Маҳсулот (иш, хизмат) таннархи билан боғлиқ харажатлар аудити - Iqtisodiyot - Referatlar

Маҳсулот (иш, хизмат) таннархи билан боғлиқ харажатлар аудити

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

115 KB

Ko'chirib olish

Маҳсулот (иш, хизмат) таннархи билан боғлиқ харажатлар аудити Режа: 1. Маҳсулот (иш, хизмат) таннархига кирувчи харажатлар аудитининг вазифалари. 2. Маҳсу лот (иш, хизмат) таннархига кирувчи хуражатлар аудити. 3. Давр харажатлари таҳлили ва аудитининг ўзига хос хусусиятлари

1. Маҳсулот (иш хизмати) таннархига кирувчи харажатлар аудитининг вазифалари. Ишлаб чиқаришнинг ривожланишида хал қилувчи омил бу илмий- техник тараққиёт ҳисобланади. Корхоналарни техника билан таъмирланганлиги қанча юқори бўлса, меҳнат унумдорлиги ошади, маҳсулотга қилинган харажатлар камаяди. Ишлаб чиқаришнинг техника билан таъминланганлиги, унинг иқтисодий самарадорлиги билан ўлчанади. Корхона иқтисодий кўрсаткичларига табиат шароитида ўз таъсирини ўтказади. Ишлаб чиқариш фаолияти ўз навбатида тегишли омиллар, яъни социал шароит, молиявий холат, ички иқтисодий алоқа, сотиш ва сотиб олиш каби омиллар билан боғлиқдир. Ишлаб чиқариш имкониятларидан тўғри фойдаланиш асосан 2 йўналишда, яъни ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархи ва сотилган маҳсулот ҳажми билан ўлчанади. Маҳсулот (иш хизмати) таннархи билан боғлиқ харажатлар холати бевосита тармоқ хусусияти билан тармоқни илмий техника тараққиёти билан бир-биридан фарқ қилади. Иккинчи фарқ айрим тармоқлар танархга киритилса, тармоқлар билан боғлиқ харажатлар давр харажатларига ўтказилади ва улар маҳсулот (иш хизмати) ларни сотишдан олинган ялпи даромаддан қопланади. Мисол учун савдо тармоқларида маҳсулот таннархи ҳисоб-китоб қилинмаслиги оқибатида, товарларни сотиб олиш баҳоси билан сотиш баҳоси ўртасидаги фарқ савдо устамасини ташкил қилади. Савдо устамаси бевосита товарларни сотиш, истеъмолчиларга етказиб бериш билан боғлиқ харажатларни қоплаб, тегишли даромад манбасини ташкил қилишга қаратилгандир. Аудит назоратини тўғри назорат қилиш, уни самарадорлигини оширишда харажатлар холатини аниқлаш, уни моддалари бўйича ўрганиш аудитордан чуқур маъсулият талаб қилади. Ўз навбатида харажатлар бевосита маҳсулот таннархига ўтказиладиган, таннархга тегишли

тақсимлаш йўли билан ўтказиладиган, ялпи даромаддан қопланадиган харажатларга бўлинади. Демак, аудитор харажатларини моддалари бўйича тегишли манбалардан қоплаш тартиби билан таниш бўлмоғи керак. «Маҳсулот (ишлар, хизматлар) ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари таркиби хамда молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тўғрисида» ги Низомни қабул қилиниши харажатларни тартибга солинишини, уларни тармоқ хусусиятларидан келиб чиққан холда маҳсулот таннархига киритилишини ёки давр харажатларига ўтказилишини назорат қилишда алоҳида аҳамиятлидир. Аудитор харажатлар билан боғлиқ хўжалик муомалаларини текширишда асосий эътиборни юқоридаги низомга риоя қилинишига қаратиши керак, чунки Низомда харажатларни гуруҳлаш ва молиявий натижаларни шакллантиришнинг асосий қоидалари кўрсатилгандир. Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятида шаклланган харажатлар барча харажатлар турлари бўйича бухгалтерия ҳисобининг тегишли счетларида кўрсатилади ва бу кўрсаткич харажатлар тўғрисидаги маълумот манбаи бўлиб хизмат қилади. Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятидаги барча харажатларни асосан икки гуруҳга ажратиш, яъни маҳсулот таннархига киритиладиган харажатларга ва киритилмайдиган харажатларга бўлиниши, уларни назорат ёки тахлил қилишда ёрдам беради. Аудиторлик назоратида умумхўжалик фаолиятидан олинган фойда ва зарарларни ҳисоблаб чиқишда молиявий фаолият бўйича харажатларга алоҳида эътибор бериш аудитордан талаб қилинади. Молиявий фаолият бўйича харажатларни келиб чиқиш сабаблари, манбалари, айбдор шахсларни аниқлаш холатларига алоҳида эътибор берган холда бухгалтерия ёзувлари хамда аналитик ёзувлар холатини текшириш мақсадга мувофиқдир. Харажатларни белгиланган гуруҳлар бўйича тахлил қилиш биринчидан маҳсулот таннархини тўғри аниқлаш имконини берса, иккинчидан уларни тежаш имкониятларини аниқлаш учун асос яратади. Аудитор томонидан маҳсулот таннархи билан боғлиқ харажатлар аудитор назоратидан ўтказилар

