Ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni prognozlashtirish

Ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni prognozlashtirish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

22.748046875 KB

Ko'chirib olish

Ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni prognozlashtirish Reja: 1. I ТТ ning mohiyati va davriyligi. 2. I ТТ ning prognozlashtirish konsepsiyasi. 3. I ТТ ni turli rivojlanish bosqichlardagi vazifalari. 4. I ТТ ni prognozlash usullari. 5. I ТТ ni rivojlanishining ustuvor yo’nalishlari. 6. I ТТ rivojlanishini prognoz baholanishi.

1. I ТТ ning mohiyati va davriyligi. Fan va texnikaning rivojlanishini prognoz qilish muhim o‘rin tutadi, zotan, ishlab chiqarish samaradorligining oshishi, axolining shaxsiy va ijtimoiy extiyojlarini qondirish darajasi va usullari, boshqaruv usullari va vositalari tizimi, tabiiy resurslardan foydalanish va atrof muhitni muhofaza qilish, mamlakatning mudofaa qudratini ta‘minlash fan-texnika taraqqiyoti sur‘atlarini jadallashishiga bog‗liq. Fan-texnika taraqqiyoti prognozlarini quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha guruhlarga bo‘lish mumkin. Birinchi yo‘nalish-inson faoliyatining muhim yo‘nalishlaridan biri sifatida fanning, istiqboldagi davrda eng progressiv hisoblangan asosiy fundamental, amaliy tadqiqotlarining rivojlanishi va iqtisodga joriy etilishi prognozlari (yangi texnika, texnologiyalarning joriy etilishi, ishlab chiqarishning tashkil qilinishi, ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalaridagi amaliy tadqiqotlar, alohida mahsulot turlari ishlab chiqarish va h ). Uchinchi yo‘nalish- hayotning turli sohalarida fan-texnika taraqqiyotining ijtimoiy oqibatlarini aniqlash. Ilmiy-texnikaviy taraqqiyot – bu xo‘jalik hayotidagi yangi bilim va erishilgan yutuqlarni ochish va ulardan foydalanishning uzilmas va og‗ir jarayonidir. I ТТ natijasida quyidagi ishlab chiqarish kuchlarining elementining rivojlanishi va mukammallashishi ro‘y beradi: mehnat predmetlari va vositalari, ishchi kuchi, texnologiyalar, ishlab chiqarishni tashkillashtirish va boshqarish. 2. I ТТ ning prognozlashtirish konsepsiyasi. I ТТ ning bevosita natijasi bo‘lib innovatsiya yoki yangiliklar hisoblanadi. Bu ilmiy bilimlar qo‘llaniladigan texnika va texnologiyalarning o‘zgarishi. O‘z rivojlanish jarayonida I ТТ bir nechta bosqich etaplaridan o‘tgan. Birinchi bosqich – Х VIII asr oxiri va Х I Х asr boshlaridagi birinchi sanoat inqilobi. Ilmiy asosda mashinali ishlab chiqarishga o‘tish.

