилади. Шундай қилиб, стол ясатиш, залга маҳсулотлар келтириш, идиш-товоқлар тайёрлашни бошқа официантларга топшириш мумкин. Бу вақтда бошқа официантлар буюртмалар қабул қилади, таом ва ичимликларни столга қўяди. Улар фаолияти бош официант томонидан қатъий белгиланади. Официантлар бригадаси тизими ресторанга келувчи одамлар оқимига қараб белгиланади. Шу нарсага эътибор бериш керакки, бригадир доимо залда бўлсин. Звено аъзолари буюртмалар қабул қилади: битта официант буфетдан маҳсулот ва совуқ газаклар олади, бошқаси ошхонадан иссиқ таомлар олиб келади. Маҳсулотлар олиш учун бригадир ёки официантлардан бири чек ёздиради. Бошқа майда-чуйда ишлар идиш-товоқ, анжомларни йиғиштириш, стол устини тозалаш, артиш учинчи разрядли официант ёки ўрганувчи официантга топширилади. Бригадир счёт тайёрлаб, мижозлар билан ҳисоб-китоб қилади.

www.arxiv.uz Официантлар бригадасида уч киши бўлганда хизмат қилиш жараёни қуйидагича бўлади: Биринчи официант чек ёздириб келади, таом тарқатиш бўлимидан совуқ газаклар олади, залга олиб киради, бригадир билан биргаликда хизмат қила бошлайди. Фойдаланилган идиш-товоқларни йиғиштириб олиб, ювиш хонасига топширади. Иккинчи официант чек ёздиради, биринчи таомни олади, тарелкаларни илитади, сўнг залга олиб киради, идишларга овқат сузишда бригадирга ёрдам беради ва сўнг мижозларга овқат тортади. Унинг ўзи столлардаги фойдаланилган идиш-товоқларни йиғиштириб олиб, ювиш бўлимига топширади, ширинликлар олишга тайёргарлик кўради. Ундан кейин хизмат жараёни қуйидагича давом этади. Биринчи официант чек ёздиради, иккинчи иссиқ таомни олади ва тарелкаларни илитади, залга олиб киради, бригадирга ёрдам қилади. Бўшаган идишларни йиғиштириб, ювиш хонасига топширади. Бу ишларнинг ҳаммасидан кейин иссиқ овқат келтиришга тайёрланади. Иккинчи официант чек ёздиради, ширинликлар олади, залга олиб бориб, мижозлар олдига қўяди, сўнг ишлатилган идиш-товоқ ва бошқа анжомларни йиғиштириб, идиш ювадиган хонага олиб келади. Биринчи официант чек ёздиради, қаҳва ёки чой олади, залга олиб киради, идишларга қуйиб, мижозлар олдига қўяди, фойдаланилган идиш-товоқларни йиғиштириб, ювиш бўлимига топширади. Ҳар куни ҳар бир звено ўртача 8-10 тўрт ўринли столга хизмат қилади. Столларни звеноларга тақсимлашда уларнинг узоқ-яқинлигини ҳисобга олиш керак. Звено участкалари вақти-вақти билан алмаштирилиб турилади. Якка хизмат қилиш усулига қараганда бригадада иш унуми 2,5-3 баробар ортиқ бўлади.

www.arxiv.uz Меҳнат тақсимоти нуқтаи назаридан бригада усули хизмат вақтини қисқартиради, мижозлар вақтини тежайди, умуман олганда, хизмат маданиятини юқори кўтаради. Хизматнинг звено усули официант меҳнат шароитини яхшилаш имконини туғдиради, иш учун қулай график тузилади, 7 соатлик иш куни (байрам ва дам олишдан олдинги кунлари 6 соатдан) вужудга келади. Рестораннинг ишлаб чиқариш, савдо фаолиятини ҳисобга олган ҳолда белгиланади. У қуйидагича бўлади: 1. Звено усули 32 - 40 ўринга 3 - 4 официант. 2. Якка ҳол усули 10-12 ўринга 1 официант 3. Съезд, конференция қатнашчиларига хизмат қилиш 12 - 14 ўринга 1 официант. 4. Банкет хизмати, қисман - 10-12 ўринга 1 официант. 5. Банкетда официантлар тўла хизмат қилади 6 - 8 ўринга 2 официант. 6. Банкет - фуршет 20-30 таклиф қилинганда 1 официант. 7. Банкет коктейл 10-15 таклиф қилинганда 1 официант. Икки бригадалик жадвалда ишга чиқишда официантлар штатини ходимлар миқдори ва малакаси бўйича икки бригадага бўлинади. Ҳар бир бригада кун ора икки сменадан 11 соат-у 30 дақиқа ишлайди, кейинги куни дам олади. Бу узлуксизлик официантларни ҳоритиб қўяди, баъзан эса хизмат сифати пасаяди. Бироқ, бунинг ижобий томони бригада ходимлари доимийлигидадир. Айрим соатларда катта миқдордаги истеъмолчиларга хизмат қилинганда (ҳар хил анжуман қатнашчиларига) ёки тиғиз соат бўлиб қолса, босқичма-босқич график қўлланилади. Одамлар кўпаядиган пайтларда ресторан ходимлари ҳам кўпроқ хизматга жалб қилинади. Жадвал қандай тузилишидан қатъи назар, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодексига биноан иш соати ҳафтасига катталар учун 40 соатдан ошмаслиги керак. 16-18 ёшли ўсмирлар учун 36 соат, 16 ёшга тўлмаганларга - 24 соат, мактаб ўқувчилари учун - 18 соатдан ошмаслиги керак. Ишлаган соатлар ойлик меъёридан ортиб кетса, ҳақ тўланиши керак.