экан, биринчи навбатда тугалланган ва тугалланмаган ишлаб чиқариш билан боғлиқ ҳаракатларни тўғри аниқлашга қаратилган бўлиши керак. Ишлаб чиқариш корхоналарида тугалланмаган ишлаб чиқариш танннархи кўрсаткичларини нотўғри аниқлаш холлари учраб туради. Бунинг асосий сабаби тугалланмаган ишлаб чиқаришда инвентаризация ўтказишнинг мураккаблигидир. Шунинг учун тугалланмаган ишлаб чиқаришнинг ҳисоб кўрсаткичларидаги қолдиғи кўп холларда маҳсулот таннархини ўзгаришига олиб келмоқда. Маҳсулот (иш хизмати) таннархига кирувчи харажатлар аудит назоратидан ўтказилар экан, тармоқ хусусиятларидан келиб чиққан холда фаолият кўрсатиш аудитор зиммасига юклатилгандир, чунки маҳсулот таннархини аниқлашда уларни мавсумийлиги, маҳсулот тури, харажатлари бир-биридан фарқ қилади. Айрим тармоқларда, шу жумладан савдодаги харажатларни туркумлари, харажат моддалари, бевосита маҳсулот таннархига эмас, балки тармоқ хусусиятидан келиб чиққан холда давр харажатлари, яъни савдодаги муомала харажатлари деб юритилади ва уларни қоплаш манбалари бўлиб ялпи даромад яъни товарларни сотишдан олинган даромад ҳисобланади. Савдо ташкилотларида юқорида кўрсатиб ўтилгандек харажатлар асосан икки қисмга бўлиниши, биринчиси сотилган товарларга таълуқли бўлган харажатлар, иккинчиси қолган товарларга таълуқли бўлган харажатлар. Бундай харажатларни аниқлаш ҳозирда ўртача фоизни аниқлаш усули билан олиб борилмоқда. Қолган товарларга бўлган харажатларни аниқлашда харажат моддаларидан фақат «Транспорт харажатлари» моддасидаги харажатларга аҳамият берилади, чунки бошқа харажатлар моддаларида кўрсатилган харажатлар бевосита сотилган харажатларга таълуқли ҳисобланади. Демак аудит назоратида харажатларни сотилган ва қолган товарларга таълуқли бўлган қисмини тўғри ҳисоб-китоб қилинганлиги, ташкилот бўйича ялпи даромад суммасини тўғри аниқлаш имконини беради.

