Operatsion strategiyalar. - Iqtisodiyot - Referatlar

Operatsion strategiyalar.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

78 KB

Ko'chirib olish

Operatsion strategiyalar. Reja: 1. Операциялар ра қ обатли кураш воситаси сифатида. 2. Операцион стратегияларни шакллантиришда структуравий ёндашув.

Operatsiyalar raqobatli kurash vositasi sifatida. Operatsiyalarning muhim xarakteristikalaridan biri o‘zgarishlar jarayonining murakkabligi va qarorlar qabul qilish va ularni joriy etishda muammolar borligi bilan bog‘lik. Taktik darajada qaraganda operatsiyalar oddiy va intellektual qobiliyatlarni talab qilmaydigan hisoblanadi. Ko‘pgina operatsion strategiya konsepsiyalari pastki darajada ishlash uchun mo‘ljallangandek ko‘rinadi. Strateglar ko‘pincha jarayonni tanlashni ishlab chiqarish tamoyillari bo‘yicha asosiy qaror deb qabul qilib, qilingan qarorlar xodimlarning ishini qanday mashinalarga taqsimlash haqidagi qarorlar bo‘lib ko‘rinadi. Ko‘pincha operatsion strategiyalar bo‘lmasligi va taktik qarorlarning yig‘indisi haqida so‘z yuritiladi. Oldingi davrda korporativ strategiya moliyachilar va marketing mutaxassislari tomonidan ishlab chiqariladigan qarorlar deb hisoblanardi. Ishlab chiqarish personali strategiyani shakllantirish va tahlilga jalb etilmagan bo‘lib, ular operatsiyalarni rejalashtirish, biznes tahlil va operatsiyalarning pastki darajasida qisqa muddatli vaqt gorizontida faoliyatni nazorat qilish bilan shug‘ullanishlari kerak, degan fikr turar edi. Yangi istiqbol 70-80 yillarda boshlandi. Yapon firmalarining muvaffaqiyati ishlab chiqarish va operatsiyalarga alohida e’tiborni qaratdi. Sifat, unumdorlik, yangi mahsulot va jarayonni rivojlantirish alohida diqqat e’tiborni jalb etdi. Bir qator mavzular operatsion strategiyaning markazida turdi. Qanday qilib menejerlar global raqobatga javob beradilar? Operatsiyalar va raqobatdagi muvaffaqiyat orasidagi aloqalar qanday, kompaniya qanday qilib yuqori sifat, unumdorlik, yangi mahsulot va ishlab chiqarishni rivojlantirish darajalariga chiqa oladilar? Operatsiyalar muhit va raqobat sharoitlari natijasida qanday o‘zgartirilishi mumkin. Natijada oxirgi 20 yil ichida yangi yo‘nalishlar paydo bo‘ldi. Operatsiyalarning an’anaviy roli tovar va xizmatlarni tejamli yo‘lda ishlab chiqarish uzoq vaqt davomida menejerlar tomonidan qabul qilingan edi. Yuqori prioritet ishlab chiqarish grafiklari yoki xaridorlar talabiga berilar edi.

Yaxshilanish talab qilinganda faqat arzon ishlab chiqarish maqsadida ko‘zda tutilar edi. Oxirgi yillarda bunday qarash o‘zgardi. raqobat vositasi sifatida xizmat qilish uchun operatsiyalar 4 mavzu asosida ko‘rilar edi: sifat, unumdorlik, moslashuvchanlik va texnologiya. Operatsiyalar o‘z yo‘nalishini kompaniyaning biznes strategiyasini qo‘llab- quvvatlash uchun moslashi kerak edi. Strategiyalar odatda eng umumiy terminlarda shakllantirilar edi. Odatda ular kompaniya mijozlar ehtiyojini qanday qondirishi yoki raqobatchilarga nisbatan qanday pozitsiyani egallashi haqida gapirilib, talab etiladigan faoliyat yoki ko‘nikmalar haqida ko‘p narsa gapirilmas edi. Bu esa faqatgina hozirgi strategiyalarni qo‘llab-quvvatlashga olib kelardi. Hatto bir qator kompaniyalarda samarali operatsion struktura bo‘lmaganligi sababli biznesni kengaytirishga bo‘lgan o‘zgarishlar natija keltirmadi. Bu yerda mantiq oddiy. Hech bir kompaniya o‘zining joriy faolligini nazorat qilmasdan yangi tarmoqlarni rivojlantira olmaydi. Ishlab chiqarish operatsion strategiyalarini shakllantirish g‘oyasi V. Skinner tomonidan taklif etildi. U shuni asoslab berdiki, ishlab chiqarish korporatsiya maqsadlari va marketing strategiyalari bilan bog‘langan bo‘lishi zarur. Uning fikricha, ishlab chiqarish samaradorligi va korporatsiya muvozanati orasidagi bog‘liqlik faqat yuqori samaradorlik va past baholar bilan chegaralanib qolmasdan, balki sifat, mahsulot, servis, ta’minot masalalarini ham o‘z ichiga olishi lozim. U teylorizm va ilmiy menejment prinsiplariga asoslangan operatsilarni boshqarish uslublarini tanqid etdi. Skinner shunday xulosaga keldiki, ishlab chiqarish operatsiyalari kompaniya uchun raqobat vositasi bo‘lishi yoki neytral bo‘lishi mumkin. Operatsiyalarni boshqarishga strategik yondashuvni tadbiq etib, tashkilot raqobatchilari ustidan afzalliklarga erishishi mumkin. Keyingi davrda Garvard biznes maktabida Porter tomonidan bir qator yangi yondashuvlar taklif etildi. Bularning asosiga Yaponiya va AQSH kompaniyalaridagi

