Маҳсулот таннархи турлари, таркиби ва уларни аниқлаш (калкуляция қилиш) усуллари - Iqtisodiyot - Referatlar

Маҳсулот таннархи турлари, таркиби ва уларни аниқлаш (калкуляция қилиш) усуллари

Yuklangan vaqt:

12.10.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

171.9814453125 KB

Ko'chirib olish

Маҳсулот таннархи турлари, таркиби ва уларни аниқлаш (калкуляция қилиш) усуллари Режа: 1. Маҳсулот таннархи турлари ва уларни аниқлаш тартиби 2.Маҳсулот таннархини калькуляция қилиш усуллари

1. МАҲСУЛОТ ТАННАРХИ ТУРЛАРИ ВА УЛАРНИ АНИҚЛАШ ТАРТИБИ Маҳсулот таннархининг икки тури бир-биридан фарқланади. Булар: (1) ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархи; (2) сотилган маҳсулот таннархи. Ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархи ҳисобот даврида ишлаб чиқарилган тайёр маҳсулот қийматига олиб борилган ишлаб чиқариш харажатларини билдиради. Ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархини аниқлаш учун ҳисобот даврида маҳсулот ишлаб чиқаришга қилинган жами ишлаб чиқариш харажатлари суммаси (2010 «Асосий ишлаб чиқариш» счётининг дебет обороти) ҳисобот давридаги тугалланмаган ишлаб чиқариш суммасининг соф ўзгаришига (2010 «Асосий ишлаб чиқариш» счётининг давр боши ва давр охиридаги қолдиғи ўртасидаги фарқ суммасига) оширилади ёки камайтирилади. Сотилган маҳсулот таннархи ҳисобот даврида омборларга кирим қилинган жами тайёр маҳсулотнинг сотилган қисмига тўғри келадиган ишлаб чиқариш харажатларини билдиради. Сотилган маҳсулот таннархини аниқлаш учун ҳисобот даврида ишлаб чиқарилган ва омборларга кирим қилинган маҳсулот таннархи суммаси (2810 «Тайёр маҳсулот» счётининг дебет обороти) ҳисобот даврида тайёр маҳсулот заҳиралари суммасининг соф ўзгаришига (2810 «Тайёр маҳсулот» счётининг давр боши ва давр охиридаги қолдиғи ўртасидаги фарқ суммасига) оширилади ёки камайтирилади. Маҳсулот таннархини ифодаловчи ушбу кўрсаткичлар бўйича ҳисоб маълумотлари асосида алоҳида-алоҳида «Ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархи тўғрисида ҳисобот» ва «Сотилган маҳсулот таннархи тўғрисида ҳисобот» тузилади.

Ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархи тўғрисида ҳисобот Ой т/р Кўрсаткичлар Сумма Хусусий Умумий 1 Тугалланмаган ишлаб чиқаришнинг давр бошидаги суммаси 40 000 000 2 Плюс 2.1 Материаллар 50 000 000 2.2 Меҳнат ҳаҳи 40 000 000 2.3 Бошқа ишлаб чиқариш устама харажатлари 30 000 000 2.4 Жами қилинган харажатлар (2.1+2.2+2.3) 120 000 000 2.5 Жами ишлаб чиқариш харажатлари (1+2) 160 000 000 3 Минус: Тугалланмаган ишлаб чиқаришнинг давр охиридаги сумммаси 20 000 000 4 Ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархи (2.5-3) 140 000 000 Сотилган маҳсулот таннархи тўғрисида ҳисобот _____________ Ой т/р Кўрсаткичлар Сумма Хусусий Умумий 1 Тайёр маҳсулотнинг давр бошидаги суммаси 40 000 000 2 Плюс ишлаб чиқарилган 140 000