Корхона ва ташкилотларда харажатларни тўғри ҳисобланганлигини таъминлаш биринчидан иқтисодий тежамкорликка олиб келса, иккинчидан рентабеллик даражасини ошириш имкониятларини кўрсатади. аУдитор назоратининг бош вазифаси қуйидагилардан ибораб деб ҳисоблаш мақсадга мувофиқдир: - харажатларни маҳсулот (иш, хизмат) таннархига тўғри ўтказилганлигини аниқлаш; - харажатларни маҳсулот турлари бўйича тўғри тақсимланганлигини таъминлаш; - харажатларни тегишли манбалардан тўғри қопланганлигини текшириш; - қолган товарларга нисбатан харажатларни тўғри ҳисоб-китоб қилинганлигини аниқлашдир. Ҳар бир ташкилот белгиланган ишлаб чиқариш, маҳсулот етказиб бериш ва сотишни таъминлашда биринчи навбатда харажатлар сметасини тузиб чиққан холда ўз рентабеллик кўрсаткичларини белгилайдилар. Аудитор назоратида харажатлар сметасини тўғри белгиланиши назоратдан ўтказилиши керак. 2. Маҳсулот (иш, хизмат) таннархига кирувчи харажатлар аудити. Ҳар бир хўжалик юритувчи субъект ўз маҳсулотини сифатли, харидоргир бўлишини таъминлаш мақсадида фаолият кўрсатади. Маҳсулотни ҳар томонлама сифатли бўлишда унинг таннархи алоҳида аҳамиятлидир, чунки таннарх бу баҳони ташкил этувчи омил сифатида ўрганилади. Маҳсулот (иш, хизмат) лар таннархини ҳисоб-китоб қилишда ҳар бир маҳсулот тури бўйича қилинадиган асосий ва қўшимча харажатларни хужжатлар билан тўғри расмийлаштирилишини текшириш аудит назоратининг бошланиш даврида ўрганилиб, уларни тўғри ҳисоб-китоби

аниқланади. Харажатларни маҳсулот таннархига тўлиқ ўтказиш ёки тегишли тақсимлаш йўли билан маҳсулот таннархига ўтказишда тугалланмаган маҳсулотга таълуқли бўлган харажатларни аниқлаш тартибига алоҳида эътибор бериш керак, уларни белгиланган нормаларга мос келишини назорат қилиш талаб қилинади. Маҳсулот таннархи ҳар бир корхона учун асосий кўрсаткич ҳисобланади. Таннархни тўғри ҳисоб-китобини юритиш маҳсулотни сотиш имкониятларини белгиловчи омил ҳисобланади. Маҳсулот таннархига киритиладиган харажатлар тартиби «Маҳсулот (иш, хизмат) лар таннархига киритиладиган маҳсулот (иш, хизматлар) ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари таркиби ҳамда молиявий натижаларнинг шаклланиши таркиби тўғрисида» ги Низомда кўрсатилган. Низом бухгалтерия ҳисобини юритиш ва солиққа тортиш учун харажатларни ҳисоблашда юзага келадиган фарқларни эътиборга олиб ишлаб чиқилган. Низомнинг асосий мақсади хўжалик юритувчи субъектларнинг бозор иқтисодиёти шароитида рақобатбардошлигини аниқлаш, харажатларни ҳисоблаб чиқиш, ҳамда фаолиятнинг молиявий натижаларини аниқлашдан иборат. Корхона ва ташкилотларнинг харажатларини бир қисми давлат солиқ сиёсати асосидаги Қонунга мос холда ишлаб чиқилган. Низомга асосан харажатлар кўрсаткичларга гуруҳланган: - ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархига киритиладиган харажатлар; - киритилмайдиган харажатлар; - корхонанинг умумий хўжалик фаолиятидан кўрилган фойда ёки зарарни ҳисоблаб чиқишда инобатга олинадиган сарфлар; - даромад ёки фойда солиғи тўламасдан олдинги фойда ёки зарарни ҳисоблаб чиқаришда эътиборга олинадиган харажатлар. Ҳар бир гуруҳга таълуқли бўлган харажат моддалари тшлаб чиқилган ва тасдиқланган. Тармоқни ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олиб давр харажатларининг моддалари Низомда тасдиқланган. Масалан: савдода давр харажатларига товарни истеъмолчига етказиб бериш билан боғлиқ харажатлар киритилган. Иқтисодий ислоҳатларни тежамкорлик асосида

