Biznes va tadbirkorlik - Iqtisodiyot - Referatlar

Biznes va tadbirkorlik

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

49.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1 . Bizn e s va tadbirkorlik tushunchasi 2. Biznes va tadbirkorlik tamoyillari 3. Tadbirkorlik va mulk shakllari

www.arxiv.uz Biznes va tadbirkorlik tushunchasi Tadbirkorlik bozor iqtisodiyotiga xos bo`lgan maxsus iqtisodiy faoliyat bo`lib, biznes nomini olgan. Biznes bilan shug`ullanuvchi kishilar biznesmen deyiladi. Keng ma`noda bironta ish bilan shug`ullanib, pul topishdan iborat faoliyat biznes deb ataladi. Tadbirkorlik biznesning asosiy unsuridir. Ammo biznesda t adbirkorlikka aloqasi yo`q ishlar ham bor, masalan o`z mulkini ijaraga berish, pulini bankka qo`yish yoki yashirin yo`l bilan sudxo`rlik qilish. Bu ishlar pul topish yo`li, lekin tadbirkorlik emas Tadbirkorlik deganda moddiy va pul mablag`larini foyda topish yo`lida sarflab , bozorga kerakli tovarlar va xizmatlarni etkazib, kishilarga naf ksltiruvchi, ularning hojatini chiqaruvchi iqtisodiy faoliyat tushuniladi. Tadbirkorlik — bu o`z mulkini ishlatib yoki o`zga mulkidan amalda foydalanib, tovarlar yaratish yoki xizmatlar ko`rsatish. Undan kutilgan maqsad esa pul topish. Bu ishni aholining maxsus toifasi — tadbirkorlar olib boradilar. Tadbirkorlik maxsus tayyorgarlik va iste`dod talab etadi. Tadbirkorlar sinfi bor, ular foydani ko`zlab ishlaydi, o`ziga to`q va farovon yashovchi guruhni tashkil etadi. Tadbirkorlik - mulkchilik sub`ektlarining foyda olish maqsadida tavakkal va mulkiy javobgarligi asosida, amaldagi qonunlar doirasida tashabbus bilan iqtisodiy faoliyat ko`rsatishdir. 1 Bozor iqtnsodiyotiga o`tish davrida bo`lgan O`zbekistonda tadbirkorlar ishchi, xizmatchi va dehqonlar hisobidan vujudga kela boshladi. Bu erda tadbirkorlar kichik va o`rta biznes bilan shug`ullanuvchilardan, fermyerlardan , tomorqa xo`jaligi sohiblaridan, hissadorlik jamiyati a`zolaridan , yakka tartibda ishlovchilardan iborat. Tadbirkorlik bozor iqtisodiyotining asosiy tayanchi, chunki u bozorga tovarlar va xizmatlarni muntazam etkazib beradi, bozordagi talabni to`ldiradi. 1 O’zbekiston Respublikasining « O’ zbekiston Respudlikasida tadbirkorlik t o’g’ risida» q onunidan

www.arxiv.uz Biznes va tadbirkorlik tamoyillari Tadbirkorlikning asosiy tamoyillari bor 1-Mulk sohibi bo`lish. t adbirkorlar resurslar yoki mahsulotlarning egasi bo`lishi kerak. Ular o`z mulkiga tayanib yoki o`zga mulkini ijaraga olib ishlaydi. 2.Foyda olishga intilish. Tadbirkorning boyishdan iborat iqtisodiy maifaati bo`lib, unga foyda olish orqali erishiladi. 3)Iqtisodiy erkinlik. Tadbirkor bozorga qarab nimani, qancha, qanday texnologiyada ishlab chiqarishni, yaratilgan tovarni kimga, qachon va necha pulga sotishni, qaysi bank bilan aloqa qilishni, o`ziga sherik topishni, xullas, har qanday iqtisodiy faoliyatni hech bir toifasiz, o`z bilganicha amalga oshiradi. 4. Iqtisodiy mas`uliyat. Tadbirkor mas`uliyatni o`z zimmasiga olib,ko`rgan foyda-zarariga o`zi javob beradi. 5. Iqtisodiy tavakkalchilik. Tadbirkor tavakkal qilib, «yo ustidan, yo ostidan» degan qabilida ish tutadi, iqtisodiy xavf-xatarni zimmasiga olib, chuv tushib qolishdan qo`rqmaydi. 6. qonun-qoidalarga rioya qilish. Tadbirkor sa`y-harakatlarining o`z qoidalari bor, ularga itoat qilish ham farz ham qarz hisoblanadi. 7. Raqobat kurashida qatnashish. Tadbirkor har doim boshqalar bilan «kim o` zadi» qoidasiga ko`ra bellashuvi shart. 8. Tadbirkorlik siri. Biznes ishida texnologiya, yangi tovar yaratish, bozor topish, narx belgilash, kontrakt tuzish va boshqalar sir saqlanadi. 9. Halollik bilan ish yuritish. Tadbirkorlik halol yul bilan pul topishga asoslanish zarur. Qalloblik, g`irromlik va aldamchilik uning tabiatiga zid. Masalan, Muhammad a.s. odamlarga “halol yo`l bilan nafaqa topinglar” deb marhamat qilganlar. Shu sababli «halol top» degan qoida tadbirkorlikka ham xos bo`lgan. O`zbekiston qonunlariga ko`ra tovar ishlab chiqaruvchilar iste`molchilarning tovar sifatiga bo`lgan talabini qondirishi, tovar sifatini kafolatlashi shart. Davlat shu qonunlar ijrosini nazorat qiladi. «Davlat iste`molchilarning tovar (ish, xizmat) sotib olish va undan

