Biznes tuzilmaviy loyihalar (biznes - strukturaviy loyihalar) - Iqtisodiyot - Referatlar

Biznes tuzilmaviy loyihalar (biznes - strukturaviy loyihalar)

Yuklangan vaqt:

06.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

251 KB

Ko'chirib olish

Biznes tuzilmaviy loyihalar (biznes - strukturaviy loyihalar) Reja: 1. Prinsiplar, metodlar va rejalashtirish tizimi 2. Biznes-rejaning mazmuni 3. Biznes-strukturaviy loyihalarning moliyaviy qismi 4. Biznes-strukturaviy loyihalar

Prinsiplar, metodlar va rejalashtirish tizimi Ishlab chiqarishni rejalashtirish ish rejalarini tayyorlash, mablag`larni aniqlash, ularni amalga oshirish uchun zarur bo`lgan mehnat va moddiy resurslarni, shuningdek rejalarni amalga oshirishni monitoring qilishda ifodalanadi. Korxona darajasida prognozlar miqyosi, prognozlash vaqti va maqsad bo`yicha tasniflanadi. Turli xil tashkiliy shakllardagi korxonalarda vazirliklar darajasida mintaqaviy va tarmoq prognozlari bilan bog`liq bo`lgan mikroiqtisodiy bashoratlar amalga oshiriladi. Prognoz davrida tasniflash uzoq muddatli (5-15 yil), o`rta muddatli (1-5 yil), qisqa muddatli (oydan yilgacha) va operatsion (oygacha) prognozlarni ajratishga imkon beradi. Maqsadga muvofiq tartibga solish va qidirish bashoratlari ajratiladi: birinchi holda, standartlar yordamida qishloq xo`jaligining ob’yekti kelajakdagi holati prognoz qilinadi, ikkinchidan, ob’yektning holati ishlab chiqarish jarayonining mavjud omillarini inobatga olgan holda belgilanadi. Bevosita rivojlanishning asosiy prinsiplari muntazam, izchil, o`zgaruvchan, doimo uzluksiz, aniqlik, rentabellik yoki qaytarishdir. Korxonalarning turli tashkiliy shakllari uchun prognozlash usullari ikkita katta guruhga bo`linadi: intuitiv va rasmiylashtirilgan. O`z navbatida, operatsiya prinsipi va axborot olish usuliga ko`ra intuitiv bashoratlar alohida va jamoaviy ekspertizaga bo`linadi. Birinchisi intervyular, tahliliy yozuvlar, ikkinchisi - fermer xo`jaliklari mutaxassislari tomonidan olib borilgan ekspertizadir. Formallashtirilgan predmetlar ekstrapolatsiya, iqtisodiy va matematik modellashtirish usullarini o`z ichiga oladi. Kerakli prognozlar asosida korxonalar uchun rejalar ishlab chiqiladi. Prognozlardan farqli o`laroq, reja qat’iy aniqlangan maqsad va obyektning aniq faoliyat muddati aniqlanganligi to`g`risida aniq tasavvurni ifodalashdir. Bozor iqtisodiyotida rejalashtirishning to`rtta asosiy tamoyillari bo`ladi: optimallashtirish, moslashuvchanlik, rejani amalga oshirishda moslashuv va ishonchlilik. Optimallik iqtisodiy-matematik va boshqa usullardan foydalangan holda tizimli yondoshishni o`z ichiga oladi. Rejada ishlab chiqarishning nisbatan

