Овқатланиш корхоналарининг ташкилий тузилмаси - Iqtisodiyot - Referatlar

Овқатланиш корхоналарининг ташкилий тузилмаси

Yuklangan vaqt:

27.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

74.5 KB

Ko'chirib olish

Овқатланиш корхоналарининг ташкилий тузилмаси Режа: 1. Ресторан ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш фаолияти давомида ташкилий тузилманинг ўрни. 2. Корхона бошқарувининг усуллари тамоиллари, вазифалари.

Ресторан ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш фаолияти давомида ташкилий тузилманинг ўрни. Умумий овқатланиш ташкилот тармоқларини тўғри жойлаштириш - аҳолини иш жойида, манзилида, дам олишида овқатланишини тўғри таъминлашдан иборат. Умумий овқатланиш тармоқларини очишда қуйидаги ҳолатлар хисобга олинади: аҳолининг миқдори, унинг таркиби ва эхтиёж қобилияти, географик шароит, ишлаб чиқариш ташкилоти ва ахоли яшайдиган жойларнинг узоқ-яқинлиги. Шундагина умумий овқатланиш ташкилотидан аҳоли яхши фойдаланиши мумкин. Ахоли зич жойлашган йирик шахарларда халқнинг қайси томонга қараб қўпроқ харакат қилиши ҳам ҳисобга олиниб овқатланиш маскани очилади. Шунинг билан бирга фақат шу атрофда яшайдиган ахоли, яқин-ўртадаги ташкилот, муассаса ходимларигина эмас, балки келадиган Мехмонлар ҳам назардан четда қолмаслиги керак. Кишилар эҳтиёжини, уларнинг харакат йўналишлари ва гавжум бўладиган жойларини ўрганиш натижасида умумий овқатланиш ташкилотлари жойлаштирилади. Йирик ошхоналар, тамаддихоналар, қаҳвахона, барлар, ресторанлар ахолининг мехнат, маданий-маиший муассаса ходимлари, қучадаги кишилар харакатлари хисобга олинган холда жойлаштирилади. Эътиборга олинадиган энг муҳим нарса қишиларнинг кундалик ва даврий истеъмол эхтиёжидир. Кундалик эхтиёж, харидорлар сотиб оладиган маҳсулотлар кетишини, айниқса, озиқ-овқат дўкони ходимлари билишлари керак. Бундай дўконлар шу худудда яшовчи аҳолига жуда қўл келади. айниқса, яқин ўртада мехнат бажарадиган кишилар тез овқатланиши ва керакли маҳсулотларни уйлари учун сотиб олиб кетишлари мумкин. Шунинг учун бундай дўконлар 5-10 дақиқалиқ масофада, 500 м радиусда бўлиши мақсадга мувофиқдир. Аҳоли зич жойлашмаган шаҳарларда дўконларгача масофа 800м гача бўлиши, харидорлар 15 дақиқадан ортиқ юрмаслиги керак.

Даврий истеъмол эҳтиёжлари қаҳвахона ва тамаддихоналарда, шунингдек, кичикроқ ресторанларда қўпроқ учрайди. Бунда хизмат кўрсатиш радиуси 800 м дан ошмаслиги керак. Йирик ресторанлар учун бу масофа 1,5 —2 км ни ташкил этади. Ошхона, қаҳвахона, ресторанлар шундай ўрнашган бўлиши лозимки, тайёрлов ташкилотларини ярим тайёр ва бошқа маҳсулотлар билан таъминлаш ягона тизим ихтиёрида бўлсин. Йирик шахарларда тайёр маҳсулотлар совутилиб тез музлатилган ҳолда, шунингдек олий даражада тайёрланган ярим тайёр маҳсулотлар тайёрловчи ташкилотлар томонидан тайёрлаб берилади. Умумий овқатланиш ташкилотлари томонидан ресторанларни бошқариш жараёни ишчи кучи, моддий ва молиявий маблагларни мувофиқ равишда мослаштиришни таъминлашга қаратилган. Ресторанда бир маромда маҳсулотлар тайёрлаш, хизматнинг олий даражада бўлиши фақат рестораннинг техник ҳолатига, бинонинг шинамлигига ва залларнинг технологик жихозига боғлиқ бўлибгина қолмай, балки рахбарларнинг ишчанлик сифатига ҳам боғлиқдир. Қуйидагиларни бажариш ресторанларни бошқаришга киради: -Умумий овқатланиш ташкилотси ва унинг филиаллари устидан умумий раҳбарлик; -ишлаб чиқариш ва хизмат ходимларини технологик ва техник жиҳатдан тайёрлаш; -техник-иқтисод бўйича режалаштириш; -хисоб ва молия фаолияти; - техник ва ишлаб чиқариш таъминоти. бошқаришнинг энг муҳим қисми -мехнатни ташкил қилиш, бунга ходимларни маънавий ва моддий рағбатлантириш киради. Ресторанлар бошқарувининг тузилмаси тегишли вазифаларни бажарувчи, бир-бирига итоат этувчи томонлар бирлашмасидир. Бир қанча ходимлардан иборат бошқарув органи тизими қисмларининг бажарадиган вазифалари битта истетьмолчилар эхтиёжини қондириш.