www.arxiv.uz foydalanish chog`idagi huquqlari hamda qonun bilan qo`riqlanadigan manfaatlari himoya qilinishini kafolatlaydi». 2 10. Nufuz (imij)ga ega bo`lish. Nufuz xalq orasida, tadbirkorlar doirasida obro`-etiborli bo`lishni bildiradi. Tadbirkor o`z sha`nini avaylashi, firma nomini e`zozlab, unga dog` tushirmasligi, yaxshi nom chiqarishi shart. 11. Tadbirkorlikda o`z-o`zini boshqarish tartibi bor. Davlat firma ishiga aralashmaydi, balki iqtisodiy siyosati bilan tadbirkorlarga ko`maklashadi, qonunlar orqali tadbirkorlik uchun sharoit yaratadi. Masalan, O`zbekiston Respublikasining qonunlariga ko`ra davlat tadbirkorlikni qo`llab- quvvatlaydi, tadbirkorlar mulkinipg daxlsizligiii ta`minlaydi. Tadbirkorlik va mulk shakllari Bozor iqtisodiyotining turli mulk shakllariga asoslanishini tadbirkorlikda yaqqol ko`rish mumkin. -Insonga naf keltiruvchi har qandan ne`matlar albatta kimningdir mulki. Faqat hech kimga kerak bo`lmagan narsaning egasi yo`q. Bozor iqtisodiyoti kerakli narsani yaratib, uni bozor orqali iste`mol etishga asoslanar ekan, u albatta mulkchilikni talab qiladi. Mulk moddiy va maishiy boyliklarni qonuniy ravishda va belgilangan tartibda kishilar tomonidai o`zlashtirish shaklidir. O`zlashtirish tartibini mulkiy huquq belgilaydi, u kimning mulkdor bo`lishi, mulkdan, foydalanish qoidalari, mulkni davlat tomonidan kafolatlash kabilarni belgilab qo`yadi. O`zbekistondagi mulk Respublika Konstitutsiyasi va mulkchilik to`g`risidagi qonunga binoan boshqariladi. Tadbirkorlar mulkiy munosabatning sub`ekti, ya`ni ishtirokchisi bo`ladilar. Ular mulk qilib o`zlashtiradigan narsalar er, bino, inshoat, asbob-uskunalar, mashina-mexanizmlar, yaratilgan tovarlar, ilmiy g`oyalar, loyihalar, tovar belgilari va boshqalardan iborat. Bular mulkiy munosabatlarning ob`ektidir. Mulkning uch bosqichi bor: a) egalik qilish; b) foydalanish (ishlatish); v) tasarruf etish. Ularning 2 O’zbekiston Respublikasining «Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish to’g’risida»gi qonunidan.