moslashuvchanligini, bozorga oldindan belgilangan zaxiralar yordamida moslashuvchanligini, tashqi va ichki omillarning ta’sirini ta’minlaydigan texnik va iqtisodiy ko`rsatkichlar bo`lishi kerak. Ishonchliligi moslashuvchanlik xususiyatlarini, iqtisodiy tizimning maqbulligini va texnik-iqtisodiy ko`rsatkichlarning barqarorligini birlashtiradi. Korxonalarda rejalarni ishlab chiqish uchun maxsus qoidalar, metodlar va usullar majmui rejalashtirish metodologiyasidir. Asosiy rejalashtirish usullari – balans uslubi, variantuslubi, dastur-maqsadli uslubi, iqtisodiy-matematik va normativ resurs uslubidir. Balans usuli tabiiy va qadriyatlar muvozanatining rivojlanishini o`z ichiga oladi, shu jumladan mehnat, moddiy, yer, energetik balanslarini ajratish lozim. Variant usulining asosi - texnik va iqtisodiy koeffitsientlarning turli xil variantlarini, moddiy-pul xarajatlarni, tarmoqlarning balans aloqalarini rivojlantirishdir. Dastur- maqsadli uslubi faoliyatning aniq maqsadini tanlash va uning bir necha imkoniyatlari, korxonaning o`zaro bog`liq iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish dasturlarini ishlab chiqishga asoslangan. Iqtisodiy va matematik usullar rejalashtirishda keng qo`llaniladi, undan matematik statistika usullarini, iqtisodiy va matematik modellarni va ommaviy xizmat nazariyasini ajratib olish kerak. Normativ-resurs uslubini qo`llash rejalashtirish - ishlab chiqarish jarayonining asosiy omillari bo`yicha iqtisodiyotning ishlab chiqarish salohiyatini iqtisodiy baholashga asoslangan. Ishlab chiqarish salohiyatiga ko`ra, qishloq xo`jaligi korxonasining barcha resurslarining miqdori, munosabati va optimal nisbati tushuniladi. Biznes-rejaning mazmuni Biznesni rejalashtirish potensial investorlar va boshqa manfaatdor tomonlarga loyihaning tijorat jozibadorligini taqdim etishning asosiy shakli hisoblanadi.

Loyihaning biznes rejasi loyihaning asosiy jihatlarini kelajakdagi tijorat korxonasi sifatida tasvirlaydigan hujjatdir: loyihaning qanday muammolarga duch kelishi va ularni qanday hal qilish mumkinligi. Biznes-reja investorga taqdim etilayotgan investitsiyaviy loyihaning asosiy hujjati bo`lib, unda loyihaning mohiyati, asosiy xususiyatlari, moliyaviy natijalari va iqtisodiy samaradorligi qisqacha shaklda va umuman qabul qilingan tartibda belgilanadi. Loyihaning biznes-rejasini tayyorlash loyiha qatnashchilarining keng doirasini qamrab oladi. Uning mazmuni qurilishning mantig`ini va loyihaning asosiy bo`limlari mazmunini aks ettiradi. Biznes rejalari turli xil bo`lishi mumkin. Ularning tarkibiga kiritilgan eng tipik bo`limlar quyidagilardir: х ulosa; loyiha g`oyasining tavsifi; marketing tadqiqotlari va marketing rejasi; ishlab chiqarish (texnik yoki qurilish rejasi); tashkiliy va yoki huquqiy reja; loyihaning moliyaviy asoslari; samaradorlik (investitsion jozibadorlik) va xavfni baholash. Ko`pgina hollarda biznes-rejalar muayyan vaqt (odatda bir yil) uchun tuziladi, asosiy savolga javob beradi: qaysi yo`nalishda, qaysi sohada pul, kuch va pul sarmoyalarini investitsiya qilish yoki bozorda o`z joyida qolish yoki yangi mahsulotni sotib olish maqsadga muvofiq. Ushbu rejalar 3 va 5 yilga tuzilishi mumkin. Biznes-reja tuzish zarurati quyidagi hollarda paydo bo`ladi: korxonani tashkil etish yoki qayta tashkil etish; iqtisodiyotning huquqiy shaklini o`zgartirish; ishlab chiqarish yo`nalishini o`zgartirish; tashqi bozorga chiqish va xorijiy investitsiyalarni jalb qilish. Biznes-rejaning asosiy bo`limlari quyidagilar: 1 - qurilishni tashkil qilish imkoniyatlari, uning qisqa ta’rifi; 2 - ishlab chiqarilayotgan qurilish mahsulotlari va xizmatlarining turlari, ularning qisqacha tavsifi;