Ikkinchi bosqich – Х I Х asr oxiri ХХ asr boshlaridagi ikkinchi sanoat inqilobi. Mashina asosidagi ishlab chiqarishni rivojlantirish, ishlab chiqarishning energetik asosining o‘zgarishi, texnik baza asosida ilmning rivojlanishi, ishlab chiqarishni avtomatlashtirish darajasiga o‘tish, yangi tarmoqlarni barpo etish. Uchinchi bosqich – ХХ asrdagi uchinchi sanoat inqilobi, u o‘z navbatida ilmiy-texnik inqilobga aylanib bordi. I Т I – bu ilmning, ishlab chiqarishning asosiy omili bo‘lgan bevosita ishlab chiqarish kuchiga aylanishi asosida ishlab chiqarish kuchlarining tubdan sifatli o‘zgarishidir. ХХ asrning oxirgi 10 yilliklarida sanoat inqilobining yangi to‘rtinchi bosqichining belgilari shakllana boshladi. Uning asosiy belgilari: - elektronika asosida ishlab chiqarish texnologiyasining o‘zgarishi; - biologik jarayon va tizimlarni o‘sib boruvchi masshtablar asosida tartibga solish; - ishlab chiqarishni kompleks avtomatlashtirish; - energetikaning yangi turlari; - yangi materiallarni tayyorlash texnologiyasi va boshqalar. Rivojlanishning barcha bosqichlarida I ТТ quyidagi shakllarda amalga oshiriladi: evolyutsion, revolyutsion (inqilobiy) va aralash. I ТТ ning ishlab chiqarish jarayoniga bo‘lgan ta‘sirining umumiy ko‘rinishi bu ekstensiv va intensiv o‘sish o‘rtasidagi nisbatni ikkinchisining hisobiga o‘zgarishidir. I ТТ ning asosiy natijasi bu – ishlab chiqarishda shakllanadigan va moddiylashadigan iqtisodiy samaraning oshishi. Ilm va texnika rivojlanishini tartibga solish va prognozlash quyidagi prognoz hujjatlarining tizimi vositasida amalga oshiriladi: - muddati 15 yilgacha bo‘lgan ilmiy-texnikaviy rivojlanishining umumdavlat prognozi;

- 5-10 yilga mo‘ljallangan makroiqtisodiy va tarmoq darajasida bo‘lgan xususiy ilmiy-texnik prognozlar; - 10-15 yilga mo‘ljallangan davlatning maqsadli ilmiy-texnik dasturlari. Ko‘rsatilgan hujjatlarni davlatning ilmiy-texnikaviy siyosati birlashtiradi. Ilmiy-texnikaviy rivojlanishning umumdavlat prognozida quyidagilar mavjud: - mahalliy va jahon ilmiy-texnikasida erishilgan muhim yutuqlarning texnikiqtisodiy baholanishi; - ilmiy texnik yutuqlarini xalq xo‘jaligida ishlatilishi haqidagi xulosalar; - I ТТ bosh yo‘nalishlarini va birlamchi tarmoqlararo ilmiy-texnik masalalarni aniqlash; - bu masalalarni yechish bevosita va yo‘llarining variantlari; - I ТТ ning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarini baholash. 3. I ТТ ni turli rivojlanish bosqichlardagi vazifalari. Prognozda ko‘rsatilgan yo‘nalishlar mamlakat ilmiy-texnik rivojlanishining uzoq muddatli strategiyasi doirasida global xarakterga ega. Х ususiy ilmiy-texnik prognozlarni ishlab chiqarish jarayonida prognozlashtirish ob‘ekti sifatida I ТТ ning turli yo‘nalishlari hamda innovatsion siklning asosiy bosqichlari qatnashishi mumkin. Perspektiv (5-10 yil) va yillik xususiy ilmiy-texnik prognozlar I ТТ ni davlat tomonidan tartibga solishda muhim rol o‘ynaydi. Ular boshqarishning barcha darajalarida ishlab chiqarilishi mumkin (mamlakatning xalq xo‘jaligi, respublika, viloyat, tarmoqlararo kompleks, tarmoq, tashkilot). Davlatning maqsadli ilmiy-texnik dasturlari umumdavlat va tarmoqlararo xarakterga ega bo‘lgan eng perspektiv ilmiy-texnik yo‘nalishlarning muhim muammolari bo‘yicha ishlab chiqariladi. Bu dasturlar texnikaning yangi avlodlarini va bazaviy texnologiyalarni yaratishga yo‘naltirilgan bo‘lib, yangiliklarning butun innovatsion siklini o‘z ichiga oluvchi 10-15 yil muddatiga