www.arxiv.uz yaxlitligi mulkchilikni yaratadi. Tadbirkorlarning mulkiy maqomi ikki yoqlama bo`lib, birinchidan, ular o`z mulkiga tayanib nsh yuritadilar, ya`ni moddiy resurslar va yaratilgan tovarlar ularning o`ziniki. Ikkinchidan, ular o`zgalar mulkini ijaraga olib ham faoliyat yuritadilar, bunda mulkka vaqtinchalik egalik qiladilar va mulkdan foydalanadilar, ammo uni tasarruf etib xujayinlik qila olmaydilar. Baribir, har ikki holda ham yaratplgan tovarlarning egasi tadbirkor bo`lib qolaveradi. Tadbirkor o`z mulkidan naf ko`rishi shart, shundagina uning iqtisodiy manfaati yuzaga chiqadi. Tadbirkor o`z mulkini ishlatib foyda topadi, o`z mulkini qimmatiga sotib, daromad ko`radi, o`z mulkiga tayanib mehnat qiladi va shu yul bilan pul topadi va, nihoyat, u o`z mulkini merosga qoldiradi yoki xayr-ehson yo`lida hadya qiladi. Mulkni qanday ishlatishni tadbirkor o`zi hal qiladi, ya`ni buning eng maqbul yo`lini o`zi tanlab oladi. Tadbirkor o`z mulkidan naf ko`rgani uchun mulkiy mas`uliyatni, ya`ni mulkni oqilona ishlatish javobgarligini znmmasiga oladi. Tadbirkorlik turli mulk shakllari doirasida yuz beradi va qonunga qarab uning turlari yuzaga keladi. Bozor iqtisodiyotida hususiy mulk etakchi mavqeda turadi. Хususiy mulk ayrim kishilarga tegishln va ularga naf keltiruvchi mulkdir. Хususiy mulkka qarab xususiy tadbirkorlik mavjud bo`ladi. Хususiy mulkiing o`zi ikki ko`rinishga ega: 1. YAkka xususiy mulk—bu yakka shaxsnnng mulki, shu mulkka: asoslangan korxona yakka shaxsga tegishli korxona hisoblanadi. Ayrim mulkdorga qarashli, lekin ishchilarni yollab ishlatadigan yoki mulkdorning shaxsan o`zi va oila a`zolari ishlaydigan korxonalar ham bo`ladi. 2. Guruhiy - korporativ xususiy mulk — bu ma`lum maqsadni ko`zlab o`zaro birlashgan mulk sohiblarining xususiy mulki. Bu mulkni har bir sohib alohida emas, balki birgalikda o`zlashtiradi. Uning namunasi korporatsiyalar bo`lib, ular amalda hissadorlar jamiyati shaklida faoliyat ko`rsatadi.

www.arxiv.uz Tadbirkorlik ishi korporatsiya doirasida amalga oshadi. Tadbirkorlik jamoa mulkiga ham asoslanadi. Bu mulk jamoaga birlashgan kishilarning umumiy mulki hisoblanadi. Jamoaga kiruvchilar uning mulkiga o`z hissasini qo`shishi shart. Bu erda ham hissadorlik qoidasi bor ammo aktsiyadorlikdan farqi shuki, mulk sohibi jamoa tarkibida ishlashi shart. Bunga misol qilib kooperativlarni mahalla va jamoa xo`jaliklarini olish mumkin. Davlat mulki davlatning vazifalarini bajarishga xizmat qiluvchi mulk, davlat korxonalarining va tashkilotlarinnng mol-mulkidan iborat. Davlat unitar korxonalari ham tadbirkorlik bilan shug`ullanib, foyda ko`radilar.

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar : 1. Bozor iqtisodiyoti va biznes asoslari: O`quv qo`llanma A.E.Ishmuxamedov va boshq.-T.: TDIU, 2006. 2. Zаynutdinоv SH.N., Kаdirхоdjаеvа N.R. Bоzоr nаzаriyasi. Dаrslik – T.: TDIU, 2007y. 329 bеt 3. I. A. Karimov «Iqtisodiyotni erkinlashtirish va isloxatlarni chuqurlashtirish eng muhim vazifa «Хalq so`zi» 24 yanvar 2000yil. 4. Maxmudov E.Х. Biznes-planirovanie: Uchebnoe posobie G`E.Х. Maxmudov, M.Yu. Isakov. - T.: TDIU, 2004.-160 c. 5 ekz. 5. Бизнес-планирование: Учебник / Под ред. В.М.Попова, С.И. Ляпунова. - М.:Финансы и статистика, 2003.-672c. 1 экз. 6. Maxmudov E.Х. Korxona iqtisodiyoti: O`quv qo`llanma. - T.: TDIU, 2004.-208 c. 1 ekz. 7. Bozor iqtisodiyoti va biznes asoslari: O`quv qo`llanma /A.E.Ishmuxamedov va boshk.-T.: TDIU, 2004.-160 c. 1 ekz. 8. Круглова Н.Ю. Основы бизнеса. учебник для вузов Издательство: РДЛ, 2005. 1. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Biznes va tadbirkorlik kapitali

Kichik biznes va tadbirkorlik suahlili

Menejment faoliyatida tadbirkorlik va biznes

Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini rejalashtirish

Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini boshqarish