Birja shartnomalarini bekor qilish tartibi - Iqtisodiyot - Referatlar

Birja shartnomalarini bekor qilish tartibi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

68 KB

Ko'chirib olish

Birja shartnomalarini bekor qilish tartibi Reja: 1. Qimmatli qog‘ozlar bilan birja bitimlarini ro‘yxatga olishdagi alohida holatlar 2. Birja a’zolari bitimni rasmiylashtirishdan bosh tortganida birjaning harakatlari 3. Bitimlar bekor qilinganida yoki haqiqiy emas deb topilganida komissiya 4. yig‘imlarini va boshqa to‘lovlarni to‘lash tartibi

1. Qimmatli qog‘ozlar bilan birja bitimlarini ro‘yxatga olishdagi alohida holatlar Aksiyadorlik jamiyatining 35 foizdan ortiq aksiyalari sotib olinishini keltirib chiqaradigan qimmatli qog‘ozlar bilan bitimlarni ro‘yxatga olish uchun xaridorning topshirig‘i bo‘yicha harakat qilayotgan birja a’zosining treyderi birja Makleriatiga qo‘shimcha ravishda monopoliyaga qarshi davlat organi tomonidan oldindan berilgan va birja a’zosi yoki xaridor tomonidan tasdiqlangan rozilik nusxasini taqdim etadi; quyidagi hollar bundan mustasno: a) imtiyozli aksiyalarni sotib olish, agar ular xo‘jalik yurituvchi subyekt ustaviga ko‘ra ovoz berish huquqini bermasa; b) xo‘jalik yurituvchi subyektlar tomonidan o‘z aksiyalarini sotib olish, agar qonunchilikda boshqacha tartib ko‘zda tulilmagan bo‘lsa; d) agar tegishli bitimda ishtirok etayotgan shaxslar aktivlarining balans qiymati summasi eng kam ish haqining to‘rt ming baravari miqdoridan oshmagan holda investor tomonidan xo‘jalik yurituvchi subyektning 35 foizdan oitiq aksiyalarini sotib olish, tovar bozorida yetakchi o‘rinni egallagan va xo‘jalik yurituvchi subyektlar reyestriga kiritilgan xo‘jalik yurituvchi subyekt bitim ishtirokchilaridan biri bo‘lgan holat yoki ko‘rsatilgan xo‘jalik yurituvchi sub yektning faoliyatini nazorat qiluvchi bir guruh shaxslar xaridor bo‘lgan hollar bundan mustasno; e) qonunchilikda ko‘zda tutilgan boshqa holatlar. Monopoliyaga qarshi davlat organining roziligi bilan 35 foizdan ortiq aksiyalarga ega bo‘lgan xaridorning xo‘jalik yurituvchi subyektning aksiyalarini qo‘shimcha tarzda sotib olishi, sotib olishning alohida holati sifatida qaraladi va monopoliyaga qarshi davlat organining oldindan roziligi bilan amalga oshiriladi. Monopoliyaga qarshi davlat organining oldindan roziligini taqdim etish talab qilinmaydigan holatlarda, xaridorning treyderi Makleriatga monopoliyaga qarshi davlat organining roziligisiz bitimni amalga oshirishning qonuniyligini tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etadi. Birja a’zosi – xaridor tomonidan ustav jamg‘armasining 35 foizdan oshuvchi aksiyalar paketi ulushining shakllanishiga olib keladigan bitimni amalga oshirishga