www.arxiv.uz Иш жадвали бир ой учун тузилади ва ҳамма ходимларга икки ҳафта олдин маълум қилинади. Кейинчалик ҳар ойда тузиладиган график ой бошланишидан уч кун олдин хабар қилинади. Жадвалда ҳар бир ходимнинг иш бошлаши ва тугаллаши, шунингдек, танаффус пайти кўрсатилади. Жадвал тузишда иш бошлашга тайёргарлик ва ишни якунлашга кетадиган вақт ҳам ёрдамчи вақт сифатида ҳисобга олиниши керак. Официантнинг асосий вақти қуйидагиларга бўлинади: - мижозлардан буюртма қабул қилиш ва ҳисоб-китоб (келувчиларни кутиб олиш, таом танлашда ёрдам бериш, буюртмаларни ёзиш, чек ёздириш, ҳисоб- китоб); - касса иши билан банд бўлиш вақти; - ошхона ва буфетдан таом, маҳсулотлар олиш; - овқатларни тарқатиш, бир идишдан иккинчисига қуйиш, шишаларни очиш, қадаҳларга қуйиб бериш ва ҳоказо. Тайёрланиш ва якунлаш вақти (ёрдамчи вақт) хизмат жараёнида столни ясатиш, ишлатилган идиш-товоқларни йиғиштириб олиб, ювиш хонасига топшириш, тозаларини олиш ва ҳакозо. Официантга боғлиқ бўлмаган вақт йўқотиш ҳам бор: залда одамларнинг баробар, бир меъёрда жойланмаганлиги, овқат тарқатиш, буфет, касса, идишлар тарқатиладиган хонанинг мунтазам ишламаслиги натижасида официант бекор туриб қолиши мумкин. Официант айби билан ҳам вақт бекорга ўтиши мумкин. Буни албатта бош официант назорат қилади.

www.arxiv.uz Фойдаланилган адаби ё тлар руйхати : 1. Каримов И.А. Мавжуд, Салоҳият ва имкониятлардан оқилона фойдаланиш-мувоффаққият гарови. Халқ сўзи. 2005 й. 8 ноябрь. № 220. 2. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида. Т. Ўзбекистон, 1997. 3. Управление капиталом торговой организации. Экономический аспект: Учебное пособие. -М.: РДЛ 2004. - 320. 4. Аналоуи Ф. И др. Стратегический менеджмент мальгк и средних предприятий: Учебник. -М.: УНИТИ-ДАНА, 2005. - 400с. 5. Райченко А.В. Об щ ий менеджмент: Учебник. -М.: ИНФРА-М, 2005. -384с. 6. О, ресторан, Т ы -мир. Ж. «Гостиница и ресторан: бизнес и управление» май, 2005. с. 8-13. 7. Эрбутаев И. Умумий овкатланиш, санитария ва гигиена. Т.: КМКНТМ, «Билим», 2005. - 80 б. 8. Эрбутаев И. Умумий овкатланиш ва хизмат маданияти. Укув кулланма. -Т.: УМКНТМ, «Билим», 2005. -272 б. 9. Экономика гостиниц и ресторанов: Учеб. пособие/ О. П. Ефимова, Н. А. Ефимова; Под. Ред. Н.И. Кабушкина. -М.: Новое знание, 2004. -392 с. (Экономическое обозрование). 1 0. Чудновский А.Д. Менеджмент в туризме и гостиничном хозяйстве: учебное пособие/ А.Д. Чудновский, МА. Жукова.-М.: КНОРУС, 2005.-320 с.

O'xshashlar

Ресторанларда хизмат қилиш менежменти

Меҳмонхона ва ресторанларда хизмат кўрсатиш тизими

Ресторанларда банкетларни ташкил қилиш менежменти

Ресторанларда хизмат кўрсатишнинг прогрессив усуллари

Ресторан залида меҳмонларга хизмат кўрсатиш