yondashuvlar asos bo‘lib xizmat qildi. Robert Xayyes va Stiven Vilvrayt o‘zlarining tadqiqotlarida ishlab chiqarish operatsiyalarini boshqarish asosida raqobatda yutib chiqishga intilgan menejerlar uchun qoidalar ishlab chiqdilar. Bu qoidalar ishlab chiqarish samaradorligini tashkil etish bo‘yicha o‘ziga xos freymvork (framework) bo‘lib xizmat qildi. Ushbu freymvork global bozorda ishlab chiqarish uchun 4 bosqichni taklif etadi. Ishlab chiqarishning salbiy potensialini minimallashtirish - «ichki neytral». Menejerlar ishlab chiqarish funksiyalarini neytral sifatida qaraydilar. Bu strategiyaning maqsadi – korporativ va bozor maqsadlariga erishish uchun ishlab chiqarishning salbiy ta’sirini yuqotish. Raqobatchilar bilan paritetga erishish - «tashqi neytral». Bosh menejerlar ishlab chiqarishni agar shu sohada raqobatchilar samaradorligidan yuqori bo‘lganda muhim deb qarashadi. Bu bosqichda ishchi kuchini boshqarish, mahsulot yoki ishlab chiqarish jarayonlarini innovatsiyalarini amalga oshirish, masshtab effekti va samaradorlik nuqtai nazaridan tarmoq tendensiyalarga rioya qilish ko‘zda tutiladi. Biznes strategiya uchun ishonarli qo‘llab-quvvatlashni yaratish - «ichki qo‘llab-quvvatlash strategiyasi». Menejerlar ishlab chiqarshi va operatsiyalarni kompaniya raqobat pozitsiyasini qo‘llab-quvvatlovchi va kuchaytiruvchi vosita sifatida qaraydilar. Ular korporatsiya maqsadidan kelib chiqqan holda ishlab chiqarishning hissasini belgilaydilar. Ular kompaniya strategiyalari operatsion strategiyalar tomonidan qo‘llab-quvvatlanishiga ishonadilar. Ishlab chiqarishga asoslangan raqobat afzalliklarini amalga oshirish - «tashqi qo‘llab-quvvatlash strategiyasi». Bunda bosh menejerlar ishlab chiqarish quvvatlarini raqobat afzalligining muhim qismi sifatida ko‘rib chiqadilar. Ishlab chiqarish strategiyasi nafaqat ichki korporatsiya va marketing strategiyalari tomonidan aniqlanadi, balki operatsion menejerlar o‘zlarining fikrlari va g‘oyalari

bilan kompaniya umumiy raqobat qobiliyatlariga o‘zlarining hissalarini qo‘shadilar. Ushbu freymvork korxonada operatsion menejment qaysi bosqichda ekanligini va operatsiyalarni boshqarishni rivojlantirish qaysi yo‘nalishda borishini belgilaydi. 1980 yillarning o‘rtalarida jahon darajasidagi ishlab chiqarish juda ko‘p kompaniyalarda asosiy e’tibor markazida bo‘ldi. Bu hodisani o‘rgangan olimlar ichida Richard Skonbergerni aytish mumkin (1982). Jahon miqyosidagi ishlab chiqarish alohida konsepsiya sifatida o‘rganila boshlandi. Jahon miqyosidagi ishlab chiqarish statusiga ega bo‘lish uchun kompaniyalar quyidagi ta’riflarga javob berish kerak: Eng yaxshi raqobatchi bo‘lish. Ishlab chiqarishning Hech bo‘lmaganda bir sohasida o‘z tarmog‘ida xoxlangan kompaniyadan yaxshiroq bo‘lish. Raqobatchilarga nisbatan tezroq o‘sish va ko‘proq foyda olish. Eng yaxshi xodimlarni tarbiyalash va jalb etish. Shunday menejer va xodimlarni ishlatish kerakki, boshqa kompaniyalar ularni o‘zlariga jalb qilish imkoniyatini qidirsinlar. Eng ajoyib injenerlar kadrlarini rivojlantirish. Bozor o‘zgarishlariga tez javob berish. Raqobatchilarga nibatan moslashuvchanroq bo‘lib, korxona o‘zgarishlariga tez javob berish va bozorga yangi mahsulotlarni raqobatchilarga nisbatan tezroq olib kelish. Konkurrent injiniringni amalga oshirish. Bozorda o‘zgarishlar vaqtini kamaytirish maqsadida mahsulot va jarayonlarni parallel ravishda yangilash va rivojlantirish. Quvvatlarni, tizimlarni va xodimlarning ko‘nikmalarini uzluksiz rivojlantirish. Uzluksiz rivojlantirish jahon darajasidagi tashkilotning asosiy sinov nuqtalaridan bo‘lib hisoblanadi.

