Marketing dasturi - Iqtisodiyot - Referatlar

Marketing dasturi

Yuklangan vaqt:

22.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

152.484375 KB

Ko'chirib olish

Marketing dasturi Reja: 1. Tadbirkorlikda marketing dasturi mohiyati. 2. Tadbirkorlikda marketing dasturini ishlab chiqish. 3. Marketing rejasi va uning mazmuni.

1. Tadbirkorlikda marketing dasturi mohiyati Marketing dasturi – bu biznes reja, tadbirkorlik faoliyatining asosiy hujjati hisoblanib, bozorda aniq faoliyat olib borishni ifodalaydi. Marketing dasturi kengroq ma’noda tadbirkorlik faoliyati imkoniyatlarini bozor talablariga moslashtirishga yo’naltirilgan tahlil, rejalashtirish va nazorat qilish jarayoni deb tushuniladi. Marketing dasturlarini tuzish va amal qilish muddatlari asosan: – qisqa muddatli (bir yilgacha); – o’rta muddatli (5 yilgacha); – uzoq muddatli (10 yilgacha va undan ko’proq) bo’lishi mumkin. Marketing dasturining asosiy mazmuni – bu tadbirkorlik faoliyatini o’tgan davrdagi faoliyat natijalari bo’lib, unda maqsadli bozorning rivojlanishini qisqa tahlili va bashorati, biznes rivojlanishining asosiy maqsadi, bozordagi holatning strategik yo’li, tovar, narx, sotish va rag’batlantirish siyosatlarining chora- tadbirlarini, marketing tadqiqotlarining mazmuni, xarajatlari, marketing harakatlari samaradorligini oldindan narxlash, marketing dasturini amalga oshirish bo’yicha nazoratlardan iboratdir. Marketing dasturining strategik yo’nalishi tadbirkor bozorda o’z imkoniyatlarini ishga solib yuqori mavqega ega bo’lishiga qarab o’z ichiga turli variantlarni oladi. Strategiyalar diversifikatsiyasi, tadbirkorlik faoliyatini segmentatsiyalash, bozorga kirish, uni egallash va raqobatchilardan o’z mahsulotlarini himoyalash strategiyalari bo’lishi mumkin. Marketing dasturini ishlab chiqarishda kichik tadbirkorlar ko’p variantlilik tamoyillarni tanlaydi. Faoliyati tuzilishiga ko’ra marketing dasturi va rejasining bir necha variantlari bo’lishi mumkin: – minimal; – optimal; – maksimal turlari bo’ladi. Dasturning minimal varianti, dasturni tadbirkorlikning iqtisodiy muammoli holat sharoitlaridan olib chiqish uchun qo’llaniladi, marketing dasturining maksimal variantida tadbirkorlik faoliyatining mo’tadil sharoitlarni yanada rivojlantirishni ko’zda tutadi. Tadbirkor turli marketing dasturlarini ishlab chiqish tadbirlarini olib boradi, faoliyati yo’nalishiga qarab marketing dasturi yuqori va pastki bo’g’in uchun bo’lishi mumkin. Agar dastur yuqori bo’g’in uchun bo’lsa, u qisqa va aniq tuzilgan bo’lishi kerak. Chunki uning muhim tomonlari ajratib ko’rsatiladi. Pastki bo’g’in uchun tuzilgan dasturlarda esa har bir savollar yoritilib beriladi. Qamrab olish vazifasiga qarab oddiy yoki maqsadli dasturlarga bo’linadi. Oddiy marketing dasturlari tadbirkorlik faoliyatini ishlab chiqarish, sotish faoliyati bilan bog’liq barcha vazifalarni yechishga yo’naltirilgan bo’ladi. Maqsadli dasturda esa yangi mahsulot ishlab chiqarish yoki bozor segmentini o’zlashtirish, tadbirkorlik faoliyatining siyosatini rag’batlantirish samaradorligini oshirish kabi muhim vazifalarni amalga oshirishga qaratilgan bo’ladi.

