Корхоналар бирлашуви ва консолидациялашган ҳисоботлар тузиш муаммолари - Iqtisodiyot - Referatlar

Корхоналар бирлашуви ва консолидациялашган ҳисоботлар тузиш муаммолари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

59 KB

Ko'chirib olish

Корхоналар бирлашуви ва консолидациялашган ҳисоботлар тузиш муаммолари Режа : 1. Корхоналар бирлашувининг тавсифи. 2. Корхоналарни сотиб олиш муомалаларининг ҳисоби. 3. Корхоналарнинг бирлашуви муомалаларини ҳисобга олиш. 4. Консолидациялашган ҳисоботлар тузиш услубияти. 1

1.Корхоналарнинг бирлашувининг тавсифи. Корхоналарнинг бирлашуви деб-алоҳида бир корхонанинг иккинчисига кушилиши ёки бир корхона иккинчи корхонанинг соф активлари ва ишлаб - чиқариш фаолияти устидан назоратни сотиб олиш окибатида бир иқтисодий бирликка куйилишга айтилади. Ҳўжалик юритувчи субъектлар гуруҳининг Бош корхона назорати остида бирлашуви юз берса, консолидациялашган молиявий ҳисобот тўзилади. • Сотиб олинаётган компаниянинг бухгалтерия балансини ёпиш учун ва бухгалтерия китобларида харидни кўрсатиш учун икки компаниянинг бир вақтда бирлашуви содир бўлади.Бундан кейин бир компания колади. • Гудвил пайдо бўлиши мумкин- харид нархи ва сотиб олинаётган компаниянинг бозор нархи орасидаги фарқ сифатида (активлар ва мажбуриятларнинг бозор қиймати) • Сотиб олинаётган компаниянинг актив ва мажбуриятлари бозор нархида сотиб олаётган компания актив ва мажбуриятларининг баланс қийматига кушилади. • Иккала компанияларнинг ўзаро қарзлари ва кредиторлик қарзлари, ҳамда бошқа ҳисоблар ўзаро ҳисоблашадилар. • Сотиб олинаётган компаниянинг капитал счётлари ёпилади. 2.Корхоналарни сотиб олиш муомалаларини ҳисоби . Сотиб олиш асосидаги корхоналарнинг бирлашуви ҳисоботда харид усули ёрдамида кўрсатилиши керак. Харид усулини шилатиш шунга олиб келадики, бунда корхонани сотиб олиш ҳолати худди бошқа активларни сотиб олиш каби ҳисобга олинади. Харид усули таннархни ҳисоботда ва соиб олишни баҳолашда тан олишнинг асоси деб таснифлайди Одатда, пулга 2

сотиб олинадиган активларнинг умумий қийматини аниқлаганда муаммо тугилмайди, чунки бу қиймат ушбу харидга ишлатилган пул маблағларининг умумий суммасига тенг. Аммо алоҳида активларнинг қийматини таснифлашда кийнчиликлар тугилади. Агар активлар сотиб олиш мажбуриятларни юзага келтирса, уларнинг умумий қиймати келажакда тўланадиган сумманинг жорий қийматига тенг. Қарз мажбуриятининг жорий қиймати ушбу пассивнинг хаққоний қийматига тенг. Агарда қарз мажбурияти ўхшаш қимматбаҳо қоғозлар бўйича мавжуд бозор ставкасидан анча баланд ёки анча паст бўлган фоиз ставкасига эга бўлса, унда ҳисоботда ушбу ҳолатга тўғри келадиган устама ёки чегирмани кайд қилиш лозим. Агар активлар акцияларга алмашиш йўли билан сотиб олинса, уларнинг умумий қийматини аниқлашда одатдаги қоидага кўра, кай бирини аниқлаш онсонрок бўлса, шунга караб ушбу акцияларнинг ҳақиқий қиймати ёки ушбу активларнинг ҳақиқий қиймати асос бўлади. Фонд бозорида муомаладаги қимматбаҳо қоғозларнинг ҳақиқий қийматини одатда сотиб олинадиган компаниянинг ҳақиқий қиймати аниқлашдан кўра осонрокдир. Бундай ҳолда, мулжал сифатида бозор нархидаги сакрашлар, сотув хажмлари, эмиссия харажатлари ва хоказоларни ҳисобга олган ҳолда, акцияларнинг бозор баҳоси қўлланилиши мумкин. Сотиб олинган активлар ва мажбуриятларни баҳолашнинг қуйидаги қоидалари, белгиланган: 1) ликвидли қимматбаҳо қоғозлар сотилиши мумкин бўлган жорий бозор қиймати бўйича баҳоланади; 2) ноликвид қимматбаҳо қоғозлар- корхона акцияларининг бозор баҳосини бир акцияга тўғри келувчи фойдага нисбати, дивидентлардан даромад ва ўхшаш ҳарактеристикалар билан солиштирилган қимматбаҳо қоғозларнинг кутилаётган усиш даражаси кабилар ҳисобланадиган белгиланган қиймат бўйича; 3