маҳсулот таннархи 000 3 Жами сотишга тайёр маҳсулот (1+2) 180 000 000 4 Минус: Тайёр маҳсулотнинг давр охиридаги сумммаси 25 000 000 5 Сотилган маҳсулот таннархи (3-4) 155 000 000 Ишлаб чиқарилган ва сотилган маҳсулотларни ишлаб чиқариш харажатларининг ўзаро боғлиқлиги 1. Асосий Бошқа ишлаб Жами ишлаб + Асосий меҳнат + чиқариш = чиқариш материаллар харажатлари харажатлари 50 000 000 + 40 000 000 + 30 000 000 = 120 000 000 2. Жами Тугалланмаган Тугалланмаган Ишлаб ишлаб ишлаб ишлаб чиқарилган + чиқаришнинг - чиқаришнинг = чиқариш маҳсулот харажатлари т давр бошига давр охирига таннархи қолдиғи қолдиғи 120 000 + 40 000 000 20 000 000 = 140 000 000 3. Ишлаб Тайёр Тайёр

Сотилган чиқарилган маҳсулотнинг маҳсулотнинг + - = маҳсулот маҳсулот давр бошига давр охирига таннархи қолдиғи қолдиғи таннархи 140 000 000 + 40 000 000 - 25 00 0 000 = 155 000 000 2.МАҲСУЛОТ ТАННАРХИНИ КАЛЬКУЛЯЦИЯ ҚИЛИШ УСУЛЛАРИ Маҳсулот таннархини аниқлаш (калькуляция қилиш) турли усулларда амалга оширилади. Уларнинг асосийларига қуйидагилар киради: 1. Жараёнли калькуляция 2. Буюртмали калькуляция 3. Норматив калькуляция 4. Режали калькуляция 5. Ҳақиқий калькуляция. Жараёнли калькуляция, одатда, маҳсулотни ишлаб чиқариш бир нечта жараёнлардан иборат бўлганда қўлланилади. Бундай ҳолда маҳсулот таннархи ҳар бир жараён бўйича «Асосий ишлаб чиқариш» счёти тизимида очилган счётларда алоҳида ҳисобга олинади. Бунда, биринчи жараён амалга оширилган бўлим (цех) харажатлари кейинги жараён амалга ошириладиган бўлим (цех) учун бош қолдиқ бўлиб ҳисобланади. Тайёр маҳсулот олинадиган охирги бўлим (цех)да тўпланган жами ишлаб чиқариш харажатлари ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг таннархини ташкил этади. Мисол:

Жараён А ҳолда 1 бирлик маҳсулотга кетган ишлаб чиқариш харажатлари (таннарх) жами 23 000 сумни ташкил этади (23 000 000/1000), шундан А жараёнда у 10000 сўмни (10000000/1000), Б жараёнда эса 13000 (13000000/1000)ни ташкил этади Жараёнли калькуляцияда барча ишлаб чиқариш харажатлари ва тайёрланган маҳсулот сони тўғрисида маълумотлар ишлаб чиқариш ҳисоботида ўз аксини топади. А цех бўйича ишлаб чиқариш ҳисоботи Кўрсаткичлар Сони Харажатлар Бош колдик 0 0 Жараёнга киритилди 1000 10000000 Жами ҳисобга олинди 1000 10000000 Бошқа жараёнга узатилди 1000 10000000 Омборга кирим қилинган тайёр маҳсулот 0 0 Охирги қолдик 0 0