3 - bozorlarning qisqacha tavsifi; 4 - marketing rejasi va uning strategiyasi; 5 - ishlab chiqarish rejasi; 6 - korxonani tashkil etish va boshqarish; 7 - xavfni baholash va sug`urta qilish; 8 - mehnat resurslari va ijtimoiy munosabatlarni rejalashtirish; 9 - investitsiya rejasi; 10 moliyaviy rejasi va moliyalashtirish strategiyasi; 11 - biznes reja loyihasini amalga oshirishdan foydalar. Kirish qismida biznes-reja tuzish va unga murojaat qilgan kishilar doirasi vazifasi ko`rsatiladi. Ushbu loyihada nima uchun zarur bo`lganligi haqida fikr yuritish tavsiya etiladi. Xulosa. Biznes-reja ushbu bo`limdan boshlangan bo`lsa-da, reja barcha boblari ishlab chiqilganda, oxirgi marta yoziladi. Biznes-rejaning Konsepsiyasi (rezyume) - rejalashtirilgan biznes va kompaniya yoki tadbirkor o`z oldiga qo`ygan maqsadlari, o`z biznesidan boshlashi yoki mavjud bo`lgan rivojlanish haqida ma’lumotlarning qisqacha sharhidir. Konsepsiya biznes rejaning juda qisqartirilgan versiyasidir. Bundan tashqari, u o`z mustaqilligini reklama hujjati sifatida, dastlabki yoki qo`shimcha moliyalashtirish uchun potensial investorga ariza berishda foydalanishi mumkin. Xulosani taqdim etish tartibi juda erkindir. Xulosa esda qolishi kerak, unda mahsulotning rasmini yoki uning suratini qo`yishingiz mumkin. Bo`limning hajmi 3-4 sahifadan oshmasligi kerak. Qurilish tashkilotining umumiy xususiyatlari. Bo`limda korxona faoliyatining asosiy yo`nalishi (ixtisoslashuv), qurilish mahsulotlarining tuzilishi ta’kidlanganligi, faoliyatning xususiyatini ko`rsatishi tavsiya etiladi. Agar kompaniya faoliyat yuritayotgan bo`lsa, uning ishlab chiqarish va moliyaviy faoliyati haqida ma’lumot berishingiz kerak. Qurilishni tashkil qilish va xizmat ko`rsatish xususiyatlari. Asosiy tarkib - mahsulotning tavsifi: uning nomi va maqsadi, asosiy xususiyatlari va parametrlari, ko`lami, o`ziga xos xususiyatlari, afzalliklari, raqobatbardoshlikni ta’minlovchi

dizayn xususiyatlari. Agar kerak bo`lsa, tayyor mahsulotning suratlarini, boshqa tasviriy tasvirlarni qo`shishingiz mumkin. Sizga taqdim etilgan mahsulotlar uchun ro`yxatdan o`tgan patent, mualliflik huquqi yoki litsenziyalarni, kompaniyada bozorda foydali mavqega ega bo`lishiga yordam beradigan boshqa boshlang`ich afzalliklari to`g`risida xabar berishingiz kerak. Tovarlar uchun bozor. Mahalliy va xorijiy tajribalar shuni ko`rsatadiki, bozorlarni yaxshi bilish ko`pgina loyihalarning muvaffaqiyatsizligining asosiy sabablaridan biri hisoblanadi. Ishlab chiqariladigan mahsulotga bo`lgan talabni tahlil qilish, ushbu mahsulotni sotib olish narxini belgilash kerak. Tovarlarga bo`lgan talabni belgilab olgach, ular tadbirkor o`zining salohiyati (ishlab chiqarish va iqtisodiy salohiyati) bo`yicha amalga oshiradigan savdolarning maksimal hajmini belgilaydi. Biznes-rejaning ushbu qismida siz quyidagi savollarga javob berishingiz kerak: 1) so`nggi uch yilda sotuv dinamikasi qanday edi; 2) sohada kutilayotgan o`sish sur’atlari; 3) shunga o`xshash mahsulotlar ishlab chiqarishda qancha yangi korxona ishga tushiriladi; 4) so`nggi yillarda shu kabi qurilish mahsulotlarining qanday yangi turlari paydo bo`ldi. Axborot manbalari davlat organlarining nashrlari (statistik to`plamlar), davriy nashrlar va kitoblar bo`lishi mumkin. Bozorni baholash uchun korxonaning so`nggi uch yildan besh yilgacha sotish natijalaridan olingan ma’lumotlardan foydalaniladi. Raqobat va boshqa tashqi omillar. Rejaning ushbu qismida shu kabi mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi raqobatchilarni aniqlab olish kerak, ularni sotish hajmlari va dinamikasi, daromadlar, yangi mahsulotlarni rivojlantirish istiqbollari, ularning asosiy iste’mol xususiyatlari, sifat darajasini imkon qadar aniqroq baholash kerak. Narxlar darajasini, raqobatchilarning narx siyosatini belgilash, ularning kuchli va zaif tomonlarini ko`rsatish maqsadga muvofiqdir. Tadbirkorning raqobatchilardan ustunliklarini batafsil bayon qilish kerak.