3) дебиторлик қарзларни жорий фоиз ставкаларидан шубҳали қарзлар ва инкассациялаш сарфларини айириб ташлаш орқали аниқланган, олинадиган суммаларнинг соф қиймати бўйича; 4) товар моддий заҳираларни: а) тайёр махсулот ва товарлар- сотиш харажатлари ва оқилона устама суммаси чиқариб ташланган сотиш баҳоси бўйича; б) тугалланмаган ишлаб чиқариш қиймати тайёр махсулотнинг сотиш баҳоларидан ишлаб- чиқаришни тугатишга келган сарфлар, сотиш билан боғлиқ сарфлар ва ишлаб чиқаришни тугатиш ҳамда сотиш бўйича оқилона устамалар суммасини чиқариб ташлаган ҳолда кўрсатилиши лозим; в) хом ашё ва материаллар- жорий ўз-ўзини қоплаш қиймати бўйича; 5) ер ва бино : а)фойдаланиш мақсадида- активнинг бозор қиймати бўйича; б)сотиш ёки кейинчалик сотиш учун сақлаш мақсади билан - соф сотиш қиймати бўйича; 6) ер ва асбоб-ускуна: а)фойдаланиш мақсадида- баҳолаш йўли билан белгиланган бозор қиймати ёки ҳисобланган амортизацияни олиб ташланган қиймати ёки ҳисобланган амартизация олиб ташланган ҳолдаги уларнинг бошланғич қиймати бўйича ; б) вақтинчалик ишлатиш мақсадида- болангич қийматдан бир тудаги ишлаб чиқариш куввати буйча ҳисобланган амртизацияни олиб ташлаган қиймат ёки сотувнинг соф қиймати орасидаги энг ками бўйича; в) сотиш ёки кейинчалик сотиш мақсадида - уларнинг соф сотиш қиймати бўйича: 7) патентлар, хуқуқлар ва лицензиялар каби номоддий активлар- белгиланган қиймат бўйича; 8) тўланадиган счётлар ва векселлар, узоқ муддатли қарзлар, мажбуриятлар, ҳисоблашлар ва тўловга бўлган бошқа талаблар - тегишли жорий фоиз савкаси бўйича аниқланган, мажбуриятларни тўлаш суммаларининг жорий қиймати бўйича. Мажбуриятларнинг наминал суммаси ва чегирма суммаси 4