monopoliyaga qarshi davlat organining roziligi to‘g‘risidagi hujjati taqdim etilmagan taqdirda: – bosh makler bitimni ro‘yxatga olishni rad etadi va birja boshqaruviga birja savdosi qoidalarining buzilganligi to‘g‘risida yozma ma’lumot taqdim etadi; – birja boshqaruvi qonunchilik bilan belgilangan muddatlarda qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga solish bo‘yicha vakolatli davlat organi va monopoliyaga qarshi davlat organini xabardor qiladi. Bank aksiyalarining 20 % dan ortig‘ini sotib olishni ko‘zda tutuv chi qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha bitimlarni ro‘yxatga olish uchun xaridorning topshirig‘i bo‘yicha harakat qilayotgan birja a’zosining treyderi Makleriatga qo‘shimcha ravishda Markaziy bank tomonidan shunday xaridga berilgan hamda birja a’zosi yoki xaridor tomonidan tasdiqlangan oldindan rozilik hujjatining nusxasini taqdim etadi. Markaziy bankning oldindan rozilik hujjati nusxasi taqdim etilmaganda: – bosh makler bitimni ro‘yxatga olishni rad etadi va birja boshqaruviga birja savdosi qoidalarining buzilganligi to‘g‘risidagi yozma ma’lumotni taqdim etadi; – birja boshqaruvi qonunchilik bilan belgilangan muddatlarda qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga solish bo‘yicha vakolatli davlat organi va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankini xabardor qiladi. Ochiq aksiyadorlik jamiyatining 15 va undan ortiq foiz aksiyalarini sotib olishni ko‘zda tutuvchi qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha bitimlarni ro‘yxatga olish uchun, xaridorning topshirig‘i bo‘yicha harakat qilayotgan birja a’zosining treyderi birja Makleriatiga qo‘shimcha ravishda shunday xaridni amalga oshirish niyati to‘g‘risidagi birja a’zosi yoki xaridor tomonidan tasdiqlangan oldindan nashr qilingan e’lon nusxasini taqdim etadi. Birja a’zosi – xaridor tomonidan nashr qilingan e’lon nusxasi taqdim etilmaganda yoki nashr qilingan e’lon nusxasi qonunchilikda belgilangan muddatlarni buzgan holda taqdim etilganda:

– bosh makler bitimni ro‘yxatga olishni rad etadi va birja boshqaruviga birja savdosi qoidalarining buzilganligi to‘g‘risidagi yozma ma’lumotni taqdim etadi; – birja boshqaruvi qonunchilik bilan belgilangan muddatlarda qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga solish bo‘yicha vakolatli davlat organini xabardor qiladi. O‘zbekiston Respublikasi norezidenti yoki aksiyalarining (ishtirokchilar qo‘yilmalarining) 50 foizdan ortig‘i O‘zbekiston Respublikasi norezidcntlarining egaligida, foydalanishida va (yoki) tasarrufida bo‘lgan yuridik shaxs – O‘zbekiston Respublikasining rezidenti tomonidan O‘zbekiston Respublikasi rezidenti bo‘lgan bank aksiyalarini xarid qilishni ko‘zda tutuvchi qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha bitimlarni ro‘yxatga olish uchun xaridorning topshirig‘i bo‘yicha harakat qilayotgan birja a’zosining treyderi birja Makleriatiga O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining shunday xaridni amalga oshirishga bergan hamda birja a’zosi yoki xaridor tomonidan tasdiqlangan oldindan rozilik ruxsatnomasining nusxasini taqdim etadi. Bank aksiyalari xaridori mablag‘larining boshqaruvchisi (ishonchli vakili) bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasi rezidenti tomonidan O‘zbekiston Respublikasi rezidenti bo‘lgan bank aksiyalarini sotib olishni ko‘zda tutuvchi qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha bitimlarni ro‘yxatga olish uchun, xaridorning topshirig‘i bo‘yicha harakat qilayotgan birja a’zosining treyderi birja Makleriatiga O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining shunday xaridni amalga oshirishga bergan hamda birja a’zosi yoki xaridor tomonidan tasdiqlangan oldindan rozilik ruxsatnomasining nusxasini taqdim etadi. Markaziy bankning oldindan rozilik ruxsatnomasining nusxasi taqdim etilmaganda: – bosh makler bitimni ro‘yxatga olishni rad etadi va birja boshqaruviga birja savdosi qoidalarining buzilganligi to‘g‘risidagi yozma ma’lumotni taqdim etadi; – birja boshqaruvi qonunchilik bilan belgilangan muddatlarda qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga solish bo‘yicha vakolatli davlat organi va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankini xabardor qiladi.

