Operatsion resurslar menejmenti - Iqtisodiyot - Referatlar

Operatsion resurslar menejmenti

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

415.5 KB

Ko'chirib olish

Operatsion resurslar menejmenti Reja: 1. Prognozlashtirish. 2. Kelajakni rejalashtirish.

Prognozlashtirish. Talab tashkilotning eng asosiy faktorlari bilan bog‘liq bo‘lgan muhim ko‘rsatkichi bo‘lib, u boshqa ko‘rsatkichlardan nisbatan korxona faoliyatiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Korxona tashkil etuvchilari ushbu talabni hisobga olishlari va o‘zlarining ichki faktorlarini tartibga solishda unga e’tibor berishlari zarur. Bozorga yo‘naltirilgan faoliyat talabni boshqarishni va uzok muddatga muljallangan prognozlashtirishni taqozo etadi. Bular asosida talabning barcha manbalari va ishlab chiqarishning jarayonlari ko‘zda tutiladi. Ushbu faoliyatda korxonaning tayyorligi va talablarga mas’uliyati ko‘rib chiqiladi. Bunday bog‘liqlikni quyidagi sxemada ko‘rsatish mumkin: Схема-1 4 . Talabni prognozlashtirish bugungi kunda bir qancha usullarga asoslanadi. Bulardan uggan 50 yil davomida 100 ga yaqin asosiy uslubiyotlar mavjud. Bularning ichida vaqtli qator larni tahlil qilish, korrelyatsion tahlil, eksponensial tekislash, sirpanuvchan o‘rtacha kattaliklar usuli, ssenar usullar, optimizatsion modellarni qo‘llash, imitatsion modellarni qo‘llash, kompleks modellarni qo‘llash va boshqalar. Masalan, kasalxonadagi ishlab chiqarish menejerlari bevosita talabni rejalashtirish asosida o‘zlari uchun zarur bo‘lgan turli xil xonalarni tayyorlashlari mumkin. Bu usullarning ko‘pi statistik tahlil kompyuter dasturlarida amalga oshiriladi. Korxonada menejerlar kelajak haqidagi axborotga zarurat sezadilar. Kelajak haqidagi axborot ularga korxona resurslarini tayyorlashni imkonini beradi. Talab Rejalashtirish Tashkil etish

Masalan, prognozdan shu ko‘rinishi mumkinki, sizning mahsulotingiz uchun talab keyingi yillarda tez o‘sishi kutilyapti. Shuning uchun menejerlar yuqori talabga javob berish uchun ishlab chiqarishni kengaytirishlari mumkin. Prognozlashtirishning boshqa sohalari quyidagilar:  Ba’zi xom ashyo va materiallarning olib kelinishini oldindan prognozlash.  Asosiy resurslarning kelajagini va kelajakdagi narxlarni prognoz qilish.  Xodimlarni prognoz qilish, xususan alohida malakaga ega bo‘lgan xodimlarni prognoz qilish. Vaqtli qatorlar deb, bizni qiziqtirayotgan ko‘rsatkichni bir necha vaqtli qatorlar davomida (kunlar, xaftalar, oylar, chorakliklar va yillar) berilgan ma’lumotga aytiladi. Vaqtli qatorlarni tahlil qilish – biror bir ko‘rsatkichning bir necha vaqt davomida berilgan vaqtli qator ini tahlil qilishdir. Vaqtli qatorlar tahlilida ushbu qator bir qancha qismlarga bo‘linadi, ya’ni trend, mavsumiy element va tasodifiy faktor. Ma’lumotlarni bu elementlarga ajratish ishlab chiqarish rejalashtiruvchilariga qachon mavsumiy faktorlar karorlarga ta’sir qilishi o‘rganiladi. Haqiqiy ma’lumotlar vaqtli qator i quyidagi komponentlarga ajratiladi: 1. Trend – bu davrdagi eng asosiy tendensiyani ko‘rsatuvchi qismidir. 2. Siklik element – barcha seriyalarning o‘sishi va pasayishi, ya’ni chukkilar va pastki elementlar. 3. Mavsumiy element – davrdagi periodik o‘sish va pasayish. Bu siklik elementga nisbatan qisqarok vaqtda, masalan, bir yil ichida amalga oshiriladi. Mavsumiy elementlar ob-xavo yoki dam olish bilan bog‘liq bo‘lgan faktorlar bo‘lib, elektr ishlab chiqarish, dam olish sanoatlarida ta’sir ko‘rsatishi mumkin. 4. Tasodifiy komponentlar. Ushbu o‘zgarishlar trend, siklik element yoki mavsumiy komponentga kirmagan asosiy elementlardir. Bu elementlar hisobga olib yoki tushuntirib bo‘lmaydigan qismlardir.