орасидаги фарқ катта бўлмаганда, қисқа муддатли мажбуриятларга чегирма талаб қилинмайди. Алмаштириш бўйича битим санасида сотиб олиш қийматининг идентификацияси қилинган активлар ва мажбуриятлар қийматидан баланд бўлишини гудвилдек кайд қилиш ва номоддий актив деб тан олиш керак. Сотиб олиш натижасида пайдо бўладиган гудвил, корхона келажакда иқтисодий фойда олиш умидида қилган тўловдир. 3. Корхоналарнинг бирлашуви муомалаларини ҳисобга олиш. Ҳамма компаниялар молиявий ҳисоботларида, бирлашиш содир бўлган ҳисобот даври учун қуйидагиларни очиб бериш лозимдир: 1. Бирлашган корхоналарнинг номлари ва таърифи; 2. Берилган корхона учун ҳисоб усули; 3. Ҳисоб мақсадларида, бирлашишнинг кучга кирган санаси; 4. Компаниялар бирлашуви натижасида берилган компания томонидан йўқ қилиниши кўзда тўтилган ишлаб- чиқариш фаолиятининг йўналишлари: 5. Овоз хуқуқини берадиган сотиб олинаётган акцияларнинг фоизи ; 6. Ҳар бир корхона томонидан қўйилган актив ва мажбуриятларнинг суммаси; 7. Бирлашган корхона молиявий ҳисоботларида кўрсатилган, соф фойда ёки зарарга кушиладиган корхона бирлашуви санасидан олдинги сотувлардан тушган даромад, ишлаб чиқариш фаолиятидан тушган бошқа тушумлар, фавқўлотда моддалар, ҳар бир корхонанинг соф фойда ва зарарлари. 4. Консолидациялашган ҳисоботлар тузиш услубияти. Консолидациялашган молиявий ҳисобот тузишни асосий мақсади бош ва шуъба корхоналар фаолиятини ягона ҳўжалик ташкилоти сифатида акс эттиришдан иборат. Конселидациялашган балансда ҳам бош корхона ҳам 5

шуъба корхонанинг моддий қийматликлари кўрсатилган бўлади. Худди шундай молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботда “Сотиш хажми” моддаси ҳам бош корхона ҳам шуъба корхона томонидан амалга оширишган сотиш хажмини ўз ичига олади. Консолидациялашган балансни тайёрлаш вақтида бош ва шуъба корхоналарнинг маълум моддалари бирлаштирилади. Айрим моддалар бош ва шуъба корхоналар Ўртасида юз берган муомалалар сифатида айрилиши (ҳисобдан чиқарилиши) мумкин. Масалан, бош компания назорати остида бўлган бир корхонанинг иккинчисига бўлган қарзи, улар орасидаги олди- сотди муомалалари. Ҳисобот тузиш жараёнида бундай ҳўжалик муомалалари счётларнинг умумий натижасида акс эттирилмаслиги лозим. Чунки олди- сотди муомалалари, қарзни тўлаш ва уни олиш муомалалари компания ичидаги пул маблағларининг кўпайишига сабаб бўлади. Қайта ҳисоблашларнинг олдини олиш мақсадида бир қатор муомалалар бўйича бартараф қилиш ёки тузатиш усулларидан фойдаланиш тавсия этилади. Керакли тузатишлар фақат ҳисоботлар тайёрланаётган вақтда амалга оширишлади ва улар бош корхонанинг ҳам, шуъба корхонанинг ҳам бухгалтерия регистрларида акс этмайди. Хеч қандай конселидациялашган ҳисобот регистрлари юритилмайди.Гуруҳ ичидаги қолдиқ ва муомалалар ҳамда фойдаланилмай колинган фойда натижасида юзага келган муомалаларнинг барчаси бутунлай ҳисобдан чиқарилиши лозим. Агар конселидация пайтида ишлатилган молиявий ҳисоботлар ҳар хил ҳисобот саналарига тайёрланган бўлса,унда мавжуд муомалалар ва бошқа ушбу ҳисобот саналари ва бош корхонанинг молиявий ҳисоботи санаси орасидаги давр ичида бўлибўтадиган, ҳўжалик фаолиятининг воқеалари натижаларига тузатиш киритилиши лозим. Лекин ҳар қандай ҳолатда ҳам ҳисобот саналари Ўртасидаги фарқ муддати уч ойдан ортиқ бўлмалигилозим. Консалидациялашган молиявий ҳисоботларни ягона ҳисоб сиёсатини қўллаган ҳолда тайёрлаш лозим лозим. Агар консалидациялашган ҳисоботларни тайёрлашда ягона ҳисоб сиёсатини қўллашнинг имконияти 6