ishlab chiqariladi. Markaziy, tarmoq, region va davlatlararo ilmiy-texnik dasturlari mavjud. Davlatning ilmiy-texnikaviy siyosati shu davlatning ilmiy va ilmiy-texnik faoliyatiga bo‘lgan munosabatni ifodalaydi hamda ilm, texnika va ilmiy-texnik yutuqlarini amalga oshirish sohasida O‘zbekiston davlat hukumat organlar faoliyatining shakli, yo‘nalishi va maqsadlarini aniqlab beradi. Uning asosiy maqsadlari quyidagilar: 1) Ilmiy-texnik potensialni rivojlantirish, ratsional joylashtirish va samarali foydalanish. 2) Moddiy ishlab chiqarish sohasida progressiv tuzilmaviy o‘zgarishlarni ta‘minlash, uning samaradorligini va mahsulot raqobatbardoshligini oshirish. 3) Davlat iqtisodiyotini rivojlantirishda ilm va fan- texnikaning hissasini oshirish, muhim ijtimoiy masalalarni amalga oshirish. 4) Mamlakat mudofaa kuchlarini mustahkamlash. 5) Ekologik muhitni yaxshilash va boshqalar. Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida asosiy masalalardan biri, ilmiy-texnik faoliyatni moliyalashtirish prinsip va omillaridir. O‘zbekistonda ilmiy va ilmiy-texnik faoliyatni moliyalashtirish qonunchilik asosida uning maqsadli mo‘ljaliga va moliyalashtiruvchi omillarning ko‘pligiga asoslanadi. Fundamental ilmiy izlanishlar asosan, markaziy byudjet mablag‗lari hisobidan moliyalashtiriladi. Markaziy ilmiy-texnik dasturlar, asosiy izlanishlar va eksperimental yangiliklar, markaziy byudjet mablag‗lari, ilmiy-texnik faoliyatni qo‘llab-quvvatlash fondi mablag‗lari hamda qatnashish ulushiga qarab tashkilotlar, uyushmalar, banklar va boshqa xo‘jalik sub‘ktlar hisobidan moliyalashtiriladi. Regional ahamiyatga ega bo‘lgan ishlar O‘zbekiston sub‘ektlarining byudjeti, mahalliy byudjet, regional fondlar va qatnashish hissasiga qarab tashkilotlar, uyushmalar, banklar va boshqa xo‘jalik sub‘ktlari mablag‗lari hisobidan moliyalashtiriladi.

Shuningdek, O‘zbekistonda davlat, nodavlat va xalqaro ilmiy va ilmiytexnik faoliyatni qo‘llab-quvvatlaydigan fondlar faoliyat ko‘rsatadi. Ilmiy va ilmiy-texnik faoliyat grantlar hisobiga ham amalga oshirilishi mumkin. 4. I ТТ ni prognozlash usullari. Ekstropolyatsiya usullarida turli xil miqdor ko‘rsatkichlari va xarakteristkalar prognozlash jarayonida qo‘llaniladi. Bunda ko‘pchilik hollarda prognozchilar muvaffaq qatorlar ekstropolyatsiyasi bilan ish ko‘radilar. Bunda iqtisodiy ma‘lumotlarni tahlil qilish bosqichida dinamik qatorlarning qonuniyatli xarakterini aniqlash, empirik formulalarni tanlash, bu formulalar parametrlarini hamda belgilangan bog‗liqliklarni to‘g‗ri aniqlanganligini baholash kabilar asosiy vazifa hisoblanadi. Ekstropolyatsiya hodisalar yoki jarayonlarning kelgusidagi holati qonunlar, nazariyalar yohud tajribasini keng yoyishni taqozo qiladi. Ekstropolyatsiya usullarini prognozlanadigan ob‘ektni rivojlantirishning barqaror sharoitida qo‘llash maqsadga muvofiqdir. Ozgina vaqt uchun prognozlashda shu narsa ko‘zda tutiladiki, kelgusidagi sharoitlar mavjud konunlar, nazariyalar va tajribalar taalukli bo‘lgan sharoitlardan umuman farq qilmaydi yoki ozgina farq qiladi, ya‘ni bu holda ekstropolyatsiya sistemani rivojlantirishning ilgarigi tendensiyalariga tayanadi. Ekstropolyatsiya quyidagi bir nechta metodlari mavjud: funksional va korrelyatsion aloqalar asosidagi ekstropolyatsiya; taqqoslama metodlar yordamidagi ekstropolyatsiya. Bularning hammasi to‘ppa-to‘g‗ri ekastropolyatsiya usullaridandir. Ular butun davr uchun doimiy bo‘lgan taraqqiyot sur‘atlari va xususiyatlaridan kelib chiqadi hamda ob‘ektni rivojlantirishga ta‘sir qiladigan ko‘p tomonlama aloqalarni hisobga olishga qodir emas. Ilgarigi ob‘ektni rivojlantirish dinamikasini aniq aks ettiradigan, aproksimatsiya qiladigan funksiyani belgilash va miqdor jihatdan baholash yo‘li bilan olingan matematik modellar ekstropolyatsiyaning asosini tashkil etadi.