Trend tahlili. Trend tahlilida ikki usul qo‘llanilishi mumkin: Sirpanuvchi o‘rtacha kattaliklar usuli; Eng kichik kvadratlar asosida istiqbolni belgilash uslubiyoti. Trend ko‘rsatkichdagi asosiy tendensiyani ko‘rsatadi. Diagramma -4. Дастлабки маълумотлар ва ўртача катталикларнинг тренди: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12350360370380390400 0410420 0430 0440 0450 0460 0470 0480 0490

 Ushbu tahlil quyidagi natijalarni ko‘rsatadi:  O‘rtacha kattalikdagi davrlar qancha katta bo‘lsa, xuddi shunday sirpanish effekti ham katta bo‘ladi.  Agar muhim tasodiflik mavjud bo‘lsa, xuddi shunday vaqt davri tanlanishi zarur.  Qanchalik o‘zgarishlar ma’lumotlardan ko‘p bo‘lsa, shunchalik mas’uliyatni kuchaytirish kerak.  Sirpanuvchi o‘rtacha kattaliklar bilan bog‘liq bo‘lgan quyidagi muammolar mavjud:  Hisoblashlarda oldingi qiymatlar bilan hozirgi keyingi raqamlar bilan bir xil hissaga ega bo‘ladi.  Agar ma’lumotlarda mavsumiy komponenta bo‘lsa, bu usul xatolarga olib kelishi mumkin.  Bunday usul kompyuterda hisoblashlarini va dasturlar bo‘lishini talab qiladi. Sirpanuvchi o‘rtacha kattaliklar asosida tekislash ba’zi kamchiliklarga ega. Bulardan biri ma’lumotlar qator idagi ilgarigi davrlar ko‘rsatkichi bilan yaqin kelajakdagi bo‘lib o‘tgan ko‘rsatkichlar orasidagi farq qilinmaydi. Bu kamchilikning oldini olish uchun eksponensial tekislash usuli qo‘llaniladi. Ushbu usul tortilgan o‘rtacha kattaliklarga olib keladi. Matematik jihatdan quyidagi ifodani yozish mumkin: Yangi prognoz = eski prognoz + ( (oxirgi ko‘zatuv – eski prognoz) Bu yerda: ( - tekislash konstantasi. ( 0 dan 1 gacha bo‘lib, uning yuqori Qiymati prognozni hozirgi o‘zgarishlarga sezgir qilib qo‘yadi. Eksponensial tekislashda quyidagi formula ishlatiladi:

U t = a d t + (1 - a ) U t -1 Bu yerda: dt – t davrda kuzatilgan ko‘rsatkich. Ut-1 – t-1 davrdagi prognoz. ( ning qiymati odatda 0,5; 0,3 qilib belgilanadi. ((=0,1) Жадвал- 8 . oylar T ma’lumotlar (dt (1-()Ut-1 Ut Prognoz T маълумотлар a d t (1- a ) U t -1 U t Прогноз Декабр 0 - - - 104,0 104 Январ 1 108 10,8 93,6 104,4 104 Феврал 2 124 12,4 93,6 106,0 106 Март 3 132 13,2 95,4 108,6 109 Апрел 4 130 13,0 98,1 111,1 111 Май 5 146 14,0 99,9 114,5 115 Июн 6 136 13,6 103,5 117,1 117 Июл 7 130 13,0 105,3 118,3 118 Avgust 8 120 12,0 106,2 118,2 118 Sentabr 9 120 12,0 106,2 118,3 118 Oktabr 10 130 13,0 106,2 119,2 119 Noyabr 11 140 14,0 107,1 121,1 121 Dekabr 12 140 14,0 108,9 122,9 123