бўлмаса, бу ҳолат бошқа ҳисоб сиёсати қўлланилган ҳисоботининг қисмлари бўйича ёритиб берилиши лозим. Озчилик улуши консалидациялашган баланс ҳисоботида мажбуриятлардан ҳамда бош корхонанинг акционерлик капиталидан алоҳида ҳолда кўрсатилиши лозим. Гуруҳ даромадида ҳам камчилик улуши алоҳида кўрсатилади. Аммо баъзи ҳолларда, яъни бош ва ва шуъба корхоналарнинг фаолияти йўналишлари бутунлай бошқа бўлса конселидация ҳисоботлари тайёрланмади. Масалан, банк акцияларига эга савдо сотик компанияси, ишлтирок этиш улуши 60% дан кўп бўлса ҳам, ўз ҳисоботини банк ҳисоботи билан бирлаштирмайди.Бош корхонага айрим чегараланишлар белгиланган ҳолатларда ҳам консалидациялашган ҳисоботлар тўзилмайди. Банкротлик арафасида турган шуъба корхоналар маълумотлари одатда конселидациялашган ҳисоботларга киртилмайди. Асосий ҳолатлари: • Бир компания иккинчи компаниянинг назорат улушига эга бўлганда қўлланилади.Ҳар бир компания бухгалтерия ҳисоботини мустақил равишда олиб боради. Б ош компания ҳамма назорат қиладиган субъектларни бир молиявий ҳисоботлар пакетига йигиб, конселидациялашган молиявий ҳисоботлар тўпламини барпо этади. • Молиявий ҳисобот счётларида қолдиқлар сунъий тарзда ошириб кўрсатилмаслиги учун ҳамма счётлардаги қолдиқлар кушилади ҳамда гуруҳлар ичидаги муомалалар ва қолдиқлар бир-бирига ейиштирилади. • Агар назорат қилувчи компания бошқа компания акцияларининг 100% дан кам бўлган улушга эга бўлса, бухгалтерия баланси ва молиявий- ҳўжалик фаолияти натижалари ҳақидаги ҳисоботда бошқа томонларнинг пропорционал эгалик улушини кўрсатиш учун тегишли счётлар очилади. Бу ҳолатни шуъба корхоналарнинг иштирок улуши деб тавсифлаш мумкин. 7

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 1. И.А.Каримов. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т., Ўзбекистон, 1995. 2. И.А.Каримов. Ўзбекистон - бозор муносабатларига ўтшнинг ўзига хос йўли. Т., Ўзбекистон, 1995. 3. И.А.Каримов. Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг тамойиллари. Т., Ўзбекистон, 1995. 4. Ўзбекистон Республикасида Мулкчилик тўғрисидаги қонун. 1990 йил 31 октябр. - Ўзбекистон ССР Олий Советининг Ведомостлари, 1990 йил №31- 33. 5. Ўзбекистон Республикасида Мулкчилик тўғрисидаги қонунга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 7 май қонуни - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ахборотномаси, 1993 йил, 5-сон. 6. Ўзбекистон Республикасидаги корхоналар тўғрисидаги қонун. 1991 йил 15 феврал - Ўзбекистон Республикаси қонун ва фармонлари. Т. “Ўзбекистон” - 1992. 7. Ўзбекистон Республикасининг Кооперация тўғрисидаги 1991 йил 14 июн қонуни - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1991 йил 8-сон. 8. Ўзбекистон Республикасининг ташқи иқтисодий фаолият тўғрисидаги 1991 йил 14 июн қонуни. - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси. 1991 йил 8-сон. 9. Давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш тўғрисида Ўзбекистон Республикасининг 1991 йил 19 ноябр қонуни. Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1992 йил, 1-сон. 8

10. Монополистик фаолиятни чеклаш тўғрисида Ўзбекистон Республикасининг 1992 йил 2 июл қонуни. - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси. 1992 йил, 10-сон. 11. www.ziyonet.uz 12. www.nur.uz 9

O'xshashlar

Корхоналар молияси

Хорижий корхоналар маркетинги

Кичик корхоналар маркетинги

Корхоналар даромадини солиққа тортиш

Актив ва пассив балансларни тузиш