Marketing menejmenti - Iqtisodiyot - Referatlar

Marketing menejmenti

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

98.5 KB

Ko'chirib olish

Marketing menejmenti Reja: 1. Marketing tushunchasi, turlari va strategiyasi. 2. Marketing imkoniyatlarini urganish. 3. Korxona bozorlari. 4. Korxonada marketing xizmati.

1. Marketing tushunchasi, turlari va strategiyasi. Marketing - insonning ayirboshlash vositasida talab va extiyojni kondrishga qaratilgan faoliyatidir. Marketing tarkibiga bozorni urganish. Iste’molchi buyurtmasiga kura maxsulotlar assortimentini rejalashtirish, bozorni egallash, reklama, tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga yetkazib berish bilan bog’liq tadbirkorlik faoliyati kiradi. Marketing konstruktor, muxandis, iqtisodchi va boshqa mutaxassislarga bozor extiyojlari bilan tanishish, iste’molchi ushbu maxsulotning qanday bo’lishini istashi, unga qancha xak tulashi, u kim uchun zarurligi xaqida muloxaza yuritish imkonini beradi. Bozor sharoitida korxonani boshqarish marketingni ishlab chiqarish siklining boshiga kuyadi, chunki xo’jalik qarorlarini qabul qilish asosida ishlab chiqarish imkoniyatlari emas, balki bozor talablari, xaridor extiyojlari yotadi. Oxir natijada korxona kulami, korxonani boshqarish tashkiliy tarkibini, boshqaruv tamoyil va usullarini, xizmat ko’rsatish yunalishlarini bozor belgilaydi. Bozor munosabatlari sharoitida korxona bozor konyuqturasi, bulajak sheriklar imkoniyatlari, narxlar o’zgarishi xaqida axborot olish asosida o’z ishlab chiqarishini moddiy-texnikaviy ta’minlash va kapital kurilishni tovarlar va xizmatlar bozoridan (bevosita ishlab chiqaruvchidan, ulgurji savdoda, shu jumladan, yarmarka, kimoshdi savdosi, xamda moddiy-te’minot va boshqa vositachi tashkilotlardan) resurslar sotib olish yo’li bilan amalga oshiradi. Natijada korxonaning reja-iqtisod, texnika, texnologiya, ta’minot va sotuv bo’limlari vazifalari o’zgaradi. chunki korxona muxandis-texniklari resurslardan kay darajada foydalana olish imkoniyatiga ega ekanliklarini bilishlari, bozor ta’siridan erkin bo’lishlari uchun korxonada bozor iqtisodiyoti, korxona ishlab chiqarish va moliya siyosati masalalari bo’yicha axborot manbaasi, bo’lgan maxsus marketing xizmatini tashkil etish extiyoji vujudga keladi. Marketing bo’limi bozorni, ijtimoiy talab xolati va o’zgarishi, konyuqturani urganish natijasida korxonada ishlab chiqariladigan maxsulot zarurligi, istikboli masalasini xal etadi.

Korxonani marketing vositasida boshqarish ancha mushqul bo’lib, katta xajmda reja-xisob qitoblarini, qadrlarni qayta tayyorlashni, boshqaruv vazifa va usullarini tubdan o’zgartirishni talabkiladi. Fakat korxona, butun iqtisodiyot xo’jalik mexanizmini tubdan qayta qurishi asosidagina marketing tendensiyasini qo’llash mumkin. Aks xolda korxona tez o’zgaruvchan talabga moslasha olmay rakobat kurashiga bardosh bera olmaydi. Bu korxona foyda kurmasligi va undan kelib chikuvchi boshqa okibatlarga olib keladi. Chunki fakat iste’molchilar extiyojini xisobga olib, fan-texnika tarakkiyoti yutuklaridan foydalana olgan korxonagina o’z maxsulotini sotishdan foydaolishi mumkin. Bu ma’noda amerikalik avtomobil magnati G.Fordning fikrini ta’kidlab utish zarur. Undan qanday qilib millioner bo’lganligini suraganlarida quyidagicha javob bergan: «Juda oson. Men o’z avtomobillarimni bozorda boshqalarga nisbatan arzonrok sotib, o’z ishchilarimga boshqalarga nisbatan ko’p xak tulaganman». Bunday xolda u sinishi kerak edi, lekin u rakobatchilarini bozordan sikib chiqarib bozorni egallagani uchun millioner buldi. Tovar pul munosabatlari jamiyatni o’z-o’zini boshqarish mexanizmi bilan qurollantirgani uchun bebaxo xususiyatga ega. Tartibga solinuvchi bozor xo’jalik faoliyatini iste’molchiga qaratish, tashkiliy tizimlar, boshqaruv tamoyili va usullarini qayta qurish, korxona maksad va vazifalarini o’zgartirishni talab kiladi. Amerikalik iqtisodchi Filipp Kotler o’zining mashxur «Marqting bo’yicha boshqaruv» qo’llanmasida marketing turlarining klassifikatsiyasini bergan. Marketing turlari. Talab xolati Marketing vazifasi Marketing turi Salbiy talab Talab yaratish Konversion marketing Talab yuk Talabni ragbatlantirish Ragbatlantiruvchi marketing Mumkin bo’lgan marketing Talabni oshirish Remarketing O’zgaruvchan talab Talabni muvozanatlash Sinxromarketing Tulik talab Talabni qo’llash Kullovchi marketing Ortikcha talab Talabni kamaytirish Demarketing

Maqbul bulmagan talab Talabni tugatish Qarshilik qiluvchi marketing Marketing strategiyasi jamiyat va korxona jamoasining uzviy manfaatlari ishlab chiqarish samaradorligi masalalarini xal qilishga xizmat qilish kerak. Marketing strategiyasi bosqichlarini sxema tarzida ifodalash mumkin. Marketing bosqichlari. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Talab konyukturasi-ni urganish Korxona maksad va imkoniyatlari-ni aniklashBozorni taxlil etish Marketing strategiyasini ishlash Yangi texnika va texnolo giyani joriy kilish Savdo faoliyatini boshkarish Bozorga kirib borish. Tovar xarakati yulini tanlash Reklama va bozorni raіgbatlanti-rish Tovar assortimentini boshkarish Savdodan keyingi xizmat kursatish Marketing faoliyatini nazorat kilish

1-bosqich - talab konyuqturasini urganish. Korxona bozordagi iqtisodiy vaziyatni xar tomonlama urganadi, talab konyuqturasini, shuningdek. Xaridor imkoniyatlarini urganadi. 2-bosqich - bozor sigimini urganadi. Korxona ko’zda tutilgan savdo sigimini aniqlaydi. Bu ushbu soxaga kapital sarflash uchun to’rtki bo’lib xizmat kiladi. 3-bosqich - mavjud bozor sharoitida korxona maksad va imkoniyatlarini aniqlash. Bozor extiyojlarini bilish ularni korxona imkoniyatlari bilan taqqoslashga imkon beradi. 4-bosqich - marketing reja va strategiyasini ishlash. Ґ am maksadga erishishning umumiy strategiyasi, xam korxona yunalishi va bo’linmalari uchun batafsil reja sifatida ishlanadi. 5-bosqich - limiy-texnik va tajriba konstruktorlik ishlari. 4 ta bosqichda rivojlanish yo’llari belgilangandan sung bevosita sotish uchun maxsulot ishlab chiqarishga ilmiy-tadkikot , tajriba va konstruktorlik ishlari, texnologiya, ishlab chiqarish rejasi, tajriba ishlab chiqarish va x.k.ga utiladi. Nixoyat, maxsulot yaratildi. 6-bosqich - maxsulotni bozorga kiritish. Buning eng muxim sharti bozorga chiqishning eng maqbul yo’lini tanlash bilan birga, narx siyosatini xam belgilashdir. 7-bosqich - reklama bozorda uylab samarali ish yuritmay muvaffakiyatga erishib bulmaydi. Tovar xaqida xaridorlarga axborot berish va uni sotib olishga undash - murakkab va ma’suliyatli vazifa bo’lib, u bilan bir vaqtda savdoni ragbatlantirish xaqida xam gamxurlik qilish kerak. 8-bosqich - maxsulot assortimentini boshqarish. Talab xaridorning assortiment o’zgarishiga talabi o’zgarishini urganish. Assortimentni o’zgartirish, bozorga taklif etilgan dastlabki variantga to’zatish kiritish. 9-bosqich - savdo faoliyatini boshqarish. Savdo, ikni tashish, yuklarni kadoklashga aloxida e’tibor beriladi. 10-bosqich - savdodan keyingi xizmat ko’rsatish, iste’molchiga servis xizmati ko’rsatish, tovardan foydalanishda kumaklashish.

11-bosqich - marketing faoliyatini nazorat qilish. Butun faoliyat dasto’rini nazorat qilish. Oxirgi bosqichning tugashi, birinchi bosqichning boshlanishini bildiradi. Marketing strategiyasini bilish «marketingni boshqarish» tushunchasiga ta’rif berishga imkon yaratadi. Marketingni boshqarish - bu ishlab chiqarish va bozorni foyda olish, savdo xajmini oshirish, bozordagi xissasini oshirish maksadida xaridorlar bilan foydali ayirboshlashni ta’minlash, mustaxkamlash maksadida urganish va taxlil etishdir. Marketingni boshqarish vazifalari jumlasiga talab darajasi, vaqti va xususiyatiga tashkilot oldida tutgan maksadga erishish uchun yordam berish niyatida ta’sir etish xam kiradi. Boshqacha qilib aytganda marketingni boshqarish - bu talabni boshqarishdir. Xakikiy talab darajasi istalgandan past yoki yuqori bo’lishi mumkin. Bunday xolat bilan marketing bo’yicha boshqaruvchi duch kelishi mumkin. Marketing bo’yicha boshqaruvchi - tashkilotning marketing vaziyatini taxlil qilish, belgilangan rejalarni amalga oshiruvchi va nazorat vazifalarini amalga oshiruvchi xodimidir. Bunga savdo xizmati boshqaruvchisi va xodimlari, reklama xizmati xodimlari, savdoni ragbatlantirish bo’yicha mutaxassislar, marketing bo’yicha tadkikotchilar, marketing bo’yicha tadkikotchilar, tovarlar bo’yicha boshqaruvchilar va narxni tashkil etish bo’yicha mutaxassislar kiradilar. 2. Bozor imkoniyatlarini urganish. Bozor o’zgarmas emas va doimo uni urganishi, savdo imkoniyatlari masalasi bo’yicha ma’lumotlarni taxlil etishni talab kiladi. Bozorni urganish maksadni belgilash va izlanish rejasini to’zishdan belgilanadi. Undan keyin bir necha yil davomida maxsulot sotish natijalari taxlil qilinib, xato va noaniqliklar aniqlanadi, marketing bo’yicha mutaxassislar fikri o’rganiladi. Axborot turli manbaalar: matbuot, reklama, telefon orqali, surov anketalari tarkatish va yigish vositasida yigiladi. Anketa surovi intervyu olish yoki telefon orqali surov utkazish bilan tuldirilishi mumkin. Bozorda mavjud vaziyatni bilgan xolda korxonada ishlab

chiqarish va ta’minlov - savdo faoliyatini rivojlantirish bo’yicha tavisiyalar ishlab chiqish mumkin. Korxonalar davriy ravishda (yiliga bir necha marta) bozordagi o’z xolatini anklash lozim. Bozor potensial sigimi deganda ma’lum vaqt davomida amalga oshirish mumkin bo’lgan savdo xajmi tushuniladi. O’zok istikbol uchun rejalar 15- 2g yilni, urta mudatli 5 yil, kiska muddatli 1-2 yilga muljallangan bo’ladi. Bozor yangi maxsulot chiqarishda bozor sigimini aniqlash muxim ahamiyatiiyatga ega. Bozor sigimi va konyuqturasini urganish bilan korxonadan tashqari yoki uning tapshirigi bilan boshqa xo’jalik xisobida ishlovchi tashkilot (QITI, marketing izlanuvlari bo’yicha shirkat) shug’ullanishi mumkin. Xo’jalik xisobi asosida ishlovchi pulli axborot-maslaxat beruvchi bunday tashkilotlar barmogini tashkil etish maksadida muvofiqdir. Bu tashkilotlar urtasida rakobat munosabatlari bo’lishi xam muximdir. Bozorni urganish bo’yicha tadkikotlar olib borish ko’p mablag talab etadi, shu sababli mavjud axborot manbaalaridan iloji boricha keng foydalanish lozim. Tadkikot davomida barqaror qonun va qonuniyatlarni aniqlash muximdir. Bozor sigimini urganish bo’yicha marqting izlanishlarini olib borishda rakobatchilar faoliyatini, reklama, savdo siyosatini, tovarlar assortimentini, texnik xizmati, bo’limlartashkiliy tuzilishini taxlil etishni unutmaslik kerak. Bozor bu orzu emas, balki kat’iy, ba’zan shavkatsiz, xayolni tan olmaydigan, uylanib kadam bosish lozim bo’lgan xaqiqatdir. Bozor korxonalarni demopollashtirish, kat’iy rakobat kurashi, korxonaning butun xo’jalik mexanizmini qayta tashkil etishni, ilg’or texnologiyani joriy qilish, loyixa-konstruktor mutaxassislarning malakasi yuqori bo’lishiga, marketing bo’yicha tajribaga ega bo’lish va boshqalarni ko’zda tutadi. Juda ilg’or g’oya va tajriba konstruktorlik loyixalari mavjud bo’lsa xam, zamonaviy taxnologiyasiz jaxon bozori talablariga javob beruvi maxsulot ishlab chiqarib bulaydi. Yangi texnologiya sotib olish uchun valyuta ishlab topish kerak. Umumiy xolda bozorni egallash strategiyasi kuidagicha bo’ladi:

1. Qator tadbirlarni amalga oshirish xisobiga dastlabki jamgarish (maksadni aniqlash, tashkiliy tarkibni takomillashtirish, qadrlarni tayyorlash va malakasini oshirish, ishlab chiqarish intizomini kuchaytirish, mexnat va moddiy xarajatlarni kiskartirish va x.k.). 2. Yangi texnologiyalarni, imkoni bo’lsa kushma korxona to’zish yo’li bilan sotib olish. 3. Iqtidorli menejer va konstruktorlarni jalb etish yo’li bilan yangi, yuqori sifatli maxsulot ishlab chiqarish. 4. Xalqaro talabga javob beruvchi maxsulot ishlab chiqarish va uni jaxon xamda ichki bozorga olib chiqish. 5. Korxonani ulgurji savdo bilan shug’ullana oluvchi yuqori samarali xo’jalikka aylantirish. Bozorni egallash strategiyasi asosiy maksadga erishishni oliy sifatli maxsulot yetishtirish, korxonada ishlovchilar turmush farovonligini oshirish, belgilangan ijtimoiy dasturlarni bajarishini ta’minlashdan iborat. Belgilangan tadbirlar muvaffaqiyatli bajarilishi mexnat jamoasining xar bir a’zosi ishning oxirgi natijasidagi manfaatdor bo’lishiga bog’liqdir. Jamoa moddiy manfaatdorligi ijtimoiy faolligi va javobgarlik xissini oshirishi zarur. Bunga erishish uchun egalariga yiliga 1g-15% foyda keltiruvchi aksiyalar chiqarish kerak. Bozor imkoniyatlrini aniqlash va baxolash odatda ko’plab yangi g’oyalarni vujudga keltiradi. Asosiy vazifa-ularning eng yaxshi, korxona maksadlariga to’g’ri keluvchilarini ajratishdan iborat. Masalan, korxona bozor imkoniyatlariga baxo berish natijasida, eng kizikarlisi - «bolalar velosipedi» bozori ekanligini aniqladi. Raxbariyat bolalar velosipedini ishlab chiqariluvchi maxsulotlar ruyxatiga kiritish korxona maksadiga xam, resurslariga xam to’g’ri keladi deb xisoblashi mumkin. Bunday turdagi tovar mavjud marketing doirasiga to’g’ri keladi. Lekin korxona bolalar velosipedi bozori vakillari bilan yaxshi ishlay olishi, iste’molchilar bilan yaxshi aloqa o’rnata olish, rakobatchi korxonalar ishlab chiqargan velosipeddan xaridorgir velosiped ishlab chiqara olishiga ishonishi kerak. Bunday imkoniyatning xar birini bozor xajmi va xususiti nuqtai nazaridan urganish zarur. Bu jarayon

to’rtta bosqichdan iborat: talabni ulchash va prognoz qilish, bozorni segmentlarga ajratish, bozorning maksadli segmentlarini ajratish, tovarning bozordagi urnini aniqlash. Korxona bozor kulamini baxolash maksadida unda sotiluvchi bolalar velosipedini aniqlab xar bir model sotilish xajmiga baxo beradilar. Korxona bozorni egallamoqchi bo’lsa bolalar velosipedi bozorining istikboldagi xajmini bilish xam muximdir. Bozorni segmentlarga ajratish - bu iste’molchilarni extiyojlar, xususiyatlari, xulqidagi farklariga asosan guruxlarga bo’lishdir. Narxiga qaramay eng yaxshi velosipedlarni stib oluvchi xaridorlar bir vegmentni tashkil etadi. Birinchi xolda narxga e’tibor beruvchilar boshqa segmentni tashkil etadi. Bozorning xar bir segmentini, ularga xos xususiyatlarini urganish asosida tasvirlash ularning xar birini marketing imkoniyatlari nuqtai nazaridan korxona uchun kizikarli ekanligini baxolash zarur. Korxona bir bozorning bir yoki bir necha segmentiga chiqishga qaror qilishi mumkin. Xaridorlar negabir tovarni xarid qilishini yaxshiroq tushunishi uchun tovarlarning asosiy xususiyatlarini solishtirishi kerak. Solishtirish natijalarini tovarlarni pozisiyalash sxemasi tarzida keltirish mumkin. Shunday qilib bozor strategiyasini ishlab chiqish tovar ishlab chiqarish uchun muximdir. Ko’pchilik AKSH kompaniyalarini tadkik qilish bo’yicha ma’lumotlar u yoki bu tovarga talab shakllanishi va uni iste’molchiga yetkazib berish amsalasi ishlab chiqarsh va texnologiyasidan muximrok ekanligini namoyon kiladi. ularning fikriga kura, yangi tovarni ommaviy ishlab chiqarish texnologiyasi masalalarini xal etish ularni bozorda sota olish masalalariga nisbatan ancha oson. Iqtisodiy amaliyotda marketing nazaryasidan ijodiy foydalanish korxona xo’jalik muxanizmini am xarajat tizimlar tomoniga ogishtirish, ishlab chiqarishn boshqarishni iste’molchilar va jamiyat xayotiy manfaatlariga bog’lashni ta’minlab berish lozim.

3. Korxona bozori. Korxona - bu yirik xom ashyo, butlovchi qismlar, uskunalar, yordamchi uchkuna, ta’minot predmetlari va xizmatlar bozoridir. Bir necha un minglab xizmat ko’rsatish, qishloq xo’jaligi, chakana savdo, ishlab chiqarish va davlat tashkilotlariga karashli korxonalar tovar va xizmatlar sotib olish bilan kugullanadilar. Korxona extiyojlari uchun xarid qilish bu aniq tovarlarga bo’lgan extiyojni anklash, aniq markadagi tovarlarga baxo berish va tanlash xamda bozorda mavjud tu’minotchilar arasidan birortasini tanlash asosida qaror qabul qilish jarayonidir. Korxona bozorlarning uch turi mavjud: sanoat uchun zarru tovarlar bozori, oralik tovarlar bozori va davlat muassasalari bozori. Sanoat uchun muljallangan tovarlar bozori - boshqa tovar ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish soxasida boshqarish va boshqa iste’molchilarga sotilgan tovar va xizmatlar sotib oluvchi shaxlar va tashkilotlar yigindisidir. Tovarlar komenklaturasi va pul oboroti xajmi jixatidan sanoat uchun muljallangan tovarlar bozori kng iste’mol tovarlari bozoridan ustun bo’ladi. Avtomobil ishlab chiqarish va sotish uchun metall, oyna, rezina sotuvchilar o’z maxsulotlarini mashinasozlarga sotishlarilozim, mashinasozlar esa tayyor maxsulotni iste’molchilarga sotadilar. Sanoatga muljallangan tovarlar bozori keng iste’mol mollari bozoridan fark qiluvchi o’ziga xos xususiyatlarga ega: 1. Sanoat uchun muljallangan tovarlar sotuvchisi nisbatan ana kam xaridorga ega bo’ladi. 2. Xatto ishlab chiqaruvchilar ko’p bo’lgan tarmoqlarda xam xaridning katta qismi bir nechchta yirik ist’molchi xissasiga to’g’ri kelad. 3. Xaridorlar xududiy jixatdan va neft sonoati, rezina, pulat quyish sanoati kabi tarmoqlar bo’yicha to’plangan. 4. Sanoat uchun muljallangan tovarlarga bo’lgan talab keng iste’mol mollariga bo’lgan talab bilan ulchanadi. Masalan, xayvonlar terisi po y afzal ishlab chiqarish uchun sotib olinadi.

5. Sanoat uchun muljallangan tovarlarga talab keng iste’mol tovarlari va xizmatlar uchun talabga nisbatan tezrok o’zgaradi. Bu ayniqsa yangi ishlab chiqarish uskunalarida yaxshi namoyon bo’ladi. Ba’zan iste’mol tovarlariga bo’lgan talab 1g% ortishi sanoat uchun muljallangan tovarlarga talabning 2g% ortishiga olib keladi. 6. Sanoat uchun muljallangan tovarlar kam xarajat qilib xarid qilishni doimo urganuvchi malakali agentlar tomonidan xarid qilinadi. Keng iste’molchi xarid qilish soxasida uncha malakaga ega emas. Sanoat uchun qilinadigan xarid qanchalik murakkab bo’lsa, u xakda qaror qabul qilish jarayonida shuncha ko’p kishi ishtirok etadi. Eng muxim tovarlarni sotib olishda odatda maxsus xarid komissiyalari shug’ullanib, ular tarkibiga texnikaviy ekspertlar va raxbariyat vakillari kiradi. Sanoat uchun muljallangan tovar sotib olish jarayonida xaridor bir qancha qaror qabul qilishi kerak bo ’ ladi . Qarorlar miqdori xarid qilinayotgan vaziyatga bog ’ liq bo ’ ladi . Xarid qilinish jarayonida uch xil vaziyat vujudga kelishi mumkin : 1. O ’ zgarishlarsiz qayta xarid qilish - bu xaridor biror narsaga o ’ zgarishsiz buyurtma beradigan vaziyatdir . 2. O ’ zgarishli qayta xarid qilish - bu vaziyatda xaridor qayta buyurtma berish davrida tovar texnikaviy xususiyatlar , narx , savdoning boshqa shartlariga o ’ zgartirish kiritgan , yoki qisman ta ’ minotchilarni o ’ zgartirgan xolda yo ’ z beruvchi vaziyatdir . Avvalgi ta ’ minotchi mijozni saklab kolishga , yangilari esa yangi mijoz orttirishga xarakat kiladilar . 3. Birinchi marta tovar yoki xizmatlar sotib oluvchi firma yangi masalalarni xal etish uchun xarid qilishi . Masalan , firma birinchi kompyuter tizimini o ’ rnatmoqchi bulsin . Eng kam qaror o ’ zgarishsiz qayta xarid qiluvchi xaridor xissasiga , eng ko ’ p qaror - yangi masalalarni xal etish uchun xarid qiluvchi xissasiga to ’ g ’ ri keladi . Birinchi marta xarid qilishda tovarning texnikaviy texnikaviy xususiyatlarini , narxlar chegarasi , ta ’ minot vaqti va sharti , texnik xizmat ko ’ rsatish shartlari tulov shartlari , buyurtma xajmini aniq , maqbul ta ’ minotchilarni tanlash masalalarini xal etish kerak .

Oralik tovarlar bozori boshqa iste ’ molchilarga qayta sotish yoki ijaraga brish yo ’ li bilan foyda qurish maksadida , yoki o ’ z xususiy korxonasi betuxtov ishlashi uchun zarur tovar va xizmatlar sotib olinadigan bozordir . Oralik tovarlar bozori sotuvchilari qayta sotish uchun muljallangan qayta sotish uchun muljallangan juda katta xajmda turli - tuman tovarlar bilan ish kuradilar . Bundan tashqari , oralik tovar sotuvchisi kaysi sotuvchidan , qanday narxda va shartlar bo ’ yicha sotib olish va kimga , qanday narxda kachon sotish masalasini xal etish kerak . Oralik tovarlar bozoriga tovar birjalari, ulgurji savdo va chakana savdo firmalari kiradi. Davlat muassalari bozori o’z vazifalarini bajarishi uchun tovarlar sotib oluvchi yoki ijaraga oluvchi respublika xukumati muassasalari, avtonom respublika va maxalliy xoqimiyat tashkilotlari kiradi. Xukumat mamlakat mikyosida eng yirik xaridordir. Davlat muassasalari nomidan respublika oldida turgan vazifalarni xal etish uchun zarur turli tuman tovarlar (samolyot, teplovoz, mebel, avtomobil va x.k.) sotib olinadi. 4. Korxonada marketing xizmati. Korxona butun marqting faoliyati va rejalashtirishni amalga oshiruvchi marketing tizimini yaratishi kerak. Agar bu kichik korxona bo’lsa, marketing xizmatini bir kishi bajarishi kerak. U xam marketing tadkikotlarini olib boradi, xam savdo va reklamani tashkil etadi., xam mijozlarga xizmat ko’rsatishni amalga oshiradi. Agar korxona katta bo’lsa, marketing xizmati bilan marketing bo’limi shug’ullanadi. Bo’limda agentlar, marketing bo’yicha tadkikotchilar, reklama bo’yicha mutaxassislar, maxsulot ishlab chiqarishni boshqaruvchilar, bozor segmentlari bo’yicha boshqaruvchilar, mijozlarga xizmat ko’rsatuvchi xodimlar ishlaydi. Xar bir korxona marketing bo’limini u ishlab chiqarish barqarorlashuvi va maxsulot sotish ko’payishiga yordam berishi uchun to’ziladi. Marketing xizmatini tashkil etishning eng keng tarqalgan turi - funksional tur bo’lib, unda marketing bo’yicha mutaxassislar marketing faoliyatining turli

vazifalarini bajarishga raxbarlik kiladilar. Ular faoliyatini tartibga soluvchi marketing bo’yicha vise-prezident (direqtor o’rinbosari)ga buysunadilar.(sxemaga qarang). Marketing xizmati Sxemada beshta mutaxassis ko’rsatilgan. Bulardan tashqari mijozlarga xizmat ko’rsatish xizmati boshqaruvchisi, marketingni rejalashtirish bo’limi va tovar xarajati xizmati boshqaruvchisi bo’lish mumkin. Funksional xizmatning afzalligi - uni boshqarish osonligidadir. Shu bilan birga tovar assortimenti va korxona bozori kengayishi bilan bu sxema samaradorligi kamayib boradi, xar bir aloxida bozor uchun reja ishlash kiyinlashadi, butun marketing faoliyatini tartibga solish mushqullashadi. Marketing majmui - bu to’rtta tarkibiy qism: tovar, narx, taksimlash usullari, va savdoni ragbatlantirish usullarini birlashishidir. Butun marketing faoliyatini amalga oshirish uchun ishlab chiqarishda to’rt tizim - marketing axboroti, marketingni rejalashtirish, marketing xizmatini tashkil etish va marketing nazoratini yaratish kerak. Bularning xammasi marketingni boshqarish jarayonini tashkil etadi. Marketing buyicha vitse-prezident Marketing xizmati boshkaruv Reklama va savdoni ragbatlanti-rish xizmati boshkaruvchisi Savdo xizmati boshkaruv chisi Marketing tadkikotlari xizmati boshkaruv chisi Yangi maxsulot buyicha boshka ruvchi

Xulosa Bozor sharoitida korxonani boshqarish marketingni ishlab chiqarish siklining boshiga kuyadi, chunki xo’jalik qarorlarini qabul qilish asosida ishlab chiqarish imkoniyatlari emas, balki bozor talablari, xaridor extiyojlari yotadi. Oxir natijada korxona kulami, korxonani boshqarish tashkiliy tarkibini, boshqaruv tamoyil va usullarini, xizmat ko’rsatish yunalishlarini bozor belgilaydi.

Adabiyotlar: 1. О‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi.-T.: О‘zbekiston, 200 9 . – 40 b. 2. О‘zbekiston Respublikasining 2003 yil 11 dekabrdagi “Xususiy korxona tо‘g‘risida”gi Qonuni. -О‘zbekiston Respublikasi qonun xujjatlari tо‘plami. № 3 - T.: Adolat, 2004 . – 7-9 b. 3. “Monopoliyaga qarshi ishlarni tartibga solish va raqobatni rivojlantirish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida” : О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010 yil 26 fevraldagi PF-4191-son Farmoni // О‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari tо‘plami – 9 son – 2010- 9 mart. 4. “Barkamol avlod yili” davlat dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish bо‘yicha tashkiliy chora-tadbirlari tо‘g‘risida: О‘zR Prezidentining Farmoyishi. 2009 yil 9 dekabr //Xalq sо‘zi. -2009. - № 238. – mo dekabr. – 1 b. 5. О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ”Bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish sohasidagi ustuvor yо‘nalishlar amalga oshirilishini jadallashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risidagi” Farmoni// Xalq sо‘zi, 2005 , 15 iyun. 6. О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Tadbirkorlik subyektlari tomonidan taqdim etiladigan xisobot tizimini takomillashtirish va uni noqonuniy talab etganlik uchun javobgarlikni kuchaytirish tо‘g‘risida” Farmoni// Xalq sо‘zi, 2005,15 iyun. 8.О‘zbekistan Respublikasi Vazirlar Mahkamasining О‘zbekiston Respublikasi, Prezidentining “Aholi bandligini oshirish hamda mehnat va axolini ijtimoiy muxofaza qilish organlari faoliyatini takomillashtirish chora- tadbirlari tо‘g‘risida” 2007 yil 6apreldagi PK-616 sonli qarolrni amalga oshirish chora- tadbirlari haqida”gi qarori О‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis palatalarining Axborotnomasi, 2007, №5

O'xshashlar

Davlat menejmenti

Operatsion resurslar menejmenti

Marketing tadqiqotlari

Innovatsion marketing

Xalqaro marketing