Agar bitim ro‘yxatdan o‘tayotgan vaqtda bank aksiyalarining xaridori offshor hududda ro‘yxatga olingan yuridik shaxs ekanligi aniqlansa: – bosh makler bitimni ro‘yxatga olishni rad etadi va birja boshqaruviga birja savdosi qoidalarining buzilganligi to‘g‘risidagi yozma ma’lumotni taqdim etadi; – birja boshqaruvi qonunchilik bilan belgilangan muddatlarda qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga solish bo‘yicha vakolatli davlat organi va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankini xabardor qiladi. O‘zbekiston Respublikasi rezidenti hisoblangan yuridik shaxsning xaridor sifatida O‘zbekiston Respublikasi rezidenti hisoblangan bank aksiyalarining oldi- sotdisi bo‘yicha bitimlarini ro‘yxatga olish vaqtida, bosh makler birja a’zosidan xaridorning ustav kapitalida (jamg‘armasida) O‘zbekiston Respublikasi norezidentlarining egaligida, foydalanishida va (yoki) tasarrufida bo‘lgan ulushi bor yoki yo‘qligi haqidagi tasdiqlovchi ma’lumotlarni talab etishga haqli. 2. Birja a’zolari bitimni rasmiylashtirishdan bosh tortganida birjaning harakatlari Birja a’zosining bitimni rasmiylashtirishdan bosh tortishi «Toshkent» Respublika fond birjasi OAJ Kuzatuv Kengashining 2009-yil 25-dekabrdagi 22- sonli bayonnomasiga ilova qilingan «Toshkent» Respublika fond birjasida qimmatli qog‘ozlar bilan birja savdosi Qoidalarining (keyinchalik mazkur Qoidalar) buzilishi hisoblanadi. Mazkur qoidalar bilan belgilangan muddatlarda qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdi shartnomasining (repo bitimlari uchun – repo bitimi varaqasi va repo- kelishuvining) imzolanmaganligi bitimni rasmiylashtirishdan bosh tortish hisoblanadi. Bosh makler bitimni rasmiylashtirishdan bosh tortish holatini savdo kuni bayonnomasida aks ettiradi va tegishli raport tuzib, birja boshqaruvi raisiga taqdim etadi.

Birja boshqaruvi raisi bir kunlik muddatda bosh maklerning raportini birja Arbitraj komissiyasiga ko‘rib chiqish uchun yuboradi. Birja Arbitraj komissiyasining ish tartibi birja boshqaruvi tomonidan belgilanadi. 3. Bitimlar bekor qilinganida yoki haqiqiy emas deb topilganida komissiya yig‘imlarini va boshqa to‘lovlarni to‘lash tartibi Bitimni bekor qilish yoki uni haqiqiy emas deb topish birja a’zolari va ularning mijozlarini birjaga to‘lanadigan komissiya yig‘imidan ozod etishga asos bo‘lmaydi, mazkur Qoidalarda ko‘zda tutilgan hollar bundan mustasno. Xaridor va sotuvchining birja tomonidan belgilangan tartibda ro‘yxatga olingan bitimni bekor qilish to‘g‘risidagi kelishuv ko‘rinishida rasmiylashtirilgan yozma roziligi mavjud bo‘lganida bitimni bekor qilishga (davlat aktivlari (aksiyalari) bilan bitimlardan tashqari) faqat mazkur Qoidalarda ko‘zda tutilgan to‘lov muddatlari doirasida yo‘l qo‘yiladi. Bitim ikkala tomon roziligi bilan bekor qilinganida birjaga komissiya yig‘imini bitimning ikkala tomoni yoki tomonlarning o‘zaro kelishuviga binoan ikkala tomon uchun ham tomonlarning bittasi to‘laydi. Davlat aktivlari (aksiyalari) sotilganda to‘lov muddati xaridor aybi bilan buzilsa, tuzilgan oldi-sotdi shartnomasi bekor qilinadi va Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan bitimni bekor qilish to‘g‘risidagi hujjat birjada ro‘yxatdan o‘tkaziladi. Davlat aktivlarining oldi-sotdi shartnomasi bekor qilinganida HKP yoki sotuvchi xaridor tomonidan depozitga qo‘yilgan mablag‘lardan sotuvchi foydasiga birja bitimi summasining 12 % miqdoridagi jarima sanksiyalari summasini hamda birja va savdolarga xizmat ko‘rsatgan boshqa tashkilotlarga to‘lanadigan komissiya tulovlarini ushlab qoladi va qolgan mablag‘larni xaridorning hisobraqamiga qaytaradi. Komissiya yig‘imlari bo‘yicha penya birjaga aybdor taraf(lar) tomonidan mazkur Qoidalarda belgilangan miqdorda to‘lanadi. Bitim ikkala tomon roziligi bo‘yicha bekor qilinganida birja a’zolari mijozlari tomonidan imzolangan (yuridik shaxslar uchun – ularning asosiy muhrlari bilan