A = T + C + R Bu yerda: T – trend; C – siklik faktor; R – qoldiq. Bir necha yillik ma’lumotlar berilganda vaqtli qator ma’lumotlari ichida sikllarni aniqlash mumkin. Uzok muddatli rejalashtirish amalga oshirganda «C» lar boshqaruv karorlarni qabul qilish uchun muhim bo‘lishi mumkin. Siklik faktorlarni izlash uchun uzoq muddat davomida yillik ma’lumotlar zarur. Faraz kilamizki, trend oldinda hisoblangan. Shuningdek mavsumiy faktorlar yo‘q, deb hisoblaymiz va kuzatuvlardan trendni ayirish orqali sikllarni topishimiz mumkin. Jadval-9. Siklni aniqlash. Yillar Ma’lumotlar (A) Trend (T) A – T = C + R 1 16 10 6 2 24 15 9 3 27 20 7 4 26 25 1 5 23 30 -7 6 24 35 -11 7 34 40 -6 8 46 45 1 9 54 50 4 10 64 55 9 11 63 60 3 12 67 65 2 13 66 70 -4 14 66 75 -9 15 76 80 -4 16 84 85 1 17 93 90 3 18 106 95 11 19 106 100 6 20 105 105 0

Diagramma -5 Vaqt bo‘yicha ma’lumotlar grafigi. Mavsumiy faktorlar.2 4 6 8 10 12 14 16 18 20-10 -8-6-4-2 024681012                   8 йил 8 йил Î

A – T = S + R Birinchi navbatda kuzatuv ma’lumotlaridan trend ko‘rsatkichini ayiramiz. Qoldiq ko‘rsatkichi bizga mavsumiy faktorlarni aniqlashga yordam beradi. Jadval- Mavsumiy faktorlarni topish. Yillar Chorak Ko‘zatuv Trend (T) A – T = S + R 1 1 30 2 40 3 20 38,75 -18,75 4 60 41,0 19,0 2 1 40 42,75 -2,75 2 48 45,50 2,5 3 26 48,75 -22,75 4 76 51,0 25,0 3 1 50 52,25 -2,25 2 56 53,25 2,75 3 28 54,25 -26,25 4 82 55,25 26,75 4 1 52 56,50 -4,50 2 62 58,50 3,5 3 32 4 94 Жадвал- 11 . Mavsumiy variatsiya.

Йиллар I квартал II квартал III квартал IV квартал 1 -18,75 19,0 2 -2,75 2,50 -22,75 25,0 3 -2,25 2,75 -26,25 26,75 4 -4,50 3,50 Жами -9,50 8,75 -67,75 70,75 ўртача -3,17 2,92 -22,58 23,58 Prognozlashtirish strategiyalari. 1. Asosan 3 ta bosh prognozlashtirish strategiyalari mavjud: 2. Determenistik strategiya. Bu strategiyada bugungi holat bilan kelajak orasida tulik sabab aloqasi borligi hisobga olinadi. Iqtisodiy prognozlashtirishda ushbu strategiya qurilish xarajatlarini kontrakt sharoitlariga qarab aniqlashda ko‘rilishi mumkin. 3. Simptomatik strategiya. Hozirgi holat kelajak qanday rivjlanishini ko‘rsatadi. Ba’zi bir belgilar kelajakni emas, o‘zgarishlarni ko‘rsatishi mumkin. Masalan, iqtisodiy prognozlashtirishda yetakchi indikatorlar usuli ishlatiladi. Ular muhitdagi biznes aktivlikni oldindan ko‘rsatib berishi mumkin. 4. Sistematik strategiya. Shuni ko‘zda to‘tadiki, real hayotdagi o‘zgarishlar xaotik bo‘lishiga qaramasdan puxta tahlil aniq bog‘liqdiklarni ochib berishi mumkin. Ko‘pchilik prognozlar manna shu bog‘liqlar asosida ko‘rib chiqiladi. Iqtisodiy bog‘liqliklar tabiy fanlardagi singari to‘la bog‘liqlik bo‘lmasdan shunga qaramasdan ba’zi bir korrelyatsion bog‘liqliklar bo‘lishi mumkin. O‘tmishni o‘rganish asosida aniqlanadigan iqtisodiy bog‘liqliklar kelajakni belgilash uchun prognozlarni ishlab chiqishda qo‘l kelishi mumkin.