Bozorda raqobatchilarning tahlili quyidagi sxema bo`yicha o`tkazilishi mumkin: • tanlangan bozor segmentida qurilish mollari yoki xizmatlarining umumiy hajmidagi ulush; • tovarlar yoki xizmatlarning hajmi va miqdori; • qurilish mahsulotlari uchun ishlatilgan sxema va tarqatish kanallari; • mahsulot va xizmatlarning ishonchliligi va sifati; • sotish siyosati. Raqobatchilarning to`liq baholashi uchun har bir maqsadli bozorda shunga o`xshash mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi yirik ishlab chiqaruvchilarni anichlash, mahsulot sifatini, iste’molchilarning narxlarini, dizaynini va fikrini o`rganish kerak. Bundan tashqari, ular raqobatchilarning haqiqiy moliyaviy ahvolini, ularning resurs salohiyatini, xarajatlari va rentabelligini, joylashuvini, reklama tashkilotlarini, savdo tarmog`ini va boshqalarni tahlil qiladi. Marketing rejasi. Ushbu bo`lim bozorni egallash va qurilish materiallari savdosini kengaytirish uchun iste’molchilar talabiga faol ta’sir ko`rsatadigan choralarni belgilaydi. Quyidagi marketing tamoyillariga rioya qilish kerak. 1. Iste’mol talabi va bozor dinamikasini hisobga olish. 2. Iste’molchilar uchun kurash (mahsulot sifati, reklama, xizmat). 3. Qurilish sanoatining bozor talablariga maksimal moslashuvchanligi. Korxonaning iqtisodiy strategiyasining muhim yo`nalishlaridan biri narx siyosati hisoblanadi. Narxlarni belgilashning eng oson va eng qulay usuli o`rtacha ishlab chiqarish xarajatlari va o`rtacha daromadga asoslangan. Bu formulani qo`llash mumkin bo`lgan ishlab chiqarish qiymatiga ma’lum bir cheklashni belgilashdir, su’mda. N = O`t + Sx + O`d , bu yerda: N-mahsulot birligining narxi (birlik narxi); O`t - ishlab chiqarish birligining o`rtacha tannarxi; Sx - mahsulot birligining sotish xarajatlari; O`d- ma’lum bir bozorda ishlab chiqarish birligini sotishdan o`rtacha daromad.

Ba’zan iste’molchi tomonidan ma’lum bo`lgan miqdorni to`lashga tayyor bo`lgan tovarlarning qiymatiga e’tibor berish orqali narxlash usulini qo`llaydi. Mahsulotlarining narxini aniqlash uchun tashkilotlarning raqobatdosh mahsulotlar haqida qanday qiymatga oid g`oyalari aniqlanishi kerak. Buni xaridorlar yoki mutaxassislar ekspertizasi asosida amalga oshirish mumkin. Boshqa bir yondashuv bozorda shu kabi mahsulotlar uchun narx va iste’molchi xususiyatlari o`rtasida mavjud bo`lgan munosabatlarni aniqlashni o`z ichiga oladi. Olingan nisbatlar asosida mahsulotning narxi belgilanadi. Sotish narxi ushbu holda quyidagi formula bo`yicha belgilanadi: Nkm= Nasos • ( Bkm Basos), bu yerda: Nkm, Nasos- navbati bilan korxona mahsulotining narxi va taqqoslanadigan ob’yekt sifatida tanlangan asosiy mahsulotning narxi, su’mda; Bkm, Basos - korxona mahsulotlarining va asosiy mahsulotlarning sifat ko`rsatkichlarini tegishli ravishda ballarda baholash. Mahsulotlarning sifat parametrlarini ballarda baholash iste’molchi nuqtai nazaridan koeffitsientlarni va ularning og`irligini hisobga olgan holda aniqlanishi yaxshiroqdir. Ushbu usulda xarajat ko`rsatmalari iste’molchining tovarlarni idrok etishiga imkon beruvchi fonga o`tadi. Ishlab chiqarish rejasi . Ushbu muammoni hal qilishda tizimli yondashuvni ta’minlash uchun iqtisodiy va matematik modellashtirish usullarini qo`llash tavsiya etiladi. Shuningdek, tashqi va ichki ishlab chiqarish oqimlari sxemasini, ya’ni moddiy- texnika resurslarini yetkazib berish, bo`limlar o`rtasida ishlab chiqarish aloqalarini ochib beradi. Bo`lim qurilish mahsulotlarini (mahsulot bo`yicha) va kelajak uchun ularning dinamikasini baholash uchun yakunlanadi. Tashkiliy reja loyiha konsepsiyasini ishlab chiqishga mas’ul shaxslar va qurilish korxonasini boshqarish haqida ma’lumot beradi. Katta korxonalar uchun xodimlarning umumiy sonini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Bo`lim