tasdiqlangan) bitimni bekor qilish to‘g‘risidagi kelishuvning uch nusxasini birja a’zolari tomonidan imzolangan xatga ilova qilgan holda birjaga uch ish kuni ichida taqdim etadilar. Birja boshqaruvi bitimni bekor qilish to‘g‘risidagi taraflarning o‘zaro kelishuvi asosida tegishli qaror qabul qiladi, ushbu qarorning ikki nusxasini bitimni bekor qilish to‘g‘risidagi kelishuvning ikki asl nusxasi bilan birga HKPga ushbu hujjatlarning bir nusxasini Markaziy depozitariyga topshirish uchun yuboradi. Bitim bo‘yicha to‘lov muddati buzilgan taqdirda, O‘zbekiston Respublikasi «Qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risida»gi Qonunining 15 - moddasiga asosan bitim bekor qilingan hisoblanadi. Bitim bo‘yicha to‘lov muddatining buzilganligi to‘g‘risida HKP birjaga yozma bildirishnoma yuboradi. Birja boshqaruvi bitim bo‘yicha to‘lovlar muddatining buzilishi holatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni ko‘rib chiqish uchun nazorat komissiyasiga yuboradi. HKPdan bitim bo‘yicha to‘lov muddatining buzilganligi to‘g‘risida bildirishnoma olingan kundan boshlab uch ish kuni ichida birja bitimda ishtirok etgan birja a’zolariga bitim bo‘yicha to‘lovlar muddatining buzilishi holatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar ko‘rib chiqish uchun Nazorat komissiyasiga yuborilganligi haqida xabarnoma yuboradi. Birjadan xabarnoma olingan kundan boshlab uch ish kuni ichida birja a’zolari ularning mijozlari tomonidan bitimning haqiqiy emasligi va haqiqiy emaslik oqibatlari tan olinganligi to‘g‘risida, agar birja a’zosi tomonidan bitimning bekor qilinganligi to‘g‘risidagi kelishuv belgilangan muddatda taqdim etilmaganda, tuzilgan va imzolangan (yuridik shaxslar uchun ularning asosiy muhrlari bilan tasdiqlangan) kelishuvni taqdim etadilar. Nazorat komissiyasining qaroriga asosan birja boshqaruvi tegishli qaror qabul qiladi va uni manfaatdor shaxslarga yuboradi. Birja a’zolari tomonidan belgilangan muddatda hujjatlar taqdim etilmagan taqdirda birja qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risidagi qonunchilikning va bitim bo‘yicha to‘lov muddatining buzilganligi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni tegishli chora