Бу гуруҳга алоҳида ходим раҳбарлик қилади. У ишониб топширилган соҳани (ресторан, унинг филиаллари, цехлар ва ҳоказо) бошқаради. Ресторан жамоасини маъмурият бошқариб туради. Корхона бошқарувининг усуллари тамоиллари, вазифалари. Мехнат жамоасининг бир қисмини ташкил бажарадиган директор, бошлиқ, мансабдор шахслардир. Маъмуриятуз хуқуқ ва мажбурияти доирасида жамоа фаолияти устидан рахбарликни амалга оширади, мехнат жамоаси номидан иш қилади, уларнинг манфаатини химоя қилади, бурчларини бажариши учун жавоб беради. Мехнат жамоаси маъмурият билан бир қаторда ресторан бошқарувида қатнашади. Умумий овқатланиш мехнат жамоасининг бутун мақсад ва вазифалари битта биргаликда мехнат қилиб маҳсулот тайёрлайди ва уни истеъмолчиларга, харидорларга, хўрандаларга етказиб беради. Мехнат жамоаси хўжалик масалаларини мухокама қилиш, қарорлар қабул қилиш, меҳнат жараёнини, режалаштириш ва тартибга солиш хуқуқига эга. Ресторан меҳнат жамоаси таркибига бригадалар, бўғинлар киради. Ресторанларда ташкил этиладиган ошпазлар бригадалари, официантлар - мехнат жамоасининг асосий қисми ҳисобланади. Бригадалар комплекс ва махсус бўлиши мумкин. Комплекс бригадалар ошпазларни, ошхона ёрдамчи ишчиларини, идиштовоқлар ювувчиларни бирлаштиради. Бундай ишчилар сонини жуда купайтирмай, оз сонли кишиларни режали ишлатилса, унумли натижаларга эришиш мумкин. Махсус бригадалар бир соҳада ишловчиларнигина бирлаштириши мумкин: ошпазлар, қандолатчилар, юк ортувчилар, официантларни алоҳида-алоҳида иш муддатига қараб бригадалар сменали ёки сменасиз, ҳамма ишларни ўзлари бажарадиганга бўлинади. Сменасиз ишда моддий қимматга эга бўлган буюмлар қўлдан-қўлга ўтиб юрмайди вақт тежалади. Бригадалар ресторан директори буйруғига биноан унга