mutaxassislarning vazifalarini aks ettiradi, shaxsiy muvofiqlashtirishni belgilaydi va barcha xizmatlarning faoliyatini nazorat qiladi. Korxonaning tashkiliy sxemasi vazifalarni samarali bajarilishini ta’minlashi kerak. Yuridik rejada yangi tashkil etilgan korxona uchun uning tashkiliy-huquqiy shakli tanlanganligi sababli eng yuqori bahosi mavjud. Mavjud korxona uchun o`z faoliyatini tartibga soladigan qonunlar va normalar ko`rsatiladi. Xatarni baholash . Investorlar va kreditorlar xavflarni baholashga katta ahamiyat berishadi, shuning uchun biznes-rejani ishlab chiqish jarayonida yuzaga kelishi mumkin bo`lgan xavf va yo`qotishlarni nomlash, qanday xavf turlarini aniqlash va kompaniyaning aktivlarini qanday miqdorda sug`urta qilish kerakligini aniqlash maqsadga muvofiqdir. Ushbu bo`lim sug`urta shartnomalari tuzish va sug`urta miqdori bo`yicha tashkilotni ko`rsatadi. Moliyaviy reja. Narxlarni hisoblash biznes reja oldingi boblarida qabul qilingan qarorlarning natijalarini umumlashtiradi. Ushbu bo`lim qurilish kompaniyasining kutilgan moliyaviy natijalari haqida barcha kerakli ma’lumotlarni taqdim etadi. Moliyaviy maqsadlar tadbirkor va yuridik shaxslarning biznes-rejasi muhokama qilinadigan faoliyatining asosiy masalalariga javob berishi kerak. Moliyaviy rejaga ko`ra, investorlar qanday qarorlar topishi mumkinligini aniqlaydilar va kreditorlar potensial qarzdorning qarzga xizmat ko`rsatish qobiliyatini baholaydilar. Moliyaviy rejaga ikkita hisoblangan qism kiradi: korxonaning moliyaviy-iqtisodiy natijalari va asosiy moliyaviy ko`rsatkichlarni rejalashtirish. Korxonaning moliyaviy-iqtisodiy ahvolini tahlil qilish oxirgi uch yil davomida uning faoliyatining texnik, iqtisodiy va moliyaviy ko`rsatkichlari asosida amalga oshiriladi. Tahlillar iqtisodiy o`sish darajasini, moliyaviy barqarorlikni, bankrotlik ehtimoli darajasini belgilaydi. Tahlillar korxonaning moliyaviy-iqtisodiy ahvolining dinamikasiga kompleks baholarni baholash bilan yakunlanadi.

