Mehnat shartnomasini o'zgartirish - Iqtisodiyot - Referatlar

Mehnat shartnomasini o'zgartirish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

42.5 KB

Ko'chirib olish

Mehnat shartnomasini o`zgartirish Reja: 1. Ish beruvchining tashabbusi bilan xodimning roziligisiz mehnat shartlarini o`zgartirish. 2. Xodim talabiga binoan mehnat shartlarini o`zgartirish .

Ish beruvchining tashabbusi bilan xodimning roziligisiz mehnat shartlarini o`zgartirish. O`zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 88-moddasida mehnat shartlarini belgilash va o`zgartirishning umumiy tartibi bayon etib berilgan. Ma`lumki, mehnat shartnomasi hamma vaqt turli shartlarni o`z ichiga oladi. Mehnat shartlari deganda, mehnat jarayonida kechadigan ijtimoiy va ishlab chiqarish omillarining jami tushuniladi. Ijtimioy omillar jumlasiga mehnat haqi miqdori, ish vaqti hamda ta`til muddati va boshqa shartlar kiradi. Texnika, sanitariya, gigiena, ishlab chiqarish, maishiy va boshqa shartlar ishlab chiqarish omillari hisoblanadi. Xodimning mehnat faoliyati doimo muayyan mutaxassislik, malaka yoki lavozimga oid ishni bajarish bilan bog’liq bo`lib, mehnat shartnomasida muayyan shartlar ko`zda tutiladi. Ayni vaqtda xodimning mehnat faoliyati aniq ish joyida amalga oshiriladi. Mehnat shartnomasining shartlarini tashkil etuvchi yuqoridagi omillarning o`zgartirilishi mehnat shartnomasining ham o`zgartirilishini anglatadi. Mehnat shartnomasini o`zgartirish umumlashgan atama bo`lib, u quyidagilarni o`z ichiga qamrab oladi: - mehnat shartlari; - xodimning mehnat vazifasi; - ish joyining o`zgartirilishi. Mehnat kodeksining 88-moddasiga binoan, mehnat shartlari mehnat to`g’risidagi qonunlar va boshqa normativ hujjatlar, shuningdek, mehnat shartnomasi taraflarning kelishuvi bilan belgilanadi. Ushbu modda mazmunining tahlili mehnat shartnomasining shartlarini quyidagi guruhlarga ajratib qarash imkonini beradi: - qonun hujjatlari tomonidan markazlashtirilgan tartibda belgilanadigan shartlar; - jamoa kelishuvi yoki korxonaning lokal tarzdagi hujjatlarida qayd etilgan shartlar;

- mehnat shartnomasi taraflarning kelishuvi asosida belgilanadigan shartlar. Umumiy qoidaga ko`ra, mehnat shartlarini o`zgartirish, ular qaysi tartibda belgilangan bo`lsa, xuddi shunday tartibda amalga oshiriladi. Mehnat shartnomasiga kiritilgan mehnat shartlarini o`zgartirishga taraflardan birining talabi bilan MKning 89-, 90-moddalarida nazarda tutilgan hollarda yo`l qo`yiladi. Mehnat shartlarini o`zgartirish qo`yidagicha klassifikatsiya qilinishi mumkin: birinchidan, qonun hujjatlari va boshqa normativ hujjatlarga asosan mehnat shartlarini o`zgartirish; ikkinchidan, ish beruvchining tashabbusi bilan mehnat shartlarini o`zgartirish (MK 89-modda); uchinchidan, xodimning talabiga ko`ra mehnat shartlarini o`zgartirish (MK 90-modda); to`rtinchidan, taraflar kelishuvi bilan mehnat shartlarini o`zgartirish. Qonun hujjatlari va boshqa normativ hujjatlar bilan belgilangan mehnat shartlari faqat tegishli normativ hujjatlarni qabul qilish yo`li bilan o`zgartirilishi mumkin. Bu o`rinda, birinchi navbatda, ilgari mehnat shartlari belgilangan qonunlar, qonun hujjatlari, qonunosti hujjatlar nazarda tutiladi. Ilgari mehnat shartlari belgilab qo`yilgan aynan o`sha qonun hujjatida belgilangan tartibda yangi qonun hujjatlariga o`zgartirish kiritilgan taqdirdagina, mehnatning sharti o`zgartirilgan hisoblanadi. Amaldagi qonunchilikka binoan, ko`pgina mehnat shartlari jamoa kelishuvlari, korxonaning lokal hujjatlari, ya`ni jamoa shartnomasi, ichki mehnat tartibi qoidalari, mukofotlash to`g’risidagi nizom va boshqa hujjatlar bilan belgilanadi. Bu normativ hujjatning har biriga xos tartibi MK va boshqa normativ hujjatlarda begilab qo`yilgan. MKning 51- va 52-moddalarida jamoa kelishuvlarining mazmuni, ularni ishlab chiqish va tuzish tartibi, muddatlari bayon etib berilgan. MKning 40-moddasida esa jamoa shartnomasini qabul qilish tartibi ko`rsatilgan. Shuni aytish kerakki, ko`pgina lokal hujjatlar jamoa shartnomasiga ilova tarzida qabul qilinadi.