амалга ошириш ҳар бир тармоқни иқтисодий самарадорлигини оширади, харажатларни камайтириш имкониятини беради. Харажатларга маҳсулот иш, хизматлар сифатида путур етказмасдан камайтириш биринчидан иқтисодий маданиятга боғлиқ бўлса, иккинчидан ички имкониятларни ишга солиш билан боғлиқдир. Давр харажатларига (савдода) товарни истеъмолчига етказиб бериш билан боғлиқ бўлган харажатлар киради. Савдода бундай харажатлар савдо тармоқлари бўйича улгуржи, чакана, умумий овқатланишдаги харажатларни ўз ичига олади. Бундай тамоқлардаги харажатлар савдода муомала харажатлари деб юритилади. Муомала харажатларини жами 19 моддаси мавжуд бўлиб, ҳар бир моддага бир турли харажатлар киритилади. Харажатларни «Бошқа харажатлар» моддаси турли харажатлардан, яъни юқорида кўрсатилган харажатлардан ташкил топади. Харажатларни аудит назоратини ташкил қилишда биринчидан, уларни ташкилий хўжалик фаолияти билан боғлиқлиги, иккинчидан уларни ҳисобот даврлари бўйича холатига аҳамият берилиши керак. Савдодаги мавжуд муомала харажатлари ялпи даромадга қопланади, яъни харажатлар молиявий натижаларига ўз таъсирини ўтказади. Харажатларни аудит назоратидан ўтказишда уларни бирламчи хужжатлари холатига алоҳида эътибор бериш аудитордан талаб қилинади. Ҳисобот даврининг охирида савдодаги муомала харажатлари сотилган ва қолган товарларга таълуқли қисми аниқланиб, сотилган товарларга таълуқли қисми ялпи даромаддан қопланади. Сотилган товарларга таълуқли бўлган харажатларни аниқлашда ҳар ойнинг охирида махсус харажатларни тақсимлаш бўйича ҳисоб-китоб тузилади. Тузилган ҳисоб-китобга асосан хужжатларни қоплаш манбалари яратилади. Аудит назоратида харажатларни тақсимлаш бўйича тузилган ҳисоб-китоб варағлари текширилади. Давр харажатлари деганда, ишлаб чиқариш билан бевосита боғлиқ бўлмаган хужжатлар, чиқимлар, бошқарув харажатлари, маҳсулот сотишга доир харажатлар тушунилади. Маҳсулотни сотишда унинг баҳосига алоҳида эътибор бериш талаб қилинади. Товар

маҳсулот асосан шартнома баҳосида ва сотиш баҳоларида ҳисоб-китоб қилинади. Товарнинг шартнома баҳоси бу товарни сотувчи билан олувчи ташкилот ўртасида келишилган баҳо ҳисобланса, сотиш баҳосида товарлар истеъмолчиларга сотилади. Товарларни сақлаш билан боғлиқ муомалалар аудитда биринчи навбатда уларни тўлиқлигини назорат қилинса, иккинчидан моддий жавобгар шахсларнинг иш фаолияти ўрганилади ва назорат қилинади. Назорат ишларида товар ҳисоботларини ўз вақтида, сифатли топширилиши текширилади. Ўтказилган инвентаризация натижалари аудитор томонидан ўрганилиб, уларни тўғрилигини аниқлаб чиқилади. Тайёр маҳсулотни киримга қабул қилиш хужжатлар билан расмийлаштирилиши холатига аудитор томонидан ўрганилиб, уларни натижалари мол етказиб берувчининг хужжатлари билан моддий жавобгар шахс ҳисоботларидаги маҳсулотлар бир-бири билан таққосланади. Агар қабул қилиш натижаларига асосан камомадлар аниқланган бўлса, бу тўғрида мол етказиб берувчи ташкилотга қилинган даъво суммаларига қонунийлиги аниқланади. Омборларда сақланаётган тайёр маҳсулотлар, товарлар турлари бўйича ҳисоб-китоб қилиниб уларни ҳаракати ҳар бир товар тури бўйича алоҳида-алоҳида ҳисобга олиниши текширилади. Бундай текшириш учун асосий манба бўлиб, ҳар бир товар тури бўйича юритиладиган карточкалар ҳисобланади. Аудитор назоратида карточкалардаги ёзувларни тасдиқловчи хужжатлардаги (накладной, счет- фактура) маълумотлар моддий жавобгар шахснинг товар ҳисоботи билан ва омбордаги юритиладиган ҳисоб кўрсаткичларини солиштирилган холда олиб борилади. Товарларни сақлаш билан боғлиқ муомалалар аудитда моддий жавобгар шахсларни алмаштиришда бир моддий жавобгар шахс зиммасига, товарларни иккинчи моддий жавобгар шахс зиммасига топшириш натижаларига алоҳида эътибор бериш талаб қилинади. Далолатномага асосан бухгалтерия ҳисобидаги ёзувлар бир-бири билан таққосланган холда олиб