Biznes-strukturaviy loyihalarning moliyaviy qismi Asosiy moliyaviy ko`rsatkichlarni rejalashtirish aktivlar va majburiyatlar prognoz balansini, foyda va yo`qotishlarni, pul oqimini, loyihani moliyaviy baholashni va moliyaviy quvvatni hisoblashni talab qiladi. Moliyaviy hisobotning asosiy shakllarida prognoz parametrlari xalqaro standartlarga mos kelishi kerak, ayniqsa narx darajasi har bir loyiha davrida bozorning xarid qobiliyatini aks ettirishi kerak. Naqd pul oqimi prognozi korxonani moliyalashtirish strategiyasini ishlab chiqish, kapitalga bo`lgan ehtiyojni aniqlash va uning samaradorligini baholash uchun mo`ljallangan. Loyihaning tijorat samaradorligi (moliyaviy asoslash) moliyaviy daromadlarning nisbati va daromadlilik darajasini ta’minlovchi natijalar bilan belgilanadi. Korxonaning iqtisodiy faoliyatiga baho berish oddiy va diskontlangan usullar bilan amalga oshirilishi mumkin. Oddiy tezkor usul juda tez hisob-kitoblar asosida baholashni amalga oshirishga imkon beradi, bu loyihani rivojlantirish darajasining past darajasini ifodalaydi va murakkab hisob-kitoblar orqali uning yolg`onligini tasdiqlaydi. Quyidagi ko`rsatkichlarni aniqlash uchun oddiy usul ishlatiladi: • ishlab chiqarish quvvatlarining birligi yoki ishlab chiqarish birligida yaratilgan kapital qo`yilmalar; • sof foyda umumiy investitsiyaga yoki sarmoya kiritilgan kapitalga nisbati sifatida loyiha foydasi marjasi, %; • jami investitsiyalarning sof foyda va amortizatsiya miqdoriga nisbati sifatida investitsiyalarni qaytarish muddati yoki investitsion daromad davri. Ushbu ko`rsatkichlar turli vaqtlardagi tushumlar yoki to`lovlarning bir xil miqdordagi tengsizlikni hisobga olmaydilar, bu esa murakkab ko`rsatkichlarni qo`llash zarurligiga olib keladi. Diskontlash usuli . Investitsiyalar samaradorligini baholash bir qator prinsiplarga asoslangan. 1-prinsip - hisob-kitoblar ishlab chiqarish va investitsiya faoliyatidan pul oqimlarining ko`rsatkichlariga asoslangan.

2-prinsip - indikatorlarni joriy (diskontlangan) qiymatga majburiy kamaytirish. Pul oqimlarining diskontlashi turli muddatli qiymatlarni vaqtning ma’lum bir nuqtasida qiymatining qadriyatlariga kamaytirish, bu qisqarish momenti deb ataladi. 3-prinsip - inflyatsiya omilini hisobga olish. Inflyatsiya darajasining turli darajalarida olingan natijalarni taqqoslashini ta’minlash uchun, diskontlashdan oldin yoki prognoz pul oqimi inflyatsiyadan tozalangan narxlarda yoki diskont omiliga qayta hisoblash yo`li bilan o`rnatiladi. 4- prinsip - baholovning maqsadiga bog`liq ravishda foydalaniladigan diskontlangan stavka shaklining o`zgarishi. Loyihaning tijorat samaradorligini aniqlash natijalari sezilarli darajada diskontlash stavkasiga bog`liq. Diskont stavkasini tanlash oqilona bo`lishi kerak. Biznes-rejada diskont stavkasini shakllantirish maqsadga muvofiqdir. U har bir komponentida diskontning komponentlarini, foizsiz xavfni hisobga oladigan summasini hisoblab chiqadi; inflyatsiya mukofoti; xavf mukofoti; past likvidlik uchun mukofot va boshqalar. Yuqoridagi prinsiplarni hisobga olgan holda investitsiyalar samaradorligini baholash metodologiyasi quyidagi ko`rsatkichlarga asoslangan: • sof diskontlangan daromad (NPW); • daromadlilik indeksi (PC); • xarajatni qoplash muddati (РР); • ichki daromadlilik darajasi (rentabellik) (IRR). Investitsiyalar samaradorligini prognozlash va baholash uchun foydalaniladigan muhim indikator - pul daromadlarini diskontlashni hisobga olgan holda daromadlilik indeksi (RR), birlik qiymatiga ko`ra daromadni tavsiflaydi. Agar PC <1 yoki unga tenglashtirilgan bo`lsa, loyiha rad etilishi kerak - bu investorga daromad keltirmaydi. PC qiymati> 1 ga teng bo`lgan investitsiya loyihalarini amalga oshirish uchun qabul qilinishi mumkin, bu aniq hozirgi qiymatdan farqli o`laroq, bu ko`rsatkich nisbatandir, shuning uchun muqobil variantlardan loyiha variantini tanlashda foydalanish qulaydir.