5. I ТТ ni rivojlanishining ustuvor yo’nalishlari. Ilmiy-texnik taraqqiyot innovatsion sikl doirasida oqib o‘tadi, ya‘ni yangiliklarni yaratish, o‘zgartirish, foydalanish va eskirish jarayonida. Innovatsion sikl qator bosqichlardan iborat: fundamental va qidiruv izlanishlar, amaliy izlanishlar, texnik-iqtisodiy kashfiyotlar, tajribiy ishlab chiqarish, ishlab chiqarishni tayyorlash, seriyali ishlab chiqarish, yangiliklarning ekspluatatsiyasi va eskirish. Har bir bosqich masalalarining mahsus hajmi, ularning yechilishini mahsus usullari, qatnashuvchilarning malakasi va tayyorgarlik darajasi hamda tarkibi, mehnat predmeti va vositalarnng yig‗indisi, moddiy va moliyaviy resurslar, ijro etuvchi uyushmalarning turli xil shakli va ularning faoliyatini boshqarishi bilan xarakterlanadi. Bosqichlarning mahsusligi maqsadlarning xarakter va tuzilmasini hamda prognozlashtirish masalalarini va ularni yechish usullarini belgilab beradi. Fundamental va qidiruv izlanishlar – oldin noma‘lum bo‘lgan tabiat qonunlarini kashf etishga, jamiyat va inson ongini bilishga yo‘naltirilgan bo‘ladi va tabiiy ilmiy hamda jamoa jarayonlarning rivojlanish qonunlarini sistemalashtirish, o‘rganish va aniqlashni ko‘zda tutadi. Amaliy izlanishlar – o‘z ichiga konkret sohadagi qidiruv izlanishlar natijalaridan amaliy foydalanish yo‘llarini va ijtimoiy-iqtisodiy samarasini, texnik imkoniyatlarini o‘rganishni oladi. Т exnik-iqtisodiy kashfiyotlar – yangi va mukammallashgan buyumlarni, inshootlarni, mehnat unumdorligini o‘sishiga, materiallar harakatini qisqarishiga, tabiiy resurslarni ratsional ishlatishga sezilarli ta‘sir qiluvchi boshqaruvning tizim va jarayonlarini ta‘minlashga imkon beruvchi prospektiv konstruktorlik, texnologik, proyekt va iqtisodiy kashfiyotlarni tanlashni ko‘zda tutadi. Т ajribiy ishlab chiqarish – buyumlarni birinchi nusxasini va uning original ko‘rinishini, ularning texnik vazifasiga mos kelishini va sifatini sinovdan o‘tkazish maqsadida ishlab chiqarilishi.