борилади. Товар моддий қийматларини сақланиши аудит назоратидан тўлиқ ёки танлаб олган холда инвентаризация ўтказиш ижобий натижа беради. 3. Давр харажатлари тахлили ва аудитнинг ўзига хос хусусиятлари. Республикамизда амалга оширилаётган иқтисодий ислоҳатлар мулк шаклидан қатъий назар иқтисодий тежамкорлик асосида фаолият кўрсатишни талаб қилмоқда. Тежамкорликни тўғри ташкил қилиниши хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятида иқтисодий маданиятни шаклланганлигидан далолат беради. Савдо ташкилотларида бу холат икки йўналишда яъни халқ истеъмол товарларига бўлган талабни ўрганишда ва товарларни истеъмолчиларга сифатли узлуксиз кам харажатлар билан етказиб беришда ўз ифодасини топади. Халқ истеъмоли товарларини истеъмолчиларга тез етказиб бериш ўз навбатида тегишли харажатларни талаб қилади ва бу харажатлар йиғиндиси давр харажатлари савдо ташкилотларида муомала харажатлари деб юритилади. Иқтисодий ислоҳатларни самараси туфайли, савдони эркинлаштириш, мулкчилик шакллари савдодаги иқтисодий ўзгаришларни намоён қилмоқда. Ҳозирги кунда савдо тармоқлари фақат ишлаб чиқарилган маҳсулотни истеъмолчига етказиб бериш билан эмас, балки тегишли товар маҳсулотини ишлаб чиқариш ҳам фаолият кўрсатмоқдалар ва бу ўз самарасини бермоқда. Савдода икки турдаги харажатлар, яъни ўзида ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархига киритиладиган ва бевосита ялпи даромаддан келинадиган-давр харажатлари таркиб топади. Давр харажатларига бевосита товарларни истеъмолчиларга етказиб бериш билан боғлиқ харажатлар киради. Бундай харажатлар таркиби Ўзбекистон Республикасида қабул қилинган «Маҳсулот (иш, хизмат) лар таннархига киритиладиган маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари таркиби, молиявий натижаларнинг шаклланиш таркиби тўғрисида» ги Низом ишлаб чиқилади. Низом бухгалтерия ҳисобини юритиш ва солиққа тортиш

учун харажатларни ҳисоблашда юзага келадиган фарқларини эътиборга олиш имконини берди. Харажатларни ҳисоб даврлари бўйича тўғри тақсимлаш ташкилотнинг молиявий холатини тўғри аниқлаш ва баҳолаш имконини беради, чунки харажатларни камайиши молиявтй холатини яхшиланишига олиб келади. Низомда молиявий натижаларнинг шаклланиши бўйича кўрсатмалари ва харажатларнинг гуруҳланиши кўрсатилган. Молиявий натижаларни тўғри ҳисобланиши пул маблағларидан самарали фойдаланишни таъминласа, иккинчидан тўлов қобилиятини мустаҳкамлайди. Харажатлар холати аудитор назоратидан ўтказилар экан, уларни Низомда белгиланган гуруҳларга мос келиши ўрганилиб чиқилади. Давр харажатлари дейилганда бевосита ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлмаган харажат ва чиқимлар бошқарув харажатлари, маҳсулотни сотишга доир харажатлари тушунилади. Савдода бундай харажатларга товарларни ташиб келиши, сақлаш, жойлаш, реклама, амортизация (эскириш), иш ҳақи ва шунга ўхшаш харажатлар киради. Савдодаги давр харажатларини аудит назоратидан кутилаётган мақсад, биринчидан тежамкорлик руҳида фаолият олиб боришни ташкил қилиш бўлса, иккинчидан молиявий натижаларини тўғри аниқланишини белгилашдир. Аудит назоратида харажатларни тегишли моддалари бўйича ҳисоб ва ҳисоботда кўрсаитилганлигини, уларни белгиланган смета харажатларига мос келиши ўрганилади ва аудитор томонидан ички имкониятларидан фойдаланиш даражаси ўрганилади. Ҳозирги савдо харажатлари қуйидаги моддалар бўйича олиб борилади. Ҳар бир модда бўйича аналитик ҳисоб юритилади. Аудит назоратида ҳар бир харажат моддасини ифода этувчи хужжатлар, харажатни жами товар айланишига нисбатан фоиз ҳисоблаб чиқилади ва унинг тўғрилиги ҳисоб кўрсаткичлари билан таққосланади. Аудит назоратида харажатларга ўтказилган суммаларни иқтисодий мазмуни, келиб чиқиш сабаблари тахлил қилинаётганда ҳар бир харажатга берилган бухгалтерия счетларидаги ёзувлар аудитор томонидан текширилади. Аудитор