2. Tadbirkorlikda marketing dasturini ishlab chiqish Marketing dasturlarini ishlab chiqishda tadbirkorning yondoshish uslubiga asosan, u o’zining faoliyatini mo’ljallagan maqsadiga erishish va uni bajarilishini nazorat qilish tadbirlari tizimi shakllantiriladi. Tadbirkorlik faoliyatining marketing dasturi (biznes rejasi) tarkibi: 1. Faoliyatning imkoniyatlari tahlili (holat tahlil). Tadbirkorlik faoliyatining yo’nalishi, shart-sharoitlari, resurslari, samarali natijaga erishish uchun qo’llaydigan tadbirlari. Faoliyatning ichki va tashqi muhitlarini solishtirish. Imkoniyatlar tahlili. O’zbekistondagi ko’plab korxonalar uchun biznesni rivojlanishining imkoniyatlaridan biri bu kichik tadbirkorlikni rivojlantirish asosiy ahamiyatdagi masala etib belgilanmoqda. O’zbekiston hukumati tomonidan kichik tadbirkorni rivojlantirish uchun yo’naltirilgan bir qator hujjatlar, xususan, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, Vazirlar Mahkamasining quyidagi qarorlari qabul qilindi: O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003-yil 30-avgustdagi “Xususiy tadbirkorlik, kichik va o’rta biznesni rivojlantirishni yanada rag’batlantirish chora- tadbirlari to’g’risida” 1998-yil 9-apreldagi farmoniga o’zgartirishlar va qo’shimchalar. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003-yil 24-martdagi “Qishloq xo’jaligida islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim yo’nalishlari to’g’risida”gi farmoni. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003-yil 20avgustdagi «Tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish uchun ro’yxatdan o’tkazish tadbirlari tizimini tubdan takomillashtirish to’g’risida»gi Qarori. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Yuridik va jismoniy shaxslarning 2004-yilda soliq to’lash tartiblaridagi o’zgarishlar haqida»gi Qarori 25. 12. 2003-yil. O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvi hamda Moliya vazirligi tomonidan 2003-yil 25-sentabrda 1074-1-sonli «Tijorat banklari tomonidan yakka tartibdagi tadbirkorlar, kichik va o’rta biznes subyektlarini budjetdan tashqari jamg’armalarning kredit liniyalari hisobidan kreditlash tartibi to’g’risida Nizomni (yangi tahrirni) tasdiqlash to’g’risida»gi Qarori. Qabul qilingan hujjatlar kichik tadbirkorlik subyektlarini tashqi iqtisodiy aloqalar qatnashchisi sifatida qisqartirilgan rasmiylashtirish tartibida eksportni rivojlantirish, eksportdan tushgan foydani imtiyozli soliq to’lash uchun yaxshi sharoit yaratadi. Xo’jaliklarni tekshirishning o’rnatilgan tartibi xo’jalik faoliyatiga noqonuniy aralashishni keskin kamaytiradi. Hukumatning bank tizimini isloh qilishi haqidagi qarorini qabul qilinishi, korxonaning o’z mablag’laridan, xususan naqd pullaridan foydalanish imkoniyatini kengaytiradi, kichik tadbirkorlik uchun kredit vositalarini olish imkonini oshiradi.

Xorijiy tovarlarni olib kelishning cheklanishi ichki ishlab chiqaruvchilar faoliyatini rivojlantirish imkonini ochmoqda. Savdoning rivojlanishi uchun, shuningdek, demografik holat, ya’ni aholi o’sishining, joylashishining mustahkamligi yaxshi holat yaratmoqda. Iqlimiy sharoitlar agrar sektorning rivojlanishi meva-sabzavot mahsulotlarini ishlab chiqarishininig kengayishiga qayta ishlash korxonalarining shakllanishi va rivojlanishiga yaxshi sharoit yaratadi. Kichik tadbirkorlik subyektlarining, ayniqsa, qishloq joylaridagi cheklangan miqdordagi raqobatchilik darajasini pasaytiradi. Ishlab chiqarish sohasining rivojlanishiga 2003-yilda foyda solig’ining 24 foizdan 20 foizga, 2004-yilda esa 18 foizga tushirilganligi ijobiy natijalarga erishishda imkoniyat yaratadi. Bularning barchasini hisobga olgan tadbirkorning rivojlanishi uchun respublika, shahar yoki mahallangizdagi holat qanday imkoniyatlarni ochishini tahlil qiling? Xavf va imkoniyatlar. Bu bo’limga tayyorgarlik asosan biznesdagi SWOT – tahlilini bajarganimizdan so’ng amalga oshirilishi mumkin. Biznes faoliyatini rivojlantirayotgan marketing muhiti tahlilining mantiqiy davomi sifatida mavjud siyosiy, iqtisodiy, demografik, ijtimoiy va siz uchun yangi imkoniyatlar ochuvchi tadbirkorlik faoliyatingizda xavf tug’diruvchi omillarni ham tahlil etishingiz mumkin. Xavf va tahdidlar tahlili. Bu bo’limda biznesingiz uchun xavf tug’diruvchi omillarini tahlil etishingiz lozim. O’zbekistondagi so’nggi yillar holatini tahlil qilgan holda bunday omillarga ma’muriy-huquqiy hujjatlarning tez-tez o’zgarishi, xomashyo va materiallar bozoridagi narxlarning o’sishini keltirishimiz mumkin. Energiya quvvati narxlarining oshishi boshqa xizmat sohalarining narxini oshishiga olib kelishini bashorat qilish mumkin. Bu mijozlarning iste’mol qobiliyatini pasayishiga, ortiqcha mahsulot yig’ilib qolishiga olib keladi. 2. Rivojlanish maqsadlarini aniqlash (marketing sintezi). Ishlab chiqarish va ijtimoiy rivojlanishning ustuvor maqsadlari bozorda foydaga erishish yo’llarini aniqlashdan iboratdir. Ushbu vazifalarni o’z ichiga quyidagi besh jarayon oladi: 1. Marketing tadqiqotlari. 2. Marketing sintezi. 3. Strategik rejalashtirish. 4. Taktik rejalashtirish. 5. Marketing nazorati. Bozor holatini tadqiq qilish jarayonida marketing davri chizmasi quyida keltirilgan chizmada ko’rsatilgan:

32-chizma. Marketing davri chizmasi. 3. Strategiyani ishlab chiqish. Tadbirkorlik faoliyatining moddiy, mehnat va moliya resurslaridan samarali foydalanishni ko’zlagan uzoq muddatli maqsadni aniqlash (bozor segmentlarini, marketing vositasini, bozorga kirish vaqtini va boshqalarni tanlash). Marketing strategiyasini tanlashda aniqlanadigan omillar Resurslar Cheklangan resurslarda to’yingan marketing strategiyasining afzalligi. Mahsulotlarning bir xillik darajasi Tabaqalashmagan marketing strategiyasi (po’lat, olma va hokazolar) to’g’ri keladi. Tuzilishi bo’yicha farq qiladigan tovarlar uchun (avtomobil, videokamera), tabaqalashgan yoki to’yingan marketing strategiyasi kerak. Tovarning hayotiy davri Yangi tovarni bozorga chiqishida faqat yangi narsani (yangilikni) bir variantda taklif qilish maqsadga muvofiq. Bunda tabaqalashgan yoki to’yingan marketing maqsadga muvofiqdir. Bozorning bir xillik darajasi Iste’molchilarda bir xil did bo’lsa, marketing stimulida ular bitta va bir xil miqdordagi tovarni hamda o’sha vaqt

oralig’ida bir xil fikr bildirsa, tabaqalashgan marketing strategiyasini joylash kerak. Raqobatchilarnin g marketing strategiyasi Raqobatchilar segmentlangan bozorda faoliyat olib borsalar, tabaqalashgan marketing strategiyasini tatbiq qilish xavfi ortishi mumkin. Va aksincha, agar raqobatchilar tabaqalashgan marketing strategiyasini qo’llasalar, tabaqalashgan yoki to’yingan marketing strategiyasidan foydalangan holda yutishlari mumkin. 33-chizma. Marketing strategiyasini tanlash. 4. Rejani ishlab chiqish. Tadbirkor o’z faoliyatini doim ishlab chiqarish, moliya, narx, kadrlar, reklama, sotish va boshqalarni amalga oshirish xarajatlari va natijalarini rejalashtirish tizimiga ega bo’lishi lozim. Marketing rejasining tuzilishi va tarkibi. Marketing rejasining an’anaviy strukturasi quyidagi asosiy bo’limlarni o’z ichiga oladi: – joriy marketing holati; – xavf va imkoniyatlar; – marketing maqsadlari; – harakat dasturi; – marketing budjeti; – nazorat tartibi; Marketing rejasining strukturasi uning tuzilishidagi aniq maqsadlarga qarab to’ldirilishi yoki o’zgartirilishi mumkin. Ko’rinib turibdiki, tadbirkorlar o’z faoliyatlari qulayligidan kelib chiqib rejaning hajmi, tarkibi va shaklini belgilashlari mumkin, faqat reja quyidagi axborotlarni jamlagan va ko’rsatib bergan bo’lishi kerak: – bozor konyunkturasi; – mijozlar ehtiyoji; – tovar xususiyati va sifatlarini ko’rsatish; – bozor segmentatsiyasi va bozor statistikasi; – raqobatchilik shartlari; – narx strategiyasi; – samarali sotish, reklama va tovar o’tkazish;

– sotuv hajmining o’sishi, bozor ulushi va rejadagi davr uchun foy-daning ko’rsatkichlari. 5. Nazorat qilish. Strategik nazorat – tanlangan faoliyatni aniq bozor holatiga to’g’ri kelishidan iboratdir. Yillik nazorat – rejadagi tadbirlar va xarajatlarning bajarilishi, foyda olish darajasining nazorati. Tadbirkorlik faoliyatining imkoniyatlari tahlil qilinganda, uning bozordagi holati (tashqi muhiti) va o’zining ichki salohiyati to’g’risida batafsil axborotlar to’plab, aniq xulosa chiqariladi. Buning uchun “Bozorni kompleks tadqiq qilish” va “Holatli tahlil” usullaridan foydalaniladi. Bozorni kompleks tadqiq qilish boshlang’ich davri bo’lib, tadbirkor marketing dasturini va rejasini tuzishi uchun manba hisoblanadi. Holatli tahlil, biznes faoliyatini o’ziga xos taftish qilish va narxlashni o’z ichiga oladi: • tadbirkor o’z mahsuloti bilan bozorning qaysi segmentini egallaydiva ularning kelajagi qanday? • tadbirkorning mahsulotiga qanday talab mavjud? • kim va qanday qilib faoliyatga va uning mahsulotiga raqobatchi? • faoliyatga qaysi iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, ilmiy-texnik holatlarta’sir etishi mumkin? • biznesning uzoq va yaqin muddatli maqsadlari o’zaro bog’langanlikdarajasi; • ko’zda tutilgan maqsadlarning resurs bilan ta’minlanganligi; • korxonada marketing faoliyatini tashkil etish; • tovarning raqobatbardoshligi; • biznes faoliyatining baho siyosati qanday? • tovarlar harakati va savdoning holati; • reklama va boshqa sotishni rag’batlantirish usullariga qanday ahami-yat berilmoqda? Ushbu savollarga javob topish va ularni tahlil qilish maqsadida tadbirkorlik faoliyatining ichki va tashqi holat ko’rsatkichlarini o’rganish hamda maxsus tanlov (so’rov) dasturi orqali ma’lumotlar yig’iladi. Kichik tadbirkorlikni rivojlanish maqsadlarini aniqlashda eng avvalo, uning ichki imkoniyatlarini hisobga olib, qaysi sohada sotishning o’sishi orqalimi yoki bozorda o’z ulushini ko’paytirish, obro’sini ko’tarish yo’li bilan erishiladimi kabi savollarga javob izlanadi. Marketing strategiyasi – biznesda maqsadlarga erishish uchun qanday harakat qilish kerak? – degan savolga javob izlaydi. Strategik rejalashtirish tadbirkorlikning mahsulot ishlab chiqarish, iste’molchilar, baho, reklama, sotish va boshqa faoliyatiga asosiy yo’nalish aniqlaydi, har bir bo’lim maqsadini belgilaydi va ular ishini muvofiqlashtiradi. Marketing strategiyasi zaminida quyidagi besh talab mavjud, ular tadbirkorlik faoliyatida hisobga olinishi mumkin: 1. Bozor bir xil emas, u o’ziga xos tabaqalar (segmentlar)dan iborat.

2. Tadbirkor bozorda bir yoki bir nechta segment talablarini nazardatutishi mumkin. Ammo har doim tanlagan bozori tabaqalari (segmentlari)ni o’ziga jalb etishda, ko’proq muvaffaqiyat qozonishni o’ylash lozim. 3. Tadbirkor bozorda mustaqil yoki boshqalar bilan hamkorlikda faoliyatko’rsatishi mumkin. 4. Marketing vositasini tanlashda, asosan bir-biriga mos va o’zaro to’g’rikeladigan jarayonlarni o’z ichiga oladi. Masalan, tovar upakovkasi bilan narx, tovar harakati bilan sotish joyi, iste’molchilar bilan aloqalarni reklamaga qo’shib ishlatilishi tavsiya etiladi. 5. Tadbirkorning bozorga chiqishida iqtisodiy holatni har tomonlamahisobga olish talab etiladi. Masalan, umumiy va savdo konyunkturasining holatini, raqobatchilar bilan tutgan o’rni va boshqalar. Marketing strategiyasini ishlab chiqishda eng muhimi, tadbirkorni foyda olishga yo’naltirish hisoblanadi. Ushbu faoliyatni to’g’ri tashkil qilish bo’yicha jahon tajribasiga ko’ra quyidagicha yondoshiladi: “Porterning umumiy strategik modeli” – tadbirkor o’z imkoniyatlarini bozordagi bir segmentga qaratadi, tovar ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish evaziga mahsulotga past narx belgilab iste’molchilarni ko’proq jalb etadi va sotish hajmini oshiradi. Boshqa holatda esa, raqobatchilar bozorni yangi tovar assortimenti bilan egallab oladi. “Tovarlar (bozor imkoniyatlari matritsasi)”. Ushbu yondoshishda foydani ko’paytirish birinchidan – tovar harakatini o’zgartirmagan holatda bozorni kengaytirish, ikkinchidan – hali talab qondirilmagan bozorlarga kirib borish; uchinchidan – tadbirkor bozorda yaxshi tanilgandan yangi tovar ishlab chiqarish yoki modifikatsiyasini o’zgartirish; to’rtinchidan – yangi bozorlar uchun yangi tovarlar ishlab chiqarish orqali erishiladi. Birinchi hudud – “yulduzlar” (talab yaxshi, bozorda yuqori ulushga erishilgan). Ushbu hududni saqlab qolish va yanada mustahkamlash choralari ko’riladi. Bozordagi ulushni saqlash uchun narxlarni pasaytirish, reklama xarajatlarini ko’paytirish, mahsulot turlarini ko’paytirish va boshqalar amalga oshiriladi. Ikkinchi hudud – “Sog’in sigirlar” (talab past, ammo bozorda tadbirkorning ulushi yuqori). Ushbu hududga qattiq nazorat o’rnatish natijasida samarali holatga chiqish imkoniyati mavjud bo’lishi mumkin. Uchinchi hudud – “tarbiyasi og’ir bolalar” (yuqori talab, ammo bozorda ulush kam). Ushbu hudud imkoniyatlarini o’rganish va “yulduzlar” hududi darajasiga ko’tarilishi ehtimoli bormi yoki yo’qmi? Kerak bo’lsa, harakatni ko’paytirish zarur, degan aniq masala tadbirkor oldida turadi. To’rtinchi hudud – “Itlar” (past talab va bozorda kam ulush). Agar bunday hududni egallab turishga, keskin sabab bo’lmasa, undan qutulish chora-tadbirlarini tezda ko’rish kerak. Marketing rejasiga ko’ra, kim? nima? qayerda? hamda qaysi yo’l bilan vazifani bajarish shart degan savollarga javoblarni ifodalaydi. Taktik rejalashtirishni quyidagicha asoslash mumkin:

•mahsulot assortimentini rejalashtirish; •tovar harakati yo’nalishlarini va sotishni rejalashtirish; •reklama va sotishni rag’batlantirishni rejalashtirish; •moliyaviy ko’rsatkichlarni rejalashtirish. Marketing nazorati uch xil shaklda olib boriladi: – strategik; – yillik; – rentabellikni tekshirib borishdan iborat. Strategik nazorat – ma’lum davr mobaynida tadbirkor marketing faoliyatini har tomonlama taftish qilib, uning bozordagi haqiqiy holatiga mos kelish-kelmasligini aniqlashdir. Yillik rejali nazorat – sotish hajmi, bozordagi ulushi, iste’molchilarning tovarlarga bo’lgan munosabati va boshqalar tahlil qilinadi. Tadbirkorning foyda va zararlari balansi orqali va foydaning xarajatlariga solishtirish yo’li bilan uning rentabelligi nazorat qilinadi. 3. Marketing rejasi va uning mazmuni Marketing rejasi. 1. Marketingda reja nima sababdan kerak (nima uchun, qayerda, qachon)? 2. Nimani u saqlab qolishi kerak (usullar, bo’limlar, protseduradagiishlov berish)? 3. Qanday uni amalga oshirish kerak (nazorat usuli, faoliyat rejasi,o’lchov bahosi)? Qachon marketing rejasi kerak? • O’zining biznesini ochish vaqtida. • Sheriklar bilan hamkorlik davrida. • Tadbirkorning qisqa muddatli, o’rta muddatli, uzoq muddatli ish-larini amalga oshirish. • Hamma joyda va har yerda aniq bir ustunlikka ega bo’lishi uchun. Marketing rejasi navbatdagi axborotga ega bo’lishi kerak. 1. Bozor holatini ko’rib chiqish. 2. Tovarning xususiyati va sifatini tavsifi. 3. Bozorning mavjud segmentatsiyasi va demografik statistikasi. 4. Bozor ulushi va raqobat talablari (raqobatbardoshlik). 5. Bozorni o’rganish va ishlov berish. 6. Buyumlarning xilma-xilligi va sifat assortimenti. 7. Mijozlarga sotuvdan oldingi va sotuvdan keyingi xizmatlar. 8. Tovarlarning samarali sotilishi, reklamasi va ko’tarilishi. Savdo-sotiq hajmining o’sishi, bozor ulushi hamda foydasi rejaga muvofiq bo’ladi. Marketing rejasining bo’limlariga quyidagilar bo’lishi mumkin: •nazorat ko’rsatkichlarining ma’lumoti (asosiy maqsadlar, sotish va foydaning o’sishi, budjet, sotishni rag’batlantirish vositalari);

•marketingning shu kundagi holati (bozorni kattaligi, asosiy segmentlar, buyurtmachilarning ehtiyojlari, omillari, tovaroborot tuzilishi, taqsimlash kanallari). Joriy marketing holati. Bu bo’limda o’rganuvchilar joriy marketing holatini chuqurroq va kengroq tahlil qilishlari lozim. Bu yerda mavjud konyunkturani, firma ishlab chiqargan tovar (xizmat)ga talab va taklifni, narxlar o’zgarishi dinamikasini, yoritish, kompaniyaning reklama va siljitish bo’yicha harakatlari hamda raqobatchilar harakatlari va ular qo’llayotgan usullarni tahlil etish juda muhimdir. Bu bo’limning tarkibi quyidagi savollarga javob topishga yordam beradi: 1. Maqsadli bozoringizning tavsifi qanday? 2. Maqsadli bozoringizning o’lchami qanday? 3. Maqsadli bozor qanday asosiy segmentlarni o’z ichiga oladi? 4. Siz mijozlarning qanday ehtiyojlarini qondirishga faoliyatingizniyo’naltirmoqchisiz? 5. Bu ehtiyojlarni qondirish uchun qanday tovarlarni taklif qilmoqchisiz? 6. Bu tovarlaringizning narxi qancha? 7. Bozorning qancha ulushi sizga tegishli? 8. Raqobatchilaringiz kim va ular bozorda qanday o’rinni egallashgan? 9. Siz foydalanayotgan taqsimot kanallari. 10. Siz foydalanayotgan reklama va siljitish usullari. Joriy marketing holatining tayyorlanishi xodimlardan ma’lum tajribani talab etadi. Ammo ayrim tadbirkorlar uning birmuncha qisqartirilgan quyidagicha shakldan foydalanishadi: 5-jadval Bozor holatini o’rganish Mahsulot larimiz yoki xizmatlar imiz Bizni ng mijozlar imiz Mijozlari mizning ehtiyojlari va muhtojliklari Raqobat chilari miz 1 2 3 4 • xavflar va imkoniyatlar – ularning maksimal soni aytilishi kerak. Imkoniyatlarga esa marketing kirishishlarining jozibali yo’nalishlari kiradi; • vazifalar va muammolar – ular tashkilotlar reja bo’yicha harakatidavomida yechimga intilgan maqsadlari sifatida ifodalangan bo’lishi kerak. Odatda, rejaning nozik muammosi tadbirkorning bozordagi ulushini oshishini aniqlashdan tashkil topadi; • budjetlar – daromadlarni, xarajatlarni va foydani topish.

Marketing budjetini rejalashtirish vaqtida shuni hisobga olish kerakki, budjetning kattaligi tadbirkorlik faoliyatining moliyaviy imkoniyatlariga bog’liq, rejalashtirish esa maqsadli foyda ko’rsatkichi hamda foydani optimallashtirish asosida amalga oshiriladi. Bunday holatda marketingga umumiy xarajatni quyidagi jadvallarda keltirib chiqarishimiz mumkin: 6- jadval 7- jadval Marketingda budjetning taqsimlanishi Budjetni hal etishda e’tibor berish lozim bo’lgan masalalar: 1. Budjetni marketingga taqsimlashda marketing maqsadlariga erishishuchun rejalashtirilgan tadbirlardan kutilayotgan foydani hisobga olgan holda amalga oshirish lozim. 2. Alohida tadbirlar uchun xarajatlar rejalashtirilgan marketing maqsadlariga erishishga to’g’ridan to’g’ri ta’sir o’tkazmaydi, ammo to’g’ri boshqaruv qarorlarini qabul qilishda katta ahamiyatga ega va shuning uchun muhim. 3. Budjetni nazorat etish va yarim yilliklar bo’yicha tuzatishlar kiritish lozim. Bozorga kirib borish harakati dasturi, bu quyidagi savollarga javob berishi shart: a) nima qilinadi? b) qachon bu ish qilinadi? d) kim buni amalga oshiradi? e) bu qancha turadi? Hamma ko’zda tutilgan ishlarni bajarish yo’lini nazorat qilish tartibi. O’z biznes faoliyatingizni boshlashdan oldin bozor muhiti va bozordagi o’rningizni tahliliy jihatdan o’rganib chiqish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Tahlilni tanlash Maqsadni tanlash Bozorni aniqlash, tanlash maqsadi Korxona – xaridorni, iste’molchini aniqlash; – sohani aniqlash; – raqobatchini aniqlash; – xaridorni tanlash; – tovar tahlili; – tovarni aniqlash; – sotuvni tahlil qilish; – bozor maqsadi;№ Marketing budjeti. Ko’rsatkichlar Natij a 1 . Sotuv bashorati (miqdor, o’lchov birligi), (har bir tovar xizmat bo’yicha tuziladi) 2 . Sotuv bahosi (pul birligi), (har bir tovar, xizmat bo’yicha tuziladi) 3 . Kirim hisob summasi (? 1 ?-2) Marketing xarajatla ri hisobi 4 . O’zgaruvchan qoldiq hisobi hajmi 5 . Doimiy qoldiq hisobi hajmi 6 . Yalpi hisob foydasi (? 3 - ? 4 - ? 5 - ? 6) 7 . Rejalashtirilayotgan maqsadli foyda 8 . Marketing hisob xarajatlari (? 6 - ? 7)

– korxona holatini tahlil qilish. – iqtisodiy natijalar. 34-chizma. Bozorda marketing tahlilini olib borish chizmasi. Ushbu bozorga kirish jarayonida tadbirkorlik faoliyati budjeti xarajatlarini to’liq o’rganib olib borish lozim. Marketing rejasi: • iqtisodiy hisob-kitob; • korrektirovka vositalari va strategiya varianti; • tovar siyosati; • narx siyosati; • taqsimot siyosati; • sotuv siyosati; • aloqa siyosati; • siljitish, yetkazish siyosati; • xizmat ko’rsatish siyosati;• tadbirkorning imkoniyatlari. Kichik tadbirkorlik faoliyatini rejalashtirishda quyidagicha amalga oshiriladi: – marketing rejasini ishlab chiqish; – sotiladigan mahsulotlar hajmini bashorat qilish; – reklama faoliyatini tashkil qilish rejasini ishlab chiqish; – sotish rejasini ishlab chiqish; – tushumni va xarajatlarni nazorat qilish; – rejaning bajarilishini nazorat qilishdan iborat. Tayanch iboralar: marketing dasturi, tadbirkorlik marketingi, marketing rejasi, aloqa siyosati, xizmat ko’rsatish siyosati.

Tavsiya etiladigan adabiyotlar: 1. I.A. Karimov. “O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishyo’lida”. – T.: O’zbekiston, 1995. 2. I.A. Karimov. “O’zbekiston-bozor munosabatlariga o’tishning o’ziga xosyo’li”. – T.: O’zbekiston, 1996. 3. J.J. Jalolov. Marketing. O’quv qo’llanma. – T.: 1999. 4. B.Yu. Xodiyev, A.A. Qobulov, S.T. Ishmurodov, M.O. Xadayev, M.S. Yusupov, Sh.A. Meliboyev. «Kichik tadbirkorlikda marketing» (o’quv-amaliy qo’llanma) –T.: YEH TEMPUS dasturi «Matador-2000» loyihasi, 2004.

O'xshashlar

Marketing menejmenti

Marketing tadqiqotlari

Innovatsion marketing

Xalqaro marketing

Strategik marketing