Ishlab chiqarishni tayyorlash – ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalaridagi ishlab chiqarish korxonalarining qurilishini va ob‘ektlarning rekonstruksiyasining eng muhimlarini tanlash va asoslashning, mehnat va material resurslarning taqsimlashni, investitsiyalarni ta‘minlashni, amaldagi korxonalarni rekonstruksiyalarini va yangilarni tezroq ko‘rishni o‘z ichiga oladi. Seriyali ishlab chiqarish – mehnat unumdorligini sezilarli oshiruvchi yangi texnika, texnologiya, materiallarni kiritish, materiallar, energiyani tejash, mehnatni yaxshiroq tashkil etish, asosiy fondlarni ishlatish, ishlab chiqarilgan mahsulotning sifatini oshirishni ko‘zda tutadi. Ekspluatatsiya bosqichida – yangi texnika ishlab chiqarish yoki shaxsiy iste‘molga o‘tadi. Ma‘naviy va jismoniy eskirgan buyumlar seriyali ishlab chiqarish ekspluatatsiyadan olinadi shu bilan yangilikning hayot sikli tugatiladi. I ТТ ning zamonaviy sharoitlari ―izlanish-kashfiyot‖ siklining vaqtini qisqartiradi hamda yangiliklarning butun hayot siklini ham. Shu bilan birga material, moliya, hom-ashyo resurslarni cheklash, yaratilgan ishlab chiqarish vositalarning ekspluatatsiya muddatini oshirish masalasini oldinga suradi. Innovatsion sikl bosqichida yechiladigan masalalarning tahlili ularning ko‘p xilligini aniqlab berdi. Ular nafaqat maqsadlari bilan balki faoliyat natijalarining ko‘rsatkichlari xarakterlari bilan farqlanadi. Т ahlildan aniqlasa bo‘ladiki, mavjud jarayonlarning shakllanishi, tuzilishi va ularning matematik modellashtirish imkoniyati birinchi bosqichdan oxirgi bosqich tomonga o‘sib boradi. Х uddi shu yo‘nalishda kashf qilinayotgan yangiliklarni qo‘llash bo‘yicha qabul qilingan qarorni aniqlanishi oshadi. Shu bilan birga shuni hisobga olish kerakki, prognozlarni usullarini tanlash paytida prognozning chuqurligi katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Agar prognozlashtirilayotgan jarayon evalyutsion deb faraz qilsak, unda statistik va shakllangan usullarni ishaltilishi to‘g‗ri bo‘ladi. Agar prognozlashtirish jarayonida notekisliklar mavjud bo‘lsa, unda shu sakrashlarni aniqlash va uni amalga oshirish vaqtini baholash uchun ekspert usullarini qo‘llash zarur.

Fundamental va amaliy izlanishlarni prognozlash – tizimli tahlil va sintezni qo‘llash, ekspert baholar usuli, ssenariy yozish, ―maqsad daraxti‖ni tuzish yo‘li bilan ishlab chiqariladi. Bu muammolar tuzilmasini o‘tkazish, maqsadli ketma-ketlikni topish, miqdor baholashning variantlarini olishga, izlanishlarning eng yaxshi yo‘nalishini tanlashga imkon beradi. Т exnik-iqtisodiy kashfiyotlar bosqichida prognozlashtirish paytida – tarmoqlararo balans usullari qo‘llaniladi, ―xarajat - chiqarish‖ va boshqalar. Yangi mahsulotning iqtisodiy va texnik ko‘rsatkichlarining prognozi – ekstrapolyatsiya usullarining kombinatsiyasi, patent xujjatlashtirishning tahlili, ilmiy-texnik axborot, ekspert baholash usuli asosida amalga oshiriladi. Т ajribiy ishlab chiqarish, ishlab chiqarishni tayyorlash, seriyali ishlab chiqarish va ekspluatatsiya bosqichlarida ekspert baholash, omilli tahlil, imitatsion usullar qo‘llaniladi. Prognozlarda muhim rolni yiriklashgan balans hisoblarning tizimi o‘ynaydi. 6. I ТТ rivojlanishini prognoz baholanishi. Ilm va texnika rivojlanishining bosh yo‘nalishlari deganda, ilmiytexnologik rivojlanishga va mamlakat rivojlanishining uzoq muddatli va joriy ijtimoiy- iqtisodiy maqsadlariga o‘z hissasini qo‘shuvchi izlanish va kashfiyotlarning sohasi tushuniladi. O‘zbekiston hukumati bilan ilm va texnika rivojlanishining quyidagi bosh yo‘nalishlari tasdiqlangan: 1) Fundamental izlanishlar; 2) Axborot texnologiyalar va elektronika; 3) Ishlab chiqarish texnologiyalar; 4) Yangi materiallar va kimyoviy mahsulotlar; 5) Тirik tizim texnologiyalari; 6) Тransport; 7) Yoqilg‗i va energetika;