текширувни ташкил қилишда харажатларни ўтган ҳисобот даврлари билан таққослаб олиб бориш, ҳисобот шаклларида харажатларни моддалари билан тўғри кўрсатилганлигини таққослаб чиқиши назорат таъсири кучини оширади. Давр харажатлари аудитида харажатларни сотилган товарларга ва қолган товарларга таълуқли қисмини тўғри ҳисоб-китоб қилиниши, биринчидан корхона молиявий натижалари билан боғлиқ бўлса, иккинчидан қолган товарларга тегишли харажатларни тўғри аниқлашдан иборатдир. Ҳар ойнинг охирида савдо ташкилотларида қолган товарларга таълуқли бўлган муомала харажатларини аниқлаш мақсадида, махсус ҳисоб-китоб қилиниб, бу ҳисоб-китоб бўйича жами харажатлар сотилган ва қолган товарлар бўйича тақсимланади. Аудитор томонидан харажатларни қолган товарларга таълуқли қисмини аниқлаш тўғрисидаги ҳисоб-китобни тўғрилиги тегишли счет кўрсаткичлари бўйича таққосланган холда текширилади. Харажатлар холати аудит назоратидан ўтказилар экан, биринчи навбатда товарлар ҳаракати билан боғлиқ харажатларни ва товарлар ҳаракати билан боғлиқ бўлмаган ҳаражатларни тўғри ҳисоб-китоб қилинганлигига эътибор берилади. Савдо ташкилотларида шундай харажатлар борки уларни келиб чиқиш манбалари бўйича давр харажатларига ўтказиш мумкин эмас. Мисол учун товарларни бузилиши билан боғлиқ харажатлар, ундириб олиш муддати ўтиб кетган қарзлар ва шунга ўхшаш харажатларни бевосита айбдор шахслардан ундириб олиш холати белгиланади. Савдода муомала харажатларини товар айланиши билан боғлиқлиги товар асортиментига, сотиш имкониятларига боғлиқдир, чунки айрим товарларни истеъмолчига етказиб бериш кўпроқ харажатларни талаб қилса, айримлари эса камроқ харажатларни талаб қилади. Шунинг учун аудитор товар ассортиментидаги ўзгаришларни ҳам тахлил қилиб бориши керак. Аудит назорати давомида харажатларни тўғрилигини аниқлаш бир неча босқичдан иборат. Масалан: товарларни қабул қилиш шартларини бажарилишини, иш ҳақи бўйича қилинган харажатларни тўғрилигини

аниқлаб чиқиши мақсадга мувофиқдир. Товарларни белгиланган муддатларда қабул қилиш транспорт харажатларини камайтиришга олиб келади, шунинг учун бу тўғрида тузилган далолатномаларнинг асосли эканлиги аудитор томонидан ўрганилади. Савдо ташкилотларининг давр харажатларига асосий воситалардан самарали фойдаланиш билан боғлиқ харажатлари, шу жумладан асосий воситаларни эскириш харажатлари, таъмирлаш харажатлари ҳам киради. Бундай харажатларни аудиторлик назоратида экспертлар хизматидан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.

O'xshashlar

Харажатлар ва маҳсулот (иш, хизмат) лар таннархи ҳисобини «стандарт кост» ва «директ костинг»

Харажатлар ҳисоби ва маҳсулот (иш, хизмат)лар таннархини ҳисоблаш

Меҳнат, иш ҳақи ва хизматчилар билан боғлиқ муомалалар аудити

Бевосита харажатлар ҳисоби ва уларни маҳсулот (иш, хизматлар) таннархига қўшиш тартиби

Ишлаб чиқариш ҳаражатлари, давр ҳаражатлари, тайёр маҳсулот ва уни сотиш ҳисоби аудити