Prognozlashtirish texnikalari Menejerlarga kerakli bir qancha texnikalari mavjud. Tafakkurga asoslangan usullar. 1) Sodda ektropolyatsiya – iqtisodiy natija haqidagi oddiy fikr yoki hozirgi holatning kelajagi haqidagi fikr. 2) Sotuvchilarning fikri asosidagi kompozitsiya – savdo xodimlarining kutilayotgan sotuvlar haqidagi fikrlarining hamda kutilayotgan o‘zgarishlarning kompozitsiyasi. 3) Jyuri usuli – kompaniya ichidagi turli funksional sohalardan ekspert guruhning konsessusi. Sifat texnikalari. 1) Ssenar usullar – biror bir voqea kelajagi haqidagi vaqt chegaralarida bo‘lishi mumkin bo‘lgan holatlarni ifodalash. 2) Delfi texnikasi – bu baholashlar ketma-ketligi bo‘lib, ekspert guruhlar tomonidan o‘tkaziladi. Ularning xar biri jarayonning har bir bosqichda oldingi bosqichlarga boshqa guruhlar tomonidan berilgan natijalarni ishlatadi. 3) Tarixiy analogiya – ushbu prognozlar hozirgi holatga yaqin bo‘lgan tarixiy holatlar sharoitlarini o‘rganish asosida amalga oshiriladi. Dala tadkikotlariga asoslangan usullar. 1) Bozor testlari. Reprezentativ sotib oluvchilar yangi mahsulotlarni baholaydilar va ularning baholari asosida prognozlar ishlab chiqiladi. 2) Iste’mol bozorlari tahlillari. Xarid tahlili prognozlashtirish uchun ishlatiladi.

3) Sanoat bozorlari tahlili. Vaqtli qator larni tahlil qilish usullari. 1) Sirpanuvchi o‘rtacha kattaliklar. Prognozning hozirgi kattaliklari kelajak prognozlar uchun ishlatiladi. 2) Eksponensial tekislash. Kelajak davr uchun o‘tgan davr prognozi va hozirgi kuzatuvlarning o‘rtacha tortilgan kombinatsiyasiga asoslangan baholash. 3) Adaptiv filtrlash. 4) Vaqtli qator lar ekstropolyatsiyasi. Eng kichik kvadratlar asosida kuzatuv ma’lumotlarini tushuntirish uchun ishlatiladigan model asosida prognozlashtirish. Bunda vaqt mustakil ko‘rsatkich sifatida ishlatiladi. 5) Vaqtli qatorlar dekompozitsiyasi. Trend, mavsumiy, siklik va tasodifiy komponentlardan tuzilgan prognoz. 6) 7) Kauzal (sabab-natija) usullari. 8) Korrelyatsion usullar. O‘zgaruvchilar orasidagi ko-variatsiyaning tarixiy jihatlarini o‘rganishga asoslangan prognozlar. 9) Regression modellar. Bir yoki bir necha mustakil o‘zgaruvchining natijaviy ko‘rsatkichga ta’sirini belgilovchi formula asosida ishlab chiqilgan baholashlar. 10) Yetakchi indikatorlar. Bir ko‘rsatkichning vaqt o‘tishi bilan boshqa ko‘rsatkichga sistematik ta’sir ko‘rsatishiga asoslangan prognozlar.