8) Ekologiya va tabiatdan foydalanish. Undan tashqari har bir yo‘nalish texnologiyalar darajasida konkretlashtirilgan. Natijada bir necha yuz texnologiyalardan 70 tasi O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun eng muhim bo‘lgan texnologiyalar tanlab olingan. Aynan shu bosh yo‘nalishlar, jahon tajribasi ko‘rsatishicha, ХХ I asr boshida iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlar asosi bo‘lgan yangi texnologik bazani shakllantirishda magistral hisoblanadi. Shuni aytib o‘tish kerakki, 70 ta kritik texnologiyalardan 17 tasi O‘zbekiston ilmida jahondagi darajasidan ustun turadi: - aviatsion va kosmik texnika; - atom energetikasi; - oqsil preparat va komponentlari; - biomoslashgan preparatlar; - biomuhandislik asosidagi biotexnologiya; - katalizatorlar; - keramik materiallar va nokeramika; - membranalar; - rekombinant vaksinalar; - eng qattiq materiallar; - ekstremal sharoitlarda insonni himoyalash va hayotni ta‘minlash tizimlari; - sun‘iy intelekt va virtual reallik tizimlari; - nutq, tekst va ko‘rinishlarni aniqlash sistemalari; - immunokorreksiya texnologiyalari; - tabiiy-texnogen muhitning monitoring texnologiyasi; - ekosistemalar iqlimining rivojlanishi va gidrogeologik hamda resurs o‘zgarishlarni rivojlanishni prognozlashtirishning texnologiyalari; Ilm rivojlanishining bu yo‘nalishlari O‘zbekiston hukumati qarorlariga binoan birinchi navbatda moliyalashtiriladi va rivojlantiriladi. Shunday qilib,

quyidagi bosh yo‘nalishlarni amalga oshirishning muhim sharti bo‘lib, u ilmiy muhitni yetarli darajada moliyalashtirish shartidir. Moliya resurslarining vujudga kelishini iqtisodiyotning barqarorlashuvi va qat‘iy iqtisodiy o‘sishni ta‘minotsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Undan tashqari ilmiy- texnik potensialni oshirish va saqlashni, asbob-uskunalarning o‘z vaqtida yangilanishini, texnologik tizimlar va asbob-uskunalarning sifatini belgilab beruvchi mashinasozlikning material-texnik bazasini rivojlantirishni ta‘minlash zarur. Faqatgina ko‘rsatilgan shartlarni amalga oshirish natijasida mamlakatimizda I ТТ rivojlanishining prognoz baholari ijobiy bo‘lishi mumkin. Qisqacha xulosalar. Ilmiy-texnikaviy taraqiyot – bu xo‘jalik xayotidagi yangi bilim va erishilgan yutuqlarni ochish va ulardan foydalanishning uzilmas va og‗ir jarayonidir. Ilmiy-texnika inqilobi - bu ilmning, ishlab chiqarishning asosiy omili bo‘lgan bevosita ishlab chiqarish kuchiga aylanishi asosida ishlab chiqarish kuchlarining tubdan sifatli o‘zgarishidir. I ТТ ning ishlab chiqarish jarayoniga bo‘lgan ta‘sirining umumiy ko‘rinishi bu ekstensiv va intensiv o‘sish o‘rtasidagi nisbatni ikkinchisining xisobiga o‘zgarishidir. I ТТ ning asosiy natijasi bu – ishlab chiqarishda shakllanadigan va moddiylashadigan iqtisodiy samaraning oshishidir. Davlatning ilmiy-texnikaviy siyosatini shu davlatning ilmiy va ilmiy-texnik faoliyatiga bo‘lgan munosabatni ifodalaydi hamda ilm, texnika va ilmiy-texnik yutuqlarini amalga oshirish sohasida mamlakatni xukumat organlarining faoliyatini shakli, yo‘nalishi va maqsadlarini aniqlab beradi. Ilmiy-texnika taraqqiyoti innovatsion bosqichlarni bosib o‘tadi. Innovatsion sikl bosqichida yechiladigan masalalarning taxlili ularning ko‘p xilligini aniqlab beradi. Ular nafaqat maqsadlari bilan balki, faoliyat natijalarining ko‘rsatkichlari