Oddiy xarajatni qoplash muddati (PP) - dastlabki vaqtdan to kelishilgan vaqtgacha bo`lgan davr. Dastlabki vaqt loyihalash topshirig`ida ko`rsatilgan (odatda bu operatsion faoliyatning boshlanishi). Hisoblash muddati billing davridagi eng birinchi nuqta deb ataladi, undan keyin joriy daromad keladi va kelajakda salbiy bo`ladi. Ichki daromadlilik darajasi (IRR) - NPW loyihasi nolga teng bo`lgan diskontlash stavkasining qiymati. Ichki daromadlilik darajasi, ko`rsatilgan ta’sirning kattaligi ko`rsatilgan investitsiya xarajatlariga teng bo`lgan diskontlash stavkasi hisoblanadi. Ichki daromad darajasi sizning investitsiya qilishingiz mumkin bo`lgan eng yuqori foiz stavkasini belgilaydi. Moliyaviy rejani ishlab chiqishda quyidagi masalalarni ko`rib chiqish kerak: 1. Taqdim etilgan materiallarning ishonchliligi. 2. Hisoblash uchun bir nechta variant bo`lishi kerak (optimistik, pessimistik va boshqalar). 3. Moliya rejasi biznes-rejaning boshqa bo`limlarida keltirilgan raqamlardan ajralmasligi kerak. Loyihaning birinchi yilidagi barcha moliyaviy natijalar, odatda, har oyda, ikkinchisi - chorakda, uchinchi va keyingi yillarda - yil yakunlari bo`yicha hisoblab chiqiladi. Moliyalashtirish strategiyasi. Biznes-rejaning ushbu qismida siz investitsion ehtiyojni oqlashingiz va rejalashtirilgan tadbirlar uchun moliyalashtirish manbalarini aniqlashingiz kerak. Bu quyidagi savollarga javob berishi kerak: 1. Loyihaga qancha pul kerak? 2. Qanday manbalardan bu mablag`larni olish va qanday shaklda olish rejalashtirilgan? 3. Investitsiyalarning to`liq qaytib kelishini qachon kutishimiz mumkin va investorlar daromad olishadi? 4. Bu daromad qanday bo`ladi? Ikkinchi savolga javob berayotganda, potensial kreditorlar va investorlarni korxonaning rivojlanishiga investitsiya qiladigan qancha mablag`ni va boshqa manbalardan kredit ko`rinishida qancha pul olishini kutish kerak. Muvaffaqiyatli

korxonalarda ishlab chiqarishni kengaytirish bilan bog`liq qurilish loyihalari uchun kreditlar orqali moliyalashtirish afzalroq deb hisoblanadi. Yangi korxona tashkil etish bilan bog`liq bo`lgan loyihalar uchun moliyalashtirishning ustun manbasi - bu ulush va kapital mablag`. Bunday loyihalar uchun kreditlarni jalb qilish talabga javob beradi, chunki yangi korxona uchun kreditlarni to`lash sxemasi juda katta bo`lishi mumkin. Beqaror iqtisodiy vaziyatda investorlar investitsiyalarning daromadliligini ta’minlaydigan loyihalarni afzal ko`radi. Biznes-strukturaviy loyihalar Strategik loyihalarni boshqarishning asoslari loyihani boshqarish jarayoniga moslashgan va o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lgan umumiy strategik boshqaruv metodologiyasidir. Loyihaning aslida kelajakning predmeti bo`lganligini hisobga oladigan bo`lsak, ya’ni u ko`rishning shakllanishi vaqtida umuman mavjud bo`lmasa, u holda loyihani tugallash vaqtida nima bo`lishi haqida oldindan "erkinliklar" juda katta bo`lishi mumkin. Loyihalar tashkilotning strategiyalarini amalga oshirish zaruriyatidan kelib chiqadi, ularning o`zaro munosabatlarining umumiy nuqtalarini shuningdek, loyihalarni shakllantirishning tarkibiy va ishlab chiqarish-bozor aspektlarini hisobga oladi (5-rasm). Bozorlarning jozibadorligi va kompaniyaning turli bo`linmalari biznesining kuchiga qarab, loyihalar biznesni rivojlantirishning turli stavkalarini ta’minlab, bu bo`linmalarning raqobatbardosh pozitsiyasini turli yo`llar bilan ta’sir qilishi mumkin. McKinsey matritsasining (General Electric matritsalari) yuqori chap burchagidagi loyihalar (3-jadval) hamda Boston konsalting guruhining matritsasida "yulduz" pozitsiyasini ishlab chiqadigan loyihalar taqdim etildi (4-jadval). «Yulduz» loyihalari kompaniyaning yuqori bozor ulushi bo`lgan va bozor tez sur’atda o`sib borayotgan bir mahsulotni ishlab chiqmoqda. McKinsey matritsasining yuqori chap burchagidagi loyihalar yuqori (o`rta) bozorning jozibadorligi va yuqori (o`rta) ish kuchi bilan tavsiflanadi. Bunday loyihalarning