2.Operatsion strategiyalarni rivojlantirishda strukturalashgan yondashuvlar. Terri Xill operatsion strategiyalarni tahlil qilish uchun o‘zining strukturasini ishlab chiqadi. Bu struktura quyidagi jadvalda ko‘rsatilgan. 1. Ushbu strukturada 5 qadam quyidagi hisoblanadi: 2. Korporatsiya maqsadlarini aniqlash. 3. Ushbu maqsadlarga erishish uchun marketing strategiyasini ishlab chiqish. 4. Raqobatchilarga nisbatan mahsulot va xizmatlar qanday qilib talablarni yutib chiqishini aniqlash. 5. Jarayonlar tanlovini amalga oshirish, ya’ni ushbu mahsulot va xizmatlarni ishlab chiqish uchun eng mos keluvchi strukturalarni ishlab chiqarishda tanlash. 6. Ishlab chiqarish opreatsiyalar jarayonini qo‘llab-quvvatlash uchun infrastrukturani belgilash. Kembridj universitetida operatsion strategiyalarni rivojlantirish uchun metodologiya ishlab chiqarilgan bo‘lib, bu metodologiya «Buyuk Britaniya savdo va sanoat departamenti»da ishlatilgan. Ushbu metodologiya amaliyotchilar uchun o‘z maqsadlarini ishlab chiqarishda shakllantirish uchun qoidalardan iborat (1988). U quyidagi sxemada ko‘rsatilgan. Sxema- Методология 3 босқичдан иборат бўлиб, 1-бос қ ичда ҳ ар бир маҳсулот oilasi uchun asosiy ma’lumotlar to‘planadi va ular har bir oilaning biznes uchun

ahamiyatini va hozirgi bozorlardagi kuchli tomonlarini ko‘rsatadi va har bir oila uchun raqobat kriteriyasi ishlab chiqiladi. So‘ngra tashkilot mana shu kriteriyani ta’minlashga intiladi. Va nihoyat, mahsulot foydaliligining potensial sohalari belgilanadi. 2-bosqich joriy ishlab chiqarish operatsiyalari va strategiyasini quyidagi 9 sohada tahlil qiladi: Quvvat – ishlab chiqarish zavodlari soni, hajmi, joylashuvi. Unumdorlik – har bir zavod uchun maksimal ishlab chiqarish quvvati. Vertikal integratsiya darajasi. Jarayonlar – mahsulotni ishlab chiqarish faoliyati tashkil etilishi. Inson resurslari – odamlar bilan bog‘liq bo‘lgan faktorlar. Sifat – mahsulotlarni, jarayonlarni va odamlarni ta’minlash vositalari. Nazorat siyosati – operatsiyalarni rejalashtirish va nazorat qoidalari va ishlab chiqarish falsafasi. Ta’minlovchilar – materiallarni yetkazib berishni ta’minlash bo‘yicha munosabatlar va usullar. Yangi mahsulotlar – yangi mahsulotni olib kirish uchun mexanizm va jarayonlar. 3-bosqich birinchi va ikkinchi bosqichdagi tahlil natijalarini korporativ va bozor strategiyasiga mos ravishda yangi operatsiyalar strategiyasini ishlab chiqarish amalga oshiriladi. Ushbu bosqichda quyidagi jarayonlar olib boriladi: Muhim mahsulot oilalarini foydaga hissasi, bozor hissasining o‘sish potensiali, bozor hajmi va bozorlardagi kuchiga qarab tanlash.

Har bir oila uchun bozordagi raqobat kriteriyasini erishilgan daraja bilan taqqoslash. Raqobat kriteriyasi va haqiqatdagi bajarilish orasidagi farqni kamaytiruvchi ishlab chiqarish siyosatini aniqlash. Ishlab chiqarish siyosatining zaif tomonlarini aniqlash. Imkoniyatlar va xavflarni aniqlash. Mumkin bo‘lgan harakatlar va strategik tanlovlarni amalga oshirish. Boshqa mahsulot oilalari uchun takrorlash.

O'xshashlar

Turli bozordagi raqobatli strategiyalar va firmaning raqobatli pozitsiyalari

Operatsion audit asoslari

Operatsion resurslar menejmenti

Operatsion xarajatlar auditi

Korxonaning operatsion faoliyatini tahlili