MKning 174-moddasiga binoan, korxona ichki mehnat tartibi qoidalari ish beruvchi tomonidan kasaba uyushmasi qo`mitasi yoki xodimlarning boshqa vakillik organi bilan kelishilgan tasdiqlanadi. Umumiy qoidaga binoan, mehnat haqidagi kelishuv va shartnomalarning shartlari bir taraflama o`zgartirilishi mumkin emas. SHunga ko`ra, mehnat shartnomasida belgilab qo`ygan mehnat shartlari faqat xodim bilan ish beruvchi o`rtasidagi kelishuv bo`yicha o`zgartirilishi mumkin. Bu qoida mehnat shartnomasiga mazkur korxonaning lokal hujjatlarida nazarda tutilgan yoki ushbu shartlar kiritilganida ham joriy etiladi. Umumiy qoidaga ko`ra, mehnat shartnomasida taraflar shartlashib qo`ygan mehnat shartlarini o`zgartirishga faqat xodim bilan ish beruvchi o`rtasidagi kelishuv bo`yicha yo`l qo`yiladi. Shuning uchun qonunda ish beruvchi bilan xodim faqat istisno tariqasida, muayyan holatlar mavjud bo`lgan taqdirdagina, mehnat shartlarini bir taraflama o`zgartirilishi nazarda tutilgan. Mehnat shartnoma taraflaridan birining talabi bilan mehnat shartlarini o`zgartirishga MKning 89, 90- moddalarida nazarda tutilgan hollardagina yo`l qo`yiladi. MKning 89-moddasiga muvofiq, ish beruvchi xodimning roziligisiz mehnat shartlarini faqat texnologiyadagi, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil qilishdagi o`zgarishlar, ishlar hajmining qisqarishi kabi sabablar xodimlar soni yoki ish hususiyatini o`zgartirishga olib kelishi oldindan aniq bo`lgan hollardagina o`zgartirishi mumkin. Ish beruvchi MKning 89-moddasi birinchi qismida ko`rsatilgan holatlardagina mehnat shartlarini o`zgartirishga haqlidir. Bu moddada xodimning roziligisiz mehnat shartlarini o`zgartirish paytida ish beruvchi tomonidan bajarilishi lozim bo`lgan qator talablar qo`yilgan, bular xodimlarning mehnat huquqlarini himoya qilishga qaratilgan kafolatlar sifatida muhim o`rin tutadi. Bu kafolatlar quyidagilardan iborat: birinchidan, ish beruvchi ayrim toifadagi xodimlar uchun mehnat shartlarini o`zgartirish borasida korxonadagi xodimlarning vakillik organi bilan oldindan maslahatlashib olishi lozim;

ikkinchidan, ish beruvchi kelgusida mehnat shartlarini o`zgartirish ehtimoli haqida xodimni kamida 2 oy oldin yozma ravishda ogohlantirib, tilxat olishi shart. Ko`rsatilgan muddatni qisqartirishga faqat xodimning roziligi bilan yo`l qo`yiladi; uchinchidan, ko`pchilik xodimlar guruhi uchun mehnat shartlari noqulay tarzda o`zgargan taqdirda, ish beruvchi mahalliy mehnat organiga bunday o`zgartirishning sababi haqida ma`lumot berishi shart; to`rtinchidan, xodim bilan mehnat shartnomasi u yangi mehnat shartlari asosida ishlashni davom ettirishni rad etgani sababli bekor qilinishi mumkin; bunday hollarda xodimga o`rtacha oylik ish haqidan kam bo`lmagan miqdorda ishdan bo`shatish nafaqasi to`lanishi kerak; beshinchidan, xodim, ish beruvchi tomonidan mehnat shartlari o`zgartirilgani haqida sudga shikoyat qilishga haqlidir; oltinchidan, nizoni ko`rish vaqtida avvalgi mehnat shartlarini saqlab qolish imkoniyati yo`qligini isbotlab berish majburiyati ish beruvchining zimmasiga yuklatiladi. Mehnat kodeksi 89-moddasining 2-qismida ish beruvchi ayrim toifa xodimlar uchun mehnat shartlarini o`zgartirish xususida kasaba uyushmasi qo`mitasi yoki xodimlarning boshqa vakillik organi bilan oldindan maslahatlashib olishi nazarda tutilgan. Maslahatlashishning mohiyati shundaki, ish beruvchi tomonidan kasaba uyushmasi qo`mitasiga yoki xodimlarning boshqa vakillik organiga kutilayotgan mehnat shartlarining o`zgartirilishi natijasida korxona xodimlari uchun yuzaga chiqishi mumkin bo`lgan oqibatlar haqida axborot beriladi. Xodim talabiga binoan mehnat shartlarini o`zgartirish . Amaldagi mehnati qonunchiligida muayyan vaziyatlar mavjud bo`lganda mehnat shartlarini xodim talabiga binoan o`zgartirish mumkinligi ko`zda tutilgan. Buning uchun o`sha muayyan vaziyat mavjud bo`lishi va aniq ko`rsatilishi shart.

MKning 90-moddasi 1-qismiga ko`ra, mehnat to`g’risidagi qonunlar va boshqa normativ hujjatlarda nazarda tutilgan hollarda xodim ish beruvchidan mehnat shartlarini o`zgartirishni talab qilishga haqlidir. Bunday holatlar MKning 218-, 226-, 227-, 228-, 229-, 230-, 232- va boshqa moddalarida nazarda tutilgan. Bunday holatlar boshqa normativ hujjatlarda ham ko`rsatilgan bo`lishi mumkin. Xodimning mehnat shartlarini o`zgartirish haqidagi arizasi, berilgan kundan e`tiboran 3 kundan kechiktirmay, ish beruvchi tomonidan ko`rib chiqilishi lozim. Xodimning bu talablari rad etilgan taqdirda, ish beruvchi unga rad etishning sababini ma`lum qilishi kerak. Ammo, xodim talablarini rad etish sabablari unga ma`lum qilinmagani shikoyat qilish uchun to`siq bo`lmaydi.

O'xshashlar

Mehnat shartnomasini bekor qilish

Mehnat shartnomasini tuzish tartibi

Mehnat intizomi

Mehnat muhofazasi

Mehnat nizolari