ko‘rish uchun qimmatli qog‘ozlar bozori faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat qilish Markaziga yuborishga haqli. Bitim bo‘yicha to‘lov muddatining buzilishi yuzasidan bitim taraflarining e’tirozi bo‘lgan taqdirda, bitim sud tartibida hal qilinadi. Bitim bekor qilinganda birjaga komissiya yig‘imlari bitimning ikkala tarafidan to‘lanadi yoki bitimning haqiqiy emasligi va haqiqiy emaslik oqibatlari tan olinganligi to‘g‘risidagi kelishuvda yoki bitimni bekor qilish to‘g‘risidagi kelishuvda ko‘rsatilgan bo‘lsa, ikkala taraf uchun ham bir taraf to‘laydi. Bitim sud qarori bilan bekor qilinganida yoki u haqiqiy emas deb topilganida birjaga to‘lanadigan komissiya yig‘imlari va penya, agar sud qarori bilan tomon(lar) ularni to‘lashdan ozod etilmagan bo‘lsa, boshqaruv qarori asosida undiriladi. Agar qimmatli qog‘ozlar to‘g‘risidagi qonunchilik va mazkur Qoidalar buzilishi sababli birja tomonidan bitimni ro‘yxatga olis h rad etilsa, birjaga to‘lanadigan komissiya yig‘imlari va penya ikkala tomon uchun ham harakatlari bitimning ro‘yxatga olinishi rad eti lishiga olib kelgan birja a’zosidan undiriladi. Birja boshqaruvining bitimni ro‘yxatga olishni rad etish to‘g‘risidagi tegishli qarori birjaga to‘lanadigan komissiya yig‘imlari va penyani undirish uchun asos bo‘ladi. Agar qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdi shartnomasini imzolashdan bosh tortilishi sababli birja tomonidan bitimni ro‘yxatga olishning imkoni bo‘lmasa, birjaga to‘lanadigan komissiya yig‘imlari va penya ikkala tomon uchun ham harakatlari bitimning ro‘yxatga olinmasligiga olib kelgan birja a’zosidan undiriladi. Bu holatda birja boshqaruvining bitimni ro‘yxatga olishni rad etish to‘g‘risidagi tegishli qarori birjaga to‘lanadigan komissiya yig‘imlari va penyani undirish uchun asos bo‘ladi. Agar ikkala tomon ham qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdi shartnomasini imzolashdan bosh tortishi sababli birja tomonidan bitimni ro‘yxatga olishning imkoni bo‘lmasa, birjaga to‘lanadigan komissiya yig‘imlari va penya ikkala tomondan ham mazkur Qoidalar bilan belgilangan tartibda undiriladi. Bitim tuzilayotgan vaqtda birja a’zosining treyderi texnik xatoga yo‘l qo‘ysa, birja a’zosi birjaga bitimning ikkala tomoni uchun ham komissiya yig‘imlari va

penyani to‘lashi shart. Texnik xatolarni aniqlash reglamenti birja boshqaruvi tomonidan tasdiqlanadi. Savdo tizimiga buyurtma parametrlarini kiritayotgan vaqtda xatoga yo‘l qo‘ygan birja Makleriatining mas’ul mutaxassisi aybi bilan bitim amalga oshmagan deb tan olinsa, birja a’zolandan Birjaga to‘lanadigan komissiya yig‘imlari va penya hisoblanmaydi va undirilmaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi. – T.: O‘zbekiston, 2001. 2. O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonuni – T.: O‘zbekiston, 1998. 3. «Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risida» O‘zbekiston Respublikasi Qonuni. 1991-yil 19-noyabrda qabul qilingan. 4. «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlar huquqlarini himoyalash to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni, 1996-yil 26-aprelda qabul qilingan. 5. «Birjalar va birja faoliyati to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni, 2001-yil 29-avgust. 1-260-11. 6. «Qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni, 2008-yil 22-iyulda qabul qilingan.

O'xshashlar

Mehnat shartnomasini bekor qilish

Birja savdosini tashkil qilish

Birja faoliyatida shartnomalar tuzish va ularni ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi

Birja va birja faoliyatining huquqiy asoslari

Birja faoliyatini avtomatlashtirish