Б цех бўйича ишлаб чиқариш ҳисоботи Кўрсаткичлар Сони Харажатлар Бош колдик 1000 10000000 Жараёнга киритилди 1000 13000000 Жами ҳисобга олинди 1000 23000000 Бошқа жараёнга узатилди Омборга кирим қилинган тайёр маҳсулот 1000 23000000 Охирги қолдик 0 0 Буюртмали калькуляция, одатда, маҳсулотни ишлаб чиқариш махсус буюртма асосида амалга оширилганда қўлланилади. Ушбу усулда маҳсулот таннархини аниқлаш қуйидаги кетма-кетликда амалга оширилади: *буюртмани харажат объекти сифатида белгилаш; *буюртма билан боғлиқ бевосита моддий ва меҳнат харажатларини аниқлаш; *билвосита устама ишлаб чиқариш харажатларини буюртма таннархига киритиш базаси, ставкаси ва суммасини аниқлаш; *буюртма бўйича умумий харажатларни (таннархни) аниқлаш. Таннархни аниқлашнинг буюртмали усулида ҳар бир буюртма учун «Буюртма картаси» очилади ва ушбу карточкада унга кетадиган барча харажатлар алоҳида ҳисобга олинади. Буюртмани бажаришга кетган барча материал,меҳнат ва бошқа ишлаб чиқариш харажатлари буюртма бўйича ишлаб чиқилган тайёр маҳсулот таннархини ташкил этади. Норматив калькуляция усули . Ушбу усулнинг бошқа усуллардан фарқи шуки, маҳсулот таннархини аниқлашда (калькуляция қилишда) бевосита моддий ва меҳнат харажатлари, шунингдек билвосита устама ишлаб чиқариш харажатларини аниқлашда белгиланган меъёрларга асосланилади. Ушбу меъёрлар асосида топилган таннарх маҳсулотнинг меъёрий таннархини ташкил этади.

Режали калькуляция . Ушбу усулнинг бошқа усуллардан фарқи шуки, маҳсулот таннархини аниқлашда (калькуляция қилишда) бевосита моддий ва меҳнат харажатлари, шунингдек билвосита устама ишлаб чиқариш харажатларини аниқлашда режада белгиланган харажат миқдорларига асосланилади. Ушбу режавий миқдорлар асосида топилган таннарх маҳсулотнинг режа таннархини ташкил этади. Ҳақиқий калькуляция . Ушбу усулнинг бошқа усуллардан фарқи шуки, маҳсулот таннархини аниқлашда (калькуляция қилишда) бевосита моддий ва меҳнат харажатлари, шунингдек билвосита устама ишлаб чиқариш харажатларини аниқлашда уларнинг ҳақиқий харажат миқдорларига асосланилади. Ушбу ҳақиқий миқдорлар асосида топилган таннарх маҳсулотнинг ҳақиқий таннархини ташкил этади.

Фойдаланилган а дабиётлар . 1. Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги қонуни. Т., «Халқ сўзи» газетаси, 1996. 2. Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлигининг 1997 йил 15-январ 5-сон буйруғи (йиллик ва ярим йиллик ҳисоботни тўлдириш тўғрисида). Т., «Ўзбекистон Республикаси Молиявий қонунлари» ойлик нашр, 1997. 3. Бухгалтерия ҳисобининг миллий стандарти 0-21. 4. Бобожонов О.,Хасанов Б. Финансов ы й учет. - изд. ТГЭУ, 2001 5. Бобожонов О.У. Молиявий ҳисоб. Т., «Меҳнат», 1999. 6. Молиявий ҳисоб. КАРАНА корпорацияси, Т., 2000. 7. Палий В.Ф. Управленческий учет - М.:Союзаудит. 1997. 8. Палий В.Ф., Палий В.В. Финансов ый учет., -М.: ФБК. 2001 9. Ризақулов А.А., Иброҳимов А.К., Ҳасанов Б.А., Усанов А.У., Маматов З.Т. Бухгалтерия ҳисобининг халқаро стандартлари. 1- III том. ТМИ ва ИУТ, 1994. 10. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Ишлаб чиқариш харажатларини хисобга олиш

Жараёнли калкуляция қилиш усули (process costing)

Корхоналарда махсулот ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари, уларни режалаштириш ва молиялаштириш

Маҳсулот (иш, хизмат) таннархи билан боғлиқ харажатлар аудити

Комплекс ишлаб чиқариш харажатларини асосий ва қўшимча маҳсулот турлари ўртасида тақсимлаш усуллари