кирувчиларнинг ҳоҳишига қараб тузилади. Агар бригада таркиби 10 кишидан ошса, жамоа умумий мажлиси қарори билан бригада кенгаши тузилади, йирик умумий овқатланиш ташкилотларида бригадирлар кенгаши ташкил топади, бригадирларни, одатда бригада аъзолари сайлайди. Мехнатни бригада шаклида ташкил қилиш жамоа ва шахснинг моддий масъулиятини, моддий манфаатдорлик туйғусини қучайтиради. Меҳнатга хақ, тўлаш бригадада иш натижасига қараб белгиланади. Умумий овқатланиш ташкилотлари ихтиёридаги бинолар, анжом, ускуна ва бошқа ишлаб чиқариш фондлари ижарага берилган бўлади. Ресторан фаолияти қуйидаги тамойил асосида ташкил топади; ишлаб чиқариш-хўжалик фаолиятидан ҳосил бўлган даромад ҳисобига ҳамма харажатларни қоплайди. Бунда ишлаб чиқаришни янада ривожланшитириш, ходимларни моддий рағбатлантиришни ҳам ҳисобга олиш керак. Ресторан бошқарув аппарати тузилиши характери унинг бўлимлари таркибий қисми билан, уларнинг ўзаро муносабатлари, ўзлари ишлаб чиқарган ва сотиб олган маҳсулотлар миқдори билан белгиланади. Бошқача қилиб айтганда, рестораннинг тури, залларнинг сиғими ва ишнинг ўзига хос хусусиятига ҳам боғлиқ. Ресторан ходимларининг хуқуқ ва бурчлари махсус йуриқнома ва ички тартиб-қоида хужжати билан амалга оширилади. Ресторан директори ҳамма ташкилий ишлар, савдо-ишлаб чиқариш харакатининг натижалари, рестораннинг тижорат-хужалик-молиявий фаолияти учун жавоб беради. Директор хўрандаларга маданий хизмат кўрсатиш, таомларнинг яхши сифатда бўлиши, ҳисоб-китоб ва назорат ҳолати, моддий бойликларнинг сақланиши учун масъул хисобланади. У меҳнат қонунчилигига риоя қилиши керак. Ресторан директори ходимларни танлаш, жой-жойига қўйиш ишларини мустақил ҳал қилади. Ресторан директори қуйидагиларни бажариши шарт: -ташкилотни хомашё, маҳсулотлар, ярим тайёр маҳсулотлар, моддийтехника анжомлари билан ўз вақтида изчил, режали таъминлаб туриш;

- ташкилотнинг ҳамма тармоқ ишларини назорат қилиш, савдо қоидаларига риоя қилиш, санитария, гигиена, техника хавфсизлиги талабларига амал қилиш; - меҳнатни илмий асосда ташкил қилиш; -ҳамма ходимларнинг ички тартибни аниқ ва тўла бажаришларини таъминлаш; -жамоада тарбиявий ишларни олиб боришни ташкил этиш. Юқоридагилар билан бир қаторда ресторан директорининг ихтиёри ва моддий-пул маблағлари бўлади, ресторан пул мулк ва анжомлар сотиб олади, шартномалар, буйруқлар тузади, меҳнат қонунчилигига асосан ходимларни бир ишдан иккинчисига ўтқазади, бўшатади, ходимларини рағбатлантиради, интизомий жазо беради. Ресторанга тушадиган даромадга қараб, ресторан директори мустақил равишда ходимлар маошини ошириш хуқуқига эга. Бу, албатта ташкилот хисобидан бўлади. Меҳнатга хақ тулаш фонди миқдори ташкилотнинг савдодан тушган даромадига боғлиқ. Меҳнатга хақ тўлаш фондини белгилашда товар айланиш даражасини хисобга олиш керак. Рестopан директорининг яна бир вазифаси - меҳнатни ташкил қилишнинг бригада шаклини жорий қилишдир агар ишнинг яхши бориши учун фойдали бўлса, бригада тизимига рахбар, инженертехник ходимларни, мутахасисларни, хизматчиларни ҳам жалб қилиши лозим. Бунда моддий манфаатдорлик ҳам ошади. Жамоа бошида мутахассис, ишбилармон раҳбар туриши, кишилар билан ишлай биладиган, илмий-техника ютуқлардан унумли фойдалана биладиган, масалани ўзи мустақил бажарадиган, жамоа ишлаб топган маблағлардан мақсадли фойдалана оладиган киши бўлиши лозим. Юқоридагига ўхшаш талаблар директор муовинига ҳам кўчади, чунки унинг хуқуқли ҳам белгиланган соҳа бўйича директорникига ўхшайди. У директора топширган соҳа учун маъсулдир. Рестораннинг ишлаб чиқариш бўйича мудири вазифаси:

- мижозлар эхтиёжини ўрганиш; - хомашёдан унумли фойдаланишни таъминлаш ва олий сифатли таом тайёрлашда пазандалик қоидаларига технологик қўрсатмаларига амал қилиш; - мавжуд маҳсулотлар ассортименти минимумини ҳисобга олган ҳолда таомнома тузиш, таомлар навини белгилаш; - ходимларнинг ишга чиқиш жадвалини тузиш, уларни жой-жойига қўйиш; - ишлаб чиқаришда санитария ва гигиена қоидаларига қараб меҳнатни муҳофаза қилиш, хавфсизлик техникасига риоя қилиш; - маҳсулот, моддий бойликларни сарфлаш бўйича ўз вақтида бухгалтерияга ҳисобот бериш. Ишлаб чиқариш бўйича мудир ишлаб чиқариш цехлари ишига раҳбарлик қилади, цехлар йўқ жойларда бригадирлар орқали иш олиб боради. Ишлаб чиқариш бўйича мудир технология қоидаларига биноан таом тайёрлаш, санитария-гигиена қоидаларига риоя қилиш, ходимларни мутахассисликлари бўйича иш ўрнига қўйиш, цех бошлиқлари ва бригадирларнинг нотўғри буйруқларини бекор қилиш хуқуқига эга. Цех бошлиқлари ўз бўлимларида ишлаб чиқариш мудирлари эга бўлган хуқуқлар ва масъулиятга эга. Хизмат кўрсатувчи тоифага қуйидаги ходимлар киради: зал маъмури, бош официант, официантлар, ошпазлар, таом тарқатувчилар, буфетчи, кассир, кийим қилувчи, швейцар, озиқ-овқат дўкони сотувчиси. Умумий талаб бўйича ҳамма соха хизмат қилувчилари махсус маълумотга ёки касб- хунар тайёргарлигига эга булишлари шарт. Хизмат қилувчилар бир хил шаклдаги санитария қоидаларига риоя қилган кийим кийишлари керак. Шу савдо маскани учун белгиланган бир хил пойафзалда хизмат кўрсатишлари шарт. Швейцарлар, кийим илувчилар, бош официант, официантлар учун бир хилдаги кийимлар бўлиши лозим. Бир хил кийимларда юрувчи ходимлар кийимининг кўкрагида эмблемали нишонлар бўлиши лозим. Люкс ва олий

тоифадаги ресторан, барларда ишловчи ходимлар хорижий мамлакатларда таом тайёрланиши ва хизмат қўрсатилиши билан таниш булишлари керак; Швейцар — ресторан директори томонидан қўйилади, у Мехмонларни кутиб олиши керак, эшикларни очиб-ёпиб туради, залларнинг жойланиши ҳақида ресторанга қелувчиларга ахборот беради. Ресторан ёпилиши олдидан қирувчиларни тўхтатади. Мехмонлар илтимосига кўра такси чақириб бериш ҳам унинг вазифасига киради. Ресторанга кириш қисми тозалигига қараб, ойна, эшикларни, полни артиб тозалаб туради. Ресторан эшиги атрофидаги қорларни курайди, ташқари озодалигини ҳам назорат қилади. Сигнализация тизимини, рекламалар тўғри осилганини кузатади. Швейцар ўз ишининг мутахассиси бўлиши керак. Умумий овқатланиш ташкилотларига хўрандаларига хизмат кўрсатиш қоидаларини, ресторан залларининг жойлашишини яхши билиши, ёнгинга қарши воситаларнинг қаерда ўрнатилганини, энг яқин жойлашган Умумий овқатланиш тармоқларининг, милиция, тез ёрдам, такси телефонларини ёддан билиши шарт. Кийим илувчи. Ресторанга киришда устки кийимларни ечадиган жой бўлади. Бу ерда хизмат қилувчи Мехмонларнинг устки кийимларини ва бошқа буюмларини қабул қилиб олади, кийим осилгач, осқич номери ёзилган жетон беради. Кийимлар қабул қилиб олувчи топширилган буюмлар учун масъул хисобланади. Жетон қайтарилгач, топширилган буюмлар олиб берилади, кийим қабул қилувчи устки кийимни кийишда Мехмонга ёрдамлашади. Кийим тугмалари, илгичлар узилган булса, тақиб беради. Бу ишлар учун хизмат хақи талаб қилинмайди. Кийим қабул қилиб олувчининг энг муҳим вазифаси ресторанга қелувчиларнинг шахсий буюмларини қабул қилиб олиш ва сақлаш қоидаларини билишдир. Мижозларнинг бош кийимлари ва бошқа буюмларини қабул қилмаслик мумкин эмас, «Мижозларнинг йўқолган буюмлари учун маъмурият жавобгар эмас» деган ёзувлар қўйилиши ҳам ноўрин.