mavjudligi kompaniyaning biznes qismlarini yanada rivojlantirish uchun yaxshi istiqbollarni belgilaydi. 3- jadval McKinsey matritsasi Biznesning kuchi yuqori o`rtacha past Bozorning jozibadorligi yuqori Investitsiya imkoniyatlari Investitsiya imkoniyatlari Tanlangan nazorat o`rtacha Investitsiya imkoniyatlari Tanlangan nazorat Imkoniyatlarni yo`qotish past Tanlangan nazorat Imkoniyatlarni yo`qotish Imkoniyatlarni yo`qotish 4-jadval Boston konsalting guruhining matritsasini loyihaviy sharhlash Loyihalar, dasturlar va loyiha portfellari tizimli shakllanishlar hisoblanadi. Ular tarkibiy va sabab-ta’sir belgilardan bo`lgan aloqalar elementlaridan iborat. Loyiha menejmenti o`zaro ta’sirga ega bo`lgan komponentlari bo`lgan bir qator jarayonlardan iborat. Ba’zi bir jarayonlarning natijalari loyihalarni boshqarishning tizimli xususiyatini o`z ichiga olgan boshqalarni kiritish kabi xizmat qiladi. Loyihaning natijalari, shuningdek, loyiha ko`rsatkichlarining o`zaro bog`liqligi matritsasida ko`rsatilganidek, o`zaro bog`liqdir. Loyiha strategiyasini ishlab chiqish marketing, moliya, investitsiyalar, resurslar va operatsiyalarning eng asosiysi tuyulgan, missiya va funksional strategiyalarni shakllantirishni o`z ichiga oladi. Bozorning o ` sish sur ’ ati yuqori Bozor ulushini saqlab qolish uchun o` sish loyihalari ("yulduzlar") Kelajakda xavfni oshirish loyihalari )"savol belgisi"( past Mahsulotni rivojlantirish b o` yicha loyihalar - pul resurslari donorlari ( "so g` in sigirlar") Ajralishlar ( "itlar") yuqori Past Bozor ulushi

Loyihalar kompaniyaning biznes strategiyasini amalga oshirish vositasidir. Ushbu strategiyaning turi tashkilotning loyiha tuzilishiga ta’sir qiladi. Tashkilotning bir qator loyihalari guruhlari mavjud: strategiyaga qaratilgan loyihalar; biznes tuzilmaviy loyihalar; samarali bozor loyihalari.

Adabiyotlar : 1. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan tasdiqlangan. 1995 - yil 21 - dekabr № 163-1 va 1996-yil 29-avgust №256-1 [ko‘chirma] –T.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999- yil. 2. O‘zbekiston Respublikasi «Ixtirolar modellar va sanoat namunalari haqida» gi Qonuni 1994-yil 6- may, – Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999 yil. 3. O‘zbekiston Respublikasining «Ma’suliyatlar va xizmatlarni sertifikatlash to‘g‘risida» gi Qonuni 1993-yil 28-dekabr №1006-xi, Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999-yil. 4. O‘zbekiston Respublikasining «Standartlashtirish to‘g‘risida» gi Qonuni 1993-yil 28-dekabr №1002-xi, -Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999-yil. 5. I.A.Karimov. Istiqlol imkoniyatlari va islohotlar samaralari. Xalq so‘zi. 2009-yil. 6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoyishi “Barkamol avlod yili” davlat dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish bo‘yicha ashkiliy chora tadbirlar to‘g‘risida. Toshkent 2009yil 9-dekabr.

O'xshashlar

Kichik biznes korxonalarida biznes reja

Biznes asoslari

Biznes samaradorligi muammolari

Biznes va tadbirkorlik

Kompyuter integratsiyalashgan biznes