bilan ham xarakterlanadi. Т axlil natijalari ko‘rsatadiki, mavjud jarayonlarning shakllanishi, tuzilishi, ularni matematik modellashtirish imkoniyati birinchi bosqichdan oxirgi bosqich tomonga o‘sib boradi. Yangi maxsulotni iqtisodiy va texnik ko‘rsatkichlarning prognoziekstrapolyatsiya usullarining kombinatsiyasi, ilmiy-texnik axborot, ekspert baxolash usuli asosida amalga oshiriladi. Moliya resurslarining vujudga kelishini iqtisodiyotning barqarorlashuvi va qat‘iy iqtisodiy o‘sishni ta‘minotsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Shu bilan birga ilmiy- texnik potensialni oshirish va saqlashni, asbob-uskunalarning o‘z vaqtida yangilanishini, texnalogik tizimlar va asbob-uskunalarning sifatini belgilab beruvchi mashinasozlikni material-texnik bazasini rivojlantirishni ta‘minlash zarur. Yuqorida keltirilgan shartlarni bajarilishigina mamlakatda I ТТ rivojlanishining prognoz baholarini ijobiy bo‘lishini ta‘minlaydi.

Adabiyotlar ruyhati 1. Фарейчева Г.В. Система обхественнух потребностей и ее макрорегулирование в условиях глобализации М. МГУ. ТЕИС. 2004. 456с 6. Ершова И.В. Предпринимательство и право М. 2003. 258с. 7. Воркуев Б.Л. Модели макроэкономика М.ТЕИС. 2004. 230с. 8. Т.А.Агапова, С.Ф.Серегина Макроэкономика тесту Учебное пособие изд «АСА» 2003. 357с. 9. Irmatov M.M., Хaydarov M.Т. «Iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishni prognozlashtirish» O‘quv qo‘llanma Т.: ТDIU 2004 yil. 10. Липшиц И.В. Экономика. Учебник для курсов ОМЕГА-Л М 2004 656с. 11. Н.Л.Шагас, Е.А.Туманова Макроэкономика – 2. Учебное пособие Выпуск новый Долгосрочный аспект М.ТЕИС 2004. Экономический факультет им М.В. Ломоносова МГУ 122с. 12. Тарассвич Л.С., П.И.Гребенников, А.И.Леусский Макроэкономика Учебник 5-е издание М. Юраѐт 2004г. 654с. 13. Г.А.Куторшевский «Экономика» основу теория Учебное пособие изд. «Экономика» 2004. 382с. 14. Под. Редакций К.А.Хубиева Экономический рост и фактор развития современной России М. ТЕИС 2004. 726с. 15. Р.С. Вечканов, Г.Р. Вечканова Макроэкономика 2-изд. М. 2004. 376с. 16. Ефимова М.Р. и др. Практикум по обхей теории статистика М. 2004.

O'xshashlar

Tovarlarni standartlash standartlashning ilmiy texnikaviy asoslari.

Iqtisodiy o’sishhi prognozlashtirish

Tarmoqni prognozlashni tamoyillari va usullari

Mehmonxona va turkomplekslar muxandislik-texnikaviy xizmatlaridagi jarayonlar va qurilmalar

Milliy iqtisodiyotning iqtisodiy potensiali – iqtisodiy va ijtimoiy prognozlashning bazasi