Ресторанга келувчи мижоз гардероб жетонини йуқотиб қуйса, кийим қабул қилувчи тегишли хужжат расмийлаштиради. Бош официант — официантларнинг ҳамма ишларига рахбарлик қилади. Шунингдек, швейцар, кийим илувчи, зал, хожатхона фаррошлари, буфет ходимлари ишлари ҳам унинг назоратида бўлади. Бош официант зиммасига мижозларга хизмат кўрсатиш қоидалари ходимлар томонидан қандай бажарилаётганини назорат қилиш, Ички тартиб-интизом, шахсий гигиена, бир шаклдаги кийимлар кийишга риоя қилиниши, идиш-товоқлар, стол дастурхонлари, уларга қуйиладиган буюмларнинг тахт туришини, ресторан зали мижозлар қабул қилишга тайёрлигини назорат қилиш юқлатилади. Хорижий туристларни қабул бажарадиган ресторанлар бош официанга уларни Овқатланиш залига таклиф қилиши, Мехмонхона ичида Овқатланишни ташкил қилиши, қабуллар, банкетлар ўтказиши мумкин. Бош официант таом тайёрлаш технологиясини билиши ва Мехмонларнинг миллий хусусиятларини, одатларини хисобга олган холда харакат қилиши лозим.

Адабиётлар: 1. Dr. John R Walke. The Restaurant: From Concept to Operation. Wiley.2013 2. Д.Асланова, Т.Худойшукуров, М.Мўминов «Дунѐ халқларини овқатланишининг ўзига хос хусусиятлари» Ўқув қўлланма ―Зарафшон‖ 2007.-112 б. 3. Тюнков Б.К. Электронная техника предприятий торговли. – М.: КНОРУС, 2006. – 192 с. 4. Қурбонов Ж.М. Овқатланиш корхоналари жиҳозларининг эксплуатацияси. Дарслик. – Т.: «IQTISODIYOT-MOLIYA», 2011. – 376 б. 5. Н.И.Кабущкин, Г.А.Бодаренко «Менеджмент гостиниц и ресторанов». – Минск, ООО ―Новоезнание‖, 2001 г. 6. «Ресторанный сервис. Основы международной практики обслуживания для профессионалов и начинающих». Изд. Центрополиграф. - М.: ЗАО, 2003 г.-188 стр. 7. В.В.Усов. «Организация производство и обслуживания в общественном питании». – М., 2002 г. 8. Каталог контрольно-кассовых машин. – М.: СПб, 2002. 9. Арустамов Э.А. Оборудование предприятий (торговли). – М.: Дашков и К 0 . 2000. 10. Арустамов Э.А., Лефанов В.А., Митрафанова Т.П. Банковское таможенное и офисное оборудование. – М.: Маркетинг. 2000. 11. Применения контрольно-кассовой техники. Серия «Налоги года». Издательский центр «МЫСЛЬ», Новосибирск, 2003.

O'xshashlar

Овқатланиш корхоналарининг классификацияланиши

Меҳмонхоналарнинг ташкилий-бошқарув тузилмаси

Овқатланиш корхоналарининг материал-техник таъминоти

Меҳмонхоналарнинг ташкилий-бошқарув тузилмаси 1

Оммавий овқатланиш корхоналарининг маҳсулоти ва товар айланиши