11) Ekonometrik modellar. Milliy iqtisodiyotning turli elementlari orasidagi aloqalarni baholashga asoslangan bir vaqtli tenglamalar asosida ishlab chiqilgan prognozlar. 12) Tarmoqlararo balans modellari. Bu matritsali balans bo‘lib, bir tarmoqdagi o‘zgarishlar boshqa tarmoqlarga qanday ta’sir qilishini ko‘rsatadi. Vaqt nuqtai nazaridan ko‘pchilik prognozlar bir qator savollarga javob berishni talab qiladi: prognoz qanchalik tez yangilanishi kerak? Resurs talablari nuqtai nazaridan prognozlarni ishlatishda mikdoriy ko‘nikmalar borligi talab qilinadi, kompyuterizatsiya zaruriyati bor. Shuningdek prognozlarning moliyaviy ta’minoti ko‘zda tutiladi. Axborotlar nuqtai nazaridan axborotning tebranuvchanligi, ya’ni muhim fluktuatsiyalar ichki barqarorligi, ya’ni kutilayotgan menejment karorlarida muhim o‘zgarishlar bo‘lishi imkoniyati, tashqi barqarorlik, muhim muhit o‘zgarishlari kutilishi, tashqi stabillik talab qilinadi, ya’ni o‘zgaruvchilarning aloqalari orasida bog‘liqliklarning stabilligi talab qilinadi. Natijalar nuqtai nazaridan prognozlarga quyidagi talablar qo‘yiladi:  Puxtalik, ya’ni komponentlar bo‘yicha prognozlar talab qilinishi.  Aniqlik – yuqori darajadagi aniqlik zarurligi.  Yo‘nalishdagi o‘zgarishlarni aniqlash imkoniyati. Shakl jihatdan prognozlar interval yoki nuqtaviy shaklda berilishi mumkin. 2. Kelajakni rejalashtirish. Ishlab chiqarish kuvvatlarini rejalashtirish. Ishlab chiqarish quvvati berilgan hajmni ishlab chiqarish uchun tarnsformatsiya jarayonining qobiliyati sifatida ko‘rinishi mumkin. Tashkilot quvvatining asosiy ko‘rsatkichi transformatsiya tizimining hajmi va quvvatidir.

Uskunalar va ishchi kuchi bilan bog‘liq bo‘lgan masalalardir. Ishlab chiqarish quvvatlarini boshqarish operatsion menejerlar uchun katta dilemma bo‘lib hisoblanadi. Jarayonni tanlash makon, mashinalar, uskunalar va ishchi kuchi nuqtai nazaridan uzoq muddatli xarakterga ega. Ikkinchi tomondan talab qisqa muddatli tebrinishlarga ega bo‘lib, ular korxona uchun ekstremal bo‘lishi mumkin. Bu tebranishlar xaridorlar dididan, bozordagi tendensiyalardan bog‘liq bo‘lishi mumkin. O‘zgarmas quvvatlar va o‘zgaruvchan talab sharoitida operatsiyalarni sotuv hajmi bilan balanslashtirish mumkin emas. Quvvatlarni rejalashtirishning 2 xil usuli mavjud: 1. Cheksiz quvvatlarni rejalashtirish. 2. Chekli rejalashtirish. Ko‘pgina tashkilotlarda operatsiyalar ketma-ket bosqichlar seriyasidan iborat. Agar reja davrma-davr tartibida to‘zilsa, talabga asoslangan reja har bir davrda bir bosqich uchun yaratiladi. Shunday qilib, xaridor buyurtmasini yakuniy ishlab chiqarish yakuniy bosqichga beriladi va shu tartibda operatsiyama- operatsiya talablar o‘tkaziladi. Bu nima bo‘lish mumkinligi haqida real manzarani berib kayerda ortiqcha yuklamalar borligini va qaysi ekstra resurslarni olish zarurligini ko‘rsatadi. Ikkinchi usulda esa chekli rejalashtirishda tashkilot yetkazib berish muddatlarini buyurtmachilar bilan kelishib oladilar. Usul juda oddiy. Operatsion vazifalar ustuvorlik tartibida beriladi va asta-sekin rejaga qo‘shiladi, ammo bor quvvatlardan tashkilotlar bugungi kunda bu usulning kombinatsiyasini ishlatadilar. Quvvatlarni o‘zgartirish. Quvvatlarning o‘zgartirilishi jarayon talabi bilan bog‘liq va bu mas’uliyat odatda o‘rtacha menejment karorlariga kiradi. Quvvatlarni rejalashtiruvchi shaxsning ularni o‘zgartirish qobiliyati tashkilotdagi ushbu shaxsning pozitsiyasi

va kattaligiga bog‘liq. Shuni aytib o‘tish kerakki, o‘zgartirish samarasi uchun zarur vaqt o‘zgartirish kattaligiga bog‘liq. Odatda tashkilotlar quvvatlarni moslashuvchan qilib rejalashtiradilar. Bunda usullardan biri operatsion resurslarni tekislashdir. Bu holda quvvatdagi chuqqlar, pasayishlar aniqlanadi va zarur resurslar o‘zgartiriladi (kapital, uskunalar va ishchi kuchi). Ikkinchi usul esa ish vaqtidagi kiska muddatli o‘zgarishlarni joriy etishdir. Bunda belgilangandan ortiq ishlash soatlari, kushimcha smenalarni tashkil etish, ishchi kuchini jalb qilish va nihoyat kompaniya qolgan barcha ishlarni subkontraktatsiya yo‘li bilan uchinchi tomonga o‘tkazishi mumkin. Qiska muddatli quvvatlardagi moslashuvchanlik uzoq muddatli siyosatga aylanishi mumkin. Har ikki usul, ya’ni chekli rejalashtirish va chekli forvard rejalashtirish kombinatsiyasi samarali bo‘lishi mumkin. Rejalashtiruvchilar quvvatlarni talabga moslashtirib, o‘zgartirishlari mumkin. Bu uchun ishlab chiqarishni tekislash, ish vaqtlarini o‘zgartirish va subkontraktatsiyalarni ishlatish qo‘llanilishi mumkin. Kuvvatlarning strukturasi. Strukturaviy tahlilning asosiy maqsadi – samaradorlikni oshirish va tashkilot samaradorligini tahlil qilish. Boshqa maqsadlar sifatida salomatlik xavflarini kamaytirish, turli operatsion sohalar orasidagi ta’sirlarni kamaytirish hamda xaridorlarning qoniqishi va mahsulot va xizmatlarning sotuvlarini oshirishdir. Servis operatsiyalari strukturasida e’tibor ko‘pincha xaridorlarga qaratiladi. Bundan tashqari quvvatlar va strukturaviy tahlil bir vaqtning o‘zida servis jarayonini tahlil qilish va xaridorlarning kutish davrini tahlil qilish orqali olib boriladi. Bunda navbatlar nazariyasi keng ishlatilishi mumkin. Bu nazariya kirish zonalari, qabulxonalar, kutish joylari, servis imkoniyatlari va boshqa joylarni rejalashtirishda qo‘llanilishi mumkin. Umuman olganda, quvvatlar va strukturalar dastlab samarali tashkil qilinadi. Ammo tashkilot usgandan so‘ng va muhitdagi

o‘zgarishlar sababli samaradorlik darajasi pasayib qayta strukturalash ehtiyoji tug‘iladi. Qayta strukturalash exiyoji quyidagi sabablari asosida aniqlanadi: maydonning kam ishlatilishi, ishlab chiqarish jarayonida ortiqcha materiallar borligi, jarayon oqimidagi ortiqcha masofalar, ishlab chiqarish va servis jaryonidagi tor joylar, malakali ishchilarning malaka talab qilmaydigan ishlarin bajarishi, uzok operatsion sikl operatsion nazoratni olib borishda qiyinchiliklar. Bunday sabablar paydo bo‘lganda struktura qayta ko‘rib chiqilishi zarur. Strukturaviy rejalashtirish. 1. Strukturaviy rejalashtirishda 2 yondashuv qo‘llanilishi mumkin: 2. Barcha ish joylari asosiy oqim tartibida joylashtiriladi. Asosiy maqsad eng kam vaqt talab kilgan holda va asosli korxonalarda har bir ish markazidan material yoki xodimlarni va xaridorlarni olib utishdir. 3. Oqim bilan bog‘liq bo‘lmagan faktorlar asosida bo‘lib, ular oqim haqidagi ma’lumotlar bilan birlashtiriladi. Birlashtirilgan ma’lumotlar ish joylari bir-biri bilan qanday bog‘langanligi haqida axborot beradi va dastlabki taxminiy struktura uchun makon topish zarur. Oxirgi qadam taxminiy strukturani bor bo‘lgan binolarga joylashtirishdir. Rejalashtirish jarayonida bir necha variant taxminiy strukturalar ko‘rib chiqilishi va ulardan eng kulaylari tanlab olinishi mumkin. Jadval-12. Strukturaviy rejalashtirish qadamlari quyidagi jadvalda berilgan: Qadamlar Mumkin bo‘lgan vositalar 1. Mahsulot tahlili (resurslar oqimi). Oqim diagrammasi, imitatsion model. 2. Oqim bilan bog‘liq bo‘lmagan, ammo muhim faktorlarni aniqlash Faoliyat aloqalar diagrammasi, imitatsion model. 3. Ma’lumotlarni to‘plash va ish urinlarini tartibga keltirsh. Faoliyat tartibi diagrammasi, imitatsion model.

4. Makonni tartibga solish rejasini aniqlash. Makon aloqalari diagrammasi va model. 5. Makon talablarini bor bo‘lgan makon bilan moslashtirish. Kavat rejasi, detal strukturaviy model va imitatsion model. Imitatsiya keng tan olingan vosita bo‘lib, strukturaviy rejalashtirishda qo‘llaniladi. Imitatsion modellashtirishning maqsadi yangi quvvatlar strukturasini oldindan aytish va ishlab chiqarishdagi potensial muammolar va hujjatlangan tor joylarni aniqlashdir. Imitatsion modelning hozirgi holatini aks ettirish qobiliyati va keyinchalik kelajak tizimining holatini ekstropolyatsiya qilish imkoniyati shuni bildiradiki, model yordamida turli operatsion strategiyalarni aniqlash va taqqoslash mumkin va ulardan qaysilari tizimning xoxlangan natijalariga olib kelishi mumkinligini ko‘rsatadi. Imitatsion model kompyuter dasturlari o‘z-o‘zidan tayyor yechimlar chiqarmaydi. Imitatsion model natijalari interpretatsiya qilinishi zarur. Buning uchun 2 asosiy yo‘li mavjud bo‘lib, dustona interfeys yaratilib kuchli imitatsion modelning natijalari ishlatilishida kulay bo‘ladi. Ikkinchi usul imitatsion modellar dasturini ekspert tizimlar bilan birlashtirishdar. Ekspert tizimlar imitatsiya natijalarini oson shaklda tasvirlashda va xoxlangan natijalarga erishish uchun qanday harakatlar zarurligini taklif qilishi mumkin. Kompyuter imitatsion modellarni yangi moslashuvchan ishlab chiqarish tizimlarini ishlab chiqishda keng qo‘llaniladi. Ishlab chiqarish jarayonlarini strukturasini tashkil etish. Fokuslashtirilgan ishlab chiqarish konsepsiyasi dastlab Skinner (1974) tomonidan ishlab chiqildi. Bu konsepsiya bo‘yicha turli xil mahsulotlar turli yondashuvlarni ishlatilgan holda yoki turli xil jarayon quvvatlarini hamda ishlab chiqarish infrastrukturasini ishlatgan holda ishlab chiqarilishi zarur. Aslini

olganda, bu konsepsiya bozor segmentatsiyasini tushunchasini ishlab chiqarish menejmentiga olib kiradi. Ba’zi hollarda nomi – teskari segmentatsiya. Yaxlit ishlab chiqarish tizimini bo‘lish va fokuslashtirishda 3 ta yondashuv ishlatilishi mumkin: Hajm bo‘yicha bo‘lish. Bunda operatsiyalar yuqori hajmli mahsulot ishlab chiqarish va past hajmli mahsulot ishlab chiqarishga bulinadi va barcha rejalashtirish ishlari alohida olib boriladi. Mahsulot – bozor bo‘yicha bo‘lishi. Ishlab chiqarishnig turli qismlari turli mahsulotlar, turli bozorlar, turli xaridorlar asosida tashkil etiladi. Jarayon asosida bo‘lish. Jarayon turli xil bosqichlarga bo‘linib shu ishlab chiqarish rejalashtiriladi. Har bir yondashuvning o‘zining kuchli va zaif tomonlari mavjud: Yuqori va past hajmli fokus. Afzalliklari: Ba’zi hollarda masshtab effekti asosida tejalish imkonini beradi; Faqat narx yoki ishlab chiqarish moslashuvchanligi yo‘nalishida fokuslashtirish imkonini beradi; Ishlab chiqarishni mahsulot hayot siklining turli bosqichlari orqali boshqarishning samarali usulidir. Zaif tomonlari: Resurslar turli quvvatlarda takrorlanadi; Past hajmli korxonalar ishlab chiqarishdagi rivojlanishning asosiy oqimidan chetda kolib ketadi. Mahsulot fokusi. Afzalliklari: Bozor va xaridor ehtiyojlariga va ularning o‘zgarishlariga sezgir bo‘ladi; Yangi mahsulot olib kirilishiga qulay sharoit yaratiladi;

Segmentatsiya asosidagi marketing strategiyalarini qo‘llab-quvvatlaydi. Zaif tomonlari: Ishlab chiqarish quvvatlari turli ishlab chiqarish bo‘linmalarida takrorlanadi; Bo‘linmalar orasida mahsulotlarni o‘tkazish qiyin bo‘ladi; Ba’zi birliklarda fokuslashtirish qiyin bo‘lishi mumkin; Bozor o‘sgandan so‘ng turli bo‘linmalar orasida quvvatlar kelishmovchiligi paydo bo‘lishi mumkin; Texnik jihatlarni inkor qilishga olib kelishi mumkin. Jarayonga asoslangan fokuslashtirish. Afzalliklari:  Зарур бўлган шароитда техник экспертиза мужассамлаштирилиши мумкин;  Қувватлар, ускуналар ва воситаларнинг такрорланиши минималлаштирилади;  Заводлар орасида қувватларни ишлатиш даражасини баланслаштириш осон бўлади;  Харидорларга йўналтирилган жараённи назорат қилиш ривожланиши мумкин;  Стандартизация учун шароит яратилади. Заиф томонлари:  Маҳсулот технологияларидаги тез ўзгаришларни сезмасдан қолиши мумкин;  Янги маҳсулот ўзгаришлари ва бозор талаблари ўзгаришларига эътибор даражаси пасайиши мумкин;  Узок циклли ишлаб чиқаришни шакллантириши мумкин;  Жараёнлар ва маҳсулот орасидаги турли хил номувофиқларга олиб келиши мумкин.

Таянч иборалар:  Прогнозлаштириш.  Вақтли қаторлар.  Тренд.  Циклик элемент.  Мавсумий элемент.  Тасодифий компонент.  Сирпанувчи ўртача катталиклар усули.  Экспоненциал текислаш.  Қ олди қ кўрсаткичи.  Детерменистик стратегия.  Симптоматик стратегия.  Систематик стратегия.  Пргнознозлаштириш техникаси.  Ишлаб чиқариш қуввати.  Қувватни режалаштириш.  Қувват структураси.  Иммтация.  Имитацион модель.  Юқори ва паст ҳажмли фокус.  Маҳсулот фокуси.  Жараёнга асосланган фокуслаштириш.

O'xshashlar

Davlat menejmenti

Marketing menejmenti

Operatsion strategiyalar.

Operatsion audit asoslari

Operatsion xarajatlar auditi